Między bezpieczeństwem a tożsamością : rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w polskiej polityce wschodniej (1990-2010) PDF
Preview Między bezpieczeństwem a tożsamością : rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w polskiej polityce wschodniej (1990-2010)
1 Między bezpieczeństwem a tożsamością Rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w polskiej polityce wschodniej (1990–2010) Klemensowi, Matyldzie, Marcelowi, Mikołajowi i Maryjeczce 2 Między bezpieczeństwem a tożsamością 3 Mariusz Maszkiewicz Między bezpieczeństwem a tożsamością Rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w polskiej polityce wschodniej (1990–2010) Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu Wrocław 2013 4 Rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w polskiej polityce wschodniej (1990–2010) Copyright © by Mariusz Maszkiewicz, Warszawa 2013 Copyright © by Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu, Wrocław 2013 Recenzenci: prof. dr hab. Eugeniusz Mironowicz prof. dr hab. Leszek Zasztowt Redakcja i korekta: Stanisława Trela Weryfikacja języka rosyjskiego i ukraińskiego: Małgorzata Heidrich-Sowińska Opracowanie typograficzne: Agnieszka Gutkowska Projekt okładki: Maciej Szłapka Przygotowanie do druku: Pracownia Składu Komputerowego TYPO-GRAF Druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN im. S. Kulczyńskiego Sp. z o.o. ISBN 978-83-7893-140-9 (druk) ISBN 978-83-7893-096-9 (ePub) ISBN 978-83-7893-092-1 (mobi) Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu Plac Biskupa Nankiera 17 50-140 Wrocław www.kew.org.pl Książki wydawnictwa Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu są do nabycia w księgarni internetowej www.east24.eu Publikacja została dofinansowana przez Fundację Niepodległości w Lublinie Rosyjskie, ukraińskie i białoruskie interpretacje idei i koncepcji w polskiej polityce wschodniej (1990–2010) 5 Gdybym był Polakiem, byłbym przekonany, że Rosjanie non stop myślą o Polsce. Kombinowałbym sobie: co za głupi kraj, tyle mają innych problemów, i nic, tylko myślą o Polsce… Wiktor Jerofiejew, Gdybym był Polakiem… Ze zbioru: Mężczyźni, Warszawa 2006, tłum. M. Buchalik Spis treści Podziękowania __________________________________________________ 9 Wprowadzenie ___________________________________________________ 11 Źródła ________________________________________________________ 12 Uwagi metodologiczne i założenia badawcze ______________________ 14 Hipotezy robocze ______________________________________________ 21 1 Zarys najważniejszych idei i koncepcji dotyczących polskiej polityki wschodniej 25 Wstęp – kryteria, pojęcia i główne osie sporów_____________________ 25 Prehistoria – bezpieczeństwo i tożsamość w II RP __________________ 48 Nurt jagielloński _______________________________________________ 55 Wprowadzenie _____________________________________________ 55 Koncepcja federacyjna _______________________________________ 60 Międzymorze vs. Mitteleuropa? _______________________________ 65 Federalizm „krajowców” _____________________________________ 67 Koncepcja kolonialna ________________________________________ 72 Nurt piastowski _______________________________________________ 74 Neopanslawizm w wersji bolszewickiej ________________________ 79 Koncepcja strefy bezatomowej ________________________________ 91 Nurt euroatlantycki ____________________________________________ 96 Koncepcje „wschodnie” w środowiskach opozycji demokratycznej lat 70. i 80. __________________________________________________ 105 KPN – idea „Międzymorza” _____________________________________ 110 Inicjatywy nawiązujące do „Międzymorza” i „federacjonizmu”/ /„federalizmu” _____________________________________________ 112 Między „finlandyzacją” a zasadą „dwutorowości” _________________ 119 Partnerstwo Wschodnie, czyli gra o polskie bezpieczeństwo _________ 142 Podsumowanie ________________________________________________ 154 2 Stosunki polsko-rosyjskie. Próba spojrzenia „z drugiej strony lustra” 157 Wstęp ________________________________________________________ 157 Rosyjska pragmatyka w zderzeniu z polską tożsamością ____________ 174 Polska w rosyjskiej geopolityce, czyli kwestie bezpieczeństwa _____ 194 Polska a kwestie doktrynalne polityki zagranicznej i bezpieczeństwa FR _________________________________________ 207 8 Spis treści Pozycja i miejsce Polski – podsumowanie _________________________ 216 Polska a Obwód Kaliningradzki FR _______________________________ 223 Współpraca przygraniczna i regionalna ________________________ 228 Polonia w Kaliningradzie ____________________________________ 235 Polskie interesy wynikające z sąsiedztwa z Obwodem Kaliningradzkim ____________________________________________ 239 Zagrożenia militarne ________________________________________ 243 Korytarz suwalski ___________________________________________ 253 Kaliningrad jako projekt pilotażowy we współpracy między FR a UE ____________________________________________________ 261 Polska myśl polityczna wobec Obwodu Kaliningradzkiego _______ 281 Podsumowanie ________________________________________________ 283 3 Ukraińskie interpretacje i konteksty polskiej polityki wschodniej 295 Wstęp ________________________________________________________ 295 U źródeł politycznych interpretacji _______________________________ 299 Granice i przestrzenie ukraińskiej tożsamości ______________________ 317 Polska w ukraińskich koncepcjach bezpieczeństwa _________________ 335 Pomarańczowa tożsamość vs. niebieskie bezpieczeństwo? ___________ 371 Podsumowanie ________________________________________________ 382 4 Białoruskie rozumienie polskiej polityki wschodniej 391 Wstęp ________________________________________________________ 391 Tożsamość białoruska vs. tożsamość polska? _______________________ 397 Polskie konteksty białoruskiego bezpieczeństwa ___________________ 436 Sposoby interpretacji i recepcji polskości na Białorusi _______________ 457 Historie nieudanych kolorowych rewolucji ________________________ 473 Podsumowanie ________________________________________________ 479 5 Polska mniejszość w polityce wschodniej III RP 481 Wstęp ________________________________________________________ 481 Polska autonomia na Litwie i Białorusi? ___________________________ 483 Skupiska polskie na Wschodzie __________________________________ 487 „Repatriotyzacja” jako próba odbudowy polskiej tożsamości na Wschodzie ______________________________________________ 498 Między Moskwą a Brukselą _____________________________________ 509 Podsumowanie ________________________________________________ 517 Zakończenie _____________________________________________________ 521 Bibliografia ______________________________________________________ 531 Summary ________________________________________________________ 545 Резюме _________________________________________________________ 547 Indeks osób ______________________________________________________ 549 Podziękowania 9 Podziękowania W trakcie pisania tej pracy zwracałem się do wielu osób z prośbą o kon- sultacje, podpowiedzi i sugestie. Jestem bardzo wdzięczny zwłaszcza Profe- sorowi Mikołajowi Iwanowowi, który przeglądał pierwsze szkice i udzielał cennych wskazówek. Korzystałem też z inspiracji i podpowiedzi moich przy- jaciół za wschodnią granicą – Alaksandra Milinkiewicza, Tadeusza Gawina, Władimira Podgoła z Białorusi; Aleksandra Podrabinka i Pawła Szeremieta z Rosji. Z Aleksandrem Michalewiczem, białoruskim politykiem żyjącym na wygnaniu w Polsce i Czechach, odbyłem wiele inspirujących rozmów. Dzię- kuję za cenne uwagi, krytyczne wskazówki Panom Profesorom Stanisławowi Konopackiemu z UKSW, Romanowi Baeckerowi z UMK w Toruniu i Julia- nowi Winnickiemu z Uniwersytetu Wrocławskiego; dziękuję także za su- gestie Profesorowi Bogdanowi Musiałowi i doktorowi Janowi Szumskiemu z UKSW. Jestem wdzięczny recenzentom – Profesorom Leszkowi Zasztowto- wi i Eugeniuszowi Mironowiczowi. Profesorowi Włodzimierzowi Pawluczu- kowi, mojemu mistrzowi z UJ, dziękuję szczególnie za „wschodnie inspira- cje”, zwłaszcza na początku mojej drogi akademickiej. Niezwykle cenne były dla mnie podpowiedzi ekspertów i znawców zagadnień ukraińskich – Bogumiły Berdychowskiej oraz Tadeusza Ol- szańskiego z OSW. Wiele zresztą zawdzięczam Ośrodkowi Studiów Wschodnich, zwłaszcza nieżyjącemu założycielowi Markowi Karpowi. Dziękuję za liczne uwagi i sporo czasu poświęconego wstępnej wersji pracy – Dyrektorowi Studium Europy Wschodniej UW Janowi Malickie- mu. Dziękuję za rozmowy i różnorodne inspiracje Michałowi Jagielle, Markowi Bućko, Dariuszowi Zalewskiemu, Aleksandrowi Rozenfeldowi; Agnieszce Iwaszkiewicz za pomoc w redakcji i korekcie. Podziękowania chcę też złożyć Centrum Marshala w Garmisch-Par- tenkirchen, gdzie jesienią 2009 roku miałem dostęp do unikatowych źró- deł, dokumentów i książek. Przemkowi Omieczyńskiemu i całej Fundacji Niepodległość dziękuję za życzliwość i wsparcie finansowe publikacji. Nie byłoby możliwe wy- danie tej monografii bez szybkiej decyzji i zaufania ze strony Jana An- drzeja Dąbrowskiego z Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka- -Jeziorańskiego we Wrocławiu. Wreszcie dziękuję moim dzieciom, którym przez kilka lat kradłem czas, aby przygotować tę monografię. Ojcu mojemu jestem wdzięczny za udzielanie schronienia i stworzenie doskonałego azylu w Grzmiącej. Wszystkim, także nie wymienionym, ogromne dzięki. 10 Spis treści
The list of books you might like
