MU•• TAREKE VES•• URG•• UN HATIRALARI MÜTAREKVEE SÜRGÜN HATIRALARI AHMETA GAOGLU MÜTAREKEVE SÜRGÜN HATIRALARI YaymHaa zırlayan: ErtanE ğrib-eUlfukÖ zcan oocu(Kfr ABE Vi DoğuK itabevi SosyoloKgictaa plDairzıi si 04 T.C KültüvreT urizBma kanlığı SertifNiok:a 16997 GeneYlay ınY önet:m eni ErtaEnğ ribel UfukÖzcan KapavkeS ayDfüaz eni AtilCle ayl an 1.B askı, İstanbEukli,m2 010 Buk itabtıünm y ayıhna klaDroığ uK itabevia'intet ir. Tanıtiıçmi yna pılaaclaıkn tdıılşaırn tdüam a lıntılar, KültüBra kanlTıeğlıHi afk laSröız leşmgeesrie ği yayıneviinzinnig neir ektirir. ISBN9:7 80-56-61154-8-6 DoğuK itabevi Arıkarcaa dN.o :4,5G ünceHra n1 1 8 Cağaloğİlsut anbul Tel2:1 2.5272F9aks2:6 2 12.522972 6 Emaili:l [email protected] Web:w ww.dogukitabevi.com İÇİNDEEKRİ L ErtEağnr i-bUefulkÖ zcan MütareSküer,g vüenİ mpaorraltuğTuasnf iyeDsaiinre 7 ........................ HakkUıy ar Ağaoğlu Ah"mMeütte'akirvene S ürgHüant ıraları" 19 .......................... MübazrS iüelymanlz AhmeAtğ aoğluZ'inhunni yTeestiirnlBeea krıim ından SürgYüınl ları 33 .............................................................................................. Mütarveek eS ürHgaütnı raları .47 ............................................................... SürgDüönn üşü 141 ........................................................................................ MÜTAREKES,Ü RGÜNV E iMPARATOURGLUNT ASFiYESDiANiER ErtEağnr ib1Ue flu Ökz can smanDleıv letuiz'unçniö nz ülsmüer ecbianaşinlng ıXcIıXy .ü zyıl baş O larkıandaga err giö türbüil.lGe ierleneOkssmealn lsıilyıaks etvianzden geçilvmeBi aşt ıcıdleavşrmaeaçs ıişl tmıİırm.p atroarlubğuuy nü zyıkladra şıalştsıoğrıu nlaasrııln ksaiyynoaalsğdiıu ğu çgöizbüils,mü er edceti e mel des iynaistie liktebdiiBrra .t gıBülecılü yiner dleiğ ignidreiv lebe inr bairrdiı sırgae lheanr iscaiv aşbluanrub ni bra şkgaö rüntü.s üÖdytüaern dan Batılı devletmlüedraihna leleriiç ssoonrduuacbn uül yaürm üşMtoürrva.e G irit ayaklaanrmıanplıenş inYduneann istbaanğ'ıımns ızklaızğaınnmOıas smıa n lı'bnüıtnüb niy rü zybıoly unkcaar şılavşeça öczamğeıbk ütyeü gkü çlükler çekecseoğriu nlialrökım ne ğidDierv:l egtaiynr imütselbiama suılnuısnç u eğilimalyerrılşe.mY aunsaınb ağımsıdzilğıueğlrıu silçairdn e bmiord el oluışrhmuş"tİuynrii. y eçtalbia"l gairrliaşT ianlzeinmd aats oruçnaaro el a maycaaktBıartd.ıe lvıl etBlaelrkiann lkaırşdkaıkvriet mmaü dahalelerinin ar dıa rkakseıs ilşmteiSmroi.r unkuany nadğiız giBnastiız yaıylıılğ.mSı aodcır runB atsıo runu,ad muarO smanbluıa çmazdkaunr tulbmiark yBaantaı, dengeilçeirnrido üels tleeknv eeBr atgıülçıl aerra sınçdealkiiş kiylaerradren lanavraarkl ığını sçüarldıüşırmrBmı.öeş yytlese ocreu nları gittikçe büyüyen OsmanDleıv leBtaiti,ıç iDno ğus orunuennuö nn emmlaid dehsail igneel miş.tY iunranisvteaM nı sdıarb 'a şlabyüıtpüB na lkanyiaayrıali asny an, ayaklavnesm aav aşXlXay.rü zyıblaıaşnrl ıknaad asrü rmşütüArr.at r dgae leBna lksaanv aşvleIa D.rü ın ya SaOvsamşaınD,le ıv let-iÇ'anniank gkiale biö nembliiar s keri-bmaeşvaznriya ağ meBna-tı gküaçrlşeırsisı inydaas i mahkumiyestoinyulçel aınrim.mı pşatratyoürzluyykıa,ly aı slaavnu nsmaa vaşlarbıüntdüeann erjitsüikneit nmiihşa,Iy D.eü tn ySaa vaşıs'onnıunn da, kendisbiiiyrklltieek i im aprator(lAuvğsuutnu rya-MavceaÇ rairslRtıuaksn yasdıas) o nugneut irgeecleikş mieçlientrda es feidyiel imrYi.eş ntdiö nemde Osmanlıç'önkıüvnşe üy okludğüun ytaa rihyienniindb einç imleançmıe-si 7 AhmeAtğ aoğlu sındsaonnd ereöcnee mli sdoonğuuçrlmhıarurA.ş ncagke lişmetlaemrain menB atdıü nyalseıh ine gerçseaknlmeasşkat fidğioillnlaaiikc ktO ısrm.a n lı'tnaırnsi ahh nesisnidleinn mesi savaşüasnt ühniklçaübzkia rn dtıarrafa mayyae tmem.iI ş.Dt üinrySaa vaşıs'onnılna nBmaatisıçıç i e lişksiolnear in ermessianğil ayamgaidbkıiığ,ssı aü rseo nyrean biih re sapiadşamz aoyrıu n luk ıltmııBrşi.r ibnücyiüs ka vaşmtuaznaf efarm a yıproalnamrçıaışkk İann giltdeürneye ag emenlsiüğridnüir mbeükytügekü çlükklaerrşlıelk a,gş iaca deryeekr iAnBiD 'byıer akzmoarku nkdaal katcıar. I.D ünySaa vaşıO'snmıannD leıv letyie'nniilng siosnieayr lmees said ece Türkiiyçeid ne ğBialtd ıü nyaisçıid ney engie lieşrmyeeo lalç mıışrT.tü rkiye açısıbnadkatnı ğıMmoınzddraMo,üs t arekeoslidnuikançğ aı r kaorİşıtu,tl il hatçı kdaedvralorelıtne ıtnk ihsailgzee tirivlem eİnssbitu al'iuşng ali, merke zis iyasal aidreaftdeael oyçli m nao ktasgıentai rmBiuş tgierl.İi sştmaen, budla'n b ağımyseınbzii sri yasal imçeiarnrk aeyzı zşolraurnıl u çkoıkl mış, geçmedAenna dodlaum 'i lmlüic adehlaer ekbeatşmilı aş.tA ıyrnyıı llarda dünyanın birçBoakte ıgy eemreinnldieğ iendie ctgeeekhl diiştma elleevrl en miş.tB iorlşeviöknlceürlivüneğt üa hriKkaifyklaesO yratA,as yaÇ,i nH,i n distvaeİn s ldaümn yasİınngdiakl airzşu ıltuısh aaelrk etilvemrke a zanmış tıBro.l şeavnitki -eamlpiepsrrtyo pagavnesd eal f-deterimliknİeanssgiyi oln tered'ünniyna egemteenhldviieğtt ia nhide idte cek duülşzameıyışerİt .n gil terbeiy ra ndiaçne rmiudhea elteiafnğ ıbra skıdsiıernnam eyçea lıırşkdeinğ er yandsaönm ürgedleenreimtnelike tçee şitli gküaçrlşümıkallkaetşra.lÜd esı r telAiBkD B aşkanı Wilson'un saeçlıfk-ldaedtıeğrhıma ikunkilaılus syaoln kesi dolbaiyrıb sudıreyn luand uinb ipnedyed ahiİarnlaansn odrau inlue bo ğuşmak zokraulnmıdıraş. t Savasşon gue lişmelİenrgiinlitzneo rdreu 'ryuim bdıar akmaksaırnşaı lı,Tk ürkiyeB'antgiıün ç ltearria fıdnednaent lecnamanel sıbici öırn emt a şımaktBaüyydüısk.a vaş, deBvaltıealtrıla esrı nhdiaçkbtiie rm emle seleyi çözmeyyeet memiBşunt eid.e nİlneg iltehriem'anvyieedn e steğgieyrle çekleYşuneanni şgalyiannsiıın r İas tanbmuült'tuenf ikt agrüaçflıenrd an yenidieşng saölkzio nusoulu mştuTrü.r kiye,k asdiryroaılos,ari d uvseu devlkeuutrm larbıüyylüaök l çüedtek isizleşrtaiğrmielBnma,et gsıüilçnıe leirç ihna lçao kb ilinmebyiedrne lnik loelmm asyüır dürümrü.ş tnBeu denslaev saoşn rassıanvdaaiş,şt bai rylaipğtAiıl ğmıa ngyiabm iü ttefikle rindçeondk a haağ ıvreç oykö nlyüa ptırımrnalraurza bıraMküıtlamış tır. rekveea rdıngdealnMe anl tsaü rgübnüüt,ü bnuo laylbaarşılna ngıcında yera lavned ahsao nriaz lendeicpelko maysöinnüinbnüi ridnecrie cede belirlgeeyleinş dmieKrlı.es rsaü rseo nArnaa dodlabu 'a şlaymaiclamlküi cadeleyi ve yTeünryikö inyeel'inşbilukne o rşilunaliir ç inadnel amlandır makd oğroulc aaktır. 8 MütarekSeü rvgHeüa nh ralan MütarveekM ea lta sürgünü shöayklkeınneedkba i ,şlİi eenlycgki ltiazler rafınbdüaynü,bk ö lümAül manya yanlısıo lkuaşİdatrnto ilhaartdçaınl arın tasfiyseasğilnainndm ı.aİr snıgil,gi ezrlçeerk ambaiçrltaabrkaııhnmaı n elerin arkasgıinzal eekys eörkzo nuksaud roilkair aıyş ıklbııins r ü rees araeltt ında tutmu,ş lbsauür rieç inde Tdüerkgkiei lyieş'm keelnedkrioi n tlrloearlit ında tutmauymım uşlaArmdaıçrl.aa çrııs ıknıdsamnbe anş aorlıdluık dlaas röıy lenebİitltiçirıkh. aa dtr oleatrkıins izleşktairrşiİıltlamiıfel1kçsİ ıin ngei liz yan lıksaıd roslearrbv eesf ta akla lmaırşdlSıörgz.e liMşail,td aaİ' t tihaetnçdıilar şei çingdüens aayrkeynı,l lyaurrctad ısşüırngdüabn udleu nan Sabahattin Beyg ibi İngilizpedrövneerrölezekgr ü rfycauear ldgiaöy sette rme olanağı bulmuşl.Ba arşdkdıaer yişle İngiliz dküanrymşauı h etgeemdmeieln liğine renuçn surlarvıe ybdaae snkeıta ilmt ıtnudtau luirmkpeaantr,o rlusğiuyna si varlısğoınvn earb eileucyegku n ohratzaaımnr mlıışrSt.o nrbaükit ün geliş mele-rA nadoluh amrielkdleeidt aih il olmaikm apürzaetroer-laudğıumn adıçmö küşküantedk abı ulunanciatke liktedir. AğaoğluM'üntuanr edköen emiils eü rgyüanş amına daviert agözlem nıklıbkulk aarrıa ndleıvkrı eş ık tnuittaeceladik.iSk rütrgsüınr astıuntdtau ğug ünlbüikr kaç öançeılmdiadnÖin rc:e lMiüktlaer yekıel lasroırnudmal u hükümevteiİ nta iflçkıa drolarıdne vlİettillkeaurfri dyulkiell aireşırks ,io l rumsvuezt eslimiyetçİis ttauntbubumollğ'auurocnıru ,t aBmeıy,a zıt'ta ger çekleştiidraim,llh eaanrl kyıanş adaığğıkıro şulvleia çri dnüeş tüüğmüi tsiz lki,b irtazküımmr elbeuor liunm skuozş ulkleanrdıi menfdaöantülşetrüirne meg ayretglaeyrrii,m üslyiamplteırtkialnşa krıın ,İl tıtkilahavarıBt,eç kıi rağa Bölüğü'ndeg etçueatnyu lkkalırus; a Acğaasoığ lud'önnuenm İisnt anbul'un dab izztaatn oılkd uğmua nzaralar gözümüczaünnl anömnaü.kn tdaed ır (Ağaobğalşupt aad işoalmha ükz eDraem aFde r,i tAli gKiebhmiüa klü met teüns t düzseoyrduemk liuş ialçeırk"içi ah eatnv"e " aalkçllıaki "thaernt mekte.dİ)ik rinoclia, rh aaktı,r alLairmnMia lvtseaü rgünüfnaürnyk ölnıl e rianyid ınlamtaahciayke tStüerdgiküron.ş ultluautrkıl,u lmaorrıadnlu rum laıry,a şadıfkilkbaiurrnı a lvıemz ıi hnidyöentü şümhlaekrkiı bnidrai dneci recegdöez leimçleerrm e.k teİçdleigkrioi lcaibn u, sürgüsnodnherinaç bİitr tihateçsıkaninı gna jmanhlaatrıırnlbıai milasekt emem.eD siirdeinrkçılreırli mıştır. Sürgyüunrdddeaön n esroienmkrp aaat rorklaurkş yıetnsıii ykaasdi roliaçri nydeear l acoalka nblaamrbıa şbkioarr tavmey enkio şulbleakrl e mekte.Üd çiürncühsaüt,ı ,rM aültaarrveeki eş gdaöln emig üinlüem Tüüzr kiysei'n kionş ulalraarsıı bnadzyaıö nlerpdaerna leerlb,le inkzlerlkiukrler mamız ainçlianvm elrıi ileçerrm ekt.De ödridrüncvües üöe nne mlAiğsaio,ğ luB,a tı'nın ikvieBy aüztslıoü rluünğuTünü urnk iiyçein na sfıell akseotli nuçldaorğ urabikloencuesğuikn rdiat ik ipuçları açvıelramrekdtaend ir. Bu günlük tbaezlelleeky ickia doaölrğdr uceğitudi ir de. 9 AhmeAtğ aoğlu AhmeAtğ aoğlus'ünrugnyü anş avmeıd üşünsel seTrüürvkeinyie 'inlien serüvaernais ıbnibdraa ğ alntvıad rıArğ.a oğMloun,d rMoüst arekiezslie'ni yend önemİdneg ilizleribni rbçaoskdk üıüzsseİıtyty tliah abtiçrılytilukat e tuklavneBd eık irağa Bölüğüd'önradtyeg eyçdaiikBr.lu da öşnıekm İdtet i hat Tverea khküik ümetöinndigene lyeönn eti-cEinlv,eTe ralria vte C emal Paşalyaurr-tdıkşaıçnmabı uşl unuyorGlearrikddaıel. a nilsaaerç ıhke def durumudnüaş t.üB leekrirBaöğlaüü 'ğndeskoir gulatmaamlaaamrnl ınscia yastiu tuokllaur öankcL ei mnaid asınMdoankdir os'ad,aM saolntraga'ö ya türlüdü2.8M ayı1s9 1g9e cePsrii ncEensaas d lİın gigleimzi7 s8ki i şislüirk günk afilehsaeirkyeletet tBiu.n la6r7ı'nBs eik irBaöğlaü ğü'ndevne alınan restmuit anakaldalragdreaıç e kni şilDeirğdelilrrk .i şiTnüirnmk a kamları nab ildiriollmmeaİmsniıgş i litzellearvşieıhn nu ak uksuzldueğluaenldaee tr . Tutuklulaarra sıAnhdmae Atğ aoğlud'ınşuınZn idayG aö kalSpü,l eyman Naz,iH füseyCianh iatl ç(ıEYnb)ü,z ziyVaezlaiAddhe,m eEtm i(nY aalnmg)i biy azavreg azeteFceitl(heOirk ;y aYrar)b,a Ayl (iÇ etinkAabydaü)l,h alik (RendAal)İi,h sa(nS abPiasşg)ai bi yrüüktsbeoekrl dimu e nsuplsaardır;a zamlık ygaöprmeSıvaşii Hda liPma şAab,b aHsa liPma şvae Ş eyhiüsllam HayrEife ngdiiby iü ksbeükr okrvaete ltakpria lriüt yie lvearri.d ıBr7u8k i şilkiakf ile CAamlitrhaotlra prea fıbnidrainn ctiu tsuıknloıulfla argraö kr ül müşv eL imnaid asınedsakikarim pınddöara tyt utulduskotnMaranal ta'ya nakleidşitlŞimurn.ad ikkçaetk mek gerseükrigrüm nek kia,n ıLniımn ni/MondtraoMnsa 'lta'ya aktarılmmoarsaıol,l artçauöktku ekrltuılnaeryıe yöneplsiikk obliobrja iskyk öın tedmi.ir Sürmgeükna onlıa rMaokn dros'un seçildmese esmib obliiarkn latma şİınrg:i liMzolnedrrionis m'ztanala anm ü tarekkoeş ulladraıynaıtnı lmıassrıanrdlaı vteTu ütrumkma uk amlbairra gözdağı. Çoğİut tivheTa erta khküik ümieçtiin ydeear l avne yİat tihatçıların savaş sırasısnodraukmil ulupkalyalrasışünarıng ü,nl liedrevralısit fka şıvyeaİ nt i ladfe vletlkaerrmşiuınh et embeidlri reönrigşüit leyeobliaklnie şciel.ke rdir Bu nedenle öncelikeldii ellomeldraüirş aükn üslüamrfüD. şe dtğıişzşıia k manlayradpaı blaaşnkt aut kulamalsaürrlgsaüa ny aırsctıaa ktır. İtiglüaçfl erinin İssötzcaünhlbüeukrlüi m tevateri afıdnedğaisnşü irkg ün sebepölneer is ürşütlüÇmreü.ş istuliçis natlaraım ahv iaçrbsdioırmr ud te lil ortakyoan mudşe ği.l dAiğrasoiğyltauus tiu okllaur saükr günde bulunmala rınşıuk ızgın cüsmolregluelralmea "kBtiaİzdniıg ri:ln iezs lıefra tla buraya getirdHiülkeürm?em tit esleitmty io,k skae ndimliea rlid ıBleahre?m ehal başımgıezlabe unm acetraar iehmtsea li görülhmaedmiisşke idO,bis irr manlıvleı khe itil çaifn beiblree dkv1ee ş itne şekdielc eTkartiihrgt.ö er ülme miştibri drke iv,lş eety hülismlaakmalmııiknh ıre atzm biişr ruhasnafdsini, razamvıünkıe,ml eab,' umsu,h arvreip ra şaarlıünçı- daöyrm tu hakemesiz lO