Midway 1942 PDF
Preview Midway 1942
H I S T O R Y C Z NE B I T WY M A C I EJ B O R K O W S KI M I D W A Y 1942 Wydawnictwo Bellona Warszawa 1992 Opracowanie graficzne serii: Jerzy Kępkiewicz Ilustrację na okładce projektował: Paweł Osiński Redaktor: Barbara Kosiorek-Dulian Redaktor kartograf: Maria Stępniowska Redaktor techniczny: Maria Braszczyk © Copyright by Wydawnictwo Bellona Warszawa 1992 © Copyright by Maciej Borkowski Warszawa 1992 ISBN 83-11-07993-5 WSTĘP Lotniczo-morska bitwa o Midway — niewielki atol po- środku Pacyfiku — była jedną z największych stoczonych w dziejach wojen. Po obu stronach zebrano siły, jakich nigdy przedtem nie widziano w zmaganiach morskich. Wzięła w niej udział prawie cała flota japońska, a po stronie amerykańskiej niemal wszystkie okręty pozostające w służbie Floty Pacyfiku. Japończycy mieli zdecydowaną przewagę w lotniskowcach i samolotach, a także w liczeb- ności, tonażu i sile ognia innych typów okrętów. Nie ustępowali Amerykanom w technice, a dodatkowym atu- tem były - doświadczenie bojowe i wyższe umiejętności pilotów. I aż trudno uwierzyć, że pomimo to Amerykanom udało się rozstrzygnąć tę bitwę na swoją korzyść. Był to swoisty fenomen wojny, nad którym zastanawiało się i za- stanawia do dziś wielu historyków i specjalistów woj- skowych, starając się dojść jego przyczyn. „Gdyby Japończykom udało się zająć Midway — czyta- my na winiecie jednej z książek poświęconych tej bitwie — Pacyfik byłby ich. Dlatego bitwę, która rozpoczęła się 4 czerwca 1942 r. — można określić mianem najważniej- szej, rozstrzygającej bitwy powietrzno-morskiej w drugiej wojnie światowej"1. Opinia wydawcy książki Petera C. Smitha jest nieco 1 P. C. Smith, The Battle of Midway, London 1976. przesadzona, ale z całą pewnością bitwa pod Midway stała się punktem zwrotnym w wojnie na Pacyfiku. Okazała się kresem japońskiej ekspansji oceanicznej. Amerykanie mo- gli uznać sytuację na Pacyfiku za opanowaną i przejść stopniowo do kontrofensywy. Bitwa o Midway ma bardzo bogatą historiografię. Poświęcono jej wiele prac naukowych, opublikowano książki nieomal pod każdą szerokością geograficzną, zna- lazła również odzwierciedlenie w filmie. Książka niniejsza w języku polskim stanowi pierwsze monograficzne opraco- wanie tej znanej bitwy. Podporządkowując się ogólnym regułom serii „History- czne bitwy" autor starał się ukazać w miarę obiektywny obraz tego, co zdarzyło się pod Midway, zwracając uwagę, aby niczego nie uszczknąć z łańcucha powiązań przyczyno- wo-skutkowych, rozterek dowódców i konsekwencji po- dejmowanych przezeń decyzji. Wielce pomocne w opraco- waniu książki okazały się prace Zbigniewa Flisowskiego — popularyzatora wydarzeń drugiej wojny światowej na Pacyfiku - oraz profesora Jurgena Rowhera, który wyraził zgodę na wykorzystanie w pracy niektórych opracowanych przez siebie szkiców. SYTUACJA STRATEGICZNA NA OCEANIE SPOKOJNYM WIOSNĄ 1942 roku REZULTATY POCZĄTKOWEGO OKRESU WOJNY NA PACYFIKU W ciągu pierwszych trzech miesięcy wojny na Pacyfiku (od 7 grudnia do 8 marca 1942) Japończycy w zasadzie wyko- nali swój wielki plan podbojów. I uczynili to w czasie dwukrotnie krótszym, niż zakładali. Plan wojny przewidy- wał bowiem opanowanie Filipin w ciągu 50, Malajów w 100, a Indii Holenderskich (dzisiejsza Indonezja) w 150 dni. W ich posiadaniu znalazł się ogromny i bogaty w su- rowce strategiczne obszar liczący prawie 4 miliony kilomet- rów kwadratowych i zamieszkany przez blisko 160 milio- nów ludzi. Tempo osiąganych zwycięstw było imponujące. Z militarnego punktu widzenia dowodziło wysokiej jakości japońskiego oręża: dobrej techniki, dowodzenia i wyszko- lenia wojsk oraz taktyki działań lotniczo-morskich, a zwła- szcza desantowych. O sukcesach wojennych Japończyków zadecydowało przede wszystkim skrupulatne i wszechstronne przygoto- wanie operacji początkowych, zaskoczenie i wysoka efek- tywność pierwszych uderzeń, dobre rozpoznanie i współ- działanie między zgrupowaniami i rodzajami sił zbrojnych. Istotną rolę odegrały samodzielne operacje morskie, któ- rych celem była likwidacja floty przeciwnika i wywalczenie panowania na morzu. Główną siłą uderzeniową w walce o panowanie na morzu były lotniskowce i lotnictwo mor- skie. Rozwiązanie organizacyjne, jakim było utworzenie zgrupowania lotniskowców o dużej manewrowości, zdało doskonale egzamin w praktycznym działaniu. Zgrupowa- nie to rozbiło amerykańską flotę w Pearl Harbor, a następ- nie, działając na olbrzymich przestrzeniach morskich od Hawajów do Cejlonu, zniszczyło łącznie lotniskowiec, czte- ry okręty liniowe, kilka krążowników i niszczycieli oraz uszkodziło cztery okręty liniowe i kilkanaście mniejszych jednostek. Zdobycie na początku wojny panowania na morzu i w powietrzu zapewniło Japończykom dogodne warunki do przeprowadzenia operacji desantowych bez większych kontrakcji ze strony przeciwnika. Stąd też cele począt- kowych operacji były osiągane z wyprzedzeniem planowa- nych terminów i z niedużymi stratami własnymi. Do maja 1942 r. Japończycy stracili niewiele ponad 20 tysięcy żoł- nierzy (w zabitych i rannych), około stu samolotów i trzy niszczyciele. Ponadto cztery krążowniki i sześć niszczycieli zostało uszkodzonych. Sukcesy japońskich sił zbrojnych w pierwszych miesią- cach wojny były w znacznej mierze wynikiem błędów wojskowo-politycznych mocarstw sprzymierzonych (Sta- nów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii) i słabości ich obrony. Marynarce wojennej tych krajów brakowało od- powiednio przygotowanych do działań wojennych baz morskich, a te, które były w ich posiadaniu, znajdowały się w dużej odległości od siebie i nie miały należytej osłony przed atakami lotnictwa przeciwnika. Zbagatelizowano też realną groźbę napaści ze strony Japonii i nie wzmocniono sił rozmieszczonych na Pacyfiku i w Azji Południo- wo-Wschodniej. Brakowało jednolitego dowodzenia, na niskim poziomie zorganizowane było rozpoznanie, sporo do życzenia pozostawiały parametry techniczno-bojowe wielu okrętów i sprzętu lotniczego, wyszkolenie i gotowość bojowa żołnierzy itp. Te pierwsze błyskotliwe sukcesy japońskie nie były jed- nak w stanie przesądzić o wyniku wojny. Japonia nie zdobyła bowiem żadnego z obszarów stanowiących bazę wojenno-ekonomicznego potencjału sprzymierzonych. Po- za tym opanowanie rejonów oddalonych od siebie o setki i tysiące mil przysparzało dowództwu japońskiemu roz- maitych problemów. Obrona tych terytoriów i zachowanie ciągłości zaopatrzenia wymagało zaangażowania dużych sił. Ponadto rachuby kół wojskowych, iż zdobycze te złamią opór sprzymierzonych, nie sprawdziły się i Japonia stanęła w obliczu długotrwałej wojny z koalicją państw, których potencjał ekonomiczny i wojskowy przewyższał wielokrotnie jej możliwości. Niemniej jednak wiosną 1942 r. sytuacja strategiczna Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii była wyjątkowo niekorzystna. Państwa te poniosły duże straty w siłach morskich, a wiele ważnych obszarów i punktów oporu, takich jak: Singapur, Malaje, część Birmy, Filipiny, Indie Holenderskie, Nowa Brytania, Nowa Irlandia, większa część Nowej Gwinei, Wyspy Salomona i inne wyspy na Pacyfiku, znalazło się w rękach Japończyków. Straty mo- carstw sprzymierzonych w tym okresie, tj. do maja 1942 r., wyniosły łącznie ponad 300 tysięcy żołnierzy (zabici, ranni i jeńcy) i około 600 samolotów. Zatopiono lub uszkodzo- no: lotniskowiec, 9 okrętów liniowych, 11 krążowników, 17 niszczycieli i 4 okręty podwodne. Stany Zjednoczone stopniowo wszakże „otrząsały się" z szoku pierwszych uderzeń i zaczęły przejmować na siebie odpowiedzialność za strefę Pacyfiku. W kwietniu 1942 r. weszło w życie porozumienie zawarte pomiędzy sprzymie- rzonymi w sprawie podziału strategicznych stref działań wojennych. Zgodnie z nim Stany Zjednoczone miały od- powiadać za strefę Oceanu Spokojnego (z Australią i No- wą Zelandią włącznie), a Wielka Brytania za Środkowy Wschód i Ocean Indyjski. W związku z takim podziałem strategicznych stref dzia- łań wojennych Stany Zjednoczone wprowadziły nową or- ganizację dowództwa teatru działań na Oceanie Spokoj- nym. Na mocy decyzji Połączonego Komitetu Szefów Sztabów (Combined Chiefs of Staff), którą 30 marca zatwierdził prezydent Franklin D. Roosevelt, teatr ten został podzielony na dwa obszary: południowo-zachodni i Pacyfiku. Obszar południowo-zachodni, którego dowód- cą mianowano gen. Douglasa Mac Arthura, obejmował Australię wraz z przylegającymi do niej akwenami, zachod- nią grupę Wysp Salomona, Wyspy Bismarcka, Nową Gwi- neę, Filipiny i Indie Holenderskie z wyjątkiem Sumatry. Obszar Pacyfiku obejmował pozostałą część tego ocea- nu, oprócz rejonu podejść do Kanału Panamskiego i wy- brzeża Ameryki Południowej, podzieloną na trzy strefy: północną, środkową i południową. Dowódcą całości sił tego obszaru, a także bezpośrednio strefy środkowej, został adm. Chester Nimitz (dowódca Floty Pacyfiku), strefy północnej adm. Robert Theobald, a strefy południowej — wiceadm. Robert Ghormley. Adm. Nimitz podlegał bezpośrednio naczelnemu dowódcy marynarki wojennej, adm. Ernestowi Kingowi1. Jednocześnie Stany Zjednoczone przystąpiły do inten- sywnej rozbudowy sił morskich. Rozwinięto budownictwo okrętów wojennych i jednostek pomocniczych, zintensyfi- kowano prace nad wydobyciem i wyremontowaniem okrę- tów zatopionych w Pearl Harbor, przystąpiono do budowy nowych baz morskich i lotniczych, a istniejące rozbudowy- wano i wzmacniano. W ciągu pierwszych czterech miesięcy 1942 r. dowództwo amerykańskie przerzuciło z południo- wo-zachodniej do południowej części Pacyfiku około 125 tysięcy żołnierzy, lotnictwo i artylerię. Ponad trzy czwarts tych wojsk ześrodkowano na północny wschód od Aust- ralii. Duży garnizon (ponad 20 tysięcy żołnierzy) utworzo- no na Nowej Kaledonii, a na Hawaje i Aleuty skierowano dodatkowe oddziały. Zostały też wzmocnione punkty opo- 1 L. Morton, Strategy and Command: the First Two Years, Washin- gton 1962, s.250. ru w Port Moresby na Nowej Gwinei i Suwa na Fidżi oraz założone bazy na wyspie Espiritu Santo w północnej części Nowych Hebrydów. Liczba lotniskowców na Pacyfiku wzrosła do pięciu, stanowiąc trzon dwóch nowo utworzo- nych zespołów operacyjnych floty (Task Force 16 i 17). Pomimo czynionych wysiłków stosunek sił morskich wypadał w tym okresie zdecydowanie na korzyść strony japońskiej. Jej flota dysponowała 10 lotniskowcami, 11 pancernikami, 18 ciężkimi i 21 lekkimi krążownikami, ponad 100 niszczycielami i 60 okrętami podwodnymi. Flota USA — 5 lotniskowcami („Lexington", „Enter- prise", „Saratoga", „Yorktown", „Hornet"), 7 pancer- nikami, 13 ciężkimi i 12 lekkimi krążownikami, 92 nisz- czycielami i około 60 okrętami podwodnymi. Do tego należy doliczyć jeszcze 3 krążowniki i kilkanaście mniej- szych jednostek floty australijskiej. Siły floty brytyjskiej koncentrowały się w tym czasie w basenie Oceanu Indyj- skiego i nie liczyły się w „rozgrywce" na Pacyfiku. Pomimo niekorzystnego stosunku sił i ponoszonych klęsk dowództwo amerykańskie zaczęło stopniowo przeja- wiać inicjatywę organizując akcje o charakterze zaczep- nym. 24 lutego 1942 r. zgrupowanie lotniskowców pod dowództwem wiceadm. Williama Halseya zaatakowało wyspę Wake, a na początku marca wyspę Marcus odległą zaledwie 1000 mil od Tokio. Następnie uderzyło na przy- gotowujący się desant japoński w portach załadunkowych w Lae i Salamua na Nowej Gwinei, torpedując pierwszą próbę Japończyków zawładnięcia Port Moresby. W kwiet- niu szesnaście amerykańskich bombowców B-25, które wystartowały z lotniskowca „Hornet", dokonało rajdu bombowego na Tokio, wprawiając tym w osłupienie do- wództwo japońskie i tokijczyków. Wszystko to zmuszało Japończyków do przyśpieszenia przygotowań związanych z zamiarem podjęcia nowych operacji zaczepnych na południu i wschodzie.
The list of books you might like
