Table Of Content

MY TEŻ MAMY JUŻ PRZESZŁOŚĆ B$C. SERIA KJESZONKOWA Paweł Mościcki MY TEZ MAMY JUŻ PRZESZŁOŚĆ GUYDEBORD I HISTORIA JAKO POLE BITWY bęc zmiana SPIS TREŚCI prolegomena. Stanowisko wobec historii jest historycz ne (9). Tołstoj: bitwa jako paralaksa (12). Historia nie należy do nikogo (16). Utajone ciepło obrazu (18). Pole historii jest polem bitwy (20). 1 język wieku. Mówić pięknym językiem wieku (25). Debord: wróg swoich czasów (29). Mówienie językami, walka ze spek taklem (30). Debord i Kraus: dwóch polemistów wieku (32). stracony czas. Spektakl przeciw czasowi (37). Krótka hi storia historii (39). Formy alienacji: czas jednorodny, czas cy kliczny (41). Wywalczyć przemijalność (45). wrażliwość retrospektywna. Kronika siebie (49). Pisanie historii jako czynność rewolucyjna (52). Strategicz ny ikonoklazm (56). Obraz bez obrazu: Agamben, Blanchot, Daney (58). CZYN JAKO WSPOMNIENIE. Jak aktywować historię? (63). Cieszkowski: dialektyka dziejów z przyszłością (65). Czyn jako synteza (70). Między refleksją a grą: Lukacs i Debord (71). Archiwum i czyn (73). użytkowanie historii. Czyste zapośredniczenie (75). Technika przechwycenia (76). Cytowanie jest działalnością dywersyjną (81). Komunizm czasu (85). II nowe pasaże miejskie. Panoptyczne wizje i błądzenie po mieście (89). Dryf i psychogeografia (96). Metagrafie, czyli de- terytorializacja miasta (103). Utopia w heterotopii (117). Wę drówki przez czas (122). Bojowe epitafium dla Paryża (124). Archiwalna anamorfoza (128). płynność RZECZY. Krople wody i płynność czasu (133). Ga szenie ognia rewolty (138). Źródło i popiół (141). Upojenie cza sem (142). Plama jako ślad i struktura (145). Harmonijna nie- koherencja historii (151). wyklęty lud przyjaciół. Wybrać mroczną stronę histo rii (157). Wyklęta społeczność: Bartleby jako figura awangar dy (165). Zapomniane żywoty: Debord i Foucault (168). Warun ki jawności: przyjaźń i zapomnienie (171). Międzynarodówka enfantsperdus (174). Legenda zapomnienia (177). pożądane przypadki. Strategia i myślenie (179). Nadą żać za własnymi czynami (181). Sytuacja jako miniona spo sobność (184). Powtórzenie możliwości (185). Los to pożąda ny przypadek (188). Kriegspiel, los i przykład (192). Wywróżyć swój charakter (201). dobra pogoda. Zaburzenia klimatu i bliskość katastro fy (207). Warunki atmosferyczne rewolucji (208). Piękna po goda jest zaburzeniem zaburzenia (211). Ocalić zmienność czasu (216). Nie chodzi o przeprowadzenie wyraźnej linii demarkacyjnej między przeszłością a przyszłością, lecz o spełnienie idei przeszłości. Okaże się wreszcie, że ludzkość nie rozpoczyna nowej pracy, lecz świadomie doprowadza do końca swoją starą pracę. Karol Marks, [Listy z „Deutsch-Französische Jahrbücher"j, [w:] Karol Marks, Fryderyk Engels, Dzieła, 1.1, przeł. Edda Werfel, Książka i Wiedza, Warszawa 1960, s. 419. Historia jest nam potrzebna do życia i do czynu, nie zaś by odwodziła nas na wygodny dystans od życia i czynu, lub wręcz upiększała życie samolubne i czyny tchórzliwe a złe. Chcemy służyć historii, jeśli służy ona życiu: ale przy pewnej intensywności uprawiania historii i pewnej jej ocenie życie psuje się i wyrodnieje: widać to po niektórych osobliwościach naszych czasów, a rozpoznanie tego fenomenu jest dziś konieczne, choć może być bolesne. Friedrich Nietzsche, Niewczesne rozważania, przel. Małgorzata Eukasiewicz, [w:] tegoż, Dzieła wszystkie, t. la, Officyna, Eódź 2012, s. 247. Ci jednak, którzy z czasu uczynili swoją broń, wiedzą, że ten oręż jest również ich panem; i że nie mogą się na to uskarżać. Czas jest także panem tych, którzy nie mają broni, i to panem o wiele sroższym. Guy Debord, Ingirum imus nocte et consumimur igni, [w:] tegoż, Dzieła filmowe, przeł. Mateusz Kwaterko, halart, Kraków 2007, s. 156. PROLEGOMENA unktem odniesienia większości współczesnych spo P rów polityczno-społecznych jest jakiś rodzaj opowie ści historycznej. Dziś oś antagonizmów stanowią już nie aktualne różnice w proponowanych ścieżkach rozwoju czy odmienne wizje przyszłości, lecz pewien rodzaj kulturowo- -historycznych pakietów, z którymi poszczególne strony się identyfikują i które określają ich stanowiska. „Powiedz mi, w jaką historię wierzysz, a powiem Ci, kim jesteś” - tak mo głoby brzmieć hasło opisujące kondycję współczesnych społe czeństw. Jeśli spór historyczny opiera się na takich ustalonych i całościowych pozycjach, to jego strony, choć różnią się mię dzy sobą diametralnie, podzielają jedno bardzo ważne zało żenie. Jest to w dodatku założenie, można powiedzieć, prak tyczne, któremu adwersarze pozostają wierni niezależnie od treści toczonego sporu. Bazuje ono na przekonaniu, że histo ria daje się sprowadzić do zbioru faktów, zamkniętych i goto wych do wykorzystania całości, które można opisać i uszerego wać, a następnie stworzyć na ich podstawie stabilną tożsamość. Niejawnym, choć stale obecnym wymiarem sporów histo rycznych - rzec by nawet można: ich istotą, gubiącą się jed nak gdzieś w wymianie ciosów - jest pytanie o sam charakter historii, jej kształt, dynamikę, strukturę czy mechanizm. Po szczególne zjawiska tworzy nie tylko konkretny zespól faktów, ale przede wszystkim model ich definiowania, porządkowania i łączenia między sobą. O to chyba przede wszystkim warto się kłócić, nawet gdy w zasadzie kłóci się zawsze o coś innego. Każda toczona na terytorium historii walka, która uwzględnia ten milczący zespół założeń, musi uwzględniać fakt, że historia zawsze - wbrew gotowym pakietom tożsamościowym - nam 9 My też mamy już przeszłość się wymyka. Prawdziwy historyczny antagonizm nie dotyczy zatem wyłącznie tego, która z opcji w obrębie społeczeństwa osiągnie przewagę. Jego stawką jest raczej zdefiniowanie histo rii jako pola możliwego społecznego doświadczenia; określe nie jego genealogii, ram aktualności i „horyzontu oczekiwań”1. Historia jest więc takim polem bitwy, na którym zawsze toczy się kilka równoczesnych bojów: o konkretną sprawę i o cało ściowy model, o treść opowieści i o pozycję opowiadającego. Słynne, decydujące bitwy historyczne zawsze miały w so bie pewien rodzaj uwodzicielskiej siły, fascynowały wysokoś cią stawki, ogromem cierpienia albo geniuszem strategicznych manewrów. Były wydarzeniami, które zmieniały bieg dziejów i jako takie musiały skupiać na sobie uwagę2. W Wojnie i pokoju Lew Tołstoj opisał jedną z najsłynniejszych bitew nowoczesno ści, pod Borodino, w której Napoleon, by tak rzec, poniósł zwy cięstwo, to znaczy zdołał przełamać opór Rosjan i przedrzeć się aż do Moskwy, choć to właśnie straty poniesione w tej bitwie mogły odpowiadać za ostateczną klęskę jego kampanii rosyj skiej, a być może całej polityki imperialnej. W swej powieści Tołstoj przedstawił jednak bitwę nie tyle jako fragment nar racji historycznej, ile jako osobliwy przedmiot oglądu, jedno cześnie poddawany analizie i formujący nowe warunki wiedzy. W jego powieści walka w pierwszej kolejności jest fascy nującym, zapierającym dech w piersiach spektaklem. Jeden 1 Na temat dyskusji historycznych i metodologicznych dotyczących zwrotnych i traumatycznych wydarzeń XX wieku, por. Enzo Traverso, Historia jako pole bitwy. Interpretacja przemocy w xx wieku, przel. Światoslaw Florian Nowicki, Książka i Prasa, Warszawa 2014. Kategoria „horyzontu oczekiwań” pochodzi od Reinharta Kossellecka, por. tegoż, „Przestrzeń doświadczenia” i „horyzont oczekiwań” - dwie kategorie historyczne, [w:] tegoż, Semantyka historyczna, przeł. Wojciech Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001, s. 359-389. 2 O bitwie jako modelu Wydarzenia charakteryzującego się neutralnością przewyższającą każdą poszczególną pozycję jego uczestników, por. Gilles Deleuze, Logika sensu, przel. Grzegorz Wilczyński, PWN, Warszawa 2011, s. 145-146. 10