Moda ve Gündemleri (Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik)

418 Pages·2003·11.42 MB·Turkish

by  Diana Crane

DIANA CRANE
Pennsylvania Üniversitesi’nde Sosyoloji Profesörü. Ameri­
ka’da Yale, Johns Hopkins Üniversiteleri’nde, Fransa’da
Poitiers ve Colombia, Hollanda’da Erasmus Üniversitele­
ri'nde hocalık yaptı. 1996'da Moda ve Gündemleri kitabı­
nın çalışmaları için Fransa’da Ecole des Hautes Etudes en
Sciences Sociales’de ziyaretçi profesör olarak bulunmuş­
tur.
Kültür, sanat ve medya sosyolojisi konularında uzman olan
yazar pek çok makaleye ve kitaba imza attı. Kitaplarından
bazıları şunlardır: Invisible Colleges Diffusion of Knowled­
ge in Scientific Communities (1972) [Görünmez Fakülteler,
Bilimsel Topluluklarda Bilginin Yayınımı]; The Sanctity of
Social Life: Physicians' Treatment of Critically III Patients
(1975) [Toplumsal Yaşamın Kutsallığı: Hekimlerin Kritik
Hastalan Tedavisi]; The Transformation of the Avant-Gar­
de: the New York Art World, 1940-1985 (1987) [Avan-
gard’ın Dönüşümü: New York Sanat Dünyası. 1940-1985];
The Production of Culture: Media and the Urhan Arts
(1992) [Kültürün Üretimi: Medya ve Kentsel Sanatlar];
Fashion and Its Social Agendas: Class, Gender and Iden­
tity in Clothing (2000) [Moda ve Gündemleri: Giyimde Sı­
nıf, Cinsiyet ve Kimlik]. Yazar aynı zamanda, The Soci­
ology of Culture: Emerging Theoretical Perspectives
(1994) [Kültür Sosyolojisi: Yeni Kuramsal Perspektifler]
ve Global Culture: Media, Arts, Policy, and Globalization
(2002) [Küresel Kültür: Medya, Sanat, Siyaset ve Küresel­
leşme] adlı kitapların editörlerinden.
Crane, 1997 yılından beri Japon hükümetince desteklenen
ve Japonya, ABD, İngiltere ve Singapur’dan araştırmacıla­
rın katıldığı, farklı ülkelerdeki kültür politikalarının etkile­
ri üzerine Karşılaştırmalı Kültür Politikası başlıklı uluslara­
rası bir proje yürütmektedir.
Ayrıntı: 402
İnceleme dizisi: 187
Moda ve Gündemleri
Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik
Diana Crane
İngilizceden çeviren
Örge Çelik
Yayrnıa hazırlayan
Ati F. Sütlü
Kitabın özgün adı
Fashion And İts Siecial Agendas
Class, Gender, and Identity in Clothing
The University of Chicago Press/2000
basımından çevrilmiştir.
©The University of Chicago Press
Bu çevirinin Ttirkçe yayım haklan
Ayrıntı Yaymlan'na aittir.
Kapak illüstrasyonu
Sevinç Altan
Kapak düzeni
Arştan Kahraman
Düzelti
Aj/ten Koçai
Baskı ve cilt
Sena Ofset. (0212) 613 38 46
Birinci basım 2093
Baskı adedi 2000
ISBN 975-539-396-X
AYRINTI YAYINLARI
www.ayrintiyayinlari.com.tr & [email protected]
Dizdariye Çeşmesi Sk. No.: 23/134400 Çemberlitaş-İst. Tel.: [phone] Faks: (0 212) 516 45 77
Diana Crane
Moda ve
Gündemleri
Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik
I N C E L E M E D İ Z İ S İ
ŞENLİKLİ TOPLUH/1 Beti at YEŞİL POLİTİKAM. Parit * MARKS, FREUD VE GÜNLÜK HAYATN ELEŞTİRİSİ Brom at KA­
DINLIK ARZUURVR Co want at FREUD DAN UCANA PSİKANALİZ/S. M. Tura at NASIL SOSYALİZM? HANGİ YEŞİL? NİÇİN
TİNSELLtoft Baftro at ANTROPOLOJİK AÇIDAN ŞİDDET/D«: D. Hohes at ELEŞTİREL AİLE KURAMVM Poster * İKİBN'E
DOĞRU/ft morns af DBA OK RA Sİ ARAYIŞINDA KENT/K Binin at YARIN/R Havenunn at DEVLETE KARŞI TOPLUM'P.
Clastras at RUSYA'DA SOVYETLER (t905-1921У01 Anwahr at BOLŞEVİKLER VE İŞÇİ DENETİMİM. Brfnlon EDEBİYAT
KURAMI/I Eajietaı -■* Ki FARKÜ SİYASET/L Klker at ÖZGÜR EĞİTİM«. Spring at EZİLENLERİ! PEDAGOJİSİ frone at
SANAYİ SONRASI ÜTOPYALAR/B. Frankel at İŞKENCEYİ DURDURUN« Akçam at ZORUNLU EĞİTİME HAYIRYC. Bakar at
SESSİZ YIĞİNURIN GÖLGESİNDE YADA TOPLUMSALN SONLVJ. ВеиОЫ-* ÖZGÜR BİR TOPLUMDA BİLİM/R Fayaraband
af VAHŞİ SAVAŞÇININ MUTSUZLUĞU/P. CJast/es at CEHENNEME ÖVGÜ/G. Vassal > GÖSTERİ TOPLUMU VE YORUM-
UR/G. Debard at AĞIR ÇEKİMİ Segal at CİNSEL ŞİDDET/A Godentl at ALTERNATİF TEKNOLOJİ, Oıcteon at ATEŞ VE
GÜNEŞ'İ. Murdoch at OTORİTER Senne« at TOTALİTARİZM/S. Totmey at İSLAMN BİLİNÇALTNDA KADIN'E Ayı Sabbah
at MEDYA VE DEMOKRASİM. Kaana * ÇOCUK HAKURI/OorB. Franklin at ÇÖKÜŞTEN SONRA®«; fl. Blackbum at DÜN­
YANIN BATIUUŞMASVS. Labuche at TÜRKİYENİN BATILİAŞTIRIIMASI/C. Aktar at SINIRLARI YKMAK/M. Melor at KAPİ­
TALİZM, SOSYALİZM, EKOLOJİ/A Goa at AVHUPAMERKEZCİLÜ/S. Amm at AHLÂK VE MODERNLİKİR Poola at GÜNDELİK
HAYAT KIUVUZLVS. « s * SİVİLTOPLUM VE DEVLET/Oer J. Kaana ■* TELEVİZYON: ÖLDÜR0! EĞLENCE/N. Postman af
MODERNLİĞİN S0NUÇLAR1/A Glddans at DAHA AZ DEVLET BAHA ÇOK TOPLUM Я Canlım at GELECEĞE BAKMAK/M. AF
bert - Я Habnal at MEDYA, DEVLET VE ULUS* Schlesinger < MAHREMİYETİN DÖNÛŞÛMÜ/Â. Giddens at TARİH VE TİN«.
Komi at ÖZGÜRLÜĞÜN BLOLOJİSİML Bookchin af DEMOKRASİ VE SİVİLTOPLUMJ. Kaana at ŞU HAİN KALPLERİMİZ«.
Coward ^ AKLA VEDA/R Fayarabend at BEYİN İĞFAL ŞEBEKESVA Mtaebut at İKTİSADİ AKLİN ELEŞTİRİSYA Gort af MO­
DE FM.IĞN SKNT1LARI/C. Taylor at GÜÇLÜ DEMOKRASİ/R Barbar * ÇEKİRGE/B. Surts at KÖTÜLÜĞÜN ŞEFFAFUĞFJ.
Baudriiaıd at BTTELEKTÜEL/E Said at TUHAF HAVA/A Rose at YENİ ZAMANUfVS. Hal-M. Jacguas at TAHAKKÜM VE Dİ­
RENİŞ SANATURVJ.C. Serti at SAĞLIĞN GASPVl Itch at SEVGİNİN BİLGELİĞVA Finkielkraut at KİMLİK VE FARKUUKW.
Connoiy at ANTİPOLİTİK ÇAĞDA POLİTİKA/G Mülgan at Y0Jİ BİR SOL ÜZERİNE TARTIŞMALARIN Wainwiighl at DEM OK-
RASİ VE KAPİTALİZM/S. Bowte-H. GMs at OLUMSALLIK, İRONİ VE DAYANIŞMA/Я Яorty at OTOMOBİLİN EKOLOJİSİ/R Fra-
und-G Martin at ÖPÜŞME GIDKLANMA VE SIKILMAÜZERİNE/A Philips at İMLÂNSIZN POLİTKASI/J.M. Besiler at GENÇ­
LER İÇİN HAYAT BİLGİSİ a KİTA8I/R Vaneigam at CENNETİN DİBİ/G Vassal at BLOLOJİK BİR TOPLUMA DOĞRU/M. Bookc-
hin at İDEOLOJİ/T Salatan at DÜZEN VE KALKINMA KISKACNDA TÜRKİYE/A hsal at AMERİKA/J. Baudriiaıd at POST-
MODERNİZM VE TÜKETİM KÜLTÜRÜM Featherslone at ERKEK AKIL/G. Lloyd at BAR8ARLK/M. Henry at KAMUSAL İNSA­
NIN ÇÖKÜŞİVR Sarmatı at POPÜLER KÜLTÜRLER/O. Rowe at BaLEĞİNİ YİTİREN T0PLUM/RJta6y at GÜLME/H. Barg-
son at ÖLÜME KARŞI HAYAT/N 0. Brom at SİVİL İTAATSİZLİK/Da/.: Y. Coşar at AHLÂK ÜZERİNE TARTIŞMAUR/J. Nutîal
TÜKETİM TOPLUMU/J. Baudrilard at EDSİYAT VE KÖTÜLÜK/G. Balalla at ÖLÜMCÜL HASTALIK UMUTSUZLUK/S. Kier­
kegaard at ORTAK BİR ŞEYLERİ OLMAYANLARN ORTAKUĞVA. IJhgls af VAKİT ÖLDÜRMEK/R Fayarabend at VATAN AŞ-
Kl/M. Vrot at KİMLİK MBLÂNLARI/O. Moıtey-K. Robins at DOSTLUK ÜZERİNE/S Lynch at KİŞİSEL SÜŞKİlER/k UFollene
af KADNLAR NEDEN YAZ0WARI HER MBCTUBU GÖNDERMEZLER?®. Leader at -DOKUNMA/G Josf»vw at İTİRAF EDİ­
LEMEYEN CEMAAT/M. Blanchot * FLÖRTÜZERİNE/A’RMfps af FELSEFEYİ YAŞAMAK/Я Biington.at POLİTİK KAMERA/M.
Ryan-0. Keikter at CUMHURİYETÇİLİK/R PerSt at POSTMODERN TEOflVS. Bast-D. Keiner at MARKSİZM VE AHIÂKIS. Lu­
kes -t VAHŞETİ KAVRAMAKÜ.R Reemtsma * SOSYOLOJİK DÜŞÜNMEK/Z. Bauman at POSTMODERN ETİK/Z Вашмп at
TOPLUMSAL CİNSİYET VE İKTIDARIRtV. Cornell at ÇOKKÜLTÜRLÜ YURTTAŞUK/Ж Kymlicka at KARŞIDEVRİM VE İS­
YANIM. Maros« at KUSURSUZCİNAYET/J. Baudrilard at TOPLUMUN McOONALDUŞTIBILMASVG Flitter at KUSURSUZ Ni-
HİÜST/KA Pearson at HOŞGÖRÜ ÜZERİNE/M. Walter af 21. YÛZYİL'ANARŞİZMİ®ef:;J. Purkis S J. Bowen at MARXN ÖZ­
GÜRLÜK ETİĞİIÜ G. Brenkett at MEDYA VE GAZETECİLKTE ETİK SORUNLAR®*.: А. Вalsey S Я Chadwick af HAYATIN DE­
ĞERİ«. Harris at POSTMOOERNİZMİN YANILSAMAURJ/T. Eagtoton af DÜNYAYI OEĞİŞTİRMK ÜZERİNBM. Umy-* ÖKÛ-
ZÜN A'SVB. Sanders at TAHAYYÜL GÜCÜNÜ YENİDEN DÜŞÛHAEK/Ds/.: G Robinson S J. Rundet at TUTKULU SOSYOLO­
Jİ/A Gam t A. Nstcale at EDEPSİZLK, ANARŞİ VE GERÇEKLİK/G Sarlwell at KENTSİZ KENTLEŞME/M 8ookchin at YÖN-
TB1E KARŞVR Feyaıabend at HAKİKAT OYUNLARI/J. Forrester af TOPLUMLAR NASIL ANIMSAR?« Coımmon at ÖLME
HAKKI/S. ince<#u at ANARŞİZMİN BUGÜNÜVDe/.:Häns-Jüisan Degen at MELANKOLİ KADINDIR®. Binken at SİYAH 'ANLAR
MVJ. Baudriiaıd * MODERNİZM, EVRfflSaÜK VE BİREY/S Benhst* at KÜLTÜRa BJPERYALİZM/J. Tomlnson at GÖ­
ZÜN VİCDANI/Я Sennen at KÜRESELLEŞMEZ. Bauman at ETİĞE GİHİŞ'A Pieper at OUYGUÖTESİ TOPLUM/S. Uestrmiç
at EDEBİYAT OURAK HAYAT/A Nehamas at İMAJIK Robins at MEKANLARI TÜKEIMEKU. Urry at YAŞAMA SANATVG.
Sartwel at ARZU ÇAĞVJ. Kovel at KOLONYALİZM POSTKOLONYALİZM/A Loomta KREŞTKİ YABANİ/A Philips at
ZAMAN ÜZERİNBM Bias at TARİHİN YAPISÖKÜMÜ/A. Munslow * FREUD SAVAŞLARVJ. Forrester at ÖTEYE ADMIM.
Blanchot at POSTYAPISALCI ANARŞİZMİN SİYASET FELSEFESİ/T. May at ATEİZM/Я Le Poidevin at AŞK İUŞKİLERVOE
Kemberg at POSTMODERNLİK VE HOŞNUTSUZLUKURVZ Bauman at ÖLÜMLÜLÜK, ÖLÜMSÜZLÜK VE DİĞER HAYAT
STRATEJİLERl/Z Bauman at TOPLUM VE BİLİNÇDIŞV/C Leledalds at BÜYÜSÜ BOZULMUŞ DÜNYAYI BÜYÜLEMEK/G. Rlıer
at KAHKAHANIN ZAFERİ/B. Sanders > EDEBİYATN YARATIUŞİ/R Duponl at PARÇALANMIŞ HAYAT/Z Bauman at KÜL­
TÜREL BELLEK/J. Assmann at MARKSİZM VE DİL FELSEFESVV N. Vdoşinm at MARKIN HAYALETLERİ«. Derrida at
ERDEM PEŞİNDE'AMacinŞre at DEVLETİN YENİDEN ÜRETİM«. SHvens at ÇAĞDAŞ SOSYAL BİLİMLER FaSEFESİ/B. Fay
> KARNAVALDAN ROMANA'M Bakhln at PİYASA/J. O'Neil at ANNE: MELEK Mİ, YOSMA M17/EV Welldon at KUTSAL
İNSANIG Amgamben at BİLİNÇALTNDA DEVLET/Я Lourauat YAŞADIĞIMIZ SEFALETIA. Got at YAŞAMA SANATI FaSE-
FESl'A Nehamas at KORKU KÜLTÜRÜ/R FoerS at EĞİTİMDE ETİKIR Haynes at DUYGUSAL YAŞANTl/D. Lupkm at
aEŞTİREL TEORİ/Я. Geuss af AKTİVİSTN a KİTA8VR Shaw at KARAKTER AŞNMASVR Sermen at MODERNLİK VE
MÜPHEMLİK/Z Batman at NIETZSCHE: BİR AHLÂK KARŞITININ ETİĞİ/R Berktmtz at KÜLTÜR, KİMLİK VE StYASET/Nafc
Tok at AYDINLANMIŞ ANARŞİ/M. Kautmaım af MODA VE GÜNDEMLERİ®. Сапе
H A Z I R L A N A N K İ T A P L A R
ADALET ARZUSU/RC. Sctonon at BİLİM ETİĞVD. Resnk at CEHENNEMİN TARİHİM.K. Rmer at KÜRESELLEŞME VE
KÜLTÜR«. Tomlinson at ÖZGÜRLÜK OLARAK KALKNMAM. Sen at KORKUNUN GÜÇLERİ«. Krisleva at FOUCAULTNUN
ÖZGÜRLÜK 3ERÜVB!«. IV. Bemauet at
Modadan her zaman keyif alan Michel’e
ve bana sayısız alışverişte eşlik eden Adrienne’e

İçindekiler
I. MODA, KİMLİK VE TOPLUMSAL DEĞİŞİM...........................11
A. Giyim ve toplumsal değişim: Statü, sınıf ve kimlik.......................13
B. XIX. yüzyıl modasının kuramlaştmlması:
Sınıf kültürleri ve sembolik sınırlar .......................................18
C. XX. yüzyılda moda:
“Parçalı” toplumun kuramlaştmlması ...........................................22
D. XIX. ve XX. yüzyılda moda ve toplumsal cinsiyet.......................30
E. Gelip geçicinin izinde: Giyim araştırması için kaynaklar..............35
F. Moda ve toplumsal gündemleri: Bir araştırma programı..............40
7
n. XIX. YÜZYILDA ÎŞÇÎ SINIFI GİYİMİ VE
TOPLUMSAL SINIF YAŞANTISI..................................................43
A. Geçmişi yeniden kurma:
Fr6deric Le Play’ın işçi sınıfı aileleri üzerine çalışmaları 48
B. Modanın yayılımı mı demokratikleşmesi mi? 1875 öncesi ve
sonrası Fransız işçi sınıfı erkeklerinin edindiği giysiler ..............54
C. Kim modaya uygundu ve kim değildi?
1875 öncesi ve sonrasında işçi sınıfındaki çeşitlilik.....................58
D. 1875 sonrası giyim ve toplumsal sınıfı yaşantısı .........................66
E. Le Play İngiltere’de: Centilmenler işçilere karşı...........................68
F. Fransa’da giyim davranışı ve işçi sınıfı kadınlan.........................71
G. Fransız işçi sınıfı kadın giyiminde çeşitlilikler:
Paris taşraya karşı ............................................................................80
H. Tüketim kültürünün ortaya çıkışı:
Hizmetçiler, çalışan işçi sınıfı kadınlan ve moda.........................84
I. Sonuç: Yayılma, demokratikleşme ve sembolik sınırlar..............88
m. MODA, DEMOKRATİKLEŞME VE
TOPLUMSAL DENETİM..................................................................92
A. ABD'de giyim davranışları ve demokratikleşme...........................94
B. Giyim davranıştan ve Amerika’da işçi sınıfı kadınlan .98
C. Giyim harcamalan, aile bütçeleri ve statü arayışı.......................105
D. İşçi sınıfı kadınlan ve fcüe giyim bütçeleri..................................110
E. Şapkaların toplumsal anlamı ........................................................113
F. Üniformalar, mesleki giyim ve sınıfsal farklılaşma.....................120
G. Hizmetçi olmak: Üniformalar ve sembolik sınırlar.....................124
H. Sonuç ... ......................................................................................129
IV. SÖZSÜZ DlRENlŞ BlÇlMl OLARAK KADIN GÎYÎM
DAVRANIŞI: SEMBOLİK SINIRLAR, ALTERNATİF
GÎYÎM VE KAMUSAL ALAN.......................................................132
A. Alternatif giyim öğeleri .................................................................135
B. Giyim tarzlan ve kadının rolü:
Fransa, Ingiltere ve ABD...............................................................143
C. Alternatif giyinme ve giyim reformu ...........................................149
D. Spor, alternatif giyinme ve marjinal kamusal alan .....................153
E. İşçi sınıfı kadınlan ve kamusal alan.............................................159
F. Amerika sının ve kamusal alan ....................................................162
G. “Görünmez” alanlar: Fransa’da gayri meşru giyim davranışı . .162
H. XX. yüzyılda toplumsal cinsiyet, giyim ve kamusal alan 164
I. Sonuç: Sembolik yıkım biçimi olarak alternatif giysiler............170
8
V. MODA DÜNYALARI VE KÜRESEL PAZARLAR:
“SINIF’ MODASINDAN “TÜKETİCİ” MODASINA .............174
A. “Sınıf* modasından “tüketici” modasına ....................................177
B. Sınıf modası ve Fransız moda dünyasının egemenliği ..............179
C. Fransız moda pazannın küreselleşmesi:
Modaevinden holding tabiyetine ..................................................185
D. Küreselleşme, yenilik ve Fransız lüks hazır giyim Tırmalan .. .190
E. New York'ta lüks moda lasanmı:
Büyük ve küçük firmalar arasındaki farklar................................194
F. Bir pazar stratejisi olarak sanat:
Sanatın hamileri olarak tasarımcılar.............................................197
G. Bir pazar stratejisi olarak sanat:
Sanatçı-zanaatkar ve sanatçı olarak tasarımcılar.........................199
H. Moda tasanmcısının İngiltere’de sanatçı olarak rolü ................210
I. Moda yayılımım yeniden kavramsallaştırmak ...........................213
I. Sonuç ............................................................................................219
VI. ERKEK GİYİMİ VE ERİL KİMLİKLERİN KURULUŞU:
SINIF, YAŞAM TARZI VE POPÜLER KÜLTÜR......................223
A. İş ve boş zaman: İki giyim kültürü...............................................225
B. Erkeklerin giyim davranışı: Bir tipoloji ......................................233
C. Popüler kültür ve kimliğin giyimle ifadesi..................................237
D. Popüler müzik, kentli altkültürlcr ve medya................................239
E. Sokak tarzları ve gençlik altkültürleri...........................................244
F. İncelikli “kaçak avlanma”: Modem Dandy..................................253
G. XX. yüzyıl sonlarında giyim davranışı,
harcamalar ve gardıroplar .............................................................257
H. Sonuç ..............................................................................................260
VII. MODA tMGELERl VE KADINLARIN
KİMLİK mücadelesi ................................................................263
A. Çağdaş moda hegemonik midir?....................................................266
B. Moda fotoğraflannın yorumlanması.............................................270
C. Vogue dergisinde toplumsal cinsiyet imgeleri.............................274
D. Araştırma için fotoğrafların seçimi ve sorulan...........................277
E. Mod anının “otorite”si ...................................................................278
F. Moda dergisi ve toplumsal gündemleri:
Bariz ve marjinel cinsellik imgeleri.............................................282
G. Moda dergisi ve toplumsal gündemleri: Yetke imgeleri ............287
H. Moda dergisi ve toplumsal gündemleri:
9