Müslüman Komünistler Petrograd-Kazan 1917-1918

441 Pages·13.697 MB·Turkish

by  Emel Akal

-o
co.....
'O.O
e
+-'
<D
o...
c::
w
_J
l­
en
z
::::::>
�
o
::::s:::
z
<(
�
::::::>
_J
en
::::::>
�
•
�'''ı
- .,
ileti�im
EMEL AKAL • Müslüman Komünistler
EMEL AKAL tik, orta, lise öğrenimini Ankara'da tamamladıktan sonra İstanbul Üni­
versitesi Psikoloji Bölümıl'nü bitirdi. l 970'li yıllarda aktif sol politikada yer aldı.
llerici Kadınlar Derneği üyesi olarak lsıanbul, Diyarbakır, Van, Trabzon, Ordu,
Giresun, Samsun ve Bursa illerinde örgütlenme çahşması yaptı. 1996'da ODTÜ' de
sosyoloji yüksek lisansı, 200l'de Ankara Üniversitesi'nde siyaset bilimi doktorası
yapn. Boğaziçi, Muğla, Bilkent üniversitelerinde Türkiye tarihi üzerine dersler verdi.
Birçok makalesinin yanı sıra Kızıl Feministler: Bir S"zlıl Tarih Çalışması (lletişim,
2011); Milli Miicaılelenin Başlangıanda Mustafa Kemal, lttiluıt Terakki ve Bolşevizm
(1letişiın, 2012); Moskova, Londra, Ankara Üçgeninde lştirakiyuncular, Komünistler ve
Paşa Hazretleri Oletişim., 2012) adlı kitaplan yayımlanınıştır.
lletiYşaiyımnl an29 25 •Araştırma-inDciezlise4im70 e
lSBN-13: 978-975-05-2951-1
© 2020 tletiYşaiymı ncAı.lŞı/. 1k. BASIM
1. Bask2ı02 0, İstanbul
EDlTôR AybarsY anık
D1Z1 KAPAK TASARIMI ÜmitK ıvanç
KAPAK SuaAty su
KAPAK FOTOCRAFI Doğuh alklkaonm üniösrtg ütleri
delegeKlaesrıi1m,9 1 8, detay
UYGULAMA HüsnAüb bas
DÜZELTi RemziA bbas
DlZlN BerkaÜyz üm
BASKI AyhaMna tba.aS sERıTIFIKA NO. 44871
MahmutbMeayh all2e6s22i. ,S okaNko,: 6 /31 Bağcı3l42a1r8 İstanbul
Tel2:12 .445 32 38 •Faks21:2 .445 05 63
ClLT GüveMnü cel.lS EiRTtiFiKA NO. 45003
MahmutbMeayh allDeseiv,e kaldCıandmıd eGseil,i nScoikk ak,
Güveİnş M erkezNio:, 6 , Bağcıİlsatra,n Tbeull2:,12 .445 00 04
lletişiın Yayınlan. SERTiFiKA NO. 40387
CumhuriCyaedtd eNsoi. ,36 , Dair3,e S eyhaAnpa rtmanı,
HarbiMyaeh allEeslim,a daŞği,ş3 l43i6 7 Istanbul
Tel2:12 .516 22 60-61-62 •F aks21:2 .516 12 58
e-maiill:e tisim@iletis•iw me.bwwc:wo m..itlre tisim.com.tr
EMELAKAL
Müslüman
Komünistler
Petrograd-Kazan
(1917-1918)
�\"'
,
- .
ileti,im
Türkiye Komünist Partisi ve Mustafa Suphi Yoldaş'a,
TKP'nin kuruluşunun 100. yılında saygıyla. ..
1920-2020

İÇİNDEKİLER
KISAL TMALAR 9
..................................................................................................................
TEŞEKKÜR 11
......................................................................................................................
ÖNSÖZ 13
..............................................................................................................................
GiRİŞ 25
.................................................................................................................................
Rusya Müslümanları ................................................................................................. 36
Yusuf Akçura (1876-1935) .................................................................................. 45
BİRİNCİ BÖLÜM
ŞUBAT MART
1917 1918
-
Çarlık yıkıldı: Petrograd .......................................................................................... 49
Çarlık yıkıldı: Kazan ........................................ : ......................................................... 57
Rusya'da özgürlük günlerl: Herkese, herkese, herkese •••.................... 73
Birinci Tüm Rusya Müslüman Kurultayı/Kongresi ................................... 81
Temmuz günlerlnde Kazan .................................................................................... 96
Osmanlı Devletl'nln lrredentlst faallyetlerl ve Yusuf Akçura ............ 103
Ağustos: Darbe büyük, ama Bolşevlkler ayakta ..................................... 118
Devrim hazırlıkları .................................................................................................... 125
Bir Devrim Nasıl Yapılır? 25 Ekim 1917 ...................................................... 131
Kazan'da Devrim günleri ...................................................................................... 141
Müslüman burjuvazi Devrlm'I yok sayıyor ................................................... 146
Başkurtların yolu ...................................................................................................... 157
166
Kurucu Meclis ...........................................................................................................
Mllll mesele: Teoride ve pratikte ..................................................................... 172
Narkomnats/Mllll İşler Komlserllğl ve Muskom ..................................... 182
İdll-Ural Devletl'nln kuruluşu ve tasflyesl .................................................... 195
Nihayet barış .............................................................................................................. 208
İKİNCİ BÖLÜM
MÜSLÜMAN KOMÜNİSTLERİN
DEVLET KURMA DÖNEMİ
Müslüman Komünist Partlsl'ne doğru ........................................................... 221
Tatar-Başkurt Sovyet Cumhurlyetl. ................................................................. 227
Tatar-Başkurt Sovyet Cumhurlyetl'nln
kuruluş çabalan ........................................................................................................ 236
Osmanlı Devletl'nln Rusya'dakl gellşmelere müdahalesl ................... 249
\_265
25 Mayıs: Çekoslovak İsyanı ve KOMUÇ ................................................
m
Tüm Rusya Müslüman Komünistler (Bolşevik) Partisi kurulur ........
İç savaşta Müslüman Kızıl Ordu'ya katıl ..................................................... 280
6-8 Temmuz: Sol-SR ayaklanması ve Sol-SR'lerln tasflyesl. .............. 285
Komünist Müslümanlar ......................................................................................... 291
Mustafa Suphl ve Türk Sosyallstlerl Konferansı ...................................... 295
Beyaz Ordu llerllyor ................................................................................................. 306
Peş peşe sulkastlar: Bolşevikler sertleşlyor ............................................. 321
Yusuf Akçura İdll-Ural topraklarında .............................................................. 327
Kazan geri alındı ....................................................................................................... 342
4-12 Kasım 1.918: Birinci Tüm Rusya
Müslüman Komünist Bolşevlklerlnln SyezdljKongresl ........................ 351
Sovyet Devletl'nde merkezlleşme:
Sekizinci RK(B)P Kongresi kararlan .............................................................. 374
SONUÇ 385
............................................................................................................................
EK
ŞERİF AHMEDOVİÇ MANATOF (1887-1936) 395
..................................................
KAYNAKÇA 407
...................................................................................................................
DIZIN .............................................................................................................................. 427
KISALTMALAR
ADK Askeri Devrimci Komite
AKDK Tüm Rusya Anavatanı Kurtarma
ve Devrim Komitesi
İskomus Tüm Rusya Müslümanlan Daimi lcra Komitesi
(lspoinitelny Musulmansky Komitet)
İTF İttihat ve Terakki Fırkası
KOMUÇ Kurucu Meclis Komitesi
MK Merkez Komitesi
MMAK Merkez Müslüman Askeri Komitesi
MMK Merkez Müslüman Komitesi
MSK Müslüman Sosyalist Komitesi
MMSK Merkez Müslüman Sosyalist-Komünistler Komitesi
Muskom İç Rusya ve Sibirya Müslüman İşleri Komiserliği
NARKOM Halk Komiseri
Narkomnats Milliyetler Halk Komiserliği Milliyet İşleri
Komiserliği
NARKOMVOEN Askeri İşler Halk Komiserliği
OZAKOM Özel Transkafkasya Komiserliği (ZAK Kafkasya)
REVKOM Devrimci Komite
RSDİP(B) Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (Bolşevik)
RSDİP Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi
RK(B)P Rusya Komünist (Bolşevik) Partisi
9
RMSKP Rusya Müslüman Sosyalist Komünist Partisi
Sovnarkom Halk Komiserleri KomitesVSovyeti (Sovet
Narodnykh Komissarov)
TBSC Tatar-Başkurt Sovyet Cumhuriyeti
TDV Türkiye Diyanet Vakfı
THlF Türkiye Halk lştirakiyun Fırkası
TKP Türkiye Komünist Partisi
TTK Türk Tarih Kurumu
UKKTH Uluslann Kendi Kaderini Tayin Hakkı
vba Vurgular bana aittir
10