Mekan tasarımında kavram geliştirme sürecine analitik bir yaklaşım

143 Pages·2013·8.63 MB·Turkish

by  Sırmıhan Bilir

Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü
İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Sanat Dalı
İç Mimarlık Sanat Dalı

MEKAN TASARIMINDA
KAVRAM GELİŞTİRME SÜRECİNE ANALİTİK BİR YAKLAŞIM

Sırmahan Bilir

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2013
MEKAN TASARIMINDA
KAVRAM GELİŞTİRME SÜRECİNE ANALİTİK BİR YAKLAŞIM

Sırmahan Bilir

Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü
İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Sanat Dalı
İç Mimarlık Sanat Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Ankara, 2013

iii

TEŞEKKÜR

Tasarım eğitimimin başlangıcından bu yana tüm çalışmalarımdaki en önemli yol
gösterici olan hocam ve değerli danışmanım Yrd. Doç. Mesut Çelik başta olmak
üzere; tüm katkıları için sevgili hocalarım Doç. Hakan Ertek, Doç. Bilge Sayıl
Onaran ve Yrd. Doç. Şaha Aslan’a;

Tez çalışmam sayesinde tanıdığıma çok sevindiğim, gösterdiği tüm sevecenliği
ve çok değerli katkıları için sevgili hocam Doç. Dr. Türkan Uraz’a;

Tüm çalışmalarımızdaki çok büyük desteği ve dostluğu için sevgili arkadaşım
Pelin Koçkan’a;

Yoğun çalışma dönemimde gösterdikleri şefkat için sevgili arkadaşlarım Tuğçe
Özkan ve Zeynep Başaran’a;

Çok mühim katkıları ve varlığı için sevgili arkadaşım Barış Yakın’a;

Çok değerli katkılarıyla bana her zaman esin kaynağı olan sevgili ağabeyim
Baran Bilir’e;

Destekleriyle hep yanımda olan sevgili annem ve babama,

Teşekkürlerimi sunarım.
iv

ÖZET

BİLİR, Sırmahan, Mekan Tasarımında Kavram Geliştirme Sürecine Analitik Bir
Yaklaşım, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2013.

Tasarlama eylemine yönelik ilk adımların oluşumunda tasarımcının zihninde
geçen sürece yönelik olan bu araştırmanın konusu, kavram geliştirme sürecidir.
İnsanların doğada deneyimleyerek edindiği kavramlar ve bu kavramlara yapılan
yorumlar, yaratıcılık adı altındaki tüm eylemlerin temelini oluşturmaktadır.

Çalışmanın birinci bölümünde problemin konusu, alanı ve yöntemine dair genel
bir bilgi verilmiş ve yapılan literatür araştırmasıyla, çalışmanın konumu
belirlenmiştir.

Çalışmanın ikinci bölümünde, kavram kelimesinin genel tanımları ve özellikle
mekan tasarımı disiplinine yönelik anlamları incelenmiştir. Tasarlama eyleminde
tasarımcının doğadan deneyimlediklerini ve bu deneyimlere kattığı bir üst
yorumları tarifleyen “kavram” ve “konsept” kelimelerinin farkına değinilmiştir.
Tasarım sürecinin başlangıcı, bazen çok kısa sürede gerçekleşen ve dışarıdan
izlenmesi zor olan; bazen de uzun ve oldukça dışavurularak yaşanan bir
süreçtir. Bu anlamda çalışma, ikinci bölümde yapılan genel tanımlamaların
yönlendirmesiyle; zihinde tasarıma çıkış noktası olabilecek ilk verilerin
oluşmaya başladığı aşama ve sonrasında bu verilerin kavramlaştırılarak
yorumlanmasıyla elde edilen, tasarımı yönlendirici sistemin oluşumunu içeren
aşama olarak iki ana bölümde incelenmiştir.

Çalışmanın üçüncü bölümünde, tasarımcının süreçte kendisine çıkış noktası
olabilecek kavramlara ulaşmaya çalıştığı aşama incelenmektedir. Bu aşamada
tasarımcı bazen daha rasyonel bir yaklaşımın başlangıcı olarak tasarımda
çözülmesi beklenen tanımlı problemlerden yola çıkar. Bazen de daha sezgisel
bir başlangıçla tasarımcı, kendi problemini yaratır. Tasarımcıyı harekete geçiren
v

etkileşimler, pek çok farklı veri alanından kaynaklanabilmektedir. Bu noktada
önemli olan, tasarımcının doğadan edindiği verilere uyguladığı soyutlama
işlemidir. Geçmişten bu yana insana ait içgüdüsel bir düşünme şekli olan
soyutlama, tasarımcının kavramlara ulaşabilmesi için gerekli olan düşünmedir.

Dördüncü bölümde, tasarımcının belirlediği kavramların ilk kez dışlaştırılarak
görünür hale geldiği konsept geliştirme süreci ele alınmıştır. Farklı kavramların
birbirleriyle bağdaştırılarak yorumlandığı bu süreçte her tasarımcı, kendine özgü
bir takım araçlar kullanır ve kendisine bir yol çizer. Düşüncenin maddeleşerek
paylaşılma yollarından biri olan mekan tasarımında iletişimi sağlayan en önemli
süreci tarifleyen konseptin geliştirilme süreci araştırılmıştır.

Sonuç bölümünde ise genel bir değerlendirme yapılmış, tasarımcının kavrama
ulaşma ve kavramı geliştirme işlemlerinin tasarımcıya özgü bir farkındalıkla
gerçekleşmesinin bütün tasarım sürecine olan katkısı vurgulanmıştır.

Anahtar Sözcükler
Tasarım Süreci, Kavram, Kavram geliştirme, Soyutlama, Konsept
vi

ABSTRACT

BİLİR, Sırmahan, An Analytical Approach to Process of Notion Formation in
Space Design, Master Thesis, Ankara, 2013.

This research studies the mental process on the first steps of designing which is
notion formation process. Obtaining notions by experiencing the nature and
reproducing them are the basic activities of creativity.

The first chapter gives general information about the subject, field and method
of the problem. The literature research which is studied in the first chatpter
forms the dissertation.

The second chapter studies the general definitions of notion and focuses on its
meanings in the space design field. It compares the differences between notion
-which are acquired from nature- and concept –which are reproduced by these
acquisitions-. The beginning stage of the design process is sometimes a rapid
occuring and hard monitored; sometimes a slowspeed and expressionist stage.
In this case, this dissertation examines the first datas which are the starting
point of the design process and the developed derivatives of these datas in two
main sections.

The third chapter examines the attaining activities for notions which soon will
become the starting point for design. In this stage the designer uses a rational
approach to start on which are defined problems. On the other hand, the
designer uses a more intuitive way to start and creates his/her own problem.
These interactions could cause from a variety of different sources. At this point,
the important action is abstracting the datas which are obtained by nature.
From past to present, abstraction is an instinctive way of thinking which is a
must for attaining notions.

The fourth chapter studies the notions defined by the designer becoming
expressed for the first time as concepts. Every designer uses their own ways
vii

and tools to reconcile and reproduce notions at this stage. The tool of
communicating in space design process -one of the ways of embodiment
process of thought- concepts’ development process is examined.

An overall assessment is made in the final chapter. The attaining process for
the notion, the development actions which should be realized by the designers
awareness are highlighted.

Key Words

Design Process, Notion, Notion Formation, Abstracting, Design Concept
viii

İÇİNDEKİLER

KABUL VE ONAY…………………………………………………………….…...…..i
BİLDİRİM…………………………………………………………………….....………ii
TEŞEKKÜR ..........................……………………………………………...……….iii
ÖZET………………………………………………………………………….....……..iv
ABSTRACT…………………………………………………………………....…...…vi
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………......………viii
TABLOLAR DİZİNİ ………..............……………………………………..………....xi
ŞEKİLLER DİZİNİ ..............………………………………………………...……….xii

1.BÖLÜM : GİRİŞ…………………………………………....................................1
1.1. Araştırmanın Konusu ve Problemin Belirlenmesi……..............1
1.2. Araştırmanın Amacı……………………………...…………..............4
1.3. Araştırmanın Alanı ve Yöntem……………………...……..............5
1.4. Literatür Araştırması……………………………………...................6

2.BÖLÜM : MEKAN TASARIMINDA KAVRAM..........………….......................11
2.1. Tasarlama Eyleminde İlk Adım....................................................11
2.2. “Kavram” .....................................................................................14
2.2.1. Tasarım Dilinde “Kavram” ve “İmge”............................18
2.2.2. Tasarım Dilinde “Kavram” ve “Konsept”......................21
2.2.3. Tasarımda Kavram Kategorileri.....................................27
2.2.3.1. Anlamsal Kavramlar............................................31
2.2.3.2. İşlevsel Kavramlar...............................................32
2.2.3.3. Biçimsel Kavramlar.............................................32