Namık Kemal ve İbret Gazetesi

318 Pages·1938·4.373 MB·Turkish

by  Mustafa Nihat Özön

ÖLÜMÜNÜN 50 NCI YILI MÜNASEBETİYLE
NAMIK KEMAL
VE
İBRET GAZETESİ
MUSTAFA NİHAT ÖZÖN
Gazi Orta Muallim Mektebi ve
Terbiye Enstitüsü Edebiyat Muallimi
Tİ
R E M Z İ K İ T A B E V İ
93, Ankara Caddesi, 93
1 9 3 8
N A M I K K E M A L
ve
İ B R E T G A Z E T E S İ
Namık Kemal

NAMIK KEMAL
VE
İBRET GAZETESİ
MUSTAFA NİHAT ÖZÖN
Gazi Orta Muallim Mektebi ve
Terbiye Enstitüsü Edebiyat Muallimi
R E M Z İ K İ T A B E Y İ
93, Ankara Caddesi, 93
.... Şimdilik yalnız numunesine hile
kail olduğumuz muntazam mekteplerin vü­
cuda geleceğinde, vücuda geldikten sonra
ondan çıkan nevresidegûn -1 irfanın şu
ehemmiyetsiz İbret gazetesini dahi kütüp­
hanelerde ve sahaf dükkânlarında araya
araya bulacağında ve mütaleasma imale - i
nigâh ettikçe içinde göreceği münasebetsiz
şeyleri hande - i istihzaya bedel, mürüvvet-
mendâne ve mazeretşinasâne bir tebessüm
ile geçiştirerek, sahih olup ta nazar - 1 e-
hemmiyetle bakılmıya lâyık görülmeyen
fikirlerin ise tatbikatınca fevt olunan fır­
satlar için kemal - i cid - dü teessürle eğlı-
yacağında hiç iştibah etmeyiz,,,
9 Teşrinievvel 1872
Namık Kemal, 2 kânunuevvel 1888 de öldüğüne na­
zaran, 1938 kânunuevvelinde bu ölümün ellinci yıldönü­
mü oluyor demektir.
Biz de bu ellinci yıldönümünü, gene Kemal’e ait bir
eserle geçirmek istedik.
Bu eseri; onun sağlığında veya ölümünden sonra
söylenmiş bir çok sözleri, fikirleri, mütaleaları, hükümleri
bir kere daha tekrar etmektense, doğrudan doğruya ken­
di eseriyle vücuda getirmeyi daha uygun bulduk.
Kemalin, Şinasi ile tanışmcaya kadar, Tasvir Efkâr,
Avrupaya gidiş ve Hürriyet gazetesi, Avrupadan dönüş,
Magosa sürgünlüğü, Magosa’dan dönüş, «ikamete memur
ediliş» ve mutasarrıf oluş gibi yedi devreye ayrılabilecek
48 senelik ömrünün en alâka uyandıracak kısımlarından
biri İbret gazetesini çıkardığı devresidir.
Biz de bu devri seçtik: Kemal, 23 yaşında olduğu hal­
de Şinasi’nin nezareti altında, gazeteciliğe başlamış; 27
yaşında Avrupaya gidip Hürriyet gazetesinde neşriyatta
bulunmuş, dönüşte, 32 yaşlarında iken İbret gazetesinde
neşriyata başlamıştır.
Dokuz aydan biraz fazla süren bu gazete devresi, Ke­
malin bütün hayatım karakterize eden bazı fikirleri te­
barüz ettirmesi bakımından çok ehemmiyetli telâkki edi­
lecek şekildedir.
Kemal hakkında umumî olarak çok yazı yazılmış ve
çok fikir ileri sürülmüştür. Bu eserde; ne o yazılar, ne de
o fikirler münakaşa edilecek değildir. Metne istinat etme­
yen ve metnin, bir kâhin kitabı gibi, ancak hüküm çıka-
ranlarca malûm olduğu hâdiselerde, o hükmü dinleyenle­
VIII
rin, aklı selimden ziyade, sempati veya antipati tesiri al­
tında kabul veya reddedecekleri belli bir şeydir. Onun
için, Kemalin kendi metinlerinden bir kısmının alınmasiy-
le bu eseri meydana getirdik.
Buradaki makaleler İbret’teki yazıların hepsi değil­
dir; dörtte biri kadarıdır. Yazılardan bazıları, daha Ke­
malin sağlığında seçme yazı kitaplarma alınıp, sonra he-
me nher devirde aynı çeşit kitapların tekrar tekrar yay­
dığı, âdeta «harcı âlem» olmuş yazılardır. Bir kısmı ise,
hiç bir kitapta tekrarlanmamıştır.
Ebüzziyanın Nümunei Edebiyatı Osmaniye’si ile
1880 de başlayıp Mustafa Reşit Beyin bu yoldaki muhte­
lif eserlerinde tekrarlanan Londra, Nüfus, Aile, Gelibolu
tasviri gibi yazılar muhtelif devirlerde, muhtelif düşünce­
lerle, muhtelif kısımları çıkarılmış yazılardır.
Kemalin oğlu Ali Ekrem’in meşrutiyette neşrettiği
Külliyatı Kemal’in «Makalâtı Siyasiye ve Edebiye» kıs­
mında da, hiç bir tasnif düşünülmeden rasgele ve gene ba­
zıları kısmî olarak dercolunmuştur.
Alman makaleler tarih sırasına göre dizilmiş ve bazı
kısımlara, yazıldığı devrin hususiyet ve karakterini gös­
termek için bazı malûmat konulmuştur.
Metinler olduğu gibi alınmış, bu metinlerin anlaşıl­
ması için gerekli olan bazı kaideler ile artık kullanılma­
yan veya zaman ile manaları değişmiş olan kelimeler
izah edilmiştir.
Bu kelimelerin manaları, yalnız, kenarlarında numara
ile gösterilen makalelerde aldıkları yer bakımından ve­
rilmiştir; onun için, umumî bir lügat olmaktan uzaktır;
yalnız bir tecrübe sayılabilir, muvaffakiyeti ise ancak, tat­
bikinden sonra anlaşılacaktır.
Mustafa Nihat ÖZÜN
]
n
a
d
n
ı
b
a
t
ki
dlı
a
z
ni
e
d
a
r
a
K
ve
ul
b
n
a
st
I
n
e
dil
e
b
a
t
te
5
5
8
1
n
ni
’
y
r
é
M
[
Kemal İstanbulda
(Ağustos - Teşrin 1871)
Namık Kemal’in Avrupadan dönüş tarihi pek malûm
değildir; fakat 1870 temmuzunda Fransa - Prusya harbi­
nin ilânı, Zaptiye Nazırı Hüsnü Paşanın ona İstanbul’a
avdetinde bir mahzur bulunmadığı imasını havi mektu­
bun tarihi, bu dönüş işinin 1870 ağustos - teşrin arasında
olduğuna şimdilik hükmettirebilir.
Avrupa’ya kaçmış olanlardan Kemal’in dönüşü ile
diğerlerinden bir kısmının kalmış olması ayrıca üzerinde
durulacak bir meseledir. Filvaki onları Avrupaya çağır­
mış ve bir müddet te bakmış olan Mustafa Fazıl Paşanın
bakma yardımını kesmesi bu işte rol oynamış denilirse
Alî Paşadan çekinerek memlekete dönememiş ve onun
ölümünü beklemiş olanlar arasında Kemalden daha dar
geçimliler olduğu muhakkaktır.
Kemal bu dönüşten sonra nasıl bir vaziyet aldı? Bu­
rası hakkında mevcut olan eserlerde bir sükût vardır.
Onlar, hemen Avrupadan dönüşünden sonra İbret gaze­
tesini çıkarttırıp, Diyojen’e yazı yazdırırlar.
Halbuki Kemal Avrupadan döndüğü tarihte Alî Pa­
şa Sadrazam olduğu gibi, o mevkii, bir sene sonra vaki o-
lan ölümüne (6 eylül 1871) kadar da muhafaza etmiştir.
Diyojen agzetesi ise, 24 teşrinisani 1870 te çıkmıya başla­
mıştır. Bu gazetenin muharrirleri hakkında kat’î bir ma­
lûmatımız yoktur. Direktör Alî Beyin ilk seferlerde yazı