Table Of Content

Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi Tarih<;esi Horiepiskopos Gabriyel AKYUZ _3 IjgK.Vn €\ llibris £Vth i+larbutho Uibrarp The Malphono George Anton Kiraz Collection bit K»~i ,-io bo. b>T "lN. cX. ua^ôi Lut Xud 1 viws K»-> L\cav. loou >o_io ouoo -inffi0) o! Ao X-2u OUU.11 |,JuOOO b\o^ -U-O ,-*> U^DCDO 1,.\ ,CT> oX loou oî X, 1^-00 oX £Xik •:• oii^-oob- oX ^_£)ou^ Uo»o. Anyone who asks for this volume, to read, collate, or copy from it, and who appropriates it to himself or herself, or cuts anything out ot it, should realize that (s)he will have to give answer before Clod’s awesome tribunal as if (s)he had robbed a sanctuary, bt such a person be held anathema and receive no forgiveness until the book is returned. So be it. Amen! And anyone who removes these anathemas, digitally or otherwise, shall himself receive them in double. Mardin Mor Petrus ve Pavlus Kilisesi Tarihgesi f abuk Mah. Kirklar Sok. No: 10 MARDiN Tel: 0.482 212 10 39 Gsm: 0.532 664 26 68 [email protected] © Copyright H. Gabriel A.KYUZ I. Baski Mart 2009 ISBN: 978-9758233-/6-8 Basim Yeri: Resim Ofset / iSTANBUL Fotograflar: Cebrail Kid MCI. Lutfu KAVAK. H. Gabriel AKYUZ iCINDEKILER Onsoz.] Kaleler $ehri Mardin.2 Mor Petrus / $emun Petrus.4 Elgi Petrus'un Biyografisi.7 Aziz Mor Pavlus. 11 Mor Petrus Ve Mor Pavlus Kilisesi.13 Siiryani Ta$ i§giligi.22 Mardin'de Mor Petrus ve Mor Pavlus'un Adina in§a Edilen ilk Kilise .23 Mardin'deki Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi in§asi ile ilgili Padi§ah Fermani.24 Mardin-Kolesiyan Mahallesinde Vaki Mar Bitrus Kenisenin in§asi Hakkinda Belediye Tarafindan Verilen Osmanlica Karar Suretidir .26 Kilisede Gorev yapan Ruhaniler.27 Kilisede Yapdan Restorasyon (âli^masi.29 Kilisede Goriilmeye Deger Teghizatlar.29 Tamirattan Sonraki Agili§ Giinii.32 Kadasetli Patrigimizin Sayin Munir Kilimci'ye gondcrdigi Teêkkiir Mektubu.34 Verilen Plaketler.36 Kahvalti.42 Kaynakga.43 ONSOZ Oteden beri medeniyetin ve dinlerin be$igi olan Mczopotamya'nin ortasinda yer alan Turkiye'mizin en onemli vc giizide §ehirlerinden biri olan Mardin, degi$ik medeniyetlere vekultiirlere ev saipligi yapmi§ ve yapmayada devain etmektedir. Ulkemiz degi$ik kiiltiirleri bir arada banndirmasi iilkemizin giizelligi ve zenginligidir. Bu mozaik kultiirlerin bir pargasi da Siiryani kultiiru oldugunu kanisindayim. Bu yonden Mardin §ehrimiz, gun ge^tikge yildizi parlamaya ve zirveye ula§maya devam ediyor. Mardin Kent Konseyi ba§ta olmak iizere biitiin sivil kurulu§lar Mardin'i eski mimari yapisina geri dondiirmek igin seferber olmu§lardir. Devlet de aym duyarliligi gostererek bu e§siz kente onem vermesi ve el atmasi son derece sevindirici bir geli§me olarak degerlendiriyoruz. Bizler Siiryaniler de aym hassasiyeti ta§imakta ve lizerimize dii§en gorevi fazlasiyla yapmaya gayret ediyoruz. $imdiye kadar kiliselerimizin gogu Deyrulzafaran Manastiri ba$ta olmak iizere turizm sektoriine gerektirdigi ve yaki§tirdigi §ekilde aslina uygun bir restorasyondan geîrdik. Tipki elinizdeki kiigiik eserden goriildiigii gibi 'Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesini' en giizel §ekilde onarttik. Mardin'de bulunan nadide eserlerinden biri oldugunu dii§iinmekteyim. Yapilan onanmin ve tezyinatin biitiin masraflarini Matbaacilik sektoriinde Tiirkiye gapinda iin yapan ve Tiirkiye'ye ilk Ofset Matbaasim da getiren Sayin Munir KiLiMCI ve 14.11.2008 tarihinde ani kalp krizi • • • neticesindeya§amaya vedaeden merhum Cebrail KILIMCI iistlenmi§lerdir. Aym zamanda elinizdeki 'Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi'nin tarihgesini igeren bu kiigiik kitapgigi da kendi matbaalannda basmi$lardir. Bu kitapgigi yazmamda tarih ve kiiltiir severlere, Mardin turizmine ve ozellikle mensup oldugum Siiryani Kilisesine bir katki saglayabilmi§sem kendimi gok mutlu sayacagim. 20.12.2008 H.Gabriyel AKYUZ 1 KALELER $EHRi MARDIN Tarihte medeniyetin be§igi olarak bilinen Mezopotamya'nin bereketli bolgesinin kuzeyinde bulunan Mardin, 1053 m. rakimli bir kalenin uzerinde ve giiney yamacinda terasli bir §ekilde dantel gibi kuruludur. Metropolit Hanna Dolabani, Mardin'i §u sozlerle tanimlar ve metheder: “Yildizlarin kom§usu, ugsuz bucaksiz Mezopotamya'nin Giiney ovasimn kraligesi ve saraydaki gelini”. Geceleri kaleyi ovadan seyredenler, kaleyi parlayan bir yildiz gibi ve kalenin etrafinda yakilan i§iklarla da, gelinin boynunda kullamian gerdanlik gibi goriirler. Her dort yonii agik olmasi ve her tarafa hakim olu$uyla da hiikmeden bir kraligeye benzemektedir. Kaleden de ovayi seyredenler, deniz oldugunu dii§iinurler. £iinkii deniz §ekline biiriinmektedir. Degi§ik medeniyetlere ev sahipligi yapan Mardin dinlerin, dillerin ve birôk kiiltiirlerin $ehri unvanma layik gorulmu^tiir. £iinkii bunlan halen Mardin'de gdrmek miimkiindiir. Diinyamn higbir yerinde goriilmeyen bu manzaranm yam sira, ta§ i§giliginin konu§an motifleri adeta insam biiyiilemektedir. Mardin; tarihi dini yapilanyla, motifli evlerin mimari tarziyla otantik bir ozellige sahip olmanin otesinde halen de iginde ya§ayan kiiltiir mozaigiyle §ehrin tarihi dokusuna ayn bir guzellik ve ayn bir zenginlik katmaktadir. Kisacasi Mardin adeta bir agik hava miizesi goriiniimiindedir. Yukaridaki sozlerin her yoniiyle teyidini yapmak iîn sizlere sadece bir kiliseyi gbriintuleyecegiz. O da, Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesidir. Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi'nin tarihgesine gegmeden once her iki azizin ozgegmisini ozetle anlatmakta fayda vardir. Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi'nde bulunan elîlrin tablosu 3 MOR PETRUS / $EMUN PETRUS (37- 67) Yavno'nun oglu olan $emun, Sayda kentinden olup balikgi Andreas'in karde§idir. Andreas, kendi ogretmeni olan Vaftizci Yuhanna'dan isa'nin Tanri'nin oglu oldugunu ogrenir ve karde$i §emun'a isa'yi gordiiklerini bildirir. Ertesi gun Andreas, $emun'u Isa'nin yanina getirdiginde isaona; “Sen Yavno oglu $emun, artik 'ta§' diye gaginlacaksin” dedi. Bir siire sonra §emun ve karde§i Andreas Gable denizine oltalarmi attiklan sirada, isa onlan goriip “ardimca gelin; sizleri insan avcisi yapacagnrT diye seslendi. Onlar da derhal oltalarmi birakip ardindan gittiler. $emun k gayretli ve i§inde de aceleci olan birisiydi. Bundan dolayi 90 belirli donemlerde sozle ve eylemle hata i§leyip en sonunda da isa'yi inkar etti. Giiglii imanmdan dolayi, temel (ta$) olarak ilan edildigi gibi tovbesinde de giinah i§leyen muminlere iyi omek olmu$tur. Kutsal Ruh'un ini$inden sonra etkin bir misyonerlik faaliyetinde bulundu. Ilk vaazmda 3000 ki$i, sonradan da 5000 ki§i isa'yi kabul etti. Tann'mn inayetiyle birgok mucize de gergekle§tirdi. insanlar hastalarmi yataklanyla birlikte sokaga gikanp; “$emun buradan gegince onun golgesi hastalanmizin iizerinden gegse bile kafidir' diye sdyliiyoiiardi. isa'nin goklere yiiceli§inden iki yil sonra Estefanos olduriildugunde kilise iiyeleri diinyamn dort bir yanina dagildilar. Bunlardan bazilan Kibris'a, bazilan Fenike'ye bazilan da Antakya'ya gittiler. Filifos ise Samiryelilerin kentine gitti ve onunaraciligiyla birgok ki§i isa'ya iman etti. Kudiis'teki elîler buolaylardan haberdarolunca, imanlilan Kutsal Ruh ve sozle desteklemek amaciyla $emun ve Yuhanna'yi Samiryelilerin yanina Bamaba'yi da Antakya'ya gonderdiler. Boylece elgi $emun; Blud, Yufi, Kesariye ve diger kentlerde dola§arak, isa'nin adiyla degi§ik mucizeler Antakya Siiryani Kadim (Ortodoks) Kilisesi Patriklerinin Ozgegmi§i, Rahip Yuhanon Dolabani, 1929-Kudiis (Sonradan Mardin Metropoliti 1947-1969, Birinci Baski, Bar-Ebroyo Siiryani Matbaasi, Mor Efrem Manastiri Hollanda-1990, Tiirkêsi: Hori Episkopos Gabriyel AKYUZ, 2006-MARDiN 4