MAJOR DEPRESYON ve PANİK BOZUKLUKTA SERUM S100B SEVİYELERİ

90 Pages·2008·0.66 MB·Turkish

T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
ŞİŞLİ ETFAL EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
BİYOKİMYA VE KLİNİK BİYOKİMYA BÖLÜMÜ
ŞEF: UZM. DR. NEZAKET EREN

MAJOR DEPRESYON ve PANİK BOZUKLUKTA
SERUM S100B SEVİYELERİ

(Uzmanlık Tezi)
Hakan AYYILDIZ
İSTANBUL 2008
ÖNSÖZ

Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Biyokimya ve Klinik Biyokimya Uzmanlık
Programı’ nda geçirdiğim asistanlık eğitimim süresince en büyük destek ve yakınlığı
gördüğüm hocam, Biyokimya Kliniği Şefi Uzm. Dr. Nezaket EREN başta olmak üzere;
eğitimime büyük katkı sağlayan değerli uzmanlarım Şef Yrd. Uzm.Fatma TURGAY,
Başasistan Dr. Şebnem CİĞERLİ, Uzm. Dr.Berna ASLAN, çok büyük yardımlarından ötürü
Psikiyatri Kliniği Şefi Doc.Dr.Oğuz KARAMUSTAFALIOĞLU ve Psikiyatri Kliniğinden
Dr.Gökay ALPAK’a,Biyokimya laboratuarı tüm personeline ve asistan
arkadaşlarıma,dostluğundan onur duyduğum çok değerli asistan arkadaşım Oğuzhan Koca’ya
ve bugünlere gelmemde en büyük rolü oynayan aileme çok teşekkür ederim.

1
İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ…………………………………………………………….………….……………. 1
İÇİNDEKİLER…………………………………………………………….……….……… 2
TABLO LİSTESİ…………………………………………………………….…………….. 4
ŞEKİL LİSTESİ…………………………………………………………….……………… 5
KISALTMALAR…………………………………………………………….……….……. 6
1.GİRİŞ ve AMAÇ……………………………………………………..……………………8
2.MAJORDEPRESYON…………………………………….……….…………………….. 10
2.1. TANIM…………………………………….……….………………………………… 10
2.2..TARİHÇE…………………………………….……….……………………………… 10
2.3.EPİDEMİYOLOJİ…………………………………….……….……………………… 11
2.4.ETYOLOJİ…………………………………….……….……………………………… 13
2.4.1..Psikososyal Sebebler…………………………………….……….…………… 13
2.4.2..Biyolojik Etkenler…………………………………….……….……………… 14
2.5.KLİNİK ÖZELLİKLER…………………………………….……….……………….. 22
2.5.1.DSM-IV’E GÖRE TANI ÖLÇÜTLERİ………………………………………. 22
2.5.2.TEDAVİ………………………………………………………………………. 24
2.5.3.ANTİDEPRESAN İLAÇLAR………………………………………………… 24
3.PANİK BOZUKLUK………………………….……….……………………………….. 26
3.1.GENEL BİLGİLER………………………………….……….………………………. 26
3.2.EPİDEMİYOLOJİ………………………………….……….………………………… 26
3.3.ETYOLOJİ………………………………….……….……………………………….. 27
3.3.1.Biyolojik etkenler………………………………….……….…………………. 27
3.3.2.Genetik………………………………….……….……………………………. 28
3.3.3.Sodyum Laktat Provakasyonu…….……….………………………………….. 28
3.3.4.Co2 ve Hiperventilasyon………………………………….……….………….. 29
3.3.5.Merkezi Noradrenerjik Sistem………………………………….……….……. 29
3.3.6.GABA’erjik Sistem………………………………….……….……………….. 30
3.3.7.Merkezi Serotonerjik Sistem………………………………….……….………. 30
3.3.8.Panik Bozukluğun Elektrofizyolojisi………………………………….………. 31
3.3.9.Psikanalitik Görüş………………………………….……….………………… 31
3.5.KLİNİK ÖZELLİKLER………………………………….……….………….……….. 31
2
3.5.1.DSM-IV’e GÖRE TANI ÖLÇÜTLERİ………………………………….…… 32
4.S100 KALSİYUM BAĞLAYICI PROTEİN AİLESİ…………………………………. 33
4.1.GİRİŞ………………………………….……….…………………………………….. 33
4.2.S100 DİMERLERİ………………………………….……….……………………….. 34
4.3.S100 PROTEİNLERİNİN HÜCRE İÇİ ROLLERİ…………………………………. 37
4.4.S100 PROTEİNLERİNİN EKSTRASELLÜLER AKTİVİTELERİ………………… 39
4.5.S100 PROTEİNLERİNİN KLİNİK KULLANIMLARI……………………………… 42
4.6.DEPRESYONDA NÖROPLASTİSİTE TEORİSİ ve S100B………………………… 43
5.GEREÇLER VE YÖNTEM………………………………….……….…………………. 45
5.1.GEREÇLER………………………………….……….………………………………. 45
5.2.YÖNTEM………………………………….……….…………………………………. 46
6.BULGULAR………………………………….……….………………………………….. 47
7.TARTIŞMA ve SONUÇ ………….……….…………………………………………….. 60
8.ÖZET………………….…………………………………………………………………... 68
9.SUMMARY………………………………………………………………………………. 70
10.KAYNAKLAR………………………………….……….………………………………. 72

3
TABLO LİSTESİ

Tablo.1 S100 Proteinlerinin hedef Proteinlerle fonksiyonel ilişkisi…………………… 37
Tablo.2 S100 Proteinlerinin düzenlediği enzim aktiviteleri……………………………..38
Tablo.3 S100 Protein ailesi ve Genel etkileri…………………………………... ……... 40
Tablo.4 Demografik özelliklere göre Grupların değerlendirilmesi……………………. 48
Tablo.5 Çalışma Gruplarının ve Tüm olguların S100B cinsiyete göre karşılaştırılması.. 51
Tablo.6 Gruplar arası biyokimyasal belirteçlerin değerlendirilmesi…………………. 52
Tablo.7 Grupların çoklu karşılaştırma testleri…………………………………………. 52
Tablo.8 Çalışma Gruplarında Beck Anksiyete ve Beck Depresyon skorlarının
S100B ile ilişkisi……………………………………………………………… 53
Tablo.9 Çalışma Gruplarında Tedavi öncesi ve Tedavi Sonrası biyokimyasal
Parametrelerin karşılaştırılması……………………………………………… 54
Tablo.10 Tedavi öncesi ve Tedavi sonrası S100B ile Kalsiyum arasındaki korelasyon
Tablosu………………………………………………............................………55
Tablo11 Major Depresif Hasta bilgileri ve Çalışılan parametreler……………………… 56
Tablo12 Panik Bozukluk Hasta bilgileri ve Çalışılan paramatreler……………………. 57
Tablo13 Kontrol Grubu bilgileri ve Çalışılan Parametreler…………………………….. 58
Tablo14.Tüm Gruplar için Değişken Tablosu…………………………………………… 59

4
ŞEKİL LİSTESİ

Şekil.1 Yaşlılarda Depresyon İnsidansı…………………………………………………. 11
Şekil.2 Serotoninin Temel Biyokimyası………………………………………………… 16
Şekil.3 S100 Proteinlerinin Sekonder Yapısı…………………………………………… 34
Şekil.4 S100 Proteinleri ve ve Hedef Protein ilişkileri…………………………………. 35
Şekil.5 S100 Proteini ile İnteraksiyona Girmiş olan Hedef Proteinler………………….. 36
Şekil.6 S100B ve Nöroplastisite………………………………………………………… 44
Şekil.7 Meslek Durumuna Gören Gruplar Arası Farklılıklar…………………………... 49
Şekil.8 Medeni Duruma Göre Gruplar Arası Farklılıklar………………………………. 50
Şekil.9 Grupların Birlikte yaşadıkları kişilere Göre Değerlendirilmeleri……………… 50
Şekil.10 Tüm Olgularda S100B düzeylerinin Cinsiyet açısından box-plot Gösterimi…...51
Şekil.11 Gruplara Göre,S100B düzeylerinin box-plot Gösterimi……………………….. 53
Şekil.12 Tedavi sonrası S100B ile Kalsiyum Arasındaki Saçılım Grafiği………. ……... 55

5
KISALTMALAR

ACTH Adrenokortikotrofik hormon
BT Bilgisayarlı Tomografi
BOS Beyin Omurilik Sıvısı
CRH Cortikotropin releasing Hormon
CRF Cortikotropin releasing Faktor
Cap Z Capping Protein
DSM-IV Diagnostic and Statistical Manuel of Mental Disorders
DST Deksametazon Supresyon testi
ECLİA Elektrokemiluminesans immunoassay
EEG Elektro Ensefalo Grafi
EKT Elektro konvülsif tedavi
GABA Gama Amino Butirik Asit
GAP-43 Nöromodilin
GFAP Glial Fibriller Asidik Protein
GH Growth Hormon
GHRH Growth Hormon Releasing Hormon
HPA Hipotalamik-putuiter-adrenal
IF-Gamma Interferon Gamma
IL-1 İnterlökin 1
KOAH Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı
kDA Kilodalton
M-CPP M-Chloro-Fenil Piperazin
MD Major Depresyon
MDB Major Depresif Bozukluk
MHPG Metoksi Hidroksi Fenil Glikol
MR Manyetik Rezonans
NF-kB Nükleer Faktör-kB
Ndr Nükleer serin treonin protein kinaz
NMR Nükleer Manyetik Rezonans
NT Nörotransmitter
PB Panik Bozukluk
PET Pozitron EmisyonTomografisi
6
PRL Prolaktin
RAGE Receptor for Advanced Glycosylation End Products
SPECT Single Photon Emission Computerized Products Tomography
TRH Tiroid Relasing Hormon
TRTK-12 S100 binding peptite,calcium sensitive epitope
TSA Trisiklik Antidepresan
TSH Tiroid Stimülan Hormon
5HT-T 5 Hidroksi Triptamin Transporter Geni
7
1. GİRİŞ ve AMAÇ

Günümüzde psikiyatrik sorunların varlığı dikkat çekecek ölçüde artmıştır.Bu hem bireysel
hem de toplumsal boyutta, önemli bir halk sağlığı problemi haline gelmiştir. Tıbbi yardım için
başvuran hastaların dörtte üçünde müdahaleyi gerektirecek düzeyde psikiyatrik sorun
bulunmaktadır. Psikiyatrik bozukluklar içinde en sık görüleni depresyondur. Yaşam boyu bir
depresif nöbet geçirme olasılığı genel olarak %18-20 oranları arasında kabul
edilir.(Kadınlarda %20-26, erkeklerde %8-12).Depresyonun görülme sıklığı oranları %0,2-4,5
arasında bulunmuştur (1)

Tıptaki ve teknolojideki ilerlemelere bağlı olarak birçok hastalık ya ortadan kaldırılmış ya
da etkin tedavilerle kontrol altına alınmışken, depresyon özellikle endüstrileşmiş batı ülkeleri
başta olmak üzere bütün dünyada hızla artmakta ve büyük bir sağlık sorunu haline
gelmektedir. Depresyona bağlı işgücü kayıpları, verimlilikteki düşüşler büyük bir ekonomik
kayba sebep olmaktadır. Depresyon sıklığındaki artışların yanı sıra başlama yaşı da
düşmüştür. Buna bağlı olarak depresyonun komplikasyonlarından biri olan alkol ve madde
kullanımı da özellikle gençler arasında hızla yaygınlaşmaktadır. Tedavi edilmemiş
depresyonun bir diğer önemli komplikasyonu da intiharlardır.(2)

Anksiyete ve depresyon ayrı birer hastalık olarak ortaya çıkabileceği gibi birlikte de
görülebilir.Birçok posmortem ve nörobiyolojik görüntüleme çalışmaları anksiyetesi ve
depresyonu olan hastalarda prefrontal korteksde ve hipokampüste atrofi ve nöron kaybına
işaret eder.Son çalışmalar depresyondaki hastaların beyinlerinin duygudurum ile ilgili
bölgelerinde bazı yapısal değişikliklerin meydana geldiğini,glial hücre ve nöronlarda azalma
olduğunu göstermiştir.(3)

Depresyonda tanı, tedavi ve prognozu etkileyen biyolojik belirleyiciler halen oldukça
sınırlıdır. Bu nedenle depresyon patofizyolojisini anlamak için yeni etyolojik modeller
geliştirilmeye başlanmıştır. Monoaminerjik nörokimyasal sistem dışındaki sistemlerin
depresyon etyolojisine olası katkıları pek çok araştırmada ele alınmaktadır. Bu nedenle artık
sadece beyindeki nörotransmiter değişiklikleri üzerinde değil, aynı zamanda beyindeki diğer
patolojiler üzerinde de durulmaktadır (4, 5)

8
Kalsiyum nöronal işlevlerin düzenlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Kalsiyum
nörotransmitterlerin sentezi, salınması ve hücrenin uyarılabilirliğini etkileyen kalsiyum
kanallarını düzenlemektedir.(6)Antidepresan ilaçların etkinliğinde kalsiyum kanallarının
rolünün olduğu düşünülmektedir. Bir çalışmada majör depresyonu olan hastalarda BOS
kalsiyumunun depresyon şiddeti ile pozitif ilişkili olduğu bildirilmiştir.(7)

Nörotrofik Bir faktör olan S100B, ruhsal hastalıklarının patofizyolojisinde görevli
olabileceği düşünülmüştür.S100B serotonerjik nöronların,major nörotrofik faktörüdür,erişkin
beyninde sinaptik plastisite ve yeni nöron oluşumu,akson filizlenmesi gibi görevleri
vardır.Astroglial hücreler serotoninin 5HT1A reseptörüne bağlanmasıyla,S100B salınımını
başlatır(8)

Bu çalışmada,major depresyon ve panik bozukluğun patogenezinde yer alabileceği
düşünülen,nöroplastisite yeteneğinde bozulma ve kalsiyum dengesizliğinin,kalsiyum
bağlayıcı bir protein olan ve astrositlerden salgılanan S100B ile gösterilmeye çalışılması
S100B’nin major depresyon ve panik bozuklukta biyolojik bir markır olup olamayacağı,ayrıca
tedavi öncesi ve 4 haftalık tedavi sonrası S100B ve Kalsiyum, serum değerlerinin değişip
değişmediğini görmeyi amaçladık.

9