Mustafa Kemal Atatürk 1881-1938

231 Pages·2001·7.13 MB·Turkish

by  Willy Sperco

WILLY SPERCO
MUSTAFA KEMAL
ATATÜRK
1881-1938
Türkçesi: Zeki ÇELIKKOL (Emekli Büyükelçi)
(Bu çeviri, kitabın 1958 basımlı Fransızca aslından yapılmıştır.)
BiLGi YAYINE\
kapak çalııması: rasim konyar
kapak düzeni: bilgi yayınevl
kitabın özgün adı: mustapha kemal atatürk
yayın haklan: @ nouvelles editions latines I parls
türkiye'de yayın haklan: @ bilgi yayınevl I ankara
baskı: cantekin matbaacılık yayıncılık ltd. ıtı.
tlf: 384 34 35 384 34 36 384 34 37
BiLGi YAYINLARI I BiLGi Dizisi: 138
ISBN 975 • 494 · ·ao • 3
2001 . 06. y. o .1984
Birinci Basım
Eklm2001
BiLGi YAYINEVI
MeşrutiyeCtad desiN,o :4 6/AY.e nişe0h64i2r0 ı Ankara
Tll: (0-312) 434 49 98 -434 49 99 -431 81 22 -434 12 71
Faks: (0-312) 431n58
BiLGi KiTABEYi
SakaryCaa ddesNio,: 8/KAı,z ıl0a6y4 2/0 Ankara
Tl:l (0-312) 434 4106 -434 41 07
Faks(0:-3 12) 433 19 36
BiLGi DACITIM
Narblaıh çe SokaNko,: 1 7/1C,a O•kıO3l4u3 6/0l s tanbul
Tll: (0-212) 522 52 01 -520 02 59
Faks: (0-212) 527 4119
http://Www.bilgiyayin• eev-im.alcllo:nm f.ot@rb ilgiyayinevi.com.tr
İÇİNDEKiLER
WILLY SPERCO 7
SUNUŞ 9
1
Bölüml Çocukluk 13
Bölüm il Gençlik 19
Bölüm III Jön Türk (Genç Türk) İhtilali -Trablusgarp Savaşı 23
Bölüm iV Türkiye'nin Soyfa Elçiliğinde Askeri Ataşe 29
BölümV 1914-1918 Savaşı 31
BölümVI Veliaht Prens'le Almanya' da 39
Bölüm VII Çöküş 47
BölümVIII İzmir'in İşgali 57
BölümIX Erzurum ve Sivas Kongreleri 61
BölümX İşgal Altındaki İstanbul' da 65
BölümXI Anadolu' da 69
BölümXII Kurtuluş Savaşı 73
Bölüm.XIII Zafer 87
il
YENİ TÜRKİYE
BölümXIV Mütareke 99
BölümXV Sultan'ın Gidişi 103
BölümXVI Halife lll
BölümXVII Lausanne Konferansı -Barış 115
BölümXVIII Anadolu' da Seyahat ll9
BölümXIX Ankara Başkent - Gazi Çiftliği 127
BölümXX Halifeliğin ilgası -Teşkilat-ı Esasiye
Kanunu (Anayasa) 133
5
Bölüm:XIX Avrupa Kıyafetinin Kabulü 141
BölümXXII Ayaklanma ve Suikast Laik Kanunlar 149
-
BölümXXIII Mustafa Kemal İstanbul' da 153
Bölüm xxıv Latin Alfabesi -Batı Müziği 157
Bölüm:XVX Yüzyıllardır Sürüp Gelen Düşmanlığın Sonu 161
Bölüm:XXVI Kendisine Rağmen Diktatör 169
Bölüm:XVX II Devrimci 177
Bölüm xxvııı Gazetecilere ve Diplomatlara Göre Mustafa Kemal 189
BölümXXIX Mustafa Kemal'in Monden Yaşamı 199
BölümXXX Büyük Savaşın Arifesinde 205
.@
BölümXXI Hastalığı -Ölümü
Ek Vasiyetname 221
Kaynaklar 223
Zeki Çelikkol 229
6
WILLY SPERCO
Michel Guglielmo William Sperco (Willy Sperco), 20 Ekim 1887'de
İzmir'de doğmuştur. Babası aslen Venediklidir. Annesi de, Osmanlı İm­
paratorluğu nezdinde Fransa Büyük.elçisi olan Jean-Babtiste Robly'nin
torunudur. Yunanca ve Latince Bakaloryasını Fransız Lazarist Kolejinden
aldıktan sonra , yüksek öğrenimine Dresden (Saksonya) Yüksek Ticaret
Okulunda ve Paris Hukuk Fakültesinde devam eder. Mısır Muhtelit Mah­
kemeleri ve Konsolosluk Mahkemeleri Barosunda avukatlık, İngiliz Mü­
sadere Mahkemesi nezdinde savcı yardımcılığı yaptıktan sonra, 1914-18
Birinci Dünya Savaşı sonunda, gemi donatım ve gemi acentası olarak
Türkiye'ye dönmeyi tercih eder. Amsterdam'da uzun bir staj yaptıktan
sonra, Hollanda Kraliyet Vapur İşletmelerinin müfettişi olur. Bu arada,
Yakın Doğu'da, Fransızca çıkan bütün gazetelerle işbirliği yaparak, İz­
mir'de, Doğu'nun en çok okunan gazetesi, "Le Levant" (Doğu) gazetesini
çıkarır. Ayrıca "İzmir Postası" ve "1stanbul"a, Jean Peyrat takma adıyla
günlük sorunlarla ilgili muntazaman yazı yazar.
"Petit Parisien"in özel muhabiri sıfatı ile, "Revue de France", "La
Revue de Paris'', "Edebi ve Siyasi Yıllıklar", "Le Figaro" ve "Candid" ile
çalışır.
İtalyan liyakat nişanının Komandör, Fransız Legion d'honneur nişa­
nının Şövalye, Hollanda Orange-Nassau nişanının Officier rütbelerine
sahiptir.<'>
Eserleri:
Bir Diktatörlüğün Yıkılışı (Harp yıllarında İtalya'da şahit olunan
şeyler) -Hachette Kitabevi, Paris ..
ı•ı Anlaşıldığına göre W. Sperco, uzun bir süre lstanbul'da oıunnuş. daha sonra haya­
lını Roma'da tamamlamıştır. (Z.Ç.)
7
Mussolini Böyle Doğdu -Fasquelle Editeur, Paris.
Sönen Doğu -Editions Baudiniere, Paris.
Lamartine'in Türkiye' deki Mülkü -Edition Revue de France, Paris.
İstanbul, Edebi Manzaralar -La Nef de Paris Editions.
Eski Sarayın Hazineleri -Editions Rizzo, İstanbul.
Efes'in Notre Dame'ı İstanbul, Basın Yayın Müdürlüğü.
-
Aziz Nicola'nın İzinde -İstanbul, Basın Yayın Müdürlüğü.
SUNUŞ
Birinci Dünya Savaşı'mn arifesinde Avrupa kaynamaktadır, ufukları
kara bulutlar kaplamıştır: bir yanda Müttefikler, İngiltere, Fransa, Rusya;
öte yanda Mihver Devletleri, Almanya İmparatorluğu, Avusturya­
Macaristan İmparatorluğu vs.
Osmanlı İmparatorluğu'nun da Mihver Devletleri yanında savaşa
girmesi ona geniş toprak kaybına mal olur.
Bu devletlerle birlikte yenilen Türkiye, ayakta kalabilmek için müta­
reke talep etmeye ve 1918 Ekim ayının 30'unda, tarihte eşi görülmemiş
ağırlıkta Mondros Mütarekesini imzalamaya mecbur kalır. Bu Mütareke­
nin 7. maddesi ile Müttefik Kuvvetler (İtilaf Devletleri), İmparatorluğun
ist�aikleri stratejik noktalarını, kendi güveliklerini tehdit altında gördük­
leri bahanesiyle işgal etme hakkına sahiptirler. "Sadece bu madde, Müta­
rekeye 'pıtsız teslim' karakteri vermeye yetmektedir," der Profesör Paul
Dumont, Mustafa Kemal adlı kitabında.<.,
Osmanlı İmparatorluğu can çekişmektedir.
İngiliz, F�sız, İtalyan güçlerinin, Türkiye'nin şurasını burasını
Mütarekeninc.?. maddesini kötüye kullanarak, keyiflerine göre işgalleri,
ülkede mililyetçi duygulan uyandınr. İçgüdüsel olarak bir.ulusal direnç
başlar. Bu sırada Paris'te toplanmış olan Müttefikler de Osmanlı İmpara­
torluğu'nun. terekesini nasıl paylaşacaklannın hesabını yapmaktadırlar.
Müttefiklerin tasvibi üzerine ve donanmalarının da himayesinde; 15
Mayıs 1919'da Yunan askerlerinin lzmir'e çıkması, "ateşin üzerine atılan
benzin etkisi" yapar, milliyetçilerin direnci şiddetlenir. Ancak, bu direnci
başarıya götürecek bir .önder gereklidir. Profesör Paul Dumont, "Bu da
ı·ı Duınont, Profesör Paul; Mustafa Kemal, Kültür Bakanlığı Yayınları (3. Basım),
Ankara (1993,94 ve 99), Çeviren: :zeki ÇELIKKOL
9
çok geçmeden Mustafa Kemal'in şahsında ortaya çıkar," der.
Mustafa Kemal Paşa, 1919 Mayıs ayının 19'unda, yani Yunanlar İz­
mir'e çıktıktan dört gün sonra, Karadeniz'in küçük bir limanı olan Sam­
sun'a ayak basar. Ülkenin her tarafında doğmuş olan mukavemet (direnç)
teşekküllerini, gerçek bir �eşkilatçı dehasıyla birleştirir ve güçlendirir.
Böylece Mustafa Kemal'in emri ve yönetimi altında askeri yönden
olduğu kadar siyasi yönden de Türk Kurtuluş Savaşı başlar.
Bu, çağdaş Türkiye tarihinin üç buçuk yıl süren gerçek bir destanı­
dır. Onlarca yıl süre ile peş peşe savaşlardan ötürü tamamen tükenmiş
olan Türkiye, yalnız, işgalci Müttefıklcr tarafından desteklenen istilacı
Yunan ordularına karşı değil, daha kötüsü, İtilaf Devletlerinin boyundu­
ruğu altındaki Sultan'ın İstanbul Hükümeti güçlerine, Halife Ordularına,
yani Mustafa Kemal'in Büy,ük Nutk\,l'nda belirttiği gibi, "dahili bedhahla­
ra" karşı da savaşmak zorunda kalır. Daha da ötesi, Osmanlı İmparator­
luğu'nu tamamen parçalayan, tarih sahnesinden silen Sevres Antlaşma­
sı'nın Sld_t�n tarafından imzalanması, Anadolu'nun şurasında burasında
Müttefiklerin kışkırttığı iç isyanlar, Kemalistlerin çabalarını zora sokar.
Bütün güçlüklere rağmen, 30 Ağustos 1922'deki son taarruz ve 9 Ey­
lülde İzmir'in geri alınışı, bu savaşın �k�ri yönüne son verir. Bu, Büyük
Zafer'dir.
24 Temmuz 1923'te lsviçre'nin Lausanne kentinde imzalanan Barış
Antlaşması, yenilmiş olan bir devlet ile değil, yenen bir Türkiye ile Mütte­
fikler arasında yapılan ve yeni Türk Devleti'ne hayat veren bir antlaşma­
dır. Bu, Türk Kurtuluş Savaşı'nın siyasi zaferidir.
Bu Antlaşmayı Mustafa Kemal şöyle değerlendirir:
"Bu Antlaşma, Türk Ulusu'na karşı yüzyıllardan beri hazırlanmış ve
Sevres Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük bir yok etme eylemi­
nin çökertilişini anlatan bir belgedir."
İşte sayın okurlarım, elinizdeki bu kitapta, Mustafa Kemal ve vatan­
sever arkadaşlarının, Türk Milleti'ni, emperyalist güçlerin vurmak istedik­
leri esaret zincirinden, "Mille�in azim ve kararı" ile nasıl kurtardıklarının
hiUyesini okuyacaksınız. Kitap, gerek anlatım, gerek olaylara yaklaşım
bakımından çok ilginçtir. Kitabı daha da ilginç kılan husus, yazarının,
hayat hikayesinden de anlaşılacağı üzere, o dönemde yaşamış bir insan
olarak, bazı olaylara da görgü şahidi olması hususudur.
10