Motivación y actitudes como variables afectivas en aprendices griegos de español como lengua

703 Pages·2015·15.13 MB·Greek

by  Alberto Rodríguez Lifante

Motivación y actitudes como variables
afectivas en aprendices griegos de español
como lengua extranjera

Alberto Rodríguez Lifante
Departamento de Filología Española, Lingüística General
y Teoría de la Literatura

Facultad de Filosofía y Letras

Universidad de Alicante
Universidad Nacional y Kapodistríaca de Atenas

MOTIVACIÓN Y ACTITUDES
COMO VARIABLES AFECTIVAS
EN APRENDICES GRIEGOS DE
ESPAÑOL COMO LENGUA EXTRANJERA

Alberto Rodríguez Lifante

DOCTORADO EN ESPAÑOL E INGLÉS COMO SEGUNDAS
LENGUAS/LENGUAS EXTRANJERAS

Memoria presentada para aspirar al grado de
DOCTOR POR LA UNIVERSIDAD DE ALICANTE
MENCIÓN DE DOCTOR INTERNACIONAL

Dirigida por la Dra. Susana Pastor Cesteros (Profesora Titular de
Universidad) y la Dra. Eleni Leontaridi (Profesora Titular de
Universidad)

i
A Isabel de la Rosa Aguilar,
in memoriam

ii
Resumen

La presente tesis doctoral analiza las variables afectivas motivación y actitudes
en aprendices griegos de español como lengua extranjera en Grecia. Partimos de la
hipótesis de que nuestros informantes están altamente motivados y poseen unas
actitudes positivas hacia el español, lo cual está relacionado con un elevado
autoconcepto, una gran motivación del profesorado y un interés hacia el aprendizaje de
lenguas en general. Por ello, debido a la inexistencia de trabajos de estas características
en dicho contexto, nuestro objetivo es describir el perfil de nuestros informantes en
relación con sus motivaciones y actitudes, conocer su grado de motivación, investigar
las creencias del profesorado sobre dichas variables y su grado de satisfacción
profesional, observar el papel de la competencia existencial en el aula de idiomas y
analizar las posibles correlaciones entre la motivación y las actitudes con otras variables
presentes en el estudio.
Nos servimos de una metodología mixta que combina los paradigmas cualitativo
y cuantitativo, adaptando a este contexto los instrumentos empleados (observación de
clases, cuestionarios al alumnado y profesorado). La muestra del siguiente estudio está
constituida por 284 aprendices y 14 docentes de ELE del Centro de Lenguas Extranjeras
(CLE) de la Universidad de Atenas, junto con casi 200 horas de observaciones.
Se pueden distinguir fundamentalmente dos fases en la elaboración de este
trabajo: en primer lugar, la de revisión bibliográfica y observación de clases y pilotaje
de los cuestionarios (2010-2011), y, en segundo lugar, la de recogida de datos con los
cuestionarios definitivos (2011-2012) y tratamiento estadístico del contenido para su
posterior análisis y discusión.
Las conclusiones más relevantes del estudio sobre la motivación y las actitudes
en estudiantes grecófonos de ELE han puesto de manifiesto los siguientes aspectos:
1) Los aprendices griegos de ELE del CLE poseen un alto grado de motivación,
con predominio de la de carácter intrínseco.
2) Las actitudes hacia el aprendizaje de ELE y su cultura en este alumnado son
muy positivas.
3) El profesorado de ELE del CLE posee creencias muy diversas sobre el valor de
las variables analizadas, pero coincide en otorgarles un papel relevante en el aula
de idiomas. Por otro lado, su desoladora condición laboral a la que han llegado los
últimos años debido a la crisis económica no ejerce una influencia excesivamente
negativa sobre su motivación ni sobre la de sus alumnos.
4) La competencia existencial ocupa un lugar notable en el aula de idiomas del
contexto analizado.
5) La correlación entre el grado de motivación de estos aprendices y su
autoconcepto es significativa.

Palabras clave: Español como Lengua Extranjera (ELE), Lengua Materna Griega,
Griegos, Motivación, Actitudes, Variables afectivas.

iii
iv
Abstract

This doctoral dissertation analyses the affective variables of motivation and
attitudes in Greek learners of Spanish as a Foreign Language (SFL) in Greece. This
study is based on the hypothesis that these students are highly motivated and that they
have a very positive attitude towards Spanish, which is related to an elevated self-
concept, to a high motivation of the teachers and to an interest towards language
learning in general. Due to the inexistence of publications on this issue in such a
context, our aim is to describe the profile of our survey respondents in relation to their
motivations and attitudes. We set out to determine the students’ degree of motivation
and attitudes towards the language, as well as the teachers’ beliefs on these variables. In
addition, we analyse possible correlations between motivation or attitudes and other
variables explained in this study.
We employ a mixed methodology, which combines qualitative and quantitative
paradigms to adapt the techniques used in this context (scheme observations, students
and teachers questionnaires). Two essential stages can be distinguished in the
elaboration of this study: firstly, a bibliographical review and a pilot analysis of the
instruments and, secondly, the collection of data by definitive questionnaires and their
statistical processing for analysis and discussion.
The present study has a sample based on 284 Greek learners and 14 Spanish
language teachers in the Center of Foreign Languages (CFL) at the National and
Kapodistrian University of Athens, and is also based on almost 200 hours of class
observations.
The most relevant results of this study about motivation and attitudes in Greek
SFL students can be summarised as follows:
1) Greek learners of SFL have a high level of motivation, with the
predominance of the intrinsic type.
2) Their attitudes towards SFL learning and its culture are highly positive.
3) Spanish language teachers of the CFL have diversity of beliefs about the
value of the analysed variables, but they coincide on giving them a relevant
role in the language classroom. On the other hand, the distressing job
situation does not exert negative influence on their own motivation and that
motivation of their students.
4) Existential competence occupies a prominent space in the language
classrooms of the analysed context.
5) There is a significant correlation between the level of these learners
motivation and their self-concept.

Key words: Spanish as a Foreign Language (SFL), Greek Mother Tongue, Greeks,
Motivation, Attitudes, Affective variables.

v
vi
Περίληψη

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αναλύει τις συναισθηματικές μεταβλητές, τα
κίνητρα και τις στάσεις ελληνόφωνων μαθητών της ισπανικής ως ξένης γλώσσας στην
Ελλάδα. Η έρευνα βασίζεται στην υπόθεση ότι οι πληροφοριοδότες μας διακατέχονται από
υψηλά κίνητρα και θετικές στάσεις προς την ισπανική γλώσσα, κάτι που συνδέεται με μια
θετική αυτοεικόνα, με υψηλά κίνητρα από πλευράς των διδασκόντων και ένα γενικότερο
ενδιάφερον για την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Γι’ αυτόν τον λόγο, ελλείψει μελετών
τέτοιων χαρακτηριστικών στο εν λόγω περικείμενο, σκοπός μας είναι να σκιαγραφήσουμε
το προφίλ των πληροφοριοδοτών μας σε σχέση με τα κίνητρα και τις στάσεις τους, να
γνωρίσουμε τον βαθμό των κινήτρων τους, να ερευνήσουμε τις πεποιθήσεις των
διδασκόντων σχετικά με τις εν λόγω μεταβλητές και το επίπεδο της επαγγελματικής τους
ικανοποίησης, να παρατηρήσουμε τον ρόλο της υπαρκτικής ικανότητας στην τάξη ξένων
γλωσσών και να αναλύσουμε τις πιθανές συσχετίσεις μεταξύ κινήτρων και στάσεων με
άλλες μεταβλητές που περιλαμβάνονται στη μελέτη.
Υιοθετήσαμε μία μεικτή μεθοδολογία που συνδυάζει το ποιοτικό και το ποσοτικό
ερευνητικό παράδειγμα, προσαρμόζοντας σε αυτό το περικείμενο τα χρησιμοποιηθέντα
εργαλεία (παρατηρήσεις μαθημάτων και ερωτηματολόγια σε διδασκόμενους και
διδάσκοντες). Το δείγμα αυτό αποτελείται από 284 ενήλικους σπουδαστές και 14
διδάσκοντες στο Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών (ΔΞΓ) του Εθνικού και Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), και συνοδεύεται από 200 ώρες παρατηρήσεων.
Διακρίνονται δύο φάσεις στην πραγματοποίηση αυτής της μελέτης: πρώτον, η
βιβλιογραφική επισκόπηση, η παρατήρηση μαθημάτων και η πιλοτική εξέταση των
ερωτηματολογίων (2010-2011) και, δεύτερον, η συλλογή δεδομένων με τα τελικά
ερωτηματολόγια (2011-2012) και η στατιστική επεξεργασία του περιεχομένου τους για τη
συνακόλουθη ανάλυση και συζήτηση.
Τα σημαντικότερα συμπεράσματα αυτής της μελέτης για τα κίνητρα και τις στάσεις
ελληνόφωνων σπουδαστών της ισπανικής ως ξένης γλώσσας επισήμαναν τα ακόλουθα:
1) Οι Έλληνες σπουδαστές ισπανικής γλώσσας του ΔΞΓ διακατέχονται από υψηλό
βαθμό κινήτρων, μεταξύ των οποίων υπερισχύουν τα εσωτερικά.
2) Οι στάσεις αυτών των σπουδαστών προς την εκμάθηση της ισπανικής και της
κουλτούρας των χωρών που αυτή αντιπροσωπεύει είναι πολύ θετικές.
3) Οι καθηγητές ισπανικής γλώσσας του ΔΞΓ έχουν ποικίλες πεποιθήσες αναφορικά με
την αξία των εξετασθέντων μεταβλητών, αλλά συμφωνούν ότι αυτές διαδραματίζουν
σπουδαίο ρόλο στην τάξη της ξένης γλώσσας. Από την άλλη, η θλιβερή
επαγγελματική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει τα τελευταία χρόνια λόγω της
οικονομικής κρίσης, δεν ασκεί υπερβολικά αρνητική επίδραση στα κίνητρα και στους
μαθητές τους.
4) Η υπαρκτική ικανότητα κατέχει σημαντική θέση στο μάθημα ξένων γλωσσών στο
συγκεκριμένο περικείμενο.
5) Η συσχέτιση μεταξύ του βαθμού των κινήτρων αυτών των σπουδαστών και της
αυτοεικόνας τους είναι αξιοσημείωτη.

Λέξεις κλειδιά: Ισπανικη ως Ξένη Γλώσσα (ΙΞΓ), Ελληνική ως Μητρική Γλώσσα,
Έλληνες, Κίνητρα, Στάσεις, Συναισθηματικές μεταβλητές.

vii
viii
Referencia de siglas y abreviaturas más usadas

En español

AC Análisis contrastivo
AE Análisis de errores
AEI Anotato Ekpaideutiko Idruma (Institución de Educación Superior)
AGEEAP Asociación de Estudiantes del Departamento de Lengua y Cultura
Hispánica de la EAP
ASL Adquisición de Segundas Lenguas
AMTB Attitude/Motivation Test Battery
KPG Kratikó Pistopoiitikó Glossomatheias
(Certificado Estatal de Competencia Lingüística)
CLE Centro de Lenguas Extranjeras (Didaskaleío Ksenon Glosson)
DEP Didaktiko Erevnitiko Prosopiko
(Personal docente investigador, PDI)
DI Diferencias individuales (véase también VI)
EAP Elliniko Anoikto Panepistimio (Universidad Abierta de Grecia)
ELE Español como Lengua Extranjera
FEK Fillo Efimediras tis Kiverniseos (Boletín Oficial del Estado,
BOE)
IC Instituto Cervantes
ILE Inglés como Lengua Extranjera
L1/LM Lengua primera/Lengua materna
L2/SL Segunda lengua
LE Lengua extranjera
MAALE (Cuestionario de) Motivación y actitudes en el aprendizaje de una
lengua extranjera
MEAPAR Ministerio griego de Educación, Aprendizaje Permanente y
Asuntos Religiosos
MCER (Marco) Marco Común Europeo de Referencia para las Lenguas
PCIC Plan Curricular del Instituto Cervantes
TEI Teknologikó Ekpaideutiko Idruma
(Institución de Educación Tecnológica)
UNKA Universidad Nacional y Kapodistríaca de Atenas
VI Variables individuales (véase también DI).

En griego

ΔΞΓ Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών
ΙΞΓ Ισπανικά ως Ξένη Γλώσσα

ΣΜ Συναισθηματικές μεταβλητές

ix