Muhammed Ali Es-Sabuni - Safvetü’t Tefasir

2412 Pages·2013·16.43 MB·Turkish

Bismillâhirrahmânirrahîm

Tefsirci Prof. Muhammed Ali es-Sâbûnî'nin Kısa Hayat Hikayesi:

1. Muhammed Ali, Şeyh Muharanıed Cemil'in oğlu olup 1930 yılında Hleb'de
dünyaya geldi. Suriye vilâyetlerinden biri olan Halep, ilim ve âlimleri ile meşhur
bir şehirdij.
2. Sâbûnî, ilim ehli olarak tanınan bir ailedendir. Babası Şeyh Muhammed Cemil,
fıkıh ve ferâiz bilgini, dil ve dinî ilimlerde söz sahibi idi.
Sâbûnî'nin ataları arasında da, seçkin ilim adamları vardır.
3. Müellif, Osmanlılar döneminde de aynı adla anılan Hüsreviyye İlahiyat
Lisesi'nde dinî ve modem ilimleri okudu. Kendisi karma bir kültüre sahip; olup dinî
ve pozitif ilimleri bu kültür içerisinde birleştirmiştir.
4. İlahiyat Lisesi'ni başarı ile bitirince, Suriye Vakıflar Bakanlığı adına, bir ilim
heyeti içinde Ezher Üniversitesi'ne' gönderildi. Ezher, Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi'nde tahsilini yapıp yüksek derece ile, diploma alarak 1952 yılında
buradan mezun oldu. Sonra, konu ihtisası ve hâkimlik üzerine mastır yaptı ve 1954
yılında mezun oldu.
5. Sonra Suriye'ye döndü ve genel liseler, devlet okulları ve bazı dinî okullarda,
"Din Eğilimi" derslerine öğretmen tayin edildi. Daha sonra, Mekke-i
Mükerreme'deki İlahiyat ve Eğitim Fakültelerine öğretim üyesi olarak davet edildi.
Bunun üzerine, 1962 yılında, Kur'an İlimleri, tefsir ve hadis dersleri profesörü
olarak Hicaz'a gitti. Burada 25 sene öğretim üyeliğinde buludu ve birçok eğitici ve
öğretici yetiştirdi.
6. Üç yıl önce, Mekke-i Mükerreme Ünımü'l Kura Üniversitesi'nde, "İlmi
Araştırmalar ve İslâm Kültürünü İhya" merkezinde yeni bir göreve atandı. Hâlen bu
göreve devam etmektedir.
7. Eserleri:
Müellifin, Kur'an ilimleri, tefsir ve hadis alanında 25 den fazla eseri vardır. Bazıları
şunlardır: Revâiu'l-beyân fî tefsîr-i âyâti'l-ahkâm (2 cilt), Safve-tu't-tefâsîr (3 cilt),
et-Tibyân fî ulûmi'l-Kur'ân, en-Nubuvve ve'l-enbiyâ, Muhta-sar-ı İbn Kesîr (3 cilt),
Muhtasaru't-Taberî, el-Mevâris fi'ş-Şerîati'1-Tslâmiyye, Tenvîru'I-ezhân min tefsîri
ruhi'l-beyân ve diğerleri.1[1]

Bismillahirrahmanirrahim

"Tefsirin tercüme ve basımına izin"
Ben, aşağıdaki imzanın sahibi, Ümmü'I - Kura Üniversitesi profesörü Şeyh
Mıihammed Ali es-Sâbunî " Safvetü't-Tefâsîr" adındaki kitabımın İstanbul'da
bulunan Ensar Vakfı tarafından Türkçeye terceme ettirilmesini uygun gördüm ve
buna izin verdim. Tercüme, kardeşim Kerim Aytekin hocanın gözetiminde,
bittikten sonra da Muhterem Emin Saraç hocaya arzedilmek şartıyla yapılacaktır.
Mekke-i Mükerreme

1[1] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/5.
14- Rebîu'1- Evvel- 1407/ 16- Kasım - 1986 Şeyh Muhammed Ali es-Sâbûnî
Ümmü'I - Kura Üniversitesi İmza2[2]

Takdim

Hz. Peygamber (s.a.v.)e, Cebrail (a.s.) vasıtasıyla yirmi üç senede gönderilen
Kur'ân-ı Kerim, İslam inanç ve ibadetlerinin, onun getirmiş olduğu sosyal,
iktisadîye hukukî sistemin, kısacası en geniş anlamıyla İslam Dininin temel
kaynağıdır.
Kur'ân-ı Kerim, müteaddit âyetlerde de ifade edildiği gibi, sadece Araplara değil,
bütün insanlığa gönderilmiştir. Bu sebeple ilk asırlardan itibaren müslümanlann en
büyük mesâileri, Kur'ân'ııı getirdiği mesajı anlamaya yönelik olmuştur. Bu, bir
taraftan bu ilâhî kitabın diğer dillere çevrilmesi, diğer taraftan da başta Arapça
olmak üzere, çevrildiği bütün dillerde irili ufaklı çeşitli tefsirlerin yazılması
neticesini doğurmuştur.
İlâhî vahiy eseri olan ve benzerini yapmaktan bütün asırlardaki insanların âciz
kaldığı Kur'ân-ı Kerimin, esasında her asırda yeni bir tefsirine ihtiyaç vardır. Onun,
her asrın insanına vereceği mesajlarda o asrın anlayış ve seviyesine göre birtakım
farklılıkların olması tabiidir. Nitekim birçok âyet bugün klasik tefsirlerden daha
farklı olarak yorumlanmakta ve bu şekilleriyle insanlara yeni mesajlar
vermektedirler. Bu sebeple dünya durdukça, âlimlerin, çeşitli dillerde yazdıkları
tefsirlerle bu ilâhî kitaba yeni yorumlar getirecekleri bunun da Kur'anı Kerim
üzerinde yazılan tefsirleri çoğaltacağı ve zenginleştireceği tabiidir.
Bu yeni tefsir ihtiyacının, bütün diller ve kültürler için olduğu kadar Türk kültürü
için de var olduğu aşikârdır. Türk okuyucusu Kur'ân tefsirine büyük bir alâka
göstennektedir. Bu alâkanın temelinde, Kur'ân'ı anlamaya duyulan bitmez
tükenmez iştiyak yatmaktadır.
Vakfımız bir süre önce, Profesör Muhammed Ali es-Sâbûnî'nin alâka ile karşılanan
"Safvetü't-Tcfâsîr" İnin Arapça metnini, bu dili bilenlerin istifadesine sunmuştu. O
günden bugüne bu Tefsirin Türkçe tercümesine de büyük bir talep vaki olunca,
konunun uzmanı iki ilim adamından bu hususta yardım islenmiş ve Doç. Dr.
Sadreddin Gümüş ile Dr. Nedim Yılmaz'ın uzun ve titiz çalışmaları sonucu eser
Türkçeye kazandırılmış, tercümenin redaksiyonu da Doç. Dr. M. Akif Aydın
tarafından yapılmıştır.
Muhterem Profesör Muhammed Ali es-Sâbûnî tarafından yazılan ve eserin tercüme
ve basımına müsaade veren yazıdaki isteği üzerine tercüme son olarak da Kerim
Aytekin tarafından okunarak basıma hazır hale getirilmiş ve eser bu son şekliyle
yine müellifin isteğine uygun olarak Muhterem Emin Saraç Hoca efendinin
tedkikine arzedilmİş böylece son şeklini almıştır. Ayrıca eserin yayınlanmasında
Ahmet Şişman kardeşimizin de büyük katkıları olmuştur.
Sahasında büyük bir boşluğu dolduracağına inandığımız eserin Türk okuyucusuna
faydalı olmasını dilerken, Türkçeye kazandırılmasından ve yayınlanmasında emeği
geçenlere teşekkürü bir borç biliriz.

2[2] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/11.
1 Mayıs 1990
ENSAR VAKFİ3[3]

Takriz

Muhterem Üstad Muhammed Ali es-Sâbûnî, ilmiyle âmil, takva sahib: değerli bir
insandır. Kendisini uzun zamandan beri tanımakta, Kur'âh-ı Kerîm'ir tefsiri ve
İslamî ilimlerdeki çalışmalarım takdirle okuyup takib etmekteyim.
tjjstad Sâbûnî, Mckke-i Mükerreme'de, Harem-i Şerifte, sabah namazların müteakip
üç cüz Kurân-ı Kerîm okur, Beytullah'ta Allah'ın Kitabını tilâve etmekten büyük
haz duyar. Onu, ilmi, ibadeti ve takvâsıyla, Örnek Müslümar şahsiyetine misal
göstermek mümkündür. Cenab-ı Hak'tan kendisine uzun ömü ve daha nice eserler
hazırlamayı nasibetmesini niyaz ederim.
İşte bu Muhterem Üstad1 in "Safvetü't-Tefâsîr" adlı tefsiri kısa bir zamand; her
tarafta müslümanlann teveccühünü kazanmıştır. Bu kıymetli eserin, Pakis tan
Hindistan ve Endonezya'da ders kitabı olarak okutulduğunu, oralardan geleı
kardeşlerimizden öğrenmiş bulunuyorum.
Bu kıymetli esere Türkiye'de de büyük alâka gösterilmiş Arapça aslında] istifade
edilmesi yanında Türkçesi de aranır olmuştur. Bu sebeple bu esc ENSAR Vakfı
yetkilileri tarafından Türkçeye tercüme ettirilmek istenmiş h istekle Üstad'a
müracaat ettiklerinde, kendileri, yapılacak tercümede bizim d görüşümüzün
alınmasını arzu ederek müsaade vermiştir. Bana, eserin tei cümesinin gösterildiği
kısımlarından edindiğim intiba, Ensar Vakfı yetkilileri nin, eserin kıymetine lâyık
bir şekilde tercümesi üzerinde titizlikle durduk 1 andır.
Kur'ân-ı Kerîm bizim hayat düsturumuzdur. Muamelelerimizi onun emir v
yasaklarına göre tanzim etmeli, ahlâkımızı onun emir ve tavsiyelerine gör düzene
koymalıyız. Hz. Aişe (r. anhâ) validemize, Peygamberimizin (s.a.v ahlâkının nasıl
olduğu sorulduğunda: "Onun ahlâkı Kur'ân'dan ibaretti." Buyuı muştur. Biz
Mü'minler, Kur'ân-ı Kerîm'in lafzını ibadet maksadıyla okı duğumuz gibi Mealini
de okurken onun bütün emir ve yasaklarının bizim içi gönderilmiş olduğu inancıyla
okumalı, o emir ve yasaklara harfiyyen uymalıyı; Böyle inanıldığı ve bu inançla
okunduğu takdirde Kur'ân-ı Kerîm bi: karanlıklardan kurtarıp aydınlığa
kavuşturacaktır...
Bu vesile ile tercümeyi yapan kardeşlerimiz ile birlikte eserin neşrine emeği geçen
herkese bundan sonraki çalışmalarında da muvaffakiyetler dil* bütün çalışmalarının
Cenab-ı Hakk'm rızasına muvafık olmasını temennî edı rim.
M. Emin SARA
Fatih-Mayis 19904[4]

Takriz

Bismillahirrahmanirrahim

3[3] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/12.
4[4] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/13.
Âlemlerin Rabbİ Allah'a hamdolsun. Peygamberlerin en şereflisi, efendimiz
Muhammed (s.a.v.)'e, onun aile efradına, Ashabm'a ve kıyamete kadar onun yo-
lundan gidenlere salât ve selâm olsun. İmdi:
Kardeşim Üstad Muhammed Ali es-Sâbûnî Safvetû't-Tefâsîr adlı yeni kitabından
bir bölümünü bana getirdi. Müellif bu kitapta, Kur'an'ın tefsirinde mevcut olan
görüşlerin en sağlamını seçmiş, özetlemiş ve tefsiri kolay anlaşılır bir hale
getirmiştir. Kişinin tercihi onun aklî derecesini gösterdiğine göre, bu eser, müellifin
bu ilimdeki üstün bilgisini gösterir. Çünkü başvurduğu ana tefsir kitaplarından bilgi
ve basiretle tercihte bulunmada büyük bir basan sağlamıştır.
Bu eser, müellifin Kur'an konusunda ilk eseri değildir. Bundan önce de tbn Kesir
tefsirini özetlemişti. Onun bu büyük kitaptan özetlediği eseri de faydalı ve yararlı
olup her türlü güçlükten uzaktır.Müellif aynı zamanda Kur'ân-ı Ke-rim'deki ahkâm
âyetlerini de "Revâiu'l- beyan fî tefsîr-i âyâti'l ahkâm" adını verdiği müstakil bir
kitapta toplamıştı. Bu kitap, hükümleri ilk kaynak olan Kur'ân-ı Kerim'den alarak
açıklamaktadır.Yine bundan önce "et-Tibyân fî Ulûmi'l-Kur'an" ismi altında Kur'ân
ilimlerine dair bir eser telif etmiştir.
İşte nefis bir kitap halinde ortaya koyduğu bu son çalışması diğer çalışmasının tacı
mahiyetindedir. Bu kitap, tefsir alanında seleflerimizin zekâlarının ürünü olan
birçok çalışmanın parlak çiçekleridir. Yüce Allah'tan kendisine başarılar diler,
kullarını bu kitaba iletmesini ve bununla doğru yola ulaştırmasını niyaz ederiz.
Şüphesiz Allah herşeyi işitendir, herkese yakındır ve duaları kabul edicidir.
Mekke-i Mükerreme
Dr.Abdulhalim Mahmud
27 Safer 1396/ 27 Şubat 1976
Câmiu'l- Ezher Şeyhi5[5]

Takriz

Hamd, bir olan Allah'a mahsustur. Melik Abdulaziz Üniversitesine bağlı, Mekke-i
Mükerreme'deki "Şeriat ve İslamî Araştırmalar Fakültesi" nde öğretim üyesi olan
muhterem kardeşim Şeyh Muhammed Ali es-Sâbûnî, Safvetü't-Tefâsîr adlı
kitabından bazı yerlerini bizzat kendisi bana okuduktan sonra eserine bir takriz
yazmamı istemesine binâen bu takrizi yazdım. Kitabın hepsini dinlemeye vaktim
müsait olmadı.
Dinlediğim yerlerde müellif, Allah ona hayır ihsan etsin, faydalı ve güzel biı tefsir
yapmıştır. Kitabı telif ederken çok gayret göstermiş, Allah kelâmının tefsirinde
sözlerin en doğrusunu ve tercihe şâyân olanını seçmiştir. Bu tefsirde açık bir
üslup,'kolay ve modern bir metodla aklî ve naklî tefsiri birleştirmiştir, Müellif
sûrelerin başında, sûrenin asıl maksatlarım açıklamakta, sonra kelimelerinin
manalarını ve türeyiş şekillerini, Önceki âyetlerle sonraki âyetleı arasındaki
münasebetleri ve âyetlerin iniş sebeblerini anlatmakta ve irab vecih-lerine temas
etmeksizin âyetlerin tefsirine başlamaktadır. Ayrıca âyetlerle alâkası olan ve
âyetlerden çıkarılan faydalı bilgileri ve edebî sanatlar ile belâğa nüktelerini de

5[5] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/14.
açıklamaktadır.
Hem bizim için hem de onun için Allah'tan muvaffakiyeti ve doğru yolda de vam
nasip etmesini, bu kitaptan herkesin faydalanmasını ve-çalışmasına karşılı! müellifi
mükâfatlandırmasını dileriz.
Basan Allah'tandır. Allah Muhammed (s.a.v.)'e, onun aile efradına ve As habina
rahmet ve selâmet ihsan eylesin.
7.4.13971ı
Abdullah b. Humeyt
Yüksek-Mahkeme Kurulu Başkan
Mescid-i Haram Dini Yönetimi
Genel Başkan6[6]

Takriz

Âlemlerin Rabbi Allah'a hamdolsun. Peygamberlerin efendisi Hz. Muham-med'e
onun aile efradına ve bütün Ashabm'a salat ve selâm olsun. İmdi:
İlk İslâmî telif asırlarında hâkim olan ilmî anlayış, bir konu ile ilgili söylenilen ve
rivayet edilen herşeyi bir araya toplamaktı. Tefsir, hadis, siyer ve tarih kitapları ilmî
ansiklopedilere benziyordu. Yaygın olan bu üslup ve anlayışın, başta ilmî servetleri
zayi olmaktan korunması ve okuyucuya zevkine en uygun ve en yakın olanım
seçme imkânı -sağlaması bakımından faydaları olsa da, özellikle bu asırda problem
çıkarmıştır. Problem şudur: İlme yeni başlıyan ve orta dereceli öğrenci, doğruya en
yakın görüşü seçerken tereddüd etmekte ve zihni dağılmakta, dolayısıyla tek görüş
onun zihnine yerleşmemekte ve kendini karmakarışık görüşler, fikirler ve
mezhepler ormanında bulmaktadır. Bundan dolayı, her asırda müelliflerin birçoğu
bu ansiklopedik kitaplardan seçme ve bu görüşlerin en yakını ve sağlamını tercih
etme yoluna gitmiştir. Bu muhtasar kitapların, ilim talebeleri için büyük faydası
olmuştur.
Bu asırda zamanın az, azimlerin zayıf ve zihinlerin dağınık olması sebebiyle bu tür
teliflere, diğer asırlardan daha çok ihtiyaç vardır. Bundan dolayı değerli
arkadaşımız Muhterem Üstad Muhammed Ali es-Sâbûnî, "Safvetü't-Tefâsîr" adlı
kitabını yazmada tam manasıyla başarılı olmuştur. Çünkü tefsiri öğrenmek
isteyenlere uzun bir zaman kazandırmış ve ellerinden tutarak, onları araştırma-
larının Özüne ve tefsirlerin özetine ulaştırmıştır. Böyle bir çalışmayı ancak geniş
araştırma yapmış, zevk-i selîm sahibi ve öğretme sanatında başarılı kimseler ya-
pabilir. Bu çalışmasıyla es-Sâbûnî, ilim talebelerinin ve tefsir ilmiyle meşgul
olanların teşekkürüne hak kazanmıştır. Allah ona hayırlar ve bol sevaplar ihsan
etsin ve bu çalışmasını kabul buyursun.
9.4.1396 h.
Ebu'l Hasen Ali el-Huseynt en-Nedvî
Mekke-i Mükerreme
Luktıov Alimler Konseyi Başkanı
Hindistan7[7]

6[6] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/15.
Takriz

Hamd, bir olan Allah'a mahsustur. Salât ve selâm, onun kulu ve rasulü. âlemlere
rahmet olarak gönderilen peygamberimiz el-Emin Muhammed b. Abdullah (a.s.)'in
ailesinin ve bütün ashabının üzerine olsun. İmdi:
Araştırmacıların çalışmalarında takdim ettikleri ve müelliflerin telif etmeye gayret
ettikleri en şerefli şey, Kur'an- Kerim'e ve onun parlak ve yüce ilimlerine hizmet
için yapılan çalışmadır. İnsanın şerefi, yüklenmiş olduğu görevin vt
gerçekleştirmeye çalıştığı gayenin şerefine bağlıdır. Alimlerin gayretine denl hiçbir
gayret yoktur. Çünkü onlar, her zaman ve her yerde nur ve ziya meşaleleridir.
Bundan dolayı Yüce Allah, şu âyet-i kerime ile onların değerini ve şanını yüceltti.
De ki, "bi lenlerle bilmeyenler bir olurmu? Doğrusu ancak akıl sahipleri öğüt alır."
(Ztime sûresi: 39/9)
Mekke-i Mükerreme'deki Şeriat ve İslamî Araştırmalar Fakültesi'nde Tefsi ve
Kur'an İlimleri profesörü olan Muhterem kardeşim Şeyh Muhammed Ali es
Sâbûnî'nin yapmış olduğu bu iş, Allah'ın müellife nasip ettiği büyük bi başarıdır. O,
bu eserini, hem ilim adamlarının hem de ilim öğrenmek isteyen ta lebelerin el
kitabı olması için , birçok büyük müfessirin yazmış olduğu Kur'an-Kerim
tefsirlerinden özetleyerek meydana getirmiştir. Araştırmacıların Allah'ı: kitabını
anlamalarını kolaylaştırmak maksadıyla, Yüce Allah ona bu büyük ha zineleri bir
tek kitapta "Safvetü't-Tefâsîr"de sunma imkanını verdi.
Yüce Allah'tan, bu kıymetli müellife, ameline karşılık sevap vermesini, bütün
müslümanları bundan faydalandırmasını ve bunun karşılığında ona hayırlı mükafat
vermesini dilerim. Çünkü bu mükafatı vermeye lâyık olan odur ve o buna kadirdir.
Son maksat Allah rızasıdır. Doğru yola ileten odur.
15Saferl400/3Ocak I98<
Dr. Abdullah Ömer Nas
Cidde Melik Abdulaz
Üniversitesi Rektörü8[8]

Takriz

Hamd, âlemlerin Rabbı olan Allah'a mahsustur. Salât ve selâm, nebilerin ve
rasullerin en şereflisi Peygamberimiz Efendimiz Muhammed (s.a.v.)'in, aile ef-
radının ve bütün ashabının üzerine olsun.Imdi:
Muhterem üstad Şeyh Muhammed Ali es-Sâbûnî'nin Safvetü't-Tefâsîr adındaki
kitabını gördüm ve bazı sahifelerini okudum. Onu, büyük tefsircilerin
söylediklerinin özetini ihtiva eden değerli bir kitap olarak buldum. Bu tefsiri, ilim
talebelerinin kolayca anlamalarını sağlamak için, dil ve edebiyat inceliklerine önem
vererek basit bir üslup, kolay bir ibare ve güzel açıklamalarla yazmıştır. Tefsir, bu
şekliyle, herkesin faydalanması içirj, basılmaya ve yayınlanmaya lâyık güzel bir

7[7] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/16.
8[8] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/17.
kitaptır. Yüce Allah onun müellifini hayırla mükafatlandırsın ve İslam'ı ve
müslümanlan bundan faydalandırsın. Allah bunu yapmaya layık ve buna
muktedirdir. O bize yeter, O ne güzel vekildir.
15.10.1396 h.
Râşid h. Râcih eş-Şerîf
Mekke-i Mükerreme
Şeriat ve İslamî Araştırmalar
Fakültesi Dekanı9[9]

Takriz

Ben, ilim talebelerinin el kitabı olacak bir Kur'an-ı Kerim tefsirine içimde sürekli
olarak bir istek duyuyordum. Bu kitabın, muteber tefsii kitaplarında dağınık
bulunan konuları özetleyen, geniş kaynaklara başvurma ihtiyacını gideren, talebeye
Kur'an hakkında açık fikir veren, nüzul sebebini anlatan ve mânâları anlamasını
kolaylaştıran ve böylece talebenin azığı ve malzemesi olabilecek bir kitap olmasını
istiyordum. Safvetü't-Tefâsîr aranılan yitik ve giderilmesi gereken bir eksiklik idi.
Çünkü onun müellifi Muhterem Şeyh Muhammed Ali es-Sâbûnî benim işaret
ettiğim arzulan gerçekleştirecek ve ihtiyaçları gide -recek her konuya özen
göstermiştir.
Allah'tan bunu faydalı kılmasını, çalışmalarına ve fedakârlığa karşılık müellifini
mükafatlandırmasını dilerim. Allah, mahlukatmın en hayırlısı olan Muhammed
(s.a.v.)'e, onun aile efradına ve ashabına rahmet eylesin.
H. 25 Şevval 1395
Abdullah Hayyât
Mescid-i Haram Hatibi10[10]

Takriz

Hamd, azabından sakmılmaya ve mağfiretine sığınılmaya lâyık olan Allah'a
mahsustur. Salât-u selâm, dünya ve ahirette ilim hidayet nurunun kaynağı olan Hz.
Muhammed (s.a.v.)'in üzerine olsun. İmdi:
Şüphesiz Kur'an kültürü ibaresi kolay, üslubu akıcı, ilmî ıstılahlardan ve felsefî
münakaşalardan uzak bir kaleme muhtaçtır. Bu kalemin en yüce gayesi semavî
vahyi açıklamak ve onu güçlük ve zorluk olmaksızın bütün ruhlara ulaş- tırmaktır.
Muhterem Şeyh Muhammed Ali es-Sâbûnî bu gayeyi gerçekleştirmek hususunda
başarılı olmuştur. Çünkü o, bu yüce kitabın tefsirini kolaylaştırmış ve kitabında
tefsir imamlarının sözlerinden cümleler toplamıştır. Bu cümleler, hakikatler ve
faydalı hikmetlerle tefsiri zenginleştiren ilmî ve edebî özetleri kapsamaktadır. Şeyh
Muhammed Ali es-Sâbûnî'nin tefsirinde, önceki âlimler- den nakledilen bilgilerle
sonrakilerin içtihatlarından birçoğunun yani herkesin dediği gibi, naklî tefsir ile aklî
tefsiri birleştirdiğini görmekteyiz. Böylece okuyucu önünde her iki tür tefsiri de

9[9] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/18.
10[10] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/19.
görmekte ve her ikisinin en iyi yönlerinden faydalanabil-mektedir.
Diğer tefsirlerin şu iki, yoldan birine meylettiklerini, yani ya aşırı derecede kısa ya
asrımızın tahammül edemeyeceği kadar uzun olduklarını görmekteyiz. Fakat Şeyh
Muhammed Ali es-Sâbûnî -Allah ona hayır versin- bu ilmi çalışma- sında orta yolu
tutabilmiş ve faydalı bir özet yapabilmiştir. Bazılarının ilmî nazariyeleri ve mutlaka
araştırılması ve incelenmesi gereken hadisleri düşünmeden ve ölçüp biçmeden
nakletmek suretiyle düştükleri hatalardan uzak kalmıştır.
Allah bunu faydalı kılsın ve insanların kalblerini buna açsın. Ümmet adına her türlü
hayrı ona ihsan etsin.
4.6.1397 h
Şeyh Muhammed Gazâlî
Mekke-i Mükerreme Şeriat Fakültesi
Davet ve Din Usulü Bölümü Başkanı11[11]

Önsöz

Yüce Kitabının nuruyla, takva sahibi kullarının kalblerini aydınlatan, Kur'an'ı
kalblere şifa ve müminler için bir rahmet ve hidayet kaynağı kılan Allah'a hamd
olsun. Salât ve selâm nebilerin sonuncusu ve peygamberlerin en şereflisi, Arap
soyundan gelen Peygamber Efendimiz Muhammedu'l-emîn'in üzerine olsun. Allah
o Peygamberle kör gözleri, sağır kulakları ve kapalı kalble-ri açmış ve onunla
insanları karanlıklardan aydınlığa çıkarmıştır. Kıyamete kadar devamlı olarak salat
ve selam onun üzerine, onun tertemiz aile efradının, hidayete ermiş olan seçkin
ashabının ve kıyamete kadar güzellikle onların peşinden gidenlerin üzerine olsun.
İmdi:
Kur'an-ı Kerim daima, çeşitli ilimler ve bilgilerle dolu bir denizdir. Bu denizin
incilerini elde etmek isteyen kimsenin, onun derinliklerine dalması gerekir. Kur'an
ileri gelen edebiyatçılara ve yüksek seviyedeki âlimlere, sürekli olarak kendisinin
mu'ciz bir kitap olduğunu, doğruluğuna şahit olarak o Ümmî Peygambere
indirildiğini söyleyerek meydan okur. İki kapağı arasında kemaline, i'cazma ve
kendisinin Allah tarafından indirildiğine dair delil taşımaktadır... "Onu Ruhu'l -
emin indirdi. Senin kalbine; uyarıcılardan olman için. Apaçık Arapça bir dil ile"
(Şuarâ, 26/ 193-195)
Alimlerin yazdıklarının ve telif ettiklerinin çokluğuna ve İslam kütüphanelerinde
bulunan, Allah'ın bu yüce kitabına hizmet maksadıyla âlimlerin meydana getirdiği
büyük ve nefis kitapların çok olmasına rağmen, Kur'an, enteresan bilgilerle; inci ve
mücevherlerle dolu olarak kalmakta ve zaman zaman bunları bize açmaktadır. O,
akıllan ve fikirleri hayrete düşürecek şeylerle, ilâhi nurlarla, kudsî feyizlerle, nuranî
hediyelerle, insanlığı bedbaht hayattan ve onun yakıcı ateşinden kurtarmaya kefil
olacak şeylerle doludur. Tefsir ilminin dışında, her ilmin suyu kurudu. Tefsir ilmi
ise halâ, engin bir denizdir. Onun kıymetli hazinelerini çıkarmak, parlak
hükümlerini ve esrarım ortaya koymak için, onun derinliklerine dalabilecek kişilere
ihtiyaç vardır. Alimler, halâ onun kıyısında dolaşmakta, onun saf suyundan azar

11[11] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/20.
azar içmekte, fakat kanamamak-tadırlar...İzzet sahibi Yüce Allah'ın kelamını kimin
ilmi kuşatabilir? Kimin ilmi onun sırlarını, inceliklerini ve i'cazını idrak edebilir?!..
Kim o ilmi bitirdiğini veya onda kemal derecesine ulaştığını iddia edebilir?!..
O mu'ciz bir kitaptır. İnsanlığa, ondaki ilimlerden, bilgilerden, sırlardan ve
hikmetlerden, onların imanlarını arttıracak şeyleri bahşetmeye ve kendisinin Ümmî
Arap Peygamber Muhammed b. Abdullah (s.a.v.)'in ebedî mucizesi ve Allah
tarafından indirilmiş olduğunu bildirmeye devam edecektir.
Dünya hayatı, müslümanın vaktini maişet temininde harcamaya zorlayıp, önceki
âlimlerimizin -Allah onlardan razı olsun- Allah'ın kitabına hizmet etmek, onun
âyetlerini açıklamak, edebî üstünlüğünü göstermek, icazını açıklamak, bu şerefli
kitabın ihtiva ettiği kanun hükümlerini ve ahlâk kurallarını, terbiye ve yönlendirme
usullerini izah etmek maksadıyle yazmış oldukları büyük tefsirlere müracaat
etmeye zaman bulamadığı için, günümüz âlimlerinin açık bir üslup, parlak bir ifade
ile, lüzumsuz bilgilere ve uzatmaya girişmeden, zorlaştırma ve güçleştirme
olmaksızın, Kur'an'ın insanlar tarafından kolayca anlaşılması için gayret
sarfetmeleri gerekir. Bu âlimlerin, Kur'an'daki parlak i'caz ve beyanı modern çağın
ruhuna uygun, Kur'an ilim ve bilgilerine susamış kültürlü gençliğin ihtiyacına
cevap verecek şekilde ortaya koymaları icab eder.
Yüce Allah'ın kitabını, anlattığım şekilde tefsir eden bir esere ihtiyaç olmasına,
insanların bunu araştırmalarına ve istemelerine rağmen böyle bir kitap bulamadım.
Dolayısıyla, her türlü güçlük ve meşakkate ve bu zamanda bulunamayacak bu işi
yapmaya azmettim. Kerim olan Allah'tan yardım isteyerek , ona güvenerek, bu
görevi tamamlamak için bana yardım etmesini ve Allah'ın kita- bina yakışır bir
şekilde onu ortaya çıkarmaya beni muvaffak kılmasını dileyerek bu işe giriştim. Bu
eseri, Kur'an âyetlerini anlama ve onun beyanından müslünıanın imanını ve kesin
inancını artıracak, onu Allah'ın rızasına uygun a- mel işlemeye sev-kedecek şeyleri
kazanma konusunda müslümana yardımcı" ola- cak bir kitap kılmasını isteyerek işe
başladım.
Kitabıma Safvetü't-Tefâsîr adını verdim. Çünkü o kısa, düzenli ve açıklığı ile
birlikte, büyük ve geniş tefsirlerde bulunan kaynaklan ihtiva etmektedir. Benim
bütün isteğim onun isminin müsemmasına uygun olması ve İslâm ümmetine en
doğru ve en sağlam yolu açıklaması suretiyle, onların-bu kitaptan istifade
etmesidir.
Bu yüce kitabı tefsir ederken aşağıdaki üslubu takip ettim:
1. Sûreyi takdim. Burada o mübarek sûreyi ve asıl maksatlarını özet olarak
açıkladım.
2. Önceki ve sonraki âyetlerin birbirleriyle olan münasebeti .
3. Kelimelerin izahı. Burada kelimelerin türeyişlerini açıkladım ve Arap dilinden
bununla ilgili şahitler getirdim.
4. Nüzul sebebi.
5. Ayetlerin tefsiri.
6. Edebî sanatlar.
7. Faydalı bilgiler ve nükteler.
Bu tefsiri, geceyi gündüze katarak beş senede meydana getirdim. Güvenilir temel
tefsir kitaplarında tefsircilerin yazdıklarını okumadan, herhangi bir şey yazmadım.
Bunu en doğru ve tercihe şayan görüşü inceden inceye araştırarak yaptım. Bu işi
bana kolaylaştırdığı için yüce Allah'a şükrediyorum. Çünkü benim için zamanın
hızla geçtiğini hissediyordum. Bütün bunlar, Beytullah'm komşuluğu bereketiyle
oldu. Hicrî 1381 yılında, Mekke-i Mükerreme'deki Şen- at ve İslamî Araştırmalar
Ösretîm iivfili&ine atandığım zamandan beri Beytullah'm
Allah'tan, beni doğru hareket ettirmesini ve kıyamet gününde bana bolca sevap
vermesini diliyorum. Ben bunu sadece onun rızasını kazanmak için yaptım. Bu
amelimi, onun yüce nzasına has bir amel kılmasını ve bunu kıyamet gününe kadar
bana bir azık yapmasını umuyorum. Bunu -okuyup da istifade edenlerin, kıyamette
fayda verecek iyi bir dua ile bana dua etmelerini bekliyorum. Allah'ın çokça salât
ve selâmı efendimiz Muhammed (s.a.v.)'in, aile efradının ve ashabının üzerine
olsun.
1 Zilhicce. 1399 h.
Muhammed Ali Sâbûnî
Melik Abdulaziz Üniversitesi
Mekke-i Mükerreme
Şeriat ve İslamî Araştırmalar
Fakültesi Profesörü12[12]

Mütercimlerin Önsözü

Yüce Allah'a hamdolsun. Onun şerefli peygamberi Muhammed (s.a.v.)'e, aile
efradına ve ashabına salât ve selâm olsun.
İnsanlığın dünya ve ahiret saadetini sağlamak amacıyla gönderilmiş olan Kur'an,
üstün bir ifâde gücüne sahip bulunan Arap diliyle indirilmiş bir kitaptır. Ancak o
sadece Araplara değil, bütün insanlara gönderilmiştir. Bu kitabı insanlığa duyurma
ve açıklama görevi ise Muhammed (s.a.v.)'e verilmiştir: "Ey Rasul! Rabbinden
sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan onun elçiliğini yapmamış olursun."
(Maide, 5/67)
"Sana da Kur'an'ı indirdik ki, kendilerine ineni insanlara açıklayasm. Belki düşünüp
ibret alırlar." (Nahl, 16/43)
"Biz sana Kitab'ı, sırf ayrılığa düştükleri şeyi onlara açıklayasm diye ve inanan bir
topluluğa yol gösterici ve rahmet olmak üzere gönderdik." (Nahl, 16/64)
"Biz, gönderdiğimiz her peygamberi kendi toplumunun diliyle gönderdik ki onlara
açıklasın" (İbrahim, 14/4)
İşte bu emirlere binaen Rasulullah (s.a.v.) Kur'an-ı Kerim'i tebliğ ve tefsir etmiştir.
Ondan sonra sahabe, tabiîn ve daha sonraki müslüman âlimler de bu yolu takip
etmişler, böylece Kur'an'ın gerek Arap dilinde, gerekse diğer dillerde binlerce
tefsiri veya tercemesi yapılmıştır. Bu tefsirlerin çok genişleri olduğu gibi, çok
kısaları ve orta halli olanları da vardır.
Günümüz insanının çok geniş tefsirleri okumak için zaman bulamayacağını göz
önünde tutan değerli tefsirci üstad Muhammed Ali es-Sâbûnî Vâhidî'nin Esbâb-
ıNuzûlu ile Taberî, Keşşaf, Râzî, Kurtubî, Beyzâvî, İbn Kesîr, el-Bahru'l-Muhît, et-

12[12] Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 1/21-23.