Motiveringsstrategieën in de ambulante psychotherapie

157 Pages·2007·1.1 MB·German

by  Ger Keijsers

Motiveringsstrategiee¨n in de ambulante psychotherapie
PsychotherapieinPraktijk
DereeksPsychotherapieinPraktijkbiedtdelezereenkijkjeindespreekkamervande
collega-behandelaar.Naeeninleidendhoofdstukoverhetthemaofdestoornis
dieinhetbetreffendedeelcentraalstaat,wordtaandehandvangevalsbeschrij-
vingengedemonstreerdhoeeenbehandelingindepraktijkconcreetverloopt.Dit
gebeurtdoordelenvandialogenletterlijkweertegeven.
Waaromwordteeninterventiealdanniettoegepast,wanneerenomwelkereden
wordtvanstrategiegewisseldofwordtvaneenbehandelprotocolafgeweken,
welkeafwegingenmaakteenbehandelaartijdenseensessie?Allemaalvragen
waaropdelezereenantwoordvindt.Nadegevalsbeschrijvingenvolgttelkenseen
hoofdstukmetvalkuilenenrichtlijnenomdaarmeeomtegaan.Elkdeelinde
reekswordtafgeslotenmetdepersoonlijkevisievanzowelbehandelaarals
patie¨nt.
Dereeksstaatonderredactievan:
Drs.EriktenBroeke,klinischpsycholoog/psychotherapeut,verbondenaanVisie,
praktijkvooreerstelijnspsychologie,psychotherapieenassessmentteDeventer
Drs.ColinvanderHeiden(hoofdredacteur),gz-psycholoog-psychotherapeut,
hoofdopleidergedragstherapieenhoofdwetenschappelijkonderzoekbijPsyQ
Rijnmond
Drs.HiddeKuiper,klinischpsycholoogBIG,supervisorenopleidervandeVGCt,
werkzaambijTergooiziekenhuizen,afdelingmedischepsychologie
Dr.GerdaMethorst,klinischpsycholoog/psychotherapeut,plaatsvervangenddirec-
teurenprogrammamanagerangststoornissenPsyQRijnmond
UkuntzichopdereeksPsychotherapieinPraktijkabonneren.Uontvangtdandriea`
vierkeerperjaareenboekwaarmeeueenunieknaslagwerkopbouwt.
Voormeerinformatieenbestellingen,raadpleegwww.bsl.nl.
Motiveringsstrategiee¨n in de
ambulante psychotherapie
Ger Keijsers
Caroline Vossen
Lam Keijsers
Bohn Stafleu vanLoghum
Houten 2007
(cid:2)BohnStafleuvanLoghum,2007
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,
opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,in
enigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨n
ofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijke
toestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvan
artikel16bAuteurswet1912johetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewij-
zigdbijhetBesluitvan23augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet1912,
dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaande
StichtingReprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemen
van(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,readersenanderecom-
pilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuitgeverte
wenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouw-
bareuitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaar-
denvoordrukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoor-
komen.
ISBN9789031351589
NUR777
Ontwerpomslag:Houdbaar,Deventer
Ontwerpbinnenwerk:StudioBassa,Culemborg
Automatischeopmaak:PrePress,Zeist
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Voorwoord 9
Inleiding 11
1 Motivering 16
1.1 Inleiding 16
1.2 Demoralisatie 19
1.3 Psychischestoornissen zijn hardnekkig 27
1.4 Interpretaties zijn hardnekkig 29
1.5 Vastzitten in omgevingscontext 32
1.6 Behandeling kost inspanning 33
1.7 Principes van motiverende interventies 34
1.8 Motivering en therapeutische relatie 36
1.9 Motivering en behandelfasen 38
1.10 Conclusies 39
2 De voorbereidingsfase: is verandering
wenselijk enmogelijk? 40
2.1 Inleiding 40
2.2 Acceptatie enerkenning 42
2.3 Respect envriendelijkheid 44
2.4 Empathie en aansluiten 46
2.5 Expertise van de therapeut 49
2.6 De inhoudelijkevoorbereiding 53
2.7 Valkuilenbij acceptatie en empathie 59
2.8 Conclusies 69
3 Aansluitenbij pati¨enten met een lastige
omgangsstijl 70
3.1 Inleiding 70
3.2 Interactionele appe`ls 70
3.3 Bewustwording van interactioneleappe`ls 72
6 Motiveringsstrategie¨enindeambulantepsychotherapie
3.4 Indicatoren voor interactieproblemen 74
3.5 Keuze van technieken bijinteractieproblemen 74
3.6 Metacommunicatie 76
3.7 Asocialeresponsen 77
3.8 Judoachtigeinterventies 79
3.9 Utilisatietechnieken 81
3.10 Metaforen 84
3.11 Conclusies 87
4 De activeringsfase: aanzetten tot het opdoen
van ervaringen 89
4.1 Inleiding 89
4.2 Belevingsgerichtheid 90
4.3 Bevorderenvan actieveparticipatie en eigen
activiteit 94
4.4 Therapeutischeprocedures en voorspellingen 98
4.5 Steun envergroten van zelfvertrouwen bij
therapeutischeprocedures 105
4.6 Verstrekken en begeleiden van huiswerkop-
drachten 111
4.7 Conclusies 117
5 De volhardingsfase: motiveren bij lopende
behandelingen 118
5.1 Inleiding 118
5.2 Redenen om vaneen vastgestelde koers af te
wijken 118
5.3 Te hogeverwachtingenbijstellen en
volharding aanmoedigen 120
5.4 Omgaan met vermijdingsgedrag 127
5.5 Afsluitenvan behandeling 129
5.6 Conclusies 132
6 Besluit 134
6.1 Motiveren en protocollaire behandelingen 135
6.2 Hoevermoetmet motiveren doorgegaan
worden? 136
6.3 Motivatie van therapeutenvoorhetuitvoeren
van eenbehandeling 137
Literatuur 142
Inhoud 7
Bijlage Motiveringsstrategie¨enen indicaties 148
1 Algemene interventies indevoorberei-
dingsfase van de behandeling 148
2 Specifiekeinterventies in de voorberei-
dingsfase van de behandeling 150
3 Algemene interventies indeactiveringsfase
van de behandeling 152
4 Specifiekeinterventies in de activeringsfase
van de behandeling 154
5 Algemene interventies indevolhardingsfase
van de behandeling 155
6 Specifiekeinterventies in de volhardingsfase
van de behandeling 156
Overde auteurs 157
Voorwoord
Hetboek‘‘Motiveringsstrategiee¨n in de ambulantepsychotherapie’’
opentmeteenkorteinleiding.Indezeinleidingwordtdeessentievan
hetboekmeteenvoorbeeldaangegeven.Eentherapeutzegttegeneen
patie¨ntdat we nu zijn aanbeland bijderationale. De auteurs be-
schrijvendezemededelingaandepatie¨ntals,laatikmaarzeggen,ten
minstestorendvoorde voortgang.Zijgevendaarnaeenverbatimfrag-
mentwaarindetherapeutopsubtielewijzedepatie¨ntverleidtomzelf
eenrationalevoordebehandelingteformuleren.Opeenempathische,
hoffelijkemanierwordt de patie¨nt uitgenodigd onderwoorden te
brengen wat ermoet gebeuren om de behandeling te laten welslagen
enookwaaromervervolgenseengoedresultaatkanwordenverwacht.
Hetwordtduidelijk voorde patie¨nt dat vermindering van klachten
goed mogelijk is, dat dezevermindering waarschijnlijk stapsgewijs
gaatverlopen,endatbijaldezestappeneenactieveinzetvande kant
van de patie¨nt onontbeerlijkis.
Najaren alle aandacht te hebben gericht op effectonderzoek,weten-
schappelijke evidentie, de ontwikkeling van protocollen en de imple-
mentatie daarvan schudt dit boekons wakker.Hoewas het ookal
weerindejarentachtigennegentigvandevorigeeeuw?Washetniet
zo dat erin het merendeelvan depsychotherapiee¨n een significante
relatiebestondtussendekwaliteitvandetherapeutischerelatieenhet
behandelingsresultaat?Erbestond zelfs een stroming inNederland:
‘dedirectievetherapie’ die vooral doorgebruiktemaken vandever-
sterking vandetherapeutische relatieen specifieke motiveringstech-
nieken vrijwel alle patie¨ntenzo ver kregen de therapeutische pro-
gramma’suittevoeren.Rondhetmillenniumisdeaandachthiervoor
verflauwd. Evidence-based protocollairebehandelingen, dat vroeg de
aandacht.Vergetenwerddatpatie¨ntendevaakmoeilijkeprogramma’s
zelf moeten uitvoeren.Van de protocollairebehandelprogramma’sis
aangetoonddatzeeffectiefzijn,maarditlaatstekanpasblijkenalsde
patie¨ntendeprogramma’s ook werkelijk hebben doorlopen.
Hoe belangrijkhet systematischbevorderenvan de kwaliteit van de
10 Motiveringsstrategie¨enindeambulantepsychotherapie
therapeutischerelatie is, laat Verbraak(Verbraak, 1998;Verbraak,
Knoppert-van derKlein, & Hoogduin, 1998)1zien in een gecontro-
leerde studienaardeeffecten vanfluoxetinebijde behandeling van
boulimie. Indeze studie werden bij iedere zitting depatie¨ntenper-
soonlijk benaderd met specifieke richtlijnen voorde omgang, zoals
belangstellingtonenvoorhetprive´-levenvandepatie¨nt,begriptonen
voor de patie¨nt,depatie¨nt complimenterenvoor het doorzettenofde
stiptheid,etc.Naiederezittingwerdaangegevenwelkepuntenaande
orde waren geweest. Het dropout-percentageindeze studie bedroeg
zes procent. De redenen voor dropout stonden losvan (de beleving
van)debehandeling.Ditgevoegdbijhetfeitdathetnormaledropout-
percentage in dergelijke studies gemiddeld dertig procentbedraagt,
geeft nog eens aan hoe belangrijkhet is te investeren in verbetering
van de therapeutische relatie.
Welnu, omdaarin te slagen is ditboekgeschreven. Motiveringstech-
nieken en strategiee¨n omdekwaliteit van de therapeutische relatie te
verbeterenzijndoordeauteursopeenoverzichtelijkewijzeverzameld.
Hetiseenfraaiboekgewordenoverdirectievetherapie.Metdirectieve
therapie bedoelikvooral al dieprocedures dieertoe leidendat
patie¨ntende(bijvoorkeur evidence-based)behandelprogramma’s ook
werkelijkuitvoeren,waardoorwordtvoorkomen datze voortijdig
stoppen met de behandeling.
Hetboekis heldergeschreven en straalt een grote liefde uitvoorhet
psychotherapeutischeproces. Het zal zekerkunnen bijdragen patie¨n-
ten entherapeutengezamenlijkbevlogen het therapeutisch avontuur
tot een goed einde telaten brengen.
Kees Hoogduin
1 Verbraak,M.J.P.M.(1998).Thewhyandhowofadministeringfluoxetineinbulimia
nervosa.Nijmegen:Aacdemischproefschrift.
Verbraak,M.J.P.M.,Knoppert-vanderKlein,E.A.M.,&Hoogduin,C.A.L.
(1998).Eenprogrammatervoorkomingvantherapie-ontrouw.InE.A.M.
Knoppert-vanderKlein,P.Ko¨lling,&C.A.L.Hoogduin(red.),Richtlijnenter
bevorderingvantherapietrouw.Houten/Diegem:BohnStafleuVanLoghum.