millî türk fırkası'nın sesi ifhâm gazetesi'nin mütareke dönemi'ne bakışı (1919–1920) PDF
Preview millî türk fırkası'nın sesi ifhâm gazetesi'nin mütareke dönemi'ne bakışı (1919–1920)
T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ BİLİM DALI MİLLÎ TÜRK FIRKASI’NIN SESİ İFHÂM GAZETESİ’NİN MÜTAREKE DÖNEMİ’NE BAKIŞI (1919–1920) Bilgen YETKİN YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN Yrd. Doç. Dr. Mustafa ARIKAN KONYA 2010 i T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü BİLİMSEL ETİK SAYFASI Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm. Bilgen YETKİN (İmza) ii T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU Bilgen YETKİN tarafından hazırlanan Millî Türk Fırkası’nın Sesi İfhâm Gazetesi’nin Mütareke Dönemi’ne Bakışı (1919–1920) başlıklı bu çalışma 28/06/2010 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir. Ünvanı, Adı Soyadı Başkan İmza Ünvanı, Adı Soyadı Üye İmza Ünvanı, Adı Soyadı Üye İmza iii T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü n Adı Soyadı Bilgen YETKİN Numarası 074202051002 i n Ana Bilim / Tarih/ Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi i c n Bilim Dalı e r ğ Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mustafa ARIKAN Ö Tezin Adı Millî Türk Fırkası’nın Sesi İfhâm Gazetesi’nin Mütareke Dönemi’ne Bakışı (1919–1920) ÖZET Osmanlı Devleti, 1914 yılında girmiş olduğu Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik olarak çıkmıştır. Savaş sonunda imzalamış olduğu Mondros Mütarekesi ile de son derece ağır şartlarla karşılaşmıştır. Savaşın galipleri bu mütareke ile Osmanlı Devleti’ni siyasi ve ekonomik açıdan ciddi bir kuşatma altına almışlardır. Bu çalışmada dönemin şartlarının geniş ölçüde yansıdığı İfhâm gazetesi ve bu gazetede yazan yazarların makaleleri değerlendirilmiştir. Bu çerçevede gazetede yer alan mütarekenin uygulanışı, Paris Barış Konferansı süreci ile Osmanlı Devleti- İtilaf Devletleri ilişkileri genişçe ele alınmıştır. 204 sayı olarak çalışılan bu gazetede ayrıca Milli Mücadele’nin başlaması ile birlikte İstanbul Hükümeti’yle Anadolu Hareketi arasında ilişkiler de incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, İfhâm Gazetesi, Mütareke, Milli Mücadele. iv T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü n Adı Soyadı Bilgen YETKİN Numarası 074202051002 i n Ana Bilim / Tarih/ Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi i c n Bilim Dalı e r ğ Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mustafa ARIKAN Ö Tezin İngilizce Adı The View of İfhâm Newspaper That is The Voıce of National Turkısh Party to Armistice Period (1919–1920) SUMMARY İn 1914 The Ottoman State entered The First World War and came as a loser. At the end of the war it had signed the armistice of Mudros and encountered extremelly severe conditions. The winners of the war had seriously besieged the Ottoman State politically and economically by this armistice. İn this study İfhâm newspaper that largely reflected the conditions of the period and the articles of publichts of this newspaper have been studied in this context the implementation of the armistice the relations between the Ottoman government and allied governments by time course of Paris Peace Conference have been largely covered furtermore the relations between the İstanbul government Anatolian movement with the begining of national struggle have been examined in 204 iosves of this newspaper. Key Words: Ottoman State, İfhâm Newspaper, Armistice, National Struggle. v ÖNSÖZ Birinci Dünya Savaşı’ndan mağlup olarak çıkmış olan Osmanlı Devleti, şartları son derece ağır olan Mondros Mütarekesi’ni imzalamak zorunda kalmıştır. Emperyalist İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu olumsuz şartları fırsat bilip asırlardır bağımsız olan Türk yurdunu istilaya girişmişlerdir. Bu işgal ve istila hareketi Türk toplumunda büyük bir tepki doğurmuş işgallere karşı önce sözlü sonra fiilî tepkilerde bulunmuşlardır. Bu tepki sadece Türk Milleti’nin şahsında değil, aynı zamanda onların sesi konumunda olan bilinçli basın tarafından da dile getirilmiştir. O dönemde İstanbul Hükümeti’ni destekleyen basın olduğu gibi Anadolu Hareketi’ne de tam anlamıyla arka çıkan basın ve onun temsilcileri vardı. Milli bilince sahip Türk aydınları basın aracılığıyla seslerini duyurmuşlar ve milleti işgal hareketi karşısında topyekûn bir millî harekete çağırmışlardır. Son derece karmaşık bir yapı içerisinde bulunan bu dönemde Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleriyle çözmek zorunda olduğu iç ve dış siyasi, ekonomik ve sosyal meselelerle uğraşmak zorunda kalmıştır. Bu çerçevede dönemin basınındaki millî bilince sahip aydınlar, bu konuların nasıl çözüme kavuşturabileceği hususunda görüşlerini dile getirmişlerdir. Bu çalışmada dönemin her türlü problemlerin yer aldığı İfhâm gazetesi incelenmiştir. Ancak bu gazetede daha çok makaleler doğrultusunda bir yol takip edilmiştir. Çalışmayı, yazarların iç ve dış politikadaki düşünceleri şekillendirmiştir. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci ve ikinci bölümde, iç ve dış siyaset konularına yer verilmiştir. Bu dönemde dış siyaset olayları, daha çok Paris Barış Konferansı ekseninde cereyan etmiştir. Dönemin iç siyaset konuları ise, seçimler, Anadolu’daki milli hareket ve İstanbul hükümetleri çerçevesinde ele alınmıştır. Konular, makalelerin yanı sıra döneme ilişkin haberlerle desteklenmiştir. Üçüncü bölümde, mütareke döneminde toplumun iktisadî bakımdan içinde bulunduğu olumsuz şartlara değinilmiştir. Özellikle savaş sonrası halkın geçim sıkıntısını en üst seviyede hissettiklerine ilişkin değerlendirmeler üzerinde durulmuştur. vi Dördüncü bölümde ise, Osmanlı Devleti’nin savaş sonrasındaki dağılmasının da etkisiyle oluşan millî bilince yer verilmiştir. Bu kısımda, yaşanan olaylarla birlikte milliyetçilik duygusunun, toplumda önceki yıllardan farklı olarak yer ettiğine dikkat çekilmiştir. Bu çalışma esnasında her zaman destek ve yardımını gördüğüm danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Mustafa Arıkan’a teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca yardımlarından dolayı Doç. Dr. Ferudun Ata ve Doç. Dr. Necmi Uyanık’a da teşekkür ederim. Bilgen Yetkin Konya, 2010 vii İÇİNDEKİLER Sayfa No: BİLİMSEL ETİK SAYFASI...................................................................................i YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU..........................................................ii ÖZET....................................................................................................................iii SUMMARY...........................................................................................................iv ÖNSÖZ...................................................................................................................v GİRİŞ......................................................................................................................1 I. BÖLÜM MÜTAREKE DÖNEMİNDE DIŞ SİYASET......................................................21 A) Paris Barış Konferansı...................................................................................21 1) Avusturya Barışı Görüşmeleri ve Saint Germain Antlaşması.......................24 2) Bulgaristan Barışı Görüşmeleri ve Neuilly Antlaşması................................31 3) Türkiye Barışı Görüşmeleri.........................................................................42 a) Türkiye Barışının Ertelenmesi Meselesi..................................................42 b) Türkiye Barışında Hükümetin ve Basının Rolü.......................................45 c) Konferans’ta Kapitülasyonlar, İstanbul ve Boğazlar Meseleleri...............49 B) İtilaf Devletleriyle Olan İlişkiler....................................................................54 1) Türk- İngiliz İlişkileri.................................................................................56 2) Türk- Fransız İlişkileri................................................................................58 3) Türk- İtalyan İlişkileri.................................................................................62 II. BÖLÜM MÜTAREKE DÖNEMİNDE İÇ SİYASET........................................................65 A) 1919 Genel Seçimleri ve Meclisin Toplanması..............................................65 1) 93 Kararnamesi Meselesi ve Seçim Hazırlıkları..........................................67 2) Gayrimüslimlerin Durumu ve Partilerin Birleşmesi Meselesi......................71 3) Seçim Mücadeleleri ve Seçimlerin Serbestliği Meselesi..............................75 4) Meclisin Süratle Toplanması Meselesi........................................................80 viii 5) Meclisin Toplanması ve Meclis İçi Gruplaşmanın Ortaya Çıkması..............83 B) Anadolu’da Milli Hareket’in Doğuşu ve İstanbul İle İlişkiler.........................88 1) Milli Hareket’i Doğuran Etkenler ve Ferit Paşa Hükümeti’nin Tutumu.......91 2) Ali Rıza Paşa Hükümeti’nin Anadolu Hareketi’yle İlişkileri.......................99 3) Anadolu Hareketine Muhalif Olanların Faaliyetleri...................................105 III. BÖLÜM MÜTAREKE DÖNEMİNDE İKTİSADİ HAYAT...........................................109 A) İktisadî Buhranlar........................................................................................112 1) Hayat Pahalılığı ve İşsizliğin Meydana Getirdiği Geçim Buhranı..............112 2) Altın ve Para Buhranı...............................................................................116 3) Batı’daki Değişim ve İşçi Hareketlerinin Türkiye’ye Etkileri....................118 4) Buhranlar Karşısında Hükümetin Tutumu ve Alması Gereken Tedbirler...123 B) Ticarî, Malî ve Ziraî Meseleler.....................................................................131 1) Piyasada Yabancı Hâkimiyeti ve Dış Ticaret İlişkileri...............................131 2) Ticaret Odası ve Bankalar Meselesi..........................................................135 3) Maliyenin Durumu ve Seyrüsefain İdaresi’nin Özelleştirilme Meselesi.....138 4) Anadolu’da Ziraî Durum ve Ziraat Bankası’nın Önemi.............................142 IV. BÖLÜM MÜTAREKE DÖNEMİNDE TÜRKÇÜLÜK HAREKETİ.............................146 A) Türkçülüğün Anlamı, Amacı ve Kapsamı....................................................152 B) Türkçülerin Diğer Unsurlar Hakkındaki Düşünceleri....................................155 1) Türk Milliyetçilerinin Gayrimüslim ve Yabancılara Yaklaşımı.................155 2) Türk Milliyetçilerinin Kürt Meselesine Bakışı..........................................159 C) Türkçülerin Muhafazakârlık ve Kadın Eğitimi Meselesine Bakışı................162 D) Türk Milliyetçilerine Karşı Yapılan Suçlamalar...........................................165 E) Türkçülük Hareketinin Dönemin Akımları Arasındaki Yeri..........................170 SONUÇ...............................................................................................................172 BİBLİYOGRAFYA............................................................................................176 1 GİRİŞ 1. İfhâm Gazetesi İfhâm, Ahmet Ferit Tek tarafından 22 Eylül 1912’de Milli Meşrutiyet Fırkası’nın yayın organı olarak İstanbul’da günlük çıkarılmaya başlanılan siyasî bir gazetedir. Bir süre kapatılan gazete, Ahmet Ferit Bey’in sahip ve başyazarlığında ikinci yayın hayatına 23 Temmuz 1919’da başlamıştır. Gazetenin yazar kadrosunu Ahmet Ferit Tek, Mehmet Emin Yurdakul, Yusuf Akçuraoğlu, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Ömer Seyfettin, Necip Asım Yazıksız, İzzet Ulvi, Falih Rıfkı Atay gibi isimler oluşturmaktaydı1. 23 Temmuz 1919- 6 Mart 1920 tarihleri arasında 204 sayı olarak çıkmış olan İfhâm gazetesi, İstanbul’da Yenigün Matbaası’nda günlük ve resimli olarak basılmıştır. Gazetenin mesul müdürleri, Yusuf Kenan, Hüseyin Ragıp ve Hasan Vehbi’ydi. Gazetenin 156’ya kadar olan sayıları (23 Temmuz 1919- 5 Ocak 1920) 42,5X60,8 ebatlarında olup, Yusuf Kenan tarafından çıkarılmıştır. 162- 183 (11 Ocak- 3 Şubat 1920) sayıları 43,5X62,3 ve 186- 192 (16- 23 Şubat 1920) sayıları 32X46,5 ebatlarında olup Hüseyin Ragıp tarafından yayınlanmıştır. 194- 204 (25 Şubat- 6 Mart 1920) sayıları ise, 32X46,5 ebatlarında olup, Hasan Vehbi’nin müdürlüğünde çıkarılmıştır. Gazete haftalık edebî ilaveler2 vermiştir3. İfhâm gazetesi, Milli Türk Partisi’nin yayın organıydı. Milli Türk Partisi, 9 Aralık 1919’da, İstanbul Mahmutpaşa’da, İfhâm gazetesinin idarehanesinde kurulmuştur. Partinin kurucu ve yöneticileri, Ahmet Ferit Tek (Eski Kütahya Milletvekili), Şair (Hacı) Mehmet Emin Yurdakul ( Eski Musul Milletvekili), Ahmet Hikmet Bey (Hariciyeci ve yazar), Zühtü İnhan ( İktisat Müderrisi), Akçuraoğlu 1 Zekâi Güner- Orhan Kabataş, Milli Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını, Ankara 1990, s.338. 2 18 Ağustos 1919 tarihinden itibaren verilen bu ilavelerde Ömer Seyfettin, Mehmet Emin Yurdakul, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Orhan Seyfi Orhon, Ruşen Eşref, Halit Fahri Ozansoy, Şukufe Nihal Başar, Feyzullah Sacit, Ahmet Refik Altınay, Ali Ekrem Bolayır, İbrahim Alaaettin Gövsa, Fazıl Ahmet Aykaç, Falih Rıfkı Atay’ın imzaları bulunmaktaydı. Yenal Ünal, Ahmet Ferit Tek, İstanbul 2009, s.36. 3 İstanbul Kütüphaneleri Arap Harfli Süreli Yayınlar Toplu Katalogu 1828- 1928, (Haz. Hasan Duman), İstanbul 1986, s.167.
Description:The list of books you might like
