Modernite ve Bireysel-Kimlik: Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum

299 Pages·2010·7.634 MB·Turkish

by  Anthony Giddens

A N T H O NY
G I D D E NS
ODERNİTEve
BİREYSEL-KİMLİK
Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum
Anthony Giddens
Modernite ve Bireysel-Kimlik
Geç Modern Çağda
Benlik ve Toplum
Çeviren:
Ümit Tatlıcan
Say Yayınlan
Modem Düşünce -1
Modernite ve Bireysel-Kimlik:
Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum /Anthony Giddens
Özgün Adı: Modernity and Scif-ldentity: Sel/and Society in the Late Modern Agc
Copyright © Anthony Giddens 1991
Eserin bu basımı Polity Press Ltd., Cambridge'in onayıyla yapılmıştır.
ISBN 978-975-468-963-1
Sertifika No: 10962
Yayın Haklan © Say Yayınları
Bu eserin tüm haklan saklıdır. Yayınevinden yazılı izin alınmaksızın
kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir şekilde kopyalanamaz,
çoğaltılamaz ve yayımlanamaz.
Yayın Yönetmeni: Aslı Kurtsoy Hısım
Çeviren: Ümit Tatlıcan
Editör: Sinan Köseoğlu
Sayfa Düzeni: Tülay Malkoç
Kapak Tasarımı: Özlem Sarıcı
Baskı: Kurtiş Matbaası
Topkapı / İstanbul
Tel: [phone]
1. Baskı: Say Yayınları, 2010
Say Yayınları
Ankara Cad. 54 / 12 • TR-34110 Sirkeci-İstanbul
Telefon: [phone] • Faks: (0212) 512 50 80
web: www.sayyayincilik.com
e-posta: say<®sayyayincilik.com
Genel Dağıtım: Say Dağıtım Ltd. Şti.
Ankara Cad. 54 / 4 • TR-31110 Sirkeci-İstanbul
Telefon: [phone] • Faks: (0212) 512 50 80
e-posta: dagitimt&'saykitap.com
online satış: www.saykitap.com
İÇİNDEKİLER
Açıklamalar 9
Giriş 11
1 Üst Modernitenin Ana Hatları 23
Modernite: Bazı Genel Açıklamalar 28
Yerel, Küresel Gündelik Hayatın Dönüşümü 37
Dolaylı Deneyim 39
Üst Modernite ve Varoluşsal Parametreleri 45
Niçin Modernite ve Bireysel-Kimlik? ...50
2 Benlik: Varlıksal Güvenlik ve Varoluşsal Kaygı 53
Varlıksal Güvenlik ve Güven 54
Kaygı ve Toplumsal Düzen 62
Varoluşsal Sorular 68
Beden ve Benlik 79
Güdüler 88
3 Benliğin Gelişme Çizgisi 97
Bireysel-Kimlik, Tarih, Modernite 102
Hayat Tarzları ve Hayat Planlamaları 109
Saf İlişkilerin Teori ve Pratiği 119
Beden ve Kendini-Gerçekleştirme 132
Anoreksiya Nervoza ve Bedenin Refleksivitesi 137
4 Kader, Risk ve Güvenlik 143
Kader, Kadercilik, Kritik Anlar 143
Risk Parametreleri 149
Aktif Risk Arayışı 162
Risk, Güven ve Koruyucu Koza 164
Risk, Güven ve Soyut Sistemler 173
Güvenlik, Vasıfsızlaşma ve Soyut Sistemler 177
"Güç Kazanma" ve Uzmanlığın İkilemleri 179
Özet: Otorite, Uzmanlık ve Risk 182
5 Deneyimlerin Tecridi 185
İç Gönderimlilik ve Ömür 187
Kurumsal Etkiler 191
Tecrit Alanları 198
Deliliğin Toplumsal Tecridi 202
Hastalıklar ve Ölümlerin Tecridi 205
Tutkunun Özelleşmesi 207
Dış Doğanın Tecridi 209
Narsisizm ve Benlik 214
Eleştirel Tespitler 220
Terapinin Kullanımları 226
6 Benliğin Problemleri 229
Risk ve Kuşkunun Etkisi 229
Varlıksal Güvenlik, Kaygı ve Deneyimlerin Tecridi 232
Saf İlişki: Stresler ve Gerilimler 234
"Dünya İçinde Yaşamak": Benliğin İkilemleri 236
Birleşme/Parçalanma İkilemi 238
Güçsüzlük/Elde-Etme İkilemi 240
Otorite/Belirsizlik İkilemi 244
Kişiselleşmiş Deneyim / Metalaşmış Deneyim İkilemi 246
Temel Bir Dinamik: Anlamsızlık Tehdidi 252
Bastırılanın Dönüşü 253
7 Yaşam Politikasının Oluşumu 261
Özgürleşmeci Politika Nedir? 262
Yaşam Politikasının Doğası 267
Yaşam Politikası, Beden ve Benlik 271
Kişisel Hayatlar, Gezegenin İhtiyaçları 275
Özet: Yaşam Politikası Gündemi 278
Bağlantılar ve İçerimler 281
Kavramlar Sözlüğü 289
Dizin 293
AÇIKLAMALAR
Bu kitabın hazırlanmasında doğrudan veya dolaylı olarak bir-
çok kişinin yardımını gördüm. Burada geliştirdiğim fikirleri
özellikle canlı iki entelektüel ortamda geniş bir seminerler dizi-
sinde tartışma fırsatım oldu: Cambridge Üniversitesi Sosyal ve
Siyasal Bilimler Fakültesi ve Santa Barbara, Kaliforniya Üniver-
sitesi Sosyoloji Bölümü. Bu seminerde yer alanlara birçok öğre-
tici yorumları ve değerli tavsiyeleri için teşekkür borçluyum. Ba-
zı kişiler taslak metni ayrıntılı bir biçimde ve eleştirel bir gözle
okudu. Bu konuda özellikle Zygmunt Bauman, David Held, Le-
wis Coser ve Dennis Wrong'a borçluyum. Taslak metin üzerine
yorumlarından oldukça yararlandığım Teresa Brenrıan'a da çok
şey borçluyum. Deirdre Boden'ın etkisi kitapta birçok yerde
açıktır: Kendisiyle doğrudan yaptığım tartışmalar kadar bana
zamanla gönderdiği birçok farklı materyal ve yayınlanmamış
yazıdan çok şey öğrendim. Kitabın edisyonunu yapan Ann Bo-
ne stil ve temel yorumlar bakımından metni şekillendirmemde
yardımcı olan birçok katkıda bulundu. Bu kitaba birçok katkıda
bulunan bazı insanlara teşekkürlerimi sunmak istiyorum: Ric-
hard Appelbaum, Katy Giddens, Sam Hollick, Harvey Molotch,
Helen Blunt, Avril Symonds ve John Thompson.
Anthony Giddens
GİRİŞ
Modernite sorunu, bu sorunun geçmişten günümüze dek geçir-
diği gelişim ve günümüzde aldığı kurumsal biçimler 21. yüzyıl
başlarında yeniden çok önemli sosyolojik bir problem olarak or-
taya çıktı. Sosyoloji ve modern kurumların oluşumu arasındaki
bağlantılar uzun zaman önce kabul edilmiştir. Ancak günümüz-
de, sadece bu bağlantıların öncekilerden daha kompleks ve so-
runlu olduklarını değil, aynı zamanda modernitenin doğası hak-
kında bir yeniden düşünme girişiminin sosyolojik analizin temel
öncüllerinin yeniden ele alınmasını gerektirdiğini görmekteyiz.
Modern kurumlar önceki tüm toplumsal düzen biçimlerinden
dinamizmleri, geleneksel alışkanlıklar ve âdetleri aşındırma dere-
celeri ve küresel düzeydeki etkileri bakımından ayrılır. Ancak,
bunlar sadece kapsamlı dönüşümler değillerdir: Modernite gün-
delik toplumsal hayatın doğasını kökten değiştirir ve yaşantıları-
mızın en kişisel yanlarını bile etkiler. Moderniteyi kurumsal dü-
zeyde anlamaya çalışmamız gerekir; fakat modern kurumların
yol açtığı köklü dönüşümlerin doğrudan bireysel hayatla ve bu
yüzden benlikle iç içe geçtiği unutulmamalıdır. Gerçekte, moder-
nitenin kendine has özelliklerinden biri, iki "karşıt" faktör yayıl-
macılık ve niyetlilik, yani küreselleştirici etkiler ile kişisel ihtiyaç-
eğilimleri arasında giderek artan karşılıklı bağlantıdır. Kitabın
amacı, bu karşılıklı bağlantıların doğasını analiz etmek ve bu tür
konularda düşünmeye yardıma olabilecek bir terminoloji oluş-
turmaktır. Bu giriş niteliğindeki tartışmada bir bütün olarak araş-
tırmanın temalarının genel bir özet açıklaması ve yorumunu sun-
mayı amaçlıyorum. Okuyucunun bu stratejinin yol açtığı bazı kü-
çük tekrarlan hoşgörüyle karşılayacağını umuyorum.
Esasen benliğe odaklanan elinizdeki kitap gerçekte psikolojik
bir çalışma değildir. Kitabın egemen ilgi odağı, modern çağın
kurumlarının biçimlendirdiği -ancak aynı zamanda onları yeni-
den biçimlendiren- yeni bireysel-kimlik mekanizmalarının orta-
ya çıkışıdır. Benlik dış etkiler tarafından belirlenen pasif bir var-
lık değildir; insanlar kendi bireysel-kimliklerini biçimlendirir-
ken, eylemlerinin özel bağlamları ne kadar yerel olursa olsun,
sonuçları ve içerimleri bakımından küresel düzeydeki toplum-
sal etkilere katkıda bulunur ve bu etkileri doğrudan artırırlar.
Sosyoloji ve daha genel düzeyde sosyal bilimler modernite-
nin kurumsal refleksivitesinin asli unsurlarıdır; bu refleksivite
kitaptaki tartışma açısından çok önemli bir olgudur. Sadece aka-
demik araştırmalar değil, tüm elkitapları, kılavuzlar, terapi ki-
tapları ve kendi kendine yardım araştırmaları modernitenin ref-
leksivitesine katkıda bulunur. Bu yüzden, bazı sosyal araştırma-
lara ve pratik "yaşama kılavuzlarına, sadece belirli bir araştır-
ma nesnesini belgeleyen araçlar olarak değil, aynı zamanda or-
taya koymaya çalıştığım toplumsal olgular veya gelişme eğilim-
lerinin semptomları olarak sık sık atıfta bulunacağım. Onlar sa-
dece toplumsal süreçler "hakkında" üretilen çalışmalar değil,
aynı zamanda bu süreçleri bir ölçüde inşa eden materyallerdir.
Bu kitap genelde betimleyici olmaktan ziyade analitiktir ve
bazı temel bağlamlarda işaret edilen hususları kanıtlamak için
ideal-tip prosedürlere başvurdum. Modernitenin merkezinde
yer alan ve benliğin refleksivitesiyle etkileşim içindeki bazı ya-
pılaştırıcı özellikleri ortaya koymaya çalışacağım: Ancak bu sü-
reçlerden bazılarının belirli bağlamlarda ne kadar geliştiklerini
ya da istisnalarını ve ters yöndeki genel gelişme eğilimlerini ay-
rıntılı olarak tartışmayacağım.
Açılış bölümünde araştırmanın genel çerçevesini sunuyo-
rum. Belirli bir sosyal araştırmayı betimleyici bir örnek olarak
alıp modernitenin gelişiminin temel boyutlarının genel bir de-
ğerlendirmesini yaptım. Modern toplumsal hayatı, kurumsal
refleksivitesinin yanı sıra, yerinden-çıkarıcı mekanizmaların ge-
nişlemesine eşlik eden kapsamlı zamansal ve mekânsal yeniden-
organizasyon süreçleri karakterize eder. Toplumsal ilişkileri ye-
rel mekânlardan koparan bu yerinden-çıkarıcı mekanizmalar,
geniş zamansal-alansal uzaklıkları aşarak onları yeniden bir ara-
ya getirir. Zaman ve mekânın yeniden-organizasyonu ve yerin-
den-çıkarıcı mekanizmalar modernitenin önceki yerleşik ku-
rumsal özelliklerini radikalleştirir ve küreselleştirir; bu özellik-
ler de ayrıca gündelik toplumsal hayatın içeriğini ve doğasını
kökten dönüştürür.
Modernite gelenek-ötesi, ancak gelenek ve alışkanlığın sağla-
dığı kesinliklerin yerini rasyonel bilginin kesinliğinin almadığı
bir düzendir. Modern eleştirel aklın yaygın bir özelliği olan kuş-
ku felsefi bilinç kadar gündelik hayata da nüfuz eder ve çağdaş
toplumsal dünyanın genel varoluşsal bir boyutunu oluşturur.
Modernite radikal kuşku ilkesini kurumsallaştırır ve ısrarla tüm
bilginin hipotezler biçimini alacağını vurgular: Yani iddialar bü-
yük ölçüde doğru olabilir, fakat prensip olarak her zaman göz-
den geçirilmeye açıktır ve bazı noktalarda terk edilebilir. Önem-
li yerinden-çıkarıcı etkilere sahip olan bilgi birikimine dayalı uz-
manlık sistemleri, çoğu kez kendi içlerinde tartışmalı olan ve
farklı içerimlere sahip birçok farklı otorite kaynağını temsil eder.
"Üst" veya "geç" modernite olarak adlandırdığım ortamlarda
-yani, günümüz dünyasında- benlik, içinde yer aldığı daha ge-
nel kurumsal bağlamlar gibi, refleksif olarak üretilir. Ancak bu
refleksif üretim şaşırtıcı çeşitlilikte seçenek ve olasılık ortasında
gerçekleştirilmek zorundadır.
Belirsizlik ve çoğul seçim koşullarında güven ve risk kav-
ramları özel bir yere sahiptir. Güven, bana göre, yerinden-çıka-
rıcı mekanizmalar ve soyut sistemler dünyasıyla kendine has ve
özel bir ilişkiye sahip olmanın yam sıra, kişilik gelişimi açısın-
dan da merkezi önemde bir olgudur. Güven, genel tezahürleri
içinde, erken dönem varlıksal güvenlik duygusunun oluşumuy-