mizaç ve karakterin şizofreni hastalarında sosyal işlevsellik, yaşam kalitesi ve klinik belirtiler

125 Pages·2015·3.08 MB·Turkish

T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU
İSTANBUL İLİ BAKIRKÖY BÖLGESİ KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ
GENEL SEKRETERLİĞİ BAKIRKÖY PROF. DR. MAZHAR OSMAN RUH
SAĞLIĞI VE SİNİR HASTALIKLARI EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
PSİKİYATRİ KLİNİĞİ
MİZAÇ VE KARAKTERİN ŞİZOFRENİ HASTALARINDA
SOSYAL İŞLEVSELLİK, YAŞAM KALİTESİ VE KLİNİK
BELİRTİLER ÜZERİNE ETKİSİ
Dr. Filiz DERE YILMAZ
TIPTA UZMANLIK TEZİ
Tez Danışmanları: Uz. Dr. Mehtap DELİCE ARSLAN
Doç. Dr. Erhan KURT
İSTANBUL - 2015

T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU
İSTANBUL İLİ BAKIRKÖY BÖLGESİ KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ
GENEL SEKRETERLİĞİ BAKIRKÖY PROF. DR. MAZHAR OSMAN RUH
SAĞLIĞI VE SİNİR HASTALIKLARI EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
PSİKİYATRİ KLİNİĞİ
MİZAÇ VE KARAKTERİN ŞİZOFRENİ HASTALARINDA
SOSYAL İŞLEVSELLİK, YAŞAM KALİTESİ VE KLİNİK
BELİRTİLER ÜZERİNE ETKİSİ
Dr. Filiz DERE YILMAZ
TIPTA UZMANLIK TEZİ
Tez Danışmanları: Uz. Dr. Mehtap DELİCE ARSLAN
Doç. Dr. Erhan KURT
İSTANBUL - 2015

I. ÖNSÖZ
Eğitimim ve tez aşamam süresince yardımları için klinik şefim ve tez
danışmanım Doç. Dr. Erhan KURT’ a,
Tez aşamasında yardımlarından dolayı tez danışmanım Dr. Mehtap
DELİCE’ye,
Psikiyatrinin öncellikle kendini tanıma aşaması ile başladığı konusunda
bana yol gösterici olan Dr. Cem KOÇAR’a,
Birçok konuda desteğini her zaman yanımda hissettiğim, asistanlığım
boyunca gösterdiği emekten ötürü Dr. K. Fatih YAVUZ’a ,
Asistanlığım süresince birlikte çalışmaktan büyük keyif aldığım, klinik
beceri ve tecrübesini esirgemeyen, deneyimlerinden yararlanma fırsatı bulduğum
Dr. Evrim ERTEN’e,
Tezimi hazırlama süreci de dahil olmak üzere hep yanımda olan ve
birlikte çalışmaktan büyük keyif aldığım Hemş. Cavide ÇAKMAK ve Hemş. Aysel
ÖZER’e,
Asistanlığım boyunca birlikte çalışmaktan mutluluk duyduğum arkadaşlarım
Dr. Oktay ŞAHİN, Dr. Okan İPEK, Dr. Elif AYAZ, Dr. Halide ŞAHAN, Dr. Burcu
HAMURİŞÇİ, Dr. Özlem KARAARSLAN, Dr. İlknur GÜÇLÜ, Dr. Gözde ÜNAL,
Dr. Ahmet NALBANT, Dr. Sevdenur CANSIZ, Dr. Eda KAYAPINAR’a,
Birlikte çalıştığım tüm 5. Psikiyatri asistanları, uzmanları, hemşireleri ve
personeline,
Her konuda desteğini her daim hissettiğim eşime,
Sonsuz teşekkürler...
Dr. Filiz DERE YILMAZ
İstanbul, 2015
I
II. İÇİNDEKİLER
Sayfa No
I. ÖNSÖZ..........................................................................................................................I
II. İÇİNDEKİLER.........................................................................................................II
III. ÖZET...................................................................................................................... III
IV. ABSTRACT.............................................................................................................V
V. KISALTMALAR...................................................................................................VII
VI. TABLO LİSTESİ...................................................................................................IX
1. GİRİŞ VE AMAÇ......................................................................................................1
2. GENEL BİLGİLER..................................................................................................4
2.1. Şizofreni.................................................................................................................4
2.2. Yaşam Kalitesi......................................................................................................6
2.3. Şizofreni ve Yaşam Kalitesi................................................................................8
2.4. Kişilik, Mizaç ve Karakter Kavramları............................................................10
2.5. Şizofreni Hastalarının Mizaç ve Karakter Özellikleri ve Yaşam Kalitesine
Etkisi....................................................................................................................15
3. GEREÇ VE YÖNTEM...........................................................................................17
3.1. Yöntem.................................................................................................................17
3.2. Gereçler................................................................................................................17
4. BULGULAR............................................................................................................22
5. TARTIŞMA..............................................................................................................60
6. KAYNAKLAR.........................................................................................................67
7. EKLER.....................................................................................................................73
EK 1 – ETİK KURUL ONAYI...................................................................................73
EK 2 – KATILIMCILAR İÇİN BİLGİLENDİRME..................................................74
EK 3 – SOSYODEMOGRAFİK VERİ FORMU....................................................76
EK 4 – MİZAÇ VE KARAKTER ENVANTERİ.......................................................77
EK 5 – WHOQOL-BREF...........................................................................................92
EK 6 – ROSENBERG BENLİK SAYGISI ÖLÇEĞİ ..............................................100
EK 7 – POZİTİF BELİRTİLERİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ........................106
EK 8 – NEGATİF BELİRTİLERİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ....................109
EK 9 – KİŞİSEL VE SOSYAL PERFORMANS ÖLÇEĞİ.....................................110
II
III. ÖZET
MİZAÇ VE KARAKTER ÖZELLİKLERİNİN ŞİZOFRENİ
HASTALARINDA SOSYAL İŞLEVSELLİK, YAŞAM KALİTESİ VE
KLİNİK ÜZERİNE ETKİSİ
Dr. Filiz DERE YILMAZ
AMAÇ: Günümüzde şizofreni hastalarının tedavisinde en önemli nokta hastaların
yaşam kalitelerini arttırabilmektir.Bu yüzden de son dönemde şizofreni hastalarının
yaşam kalitesi ile ilişkili faktörlerin araştırılması gündemdedir. Bu konuda yapılan
araştırmalar daha çok klinik özellikler ve uygulanan tedaviye yöneliktir, yine de
yeterli sonuçlar elde edilememiştir. Son dönemde şizofreni hastalarının kişilik
özelliklerinin yaşam kalitesi ile ilişkisini değerlendiren çalışmalar yapılmaktadır, ancak
sayıları çok azdır.Bu çalışma şizofreni hastalarının kişilik özelliklerini Cloninger’in
psikobiyolojik kişilik modelinden temel alınarak gelişitilen mizaç ve karakter
özelliklerini değerlendiren TCI envanterini kullanarak ölçmek; belirlenen farklı ya
da baskın mizaç ve karakter özelliklerinin yaşam kalitesi, yaşam kalitesini etkilediği
düşünülen klinik belirtiler ve özbenlik saygısı üzerine ilişkisini değerlendirmeyi
amaçlamaktadır.
YÖNTEM: Çalışmaya Bakırköy Profesör Doktor Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve
Sinir Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastanesi’nde ayaktan takipli DSM- V tanı
kriterlerine göre şizofreni tanısı alan 100 hasta gönüllü ile daha önce hayatlarının
hiçbir döneminde ruhsal rahatsızlık nedeniyle tedavi başvurusu olmamış 100 sağlıklı
gönüllünün oluşturduğu 200 kişi dahil edildi. Her iki katılımcı grubuna da
Sosyodemografik Veri Formu, Mizaç ve Karakter Envanteri (MKE), Dünya Sağlık
Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği- Kısa Formu Türkçe Versiyonu, Rosenberg Benlik
Saygısı Ölçeği uygulandı. Hasta katılımcılara farklı olarak klinik değerlendirme
yapabilmek için Pozitif Belirtileri Değerlendirme Ölçeği, Negatif Belirtileri
Değerlendirme Ölçeği, Bireysel ve Sosyal Performans Ölçeği uygulandı.
III
BULGULAR:Çalışmamızda şizofreni hastalarının yaşam kaliteleri bedensel,
ruhsal, sosyal ve çevresel alanların tümünde sağlıklı bireylerden daha düşük
saptanmıştır.Yine şizofreni hastalarının özbenlik saygıları, insanlara güven duyma,
tartışmaya katılabilme becerileri kontrol grubundan düşük, psişik izolasyon, kişiler
arası tehdit hissetme, hayalperestlik yüksek saptanmıştır. Şizofreni hastalarının
zarardan kaçınma (ZK) ve işbirliği yapabilme (İY) puanları sağlıklı bireylerden
daha yüksek yenilik arayışı (YA) ve sebat etme (SE) puanları daha düşük
saptanmıştır. ZK ve kendini yönetme (KY) puanlarının hem sağlıklı hem de hasta
grubu için yaşam kalite alanlarını etkilediği belirlenmiş, yapılan çok değişkenli
lineer regresyon analizinde sağlıklı grupta KY ile ilişki daha anlamlı iken; hasta
grubunda ZK ile ilişki daha anlamlı bulunmuştur. Şizofreni hastalarında ZK
puanlarındaki artış benlik saygısında azalma, depresif belirtiler, psikosomatik belirtiler
ve psişik izolasyonda artma ile pozitif anlamlı ilişkili saptanmıştır. Şizofreni
hastalarında KY puanları ile benlik saygısı pozitif anlamlı ilişki saptanmış, bu
durum kontrol grubunda da benzer saptanmıştır. ZK puanları ile şizofreni
hastalarının kişisel sosyal performanslarının negatif , negatif klinik puanlarının
pozitif anlamlı ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Şizofreni hastalarındaki KY
puanları ile hastalardaki negatif belirtilerin negatif ilişkili olduğu tespit edilmiştir.
SONUÇ: Bu çalışmada literatürle uyumlu olarak şizofreni hastalarının özellikle
ZK ve KY puanlarının yaşam kalitesi, benlik saygısı ve klinik belirtiler ile
ilişkili olduğu saptanmıştır. Ancak bu durum kontrol grubunda da benzer
bulunmakla birlikte hasta grubunda ZK puanlarının yaşam kalitesi ile ilişkisi ve
benlik saygısına ilişkisi daha anlamlı saptanmıştır. ZK’ya yönelik verilecek
psikososyal destek çalışmalarının, hastaların yaşam kalitesini arttırma da önemli
olabileceğini düşünmekteyiz. Bunun birlikte çalışmamızın kesitsel olması ve MKE
puanlarını etkileyebileceğini düşündüğümüz depresyon, damgalama gibi parametrelere
bakılmamış olması çalışmamızın kısıtlılıklarındandır. Bu parametrelerin de
değerlendirildiği izlem çalışmalarıyla desteklenmesi gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Şizofreni, Mizaç, Yaşam Kalitesi
İletişimAdresi: [email protected]
IV
IV. ABSTRACT
EFFECT OF TEMPERAMENT AND CHARACTER FEATURES ON
SOCIAL FUNCTIONING, QUALITY OF LIFE AND CLINICAL
SITUATIONS IN PATIENTS WITH SCHIZOPHRENIA
Dr. Filiz DERE YILMAZ
OBJECTIVE: Today, the most important point in the treatment of patients with
schizophrenia is to improve patients quality of life. So on the agenda to
investigate the factors associated with quality of life of patients with
schizophrenia in recent years. Studies which have done in this area so far are
mostly on treatment and clinical implications. However they have not been able
to obtain sufficient results. Recently, studies evaluating the relationship between
quality of life with the personality traits of patients with schizophrenia are
conducted but the number of such studies is very small. This study aims to
measure personality traits of patients with schizophrenia using the inventory TCI
which developed to assess temperament and character based on Cloninger’s
psychobiological model; and to asses the impact of different or dominant
temperament and character features on quality of life, on the relationship between
clinical symptoms considered to affect quality of life and the self-esteem.
METHODS: In this study, 100 patient volunteers who are outpatients in the
Bakırkoy Professor Dr. Mazhar Osman Mental Health and Neurological Disorders
Training and Research Hospital with diagnosis of schizophrenia according to
DSM-V and 100 healthy volunteers who had never taken treatment applications
for a mental illness in their lives voluntarily included as 200 participants. In
both participant groups socio-demographic data form, the Temperament and
Character Inventory (TCI), the World Health Organization Quality of Life Scale-
Short Form Turkish Version (WHOQOL-Bref) and Rosenberg Self-Esteem Scale
was administered. For a different clinical evaluation Assessment of Positive
Symptoms Scale (SAPS), Assessment of Negative Symptoms Scale (SANS),
Personal and Social Performance Scale (PSP) were administered to patient
participants.
RESULTS: In our study quality of life patients with schizophrenia were lower
in all physical, mental, social and environmental areas than healthy individuals.
Also, self-esteem, relying on other people and skills to participate in the
discussion were lower whereas psychic isolation, feeling of interpersonally
theratened and visionary were higher in the patients with schizophrenia than the
control group. Scores of harm avoidance (HA) and cooperativeness (C) were
V
found higher in patient group but scores of NS and P were lower. Both in the
patient and healthy groups scores of HA and self directedness (S) were determined to
affect the fields of quality of life and after conducting a multivariate lineer regression,
we found that S was more significant in the healthy group while HA was more
significant in patient group. Higher HA scores in patient group was positively
significant with the decrease in self-esteem and increase in depressive symptoms,
psychosomatic symptoms and psychic isolation. Like in the control group, S scores
were positivelyassociated with the self esteem in patient group. HA scores and
personal social performance of patients with schizophrenia have been found to
be significantly and negatively whereas SANS scores were positively associated. S
scores were negatively associated with the negative symptoms in the patient
group.
CONCLUSION: In this study, in accordance with the literature, it was found that
especially HA and S scores of patients with schizophrenia associated with self-
esteem, quality of life and clinical symptoms. Despite the similar results in the control
group, HA scores were found to more significantly related with quality of life and self
esteem in the patient group. We think that psychosocial support to HA might be
important to increase the quality of life in paitents. Also we believe that being a cross-
sectional study and not looking to parameters which could affect TCI scores such as
depression and stigma were limitations of our study. For further evaluations,
follow-up studies which with these parameters supported are needed.
Key words: Schizophrenia, Temperament, Quality of Life
Contact address: [email protected]
VI