HEINRLIACUHS BERG MANUADLE R ETORICA LITERAA RI FUNDAMENDTEOU SN AC IENCDIEAL AL ITETRUAR A VERSIEÓSNP A�ODLEJA O SP!lll RERZI ESGO BIBLIOTREOCMA: \NHIICSAP ÁNICA EDITORGIRAELD OSS.A, . MADRID © EDITORIGARLE DOSS,.A ., SánchPeazc he8c3o,M, a dri1d9,6 8, parlaav erseisópna ñola. Títudleool r igailneamlá Hnan:db uch der literarischen Rhetorik. Eine Grund/egung der Literaturwissenschaft. MAXH UEBEVRE RLAMGü,n che1n9,6 0. DepósLietgoaM l.;1 46-61906 6. GráficCaósn dSo.rA ,. S,á ncPhaeczh ec8o3,M. a dri19d6,-8 .3 0.8 9 INDICDEE TÉRMINOS (§1§2 43-*1 245) l. INDICE DE TÉRMINOS LATINOS (§ 1243) abducere audientem a proposita quae abscidere vocem 905; -sa vox (888, stione 848 2c; 905) abhorrere a fide 823, 3 ; a nostra abscisio de fine 490; -o de medio natura 327; a populi more 327 489; -o de principio 488 absconditus: in -o 233 abitus personarum 1198 absens 816; -tes res 811 ablativus: figura per -um 521 absolutio 671, 1; -o sententiarum abrogare 219, 1 945 a b r u p t u s : 1) sensus est a toto a b solu tus: 1) del positivo de los corpore -us 930; - II) del estilo: adjetivos: utimur comparativis pro -a oratio (como sermocinatio de -is 525; - 11) del conjunto áe la un pirata) 820; -um sermonis ge oración: continuationes perfecte -ae nus 310 ( del estilo de Salustio) ; 716; -issima exornatio (733; 933, -um 1081 (posible defecto de lo 3); pars -e aliquid significans (del sublime; cf. 1079, 3f 13 II' B' 1 '); miembro) 937; - III) del status III) de la falta de introducción: qualitatis: -a pars 137; -a qualitas -e cadere in narrationem 288; -e (174; 175; 176; 177; 220; 236; incohare 343 408, 3 a) * Este índice de términos quiere convertir el presente Manual elemental :>en libro de consulta, precisamente en el marco de los fenómenos tratados. ?Los términos especialmente importantes van espaciado s. Los números ;remiten a los párrafos correspondientes; los impresos en negrita indicarr i' los párrafos en que el término en cuestión se trata más al detalle. 8 Retórica literaria absurdum esse 823, 3 quod adversarius accepturus est a b u n d a re : 1) de verbis: a) como 855; ab adversario verbum -ere virtus: coniunctionibus -are 686; 637 -ans oratio 655; - b) como vi acclamatio summa v. summa tium: -antia (scil. verba) (1073; a c c o m m o dare "crear o estable 1073, 2 a); ex -anti 502; - II) de cer lo aptum": 730; ad res dissi rebus: -ans copia rerum 443 miles verba similia -are 637; ad abundantia probationis 374 tempus -are 448; de tempore ver a bus i o (562; 577); -o necessaria ba rebus -are 1084; gratiam et 577; -o nominis aut verbi 562 vires -are 605; abusio non haben abusus 10, 1 a tibus nomen suum -at quod in abuti verbo simili et propinquo pro proximo est (562; 577); rebus per certo et proprio 577 sonisque verba quae decent -are accedere ad agendum 275, a 1058; -ati ad dignitatem sermones accensus 939, 3 a 823, 2; assimulatio ad animum accentus 480; 494 auditoris -ata 761; figurae augen a c c i d e n s 1) del contenido de los dis affectibus -atae 808; ad brevi loci: -i modo 389; res habet in se tatem -atum genus figurae 1243, -ia 268; rem per -ia ei requirere s. v. dissolvere, 11, Ab; imitatio (Herm. prog. 11, 51: -ro: 1tp6aov-ra sermonis ad mores et suppositas au-ré¡'>) 1134, 2; rerum -ia 374; per personas -ata ( = allocutio) 820; sonae cum suis -ibus ponendae locutio rei inanimatae vel defuncto 301; claritas ex -ibus contingit -ata 828; -ata verba (4 60; 1059); 813 ; - II) de los mismos loci : -atum ( = aptum) 258; -ate affin- comparatione et omnibus -ibus lo gere verba (820; 826); -ate dicere cis uteris (Herm. prog. 7, 40 'tOt<; ad persuadendum (33; 256) ɵ1t('lt'tOUOl -ré:iv 't61t(,)V xp�an) accommodatio 455 246; - III) del lenguaje: schema accumulare res 671, 3 (soloecismus) per -ia partibus ora a c e u r a tus : accurata actio 277 tionis (511; 515-527) f3; -ata oratio 1072; -um 540, 7; accipere 1) "sinónimo de audire" -ate dicere 277 f3 1095, 2; nunc -ite 849; - II) accusare 146; 239; 394; 430 "aprender" communia ex praece accusatio 61; 146; -o mutua 153 ptis -ere 399; - III) "tomar por" accusativus: -us Graecus 575; figura pro vanis -ere 828 ; - IV) "com per -um 521 prender" tacitum nihilominus -ere 888, 2 c; - V) "recibir, cobrar" accusator 91 ; 146; 409; 230; 248; maiorem vim -ere 874; urbes po -oris ius 197; -oris intentio 248 pulique vocero -iunt 828; - VI) a c e r : 1) -e iudicium 465 ; - II) "emplear como argumento" id como medio de producir extrañe- Términos latinos 9 za (cf. 1219); A) en general: -r 1ctivus usus 1118, 2; -a ars 34; -a sensus 271 ocx'; -is sententia 638, philosophia 59; -a positio (thesis) 1 b; -iter incipere (269), desinere 1134, 2; -a vita (59; 239) ( 631) ; - B) de las metáforas : actor: a) "actor, recitador, orador" 559 e; - C) -ius genus figurarum (10, 2; 10, 4); -ores comoediarum 605; - D) -ius imperandi genus 1149; - b) "acusador" 84; 197; 768 215, 1 acervare 748 ic tus: a) "situación concreta en la acervatio iuncta 686 posición del cuerpo" (499; 600); - acervus 406; -o adlevare 655 b) "acción" (contrapuesto: vox): 1118, 2; -us fingere 811; -um dare acinaces 477 rebus sensu carentibus 599 c; - acquiescere (del final de la oración) cJ "acción del drama" 1188; - 633 d) "acto del drama" 1191; 1193; acrimonia 629; 761 ; 834; 939, 3 a; -us pars ( = scena) 1198; - e) "ac 1243, s. v. disso/vere, 11, A b; -a ción, presentación" 10, 2; 34 aspera 761 11ctus, -a, -um v. agere a c t i o : I) "acción judicial de una a cum e n in docendo 1079, 1 c; -en de las partes litigantes (actio no naturale 354 stra 848; actio adversarii 271); a cutu s 247, 4 c (como virtus del conjunto del proceso de ambas par cazador); -a interrogatio 354; -a tes" 61, 1 ( =a ccusatio et defen oratio 1072; -um (virtus del dis sio) ; 69 n. ; 73 ; 79 ; 82; 87; 88 ; curso) 540, 3, 5; -ius tractare 408; 90; 131; 132; 141; 197; 204 A-B cf. 1245, pointe (aplicación analógica); 215, 1; 854; acyrologia 533 -onis quaestio 197; -o adversarii adauctus numerus 573, 3 271 ; -o diversae partis 275 13; -o addere: -enda littera aut syllaba (637; nostra 848; -o iure intenditur (90; 638, 1 a); -ita in clausula probatio 131) ; per totam -onem 854; - 879 11) actuación, realización, pronun addubitare 776 ciamiento del discurso (pronuntia addubitatio (=dubitatio) 776 tio) 10, 1-4; 34; 69 n.; 255; 499; adducere: quae extrinsecus -untur in 1091; 1159, 3; -onis impetus (con causam 411; -ere certam fidem trapuesto: /ectio) 1141; -onis gra 869 tia 1151 ; -o perpetua (contrapues adeptio 379; bonorum -o 379 to: pars orationis) 336; -o solli adfictio (=a dnominatio) 637 cita et accurata 277 [3; -III) "dis adhibere consilium 1154; -ere curso continuo, seguido" (contra iudicium (1093; 1154); -ere dispo puesto: interrogatio) 354; - IV) sitionem 1093 ; -ere coniunctionem "acción" (contrapuesto; sermo) 827 saepius 745; -ere nitorem (468; 10 Retórica literaria 540, 2); -itum auxilium 177; -endi ex -is 120; -um negotio (377, 11; status 138, 1 395) ad ice re (contrapuesto: detrahere) adi u to r (como parte de la facul 480; 982, 1 b; -ere oratorium ro tas del autor) 162 bur sententiis 1100, 3; -ere senten adiuvare: 1) ser favorable al interés tiae personam 1117 de la causa (de las partes de la adi e c tio (contrapuesto: detractio) narratio; contrapuesto: obesse) 308; 445; 462, 1; 480; 481; 501; 537; 11) reforzar (con figuras, etc) la 600; 601; 604; 606; 607-687; virtus elocutionis 593 (contrapues 623; 752; 755; 859; 881; 886; 905; to: obstare): -are orationem 831; 911 ; 955; 982, 1 b; 1064; 1069, virtutes gratia varietatis adiutae 2; 1102, 1; 1105; 1119, 5; figu 958; - 111) artificiosa memoria rae per -em (540, 4; 607-687; natura -anda 1085 859-879); -o supervacua unius ver adlevari acervo quodam (de la con bi, plurimorum verborum (como geries) 406; 655 defecto) 502; -o supra summum adminicula (como elementum (402; 443); -o temporis in pro narrationis) 289; 328 nuntiando 1052 ; -is vitium ( = su a d m i r a b i l i s figura 64, 3; -e ge peresse) (297; 298; 462 n.; 501) nus ( 64, 3 ; 264; 265; 273 ; 280, ad i e c tiv u m 676; -i enallage (515; 1) 685, 2); -i hypallage (527; 685, 2) admirari fingimus (808 ; 809) adimere: lex -it 199 a d m i r a t i o : 1) -ones en la sua adipisci virtutem magnam 1079, 1 c vis oratio 336; - 11) como fun a diu m en tum : a) parte de la ción de la interrogatio 768; - facultas del autor 162; - b) utili 111) -one auferri (del público) 538 zación parcial de una figura 885 admiratorem aliorum agere 902 adiunctio 443; 699; 710; 737; a d mi t ter e de la buena disposi 739; 743-749; 752; 838, 2 ción del público 287 a d i u n ger e : 1) aplicar a una de a d m o n e r e : 1) como modus nar las partes: sibi leges -ere 205; - rationis 289; - 11) -etur iudex (en 11) laudat ori defensoris partes -ere, la digresión) 341; - 111) recte ad vituperatori accusatoris intentionem mones (como schema) 886; cf. -ere 248; - 111) aliis adiunctis 758 epitheton tropus fit 685, 1 ; - IV) a d m o n i t i o 271 6 a d i u n c tum : A) en la metoni admovere: tralatio ad sensus ipsos mia: subiectum pro -o 581; - -etur 559 c B) como locus: a) en el prooe adnectere 702 mium: -a personis et causis 279; 286; - b) como e[ementum nar adn ex io 702 rationis 328; 339; - c) probatio adnominatio v. annominatio Términos latinos 11 adolescens 820 (como asunto de la fringere 340 ; -11) del público : -a sermocinatio); 1230 (como perso iudicum voluntas 275 �; - 111) de naje típico de la comedia) la oposición semántica: quod -uro a d o x o s f i g u r a 64, 4; -on genus est 795; - IV) antinatural: na 270 turae -uro aliquid dicere 328; - adsciscere aliquid similitudinis gratia V) desfavorable: -us consiliis locus 844 382 a d s t ric t i o r o r n a t u s 592; cf. advocatus 1147; studium -i 275 o: astrictus adytum (en el argumentum a loco) 383, 2 y adu 1 a tio (como objetivo en la li aedes (como locus de la memoria) centia) 761 1087 adverbium 514 (ne y non); figura per a e rou 1 a t i o circa eosdem sensus eclogam -orum 512; nomen pro (de la paráfrasis) 1100, 3; 1101; adverbio 513; verba -iis priora 1104 952a aenigm a 564; 899 adversari communi opinioni cum ra aeolica dicta 1074, 1 b tione 783 a e qua1 i a roe robra (719; 737) a d v e r s a r i u s : 1) locus ab -i a e quar e (como resultado de la (-orum) persona: 268; 274; 276; imitatio) 1144; prope -atum 722 11) quod in -i causa est 855; exor a e q u e c 1 i n a t u ro 730 dium quo -us uti potest 282 b; aequisonum nomen 637 exordium quod -us in suam utili aequitas 115; 123; 169, 3-4; tatem deflectere potest 282 c; cf. 173 ; 196; 202, 2; 203; 204; u til it a s ; - III) -i actio 271 ; 209, 2; 210-212; 215; 217-220; -i expositio 856; - IV) para la 223, 2; 225; 233; scientia iuris dialéctica de las partes : -iis non et aequitatis 204 accidere eadem miramur 828; ab a e q u u s : 1) definición (respecto a -o verbum accipere 637; -o con Jo aequum) 123; 202, 2; - 11) cedere aliquot res 856; curo -o norma del legislador en la redac communicatio consilii 779; -os con ción de la ley, norma del intér sulere 779 ; quae dicturus est -us prete en la interpretación de la 851; -os interrogare 772; -os inva ley: 33; 123; 171 -i et recti na dere 762; -is relinquere aestiman tura quaeritur ; 17 6 ex -o et bono da aliqua 857; -orum cogitationes ius constat; 202, 2; 212; 221 ; protrahere (820; 823, 3); -orum 375, 1 (como capitulum fina/e); causam deprimere 278 ; -um lae quod -issimum videatur 857; utrum dere 281 sit aequius (202, 2; 223, 2); - adversus: 1) de la parte contraria: 111) norma del obrar: -a tueri pro -a parte cogitare 63; -a con- 234; - IV) aeque magnum (co- 12 Retórica literaria mo locus a re) (377, 1; 395); ae 1064; mala -o (540, 1; 592; 1073) que similis figura 648 affectio animi 157; 390, 2b aeripes 492 a f fec tus : 1) en sentido lato: Aesopi fabulae (377, 3; 413); A) en general: -uum duae sunt ,i fabellae 1107 species (scil. ethos et pathos) 257, aes tas : 1) -te (como locus a tem 2 a, 3; omne -us genus (en la di pore) 388; - 11) -tis descriptio gresión) 341; ,ibus uti 319; - 810 B) del ethos: a) en general: -us a e s t i m a r e : 1) -andi status 138, compositus (257, 2 a), lenis (257, 3; - 11) opportunitatem loci -are 2 a; 820), mitis (257, 2 a; 756), (en el argumentum a loco) 382; naturalis (821); - b) en la etho 111) iudicibus et adversariis relin poeia: aliorum -us imitatio 820; quere aliqua aestimanda (en la pro exprimendis -ibus 820; -um permissio) 857 dicentis effingere 820; - 11) en a e s ti m a tio 10, 3-4; 35; y en la sentido estricto: A) en general: bibliografía, Michaud pathos recte ac proprie -um di a e t a s : 1) como aptum de la per cimus 257, 3 ; loci -uum 257; iu sona: 258; 275 y; 376, 5; 423, dex per orones -us tractatus 1079, 2; 820; 1057; 1058; - 11) aeta 3 c; -us concitat us (257, 2 a, 3; tis gradus (pueritia, ceterae aetates) 756), incidens (821), pessimus (379), en la descripción de la vida 245, tristis (257, 2 a ex); - B) empleo: 11 A, a; - 111) época : ,as nostra a) en el proemio o exordio 271 6; 290, 3 a f3 b) en la narratio (319; 332); - a eti o 1 o g i a 859; 866; 867-871; c) como base de la digresión 314; 875 d) en la argumentatio: probatio a f fab u l a ti o 1109 nes ductae ex -ibus 355; iudices a f f e c t a r e : 1) como locus: A) -ibus turbare 427; -us considerari laudantur res ex personis qui eas solent (como locus) 387; - e) en res -ant 247, 4 c; - B) quid -et la pero ratio: 431 ; 433 ; 436-439; quisque (argumentum a persona) ratio posita in ,ibus 436; -us con 376, 12; - 11) emplear exagera citare, componere 437; - f) en damente los recursos artísticos (1<o: las figuras: 499; 600; 637 audi K6t:TJAOV: v. § 1244, s. v.): ni toris -us ; 808-811 ; 813; 879 cum mium -are schema 507; ars ma -u enuntiare; 887; 888, 1 ; 905 gis -ata 623; - 111) emplear in afferre: 1) de la adición de pensa tencionadamente defectos propios mientos: contrarium, simile, exem como recursos artísticos: -ate (8; plum, conclusionem -re 842, 4-7; 257, 2 a; 498) 11) del efecto de las figuras y de a f fe c ta t i o "empleo exagerado de fectos: lucem -re 561; lumen -re los recursos artísticos": 961 ; 981 ; 558; plus novitatis -re 845, 2; in- Términos latinos 13 iuriam pudori -re 1070; - III) 11; 2-4; 1091; - b) philosophia inventa subito nec domo allata agit 59; - III) del asunto del 886 (de los artificios) discurso: -itur ut 1079, 2 a; res afficere: -i (del orador mismo) 811; de qua agitur (1056, 1; 1057); gaudio affectus (como objeto de tua res agitur 271 y; - IV) de la sermocinatio) 820 la actio oratoria: 255; - V) del affigere penitus memoriae (como re, acusador 197; -VI) del juego tea sultado de la lectio) 1141 tral: -ere imperitum 902; - Vil) affingere: 1) falso -ere ( en la ev i del efecto del pathos: in furorem d en tia) 813; - II) en la sermo -ere 257, 3a; - VIII) agens: cinatio: certis personis verba ac a) orador en favor de una parte commodate -ere (820; 826); pro 1147; - b) -tis pars "parte acu bi orationem improbo, stultove sa sadora" 146; -tes contra "orador pientis orationem -ere 1057, 1 de la parte contrincante" 275 13; affirmare: 1) en la narratio 327; - IX) a c t u s , -a, -um: a) demon II) efecto de la geminatio (superior stratio rei actae 1127, 6 b; - b) al del simple indicare); 612; 617 vita ante acta 156; 408; - c) an affirmatio: 1) de la pretensión de te acta dictaque 376, 13; - d) credibilidad 413; - II) intensifi actum incorporeis oculis subicere cación de la enunciación 503 (de la evidentia) 812; laudantur a f 1 u en s o r nat um 1079, 1 c dii ex actis 244, II 3. - Para Afrorum familiare (speciale) vitium agens cf. aiens 485; 491 aggressio 357 a ger e: 1) en general: a) quid agilitas (como ejemplo métrico) 1026 nunc agam (fórmula de la dubi agnoscere (del público que conoce tatio) 776; - b) quid agat, quid los artificios) 996 agendum putet (deliberación) 823, aiens (Quint. 3, 10, 1; cf. Cic. top. 3; - c) quae -untur (como obje 11, 49): cf. agere, VIII to de la descriptio) 1133; - d) ala: fulminis ocior alis 910, 3 quid acturus sit, quid egerit (loci Alexander: sub -o (como indicación de lo. aptum en la sermocinatio) de tiempo) 386 820; - e) en el género delibera nlienare (del efecto del genus turpe): tivo: utilitatis quaestio in genere auditoris animum 280; ,atus ani -endi 235; ut agat (contrapues mus 64, 3 to: delectetur) auditor 1079, 2 a; ;alienus: I) -us locus (en el argumen posse agi 1134, 2; - II) de la tum a loco) 382; - 11) del em actividad "práctica" como caracte, pleo figurado de las palabras : ver rística de una clase de arte (con bum in -o loco positum 558; -o trapuestos: efficere, inspicere): a) verbo ponere rem 562; -o voca ars in -endo posita 10, 2; 10, 4; bulo uti 562; - III) de la sim- 14 Retórica literaria patía: in -o malo suam infirmita principal alegórico); 902 (con iro tem considerare 439; 1223; - nía); 1073, 2a; 1079, 3fa 11' B' IV) del desinterés : -a causa fecis l'; 1115, A 5; 1163; -a obscu se aliquid (como locus del elogio) rior 899; en la bibliografía, Pépin, 245, 11 A, c y; - V) de la rela Small, Stein ción del autor con la persona re alligata ars poetica 983 presentada: imitatio morum ,orum alliteratio: cf. 1245, s. v. (820; 822, 7; 823, 1); sermonem allocutio 820; 822, 5; -ones ex -a persona inducere 820; - finitarum et infinitarum persona VI) de la falta de lo aptum: -um rum 823 (con las clases: ,o sim esse 945 ; - VII) de la relación plex, -o duplex); 824, 5 -o obli de competencia entre los autores : qua; 1131 (con las clases: -o mo -a transferre (d e la paráfrasis) ralis, -o passionalis, -o mixta) 1104; - VIII) de la lengua: ex alloqui absentem 816 aliena lingua 477; - IX) -a luce alter: 1) de la annominatio: positio lucens 466 -ius verbi 637; -o suo verbo uti, aliquid: locus ad -d 377, 3 -um ab adversario accipere 637; alius : 1) de la diferencia entre el 11) de la traductio: idem verbum autor y las personas tratadas: in altera re 658; traductio -ius -orum sermones inter se 823, 2; intellectus ad -um ; - 111) en la 11) del contenido del discurso: in qua/itas: -ius peccato inductus 179; aliam rem transire (304; 318); -r me impulit 183; - IV) de la -ud expectasse 848 ; - 111) de conexión causa-efecto: causa non la semántica: -o tendens verbum necessaria ex ,a parte 380 (630; 632; 650; 656; 739); -a alterna repetitio 799 sententia (del sentido de la pala bra) 661 ; -ud atque -ud dicere altitudinis imago (lograda por el én videri 830 (de la expolitio); in fasis) 905 aliam mentem accipere 663 ; dicta altus 1) de la lejanía : A) en el cur -iter intellegere 663 ; de la expre, so de los hechos y en el contexto: sión figurada (-ud dicit ac sentit -ius repetita percontatio 354; - ironia 902 ; -ud verbis significare, B) de las capas de las realidades -ud re sen tire 904; -ud intellegere espirituales: -ior intellectus (del ex -o 907); - IV) en la remotio: énfasis) 578; -e petita ratio (del in -um transferre crimen 183 consilium) 1154; - 11) de la in allegatur dignitas litigatoris 275 y tensificación: -ius atque -ius insur a 11 egor ia 421; 562 n.; 564; 582; gentia verba (406; 655) 894; 895-901; 896; (con inclusión de amabile ethos 257, 2 a la ironía); 897 tota allegoria, per amatorium 118 mixta apertis -a; 900, 2 (sentido ambages 281