maden hakkını devir sözleşmesi ile rödövans sözleşmesi arasındaki ayırım

48 Pages·2017·0.42 MB·Turkish

by  Gazi Depo

MADEN HAKKINI DEVİR SÖZLEŞMESİ İLE RÖDÖVANS
SÖZLEŞMESİ ARASINDAKİ AYIRIM
Kemal ERDOĞAN*
ÖZ
Tarım ve madencilik, ekonominin iki temel ham madde üreten sektörleri ko-
numundadır. Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan madenlerin işletilebilmesi
için, maden ruhsatına sahip olmak gerekir. Kanun ve/veya maden ruhsatından maden-
ci lehine doğan hak ve yükümlülükler topluluğu maden hakkı olarak isimlendirilmek-
tedir. Maden hakkına sahip olan kişi, maden sahasını bizzat işletebileceği gibi; sahip
olduğu hakkın kullanımını rödövans sözleşmesiyle bir üçüncü kişiye de bırakabilir.
Diğer taraftan, madencinin hakkını, maden hakkını devir sözleşmesiyle bir üçüncü
kişiye devredebilmesi de mümkündür. Ancak, birbirinden farklı olan bu iki sözleşme
teori ve uygulamada karıştırılmaktadır. Bu nedenle, çalışmamızda söz konusu iki söz-
leşmenin arasındaki sınırın tespiti amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Rödövans Sözleşmesi, Maden Hakkını Devir Sözleşmesi,
Maden Hakkı, Maden Ruhsatı, Madencilik Sektörü.
THE DISTINCTION BETWEEN TRANSFER CONTRACT OF MINING
RIGHTS AND ROYALTY CONTRACT
ABSTRACT
Agriculture and mining are two basic sectors of the economy that are produc-
ing raw materials. It is necessary to have a mining license in order to work out ores
which are fully owned by the state. The community of rights and obligations arising
from the law and / or the mining license in miner’s favour are called mineral rights.
The person who has the mineral rights may work out ores personally or can also leave
the use of the mineral rights to a third party with a royalty contract. On the other
hand, it is possible that the mineral rights can be transferred to a third party by min-
eral rights transfer contract. However, these two diff erent contracts are intermingled
in theory and practice. For this reason, it is aimed to determine the boundary between
these two contracts in this study.
Keywords: Royalty Contract, Mineral Rights Transfer Contract, Mineral
Rights, Mining License, Mining Sector.
 Arş. Gör., Selçuk Ün(cid:3444)vers(cid:3444)tes(cid:3444) Hukuk Fakültes(cid:3444) Medenî Hukuk Anab(cid:3444)l(cid:3444)m Dalı Araştırma
Görevl(cid:3444)s(cid:3444) E-Posta: kemalerdogan007@gma(cid:3444)l.com
Yayın Kuruluna Ulaştığı Tar(cid:3444)h : 05/10/2017
Yayınlanmasının Uygun Görüldüğü Tar(cid:3444)h: 10/09/2018
Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1 95
Maden Hakkını Dev(cid:3444)r Sözleşmes(cid:3444) İle Rödövans Sözleşmes(cid:3444) Arasındak(cid:3444) Ayırım
I. GİRİŞ
Maden hakkını dev(cid:3444)r sözleşmes(cid:3444) (cid:3444)le rödövans sözleşmes(cid:3444), b(cid:3444)rb(cid:3444)r(cid:3444)nden
farklı (cid:3444)k(cid:3444) sözleşmed(cid:3444)r1. Ancak, maden ruhsatının devr(cid:3444) amacıyla uygulamada
rödövans sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n de kullanıldığını görmek mümkündür2. Bu durum, b(cid:3444)r-
b(cid:3444)r(cid:3444)nden farklı olan (cid:3444)k(cid:3444) sözleşme arasındak(cid:3444) ayırımı zedelemekted(cid:3444)r. Hâl böyle
olunca, öğret(cid:3444) ve yargı kararlarında maden hakkının devr(cid:3444) amacıyla yapılan
rödövans sözleşmeler(cid:3444)n(cid:3444)n hukukî n(cid:3444)telemes(cid:3444) konusunda farklı görüşler ortaya
çıkmıştır. Bu g(cid:3444)b(cid:3444) durumlarda, rödövans sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n maden hakkını dev(cid:3444)r
sözleşmes(cid:3444) (cid:3444)ç(cid:3444)n aranan geçerl(cid:3444)l(cid:3444)k şekl(cid:3444)ne uygun olarak yapılması hâl(cid:3444)nde, ma-
den s(cid:3444)c(cid:3444)l(cid:3444)ne yapılacak tesc(cid:3444)l (cid:3444)ç(cid:3444)n hukukî sebep olab(cid:3444)leceğ(cid:3444) genel olarak kabul
ed(cid:3444)lm(cid:3444)şt(cid:3444)r. Buna karşılık, maden hakkını dev(cid:3444)r sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n şekl(cid:3444)ne uygun
olarak yapılmayan veya (cid:3444)çer(cid:3444)s(cid:3444)nde ruhsatın rödövansçıya (rödövans verene)
devred(cid:3444)leb(cid:3444)leceğ(cid:3444) yönünde hüküm bulunmayan rödövans sözleşmeler(cid:3444)n(cid:3444)n ma-
den hakkının maden s(cid:3444)c(cid:3444)l(cid:3444)ne tesc(cid:3444)l(cid:3444) (cid:3444)ç(cid:3444)n hukukî sebep teşk(cid:3444)l etmes(cid:3444) mümkün
değ(cid:3444)ld(cid:3444)r3.
1 20.HD. 30.3.2016, E.2016/1885 K.2016/3689, “…Dava, maden ruhsatı devir sözleşmesin-
den doğan alacak istemine ilişkindir. … Dosya kapsamından, tarafl ar arasındaki uyuşmazlı-
ğın madenin işletmesinin devri niteliğindeki sözleşmeye aykırılık gereğince alacak-tazminat
talebine dair olduğu, tarafl ar arasında kira ilişkisi ve kira ilişkisinden (yani rödövans söz-
leşmesinden) kaynaklanan alacak ve tazminat talebinin bulunmadığı anlaşılmaktadır. Buna
göre, tarafl arın (şirket) tacir olduğu ve uyuşmazlığın da her iki tarafın ticari işletmesiyle
ilgili olduğu anlaşıldığından, ticari dava niteliğinde olan uyuşmazlığın asliye ticaret mah-
kemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir. …” (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası,
www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 23.09.2017). Bu Yargıtay kararında, uyuşmazlığın rödö-
vans sözleşmes(cid:3444)nden kaynaklanması hâl(cid:3444)nde görevl(cid:3444) mahkemen(cid:3444)n sulh hukuk mahkeme-
s(cid:3444) olacağı; buna karşılık, olayda maden hakkını dev(cid:3444)r sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n bulunması neden(cid:3444)yle,
kural olarak asl(cid:3444)ye hukuk mahkemes(cid:3444)n(cid:3444)n (t(cid:3444)carî dava söz konusu olduğu (cid:3444)ç(cid:3444)n asl(cid:3444)ye t(cid:3444)caret
mahkemes(cid:3444)n(cid:3444)n) görevl(cid:3444) olduğuna d(cid:3444)kkat çek(cid:3444)lm(cid:3444)şt(cid:3444)r. D(cid:3444)ğer b(cid:3444)r dey(cid:3444)şle, söz konusu karar,
maden hakkını dev(cid:3444)r sözleşmes(cid:3444) (cid:3444)le rödövans sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n farkına (cid:3444)şaret etmekted(cid:3444)r.
2 Gerçekten, bazı Yargıtay kararlarında (11.HD. 21.2.2000, E.2000/154 K.2000/1269, (Mus-
tafa Topaloğlu, Maden Hukuku (5995 Sayılı Kanunla Değ(cid:3444)ş(cid:3444)k Maden Kanunu ve İlg(cid:3444)l(cid:3444)
Mevzuat), Adana 2011, s. 38)) da, rödövans sözleşmes(cid:3444) maden ruhsatının devr(cid:3444)ne hukukî
sebep olarak kabul ed(cid:3444)lerek maden ruhsatının tesc(cid:3444)l(cid:3444)ne karar ver(cid:3444)ld(cid:3444)ğ(cid:3444) görülmekted(cid:3444)r. Y(cid:3444)ne,
Yargıtay’ın rödövans sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n fesh(cid:3444)n(cid:3444)n veya geçers(cid:3444)zl(cid:3444)ğ(cid:3444)n(cid:3444)n doğrudan ruhsatın dev-
r(cid:3444)ne etk(cid:3444) ett(cid:3444)ğ(cid:3444) yönünde kararları da görülmekted(cid:3444)r. Bkz., 11.HD. 6.4.2000, E.1999/9412
K.2000/2692, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 3.5.2016);
11.HD. 13.3.2003, E.2002/10404 K.2003/2249, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.ka-
zanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 3.5.2016). Aynı yönde bkz., Hal(cid:3444)t Erol Çanga / Bora Çanga, Ma-
den Kanunu (Danıştay Kararları (cid:3444)le Açıklamalı), İstanbul 1996, s. 195; Müge Erekmekc(cid:3444)
/ G(cid:3444)zem Süleymanoğlu, Rödovans Sözleşmes(cid:3444), İstanbul Barosu Derg(cid:3444)s(cid:3444), C. 90, S. 1, 2016,
s. 135. Maden s(cid:3444)c(cid:3444)l(cid:3444)nde de tapu s(cid:3444)c(cid:3444)l(cid:3444)ndek(cid:3444) sebebe bağlılık ((cid:3444)ll(cid:3444)yet) prens(cid:3444)b(cid:3444)n(cid:3444)n aranacağı
yönünde bkz., Erdoğan Göğer, Maden Hukuku, Ankara 1979, s. 128; Demet Özdamar,
Maden Hakkı ve Maden İrt(cid:3444)fakı, Prof. Dr. Mahmut Tevf(cid:3444)k B(cid:3444)rsel’e Armağan, İzm(cid:3444)r 2001, s.
126.
3 Bu konuda bkz., Erekmekc(cid:3444) / Süleymanoğlu, s. 135.
96 Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1
Kemal ERDOĞAN
Uygulamada maden hakkının (maden ruhsatının) devr(cid:3444) amacıyla ya-
pılan sözleşmeler(cid:3444)n rödövans sözleşmes(cid:3444) olarak (cid:3444)s(cid:3444)mlend(cid:3444)r(cid:3444)lmes(cid:3444) teor(cid:3444)k ola-
rak yer(cid:3444)nde değ(cid:3444)ld(cid:3444)r4. Bu tür sözleşmeler teor(cid:3444)k açıdan maden hakkını dev(cid:3444)r
sözleşmes(cid:3444) olarak (cid:3444)s(cid:3444)mlend(cid:3444)r(cid:3444)lmel(cid:3444)d(cid:3444)r. Z(cid:3444)ra rödövans sözleşmeler(cid:3444) (cid:3444)le maden
hakkını dev(cid:3444)r sözleşmeler(cid:3444) arasında şek(cid:3444)l, tarafl ar, uygulanacak hükümler ba-
kımından farklılıklar bulunmaktadır. Bu amaçla, çalışmamızın konusu öğret(cid:3444)
ve uygulamada kavram kargaşasına neden olan (cid:3444)k(cid:3444) farklı sözleşme arasındak(cid:3444)
sınırın tesp(cid:3444)t ed(cid:3444)lmes(cid:3444)d(cid:3444)r. Ancak, her (cid:3444)k(cid:3444) sözleşmen(cid:3444)n de daha (cid:3444)y(cid:3444) anlaşılab(cid:3444)l-
mes(cid:3444) (cid:3444)ç(cid:3444)n, öncel(cid:3444)kle maden ve maden hakkı kavramına değ(cid:3444)n(cid:3444)lecek; daha son-
ra her (cid:3444)k(cid:3444) sözleşme farklı açılardan karşılaştırılarak açıklanmaya çalışılacaktır.
II. MADEN VE MADEN HAKKI KAVRAMI
A. MADEN KAVRAMI
Maden5 kavramı hakkında üzer(cid:3444)nde herkes(cid:3444)n uzlaştığı b(cid:3444)r tanım yap-
mak kolay değ(cid:3444)ld(cid:3444)r. Bu durumun en öneml(cid:3444) sebepler(cid:3444)nden b(cid:3444)r(cid:3444)s(cid:3444), fen b(cid:3444)l(cid:3444)mler(cid:3444)
4 Bu konuya, Kocaman / Kayar / Kocaman tarafından sunulan b(cid:3444)ld(cid:3444)r(cid:3444)de yer alan şu (cid:3444)fadeler
açıklık get(cid:3444)rmekted(cid:3444)r: “Sonraki aşamada rödovans sözleşmesinin içeriği incelenir. Burada
en önemli husus devir sözleşmelerinin, rödovansla devir sözleşmelerinin ya da devir şartlı
rödovans sözleşmelerinin MİGEM tarafından maden sicil kayıtlarına şerh edilmediğidir.
Şöyle ki; ruhsat devir işlemi Maden Kanunu’nda ve Madencilik Faaliyetleri Uygulama
Yönetmeliği’nde özel olarak düzenlenmiş idarî bir işlem olup herhangi bir bedel veya de-
vir ya da satış sözleşmesinden bağımsız olarak MİGEM tarafından gerçekleştirilmektedir.
Maden Kanunu’nun 5 inci ve Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin 80 inci
maddeleri çerçevesinde, MİGEM’e yapılan ruhsat devir talebi değerlendirilerek gerekli
evrakların tamamlanması hâlinde, ilgili memurun huzurunda devir tutanağı imzalanır ve
devir işlemi maden sicil kayıtlarına işlenmesiyle tamamlanmış olur. Burada yine belirtmek
gerekir ki tarafl arın arasında düzenlenmiş herhangi bir devir veya satış sözleşmesi MİGEM
nezdinde dikkate alınmamaktadır. Bu bakımdan rödövansla devir sözleşmeleri ya da devir
şartlı rödovans sözleşmeleri maden sicil kayıtlarına şerh edilmemektedir” (bkz., naklen, R.
Kocaman / B. Kayar / B. Kocaman, Rödövans Sözleşmeler(cid:3444)ne Maden Hukuku Açısından
Bakış, Maden Hukuku B(cid:3444)ld(cid:3444)r(cid:3444)ler K(cid:3444)tabı, Ankara 2016, s. 235-236). Ayrıca, 6592 sayılı Ka-
nunla get(cid:3444)r(cid:3444)len Bakanlıktan (cid:3444)z(cid:3444)n alma zorunluluğu ve değ(cid:3444)ş(cid:3444)kl(cid:3444)kten önce kurulan rödövans
sözleşmeler(cid:3444)n(cid:3444)n MİGEM’e tesl(cid:3444)m zorunluluğu, MİGEM uygulamasına göre, sadece maden
ruhsatının devr(cid:3444)n(cid:3444) konu ed(cid:3444)nmeyen rödövans sözleşmeler(cid:3444) (cid:3444)ç(cid:3444)n söz konusudur. Buna karşılık,
maden ruhsatının devr(cid:3444)n(cid:3444) konu ed(cid:3444)nen ve rödövans sözleşmes(cid:3444) olarak (cid:3444)s(cid:3444)mlend(cid:3444)r(cid:3444)len sözleş-
meler (cid:3444)ç(cid:3444)n, Bakanlıktan (cid:3444)z(cid:3444)n alma ve MİGEM’e tesl(cid:3444)m zorunluluğu bulunmamaktadır (bkz.,
Mustafa Topaloğlu, Rödövans Sözleşmeler(cid:3444)n(cid:3444)n Şekl(cid:3444) ve Tesc(cid:3444)l(cid:3444), Maden Hukuku B(cid:3444)ld(cid:3444)r(cid:3444)ler
K(cid:3444)tabı, Ankara 2016, s. 215). Bu durum, maden ruhsatının devr(cid:3444)n(cid:3444) konu alan ve uygulamada
rödövans sözleşmes(cid:3444) olarak (cid:3444)s(cid:3444)mlend(cid:3444)r(cid:3444)len sözleşmeler(cid:3444)n teor(cid:3444)k bakımdan rödövans sözleş-
mes(cid:3444) olmadığını gözler önüne sermekted(cid:3444)r.
5 “Maden” kel(cid:3444)mes(cid:3444), Arapça kökenl(cid:3444)d(cid:3444)r ve Türkçe anlamı (cid:3444)kametgâh olan “adn” kel(cid:3444)mes(cid:3444)n-
den türem(cid:3444)şt(cid:3444)r. Kel(cid:3444)men(cid:3444)n çoğulu (cid:3444)se, “maâ’din”d(cid:3444)r (Göğer, Maden, s. 40; Serap Telli, İdare
Hukuku ve Uluslararası Hukuk Açısından Madenler, Ankara 1989, s. 70).
Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1 97
Maden Hakkını Dev(cid:3444)r Sözleşmes(cid:3444) İle Rödövans Sözleşmes(cid:3444) Arasındak(cid:3444) Ayırım
alanında hukukî (cid:3444)ht(cid:3444)yaçlara cevap vereb(cid:3444)lecek b(cid:3444)r maden tanımının yapılama-
mış olmasıdır. Buna karşılık, madenler(cid:3444)n hang(cid:3444) hukukî rej(cid:3444)me tâb(cid:3444) olduğunu
ve madenlere uygulanacak olan hukuk kurallarını tesp(cid:3444)t etmek (cid:3444)ç(cid:3444)n maden
kavramının hukuken tanımının yapılması büyük b(cid:3444)r önem(cid:3444) ha(cid:3444)zd(cid:3444)r6.
Karşılaştırmalı hukukta hukukî açıdan7 hang(cid:3444) maddeler(cid:3444)n maden olarak
kabul ed(cid:3444)leb(cid:3444)leceğ(cid:3444) konusunda (cid:3444)k(cid:3444) farklı s(cid:3444)stem bulunmaktadır. Bu s(cid:3444)stemler-
den b(cid:3444)r(cid:3444)nc(cid:3444)s(cid:3444), “tanımlayıcı sistem”d(cid:3444)r. Bu s(cid:3444)stemde, kanunda genel b(cid:3444)r maden
tanımı yapılmakta ve kanunda yapılan bu tanımın kapsamına g(cid:3444)ren maddeler
maden olarak kabul ed(cid:3444)lmekted(cid:3444)r8.
Maden kavramı konusunda karşılaştırmalı hukukta kabul gören s(cid:3444)stem-
lerden d(cid:3444)ğer(cid:3444) (cid:3444)se, “sayma sistemi”d(cid:3444)r. Bu s(cid:3444)stemde, kanunda genel b(cid:3444)r maden
tanımı yapılmamakta; buna karşılık, maden olarak kabul ed(cid:3444)len maddeler “sı-
nırlı sayı (numerus clausus) esası”na göre (cid:3444)smen sayılmaktadır. B(cid:3444)r maddeye
maden sıfatının ver(cid:3444)leb(cid:3444)lmes(cid:3444) (cid:3444)ç(cid:3444)n (cid:3444)smen kanunda sayılması gerekmekted(cid:3444)r.
Kanunda (cid:3444)smen bel(cid:3444)rt(cid:3444)lmem(cid:3444)ş olan b(cid:3444)r madde, her ne kadar tekn(cid:3444)k anlamda
maden olarak kabul ed(cid:3444)lse b(cid:3444)le hukukî anlamda maden olarak kabul ed(cid:3444)lme-
mekted(cid:3444)r9.
4.6.1985 tar(cid:3444)h(cid:3444)nde kabul ed(cid:3444)len ve hâlen yürürlükte bulunan 3213 sa-
yılı Maden Kanunu’nun10 5177 sayılı Kanunla11 yapılan değ(cid:3444)ş(cid:3444)kl(cid:3444)kten sonrak(cid:3444)
hâl(cid:3444)n(cid:3444)n (cid:3444)k(cid:3444)nc(cid:3444) maddes(cid:3444)n(cid:3444)n b(cid:3444)r(cid:3444)nc(cid:3444) fıkrasına göre, maden, yer kabuğunda ve
su kaynaklarında tab(cid:3444)(cid:3444) olarak bulunan ekonom(cid:3444)k ve t(cid:3444)carî değer(cid:3444) olan pet-
rol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan12 her türlü madded(cid:3444)r
6 Göğer, Maden, s. 40; Özkan Uçkan, Türk Hukukunda Madenc(cid:3444)l(cid:3444)ğe İl(cid:3444)şk(cid:3444)n Haklar ve Bunla-
rın T(cid:3444)caret Ş(cid:3444)rketler(cid:3444)ne Sermaye Olarak Get(cid:3444)r(cid:3444)lmes(cid:3444), Esk(cid:3444)şeh(cid:3444)r 1983, s. 33; Kemal Erdoğan,
Rödövans Sözleşmes(cid:3444), Ankara 2017, s. 43.
7 Jeoloj(cid:3444)k ve ekonom(cid:3444)k açıdan maden kavramı (cid:3444)ç(cid:3444)n bkz., Uçkan, s. 34-38.
8 Yavuz Fındıkg(cid:3444)l, Maden Hukuku, İstanbul 1966, s. 2; Çev(cid:3444)kçel(cid:3444)k, Murad(cid:3444)ye, Türk İdare
Hukukunda Maden İşletme ve Rödovans Sözleşmeler(cid:3444), Ankara 2017, s. 21; Topaloğlu, Ma-
den Hukuku, s. 12; Tell(cid:3444), s. 70; Uçkan, s. 38.
9 Fındıkg(cid:3444)l, s. 2-3; Tell(cid:3444), s. 70; Uçkan, s. 39; Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 12; Çev(cid:3444)kçel(cid:3444)k,
s. 21.
10 RG. 15.6.1985, S.18785.
11 RG. 5.6.2004, S.25483.
12 Gerçekten, b(cid:3444)rçok ülke petrol ve doğal gazı maden hukukunun kapsamından çıkartmıştır.
Durum, Türk maden hukuku yönünden de böyled(cid:3444)r. Bkz., Erdoğan Göğer, Petrol Hukuku,
Ankara 1967, s. 25; Göğer, Maden, s. 12. Z(cid:3444)ra, bu maddeler(cid:3444)n kend(cid:3444) kanunları vardır. Ger-
çekten, petrol (cid:3444)ç(cid:3444)n 30.5.2013 tar(cid:3444)h ve 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu (RG. 11.6.2013, S.
28674) ve jeotermal kaynaklar (cid:3444)ç(cid:3444)n 3.6.2007 tar(cid:3444)h ve 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve
98 Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1
Kemal ERDOĞAN
(MadK.m.2/I)13. Maddede, genel b(cid:3444)r maden tanımı yapılarak bu tanımın kap-
samına g(cid:3444)ren maddeler(cid:3444)n maden olarak kabul ed(cid:3444)leceğ(cid:3444) düzenlenm(cid:3444)şt(cid:3444)r. Bu dü-
zenleme tarzı, Türk hukukunda sayma s(cid:3444)stem(cid:3444)n(cid:3444)n yer(cid:3444)ne tanımlayıcı s(cid:3444)stem(cid:3444)n
kabul ed(cid:3444)ld(cid:3444)ğ(cid:3444)n(cid:3444) göstermekted(cid:3444)r14. Aynı madden(cid:3444)n (cid:3444)k(cid:3444)nc(cid:3444) fıkrasında “Maden-
ler aşağıda sıralanan gruplara göre ruhsatlandırılır” den(cid:3444)ld(cid:3444)kten sonra bazı
madenler(cid:3444)n gruplar hâl(cid:3444)nde sayılması da bu durumu değ(cid:3444)şt(cid:3444)rmez. Z(cid:3444)ra (cid:3444)k(cid:3444)nc(cid:3444)
fıkrada madenler(cid:3444)n tek tek sayılmasının amacı, sayılan maddelere maden sıfa-
tı vermek değ(cid:3444)l, sayılan madenler(cid:3444)n hang(cid:3444) gruba a(cid:3444)t olduğunu bel(cid:3444)rlemekt(cid:3444)r15.
Tüm bu nedenlerle, kanundak(cid:3444) maden tanımının özell(cid:3444)kler(cid:3444)n(cid:3444) taşıyan ve henüz
keşfed(cid:3444)len, bu nedenle de kanunda sayılan madenler arasında bulunmayan b(cid:3444)r
madde de maden olarak kabul ed(cid:3444)lecekt(cid:3444)r. Y(cid:3444)ne de, 5177 sayılı Kanunla ya-
pılan değ(cid:3444)ş(cid:3444)kl(cid:3444)kle, Enerj(cid:3444) ve Tab(cid:3444)(cid:3444) Kaynaklar Bakanlığına l(cid:3444)stede bulunmayan
b(cid:3444)r maden(cid:3444) yönetmel(cid:3444)kle kanunda yer alan gruplardan b(cid:3444)r(cid:3444)ne sokma yetk(cid:3444)s(cid:3444)
ver(cid:3444)lm(cid:3444)şt(cid:3444)r16.
Doğal M(cid:3444)nerall(cid:3444) Sular Kanunu (RG. 13.6.2007, S. 26551) yürürlükted(cid:3444)r. Doğal gazlar hak-
kında (cid:3444)se 18.4.2001 tar(cid:3444)h ve 4646 sayılı Doğal Gaz P(cid:3444)yasası Kanunu’nun (Elektr(cid:3444)k P(cid:3444)yasası
Kanununda Değ(cid:3444)ş(cid:3444)kl(cid:3444)k Yapılması ve Doğal Gaz P(cid:3444)yasası Hakkında Kanun) (RG. 2.5.2001,
S. 24390) 4 üncü maddes(cid:3444)nde, doğal gaz arama ve üret(cid:3444)m faal(cid:3444)yetler(cid:3444)n(cid:3444)n 6326 sayılı Petrol
Kanununa göre yapılacağı bel(cid:3444)rt(cid:3444)lm(cid:3444)şt(cid:3444)r. Ayrıca, 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu’nun 27 nc(cid:3444)
maddes(cid:3444)n(cid:3444)n (cid:3444)k(cid:3444)nc(cid:3444) fıkrasının (cid:3444)k(cid:3444)nc(cid:3444) cümles(cid:3444)ne göre, “Diğer mevzuatta 6326 sayılı Kanuna
yapılmış olan atıfl ar bu Kanuna yapılmış sayılır”.
13 Günay’a göre, mevcut kanunda maden, “yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak
bulunması”, “ekonomik ve ticari değere sahip olması”, “petrol, doğal gaz, jeotermal ve su
kaynakları dışında olması”, “her türlü madde olabilmesi” ve “sayma yoluyla bazı maden-
lerin adının belirtilmesi” şekl(cid:3444)nde beş farklı değ(cid:3444)şkenle açıklanmıştır (bkz., Ömer Günay,
Maden Hukuku (Kavramlar- İlkeler- Tanımlar), Ankara 2016, s. 21-22).
14 Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 13. Buna karşılık, 6309 sayılı Maden Kanunu’nun yürürlükte
olduğu dönemde, Fındıkg(cid:3444)l, tanımlayıcı s(cid:3444)stem(cid:3444)n maden kavramının sınırlarının tam olarak
bel(cid:3444)rlenememes(cid:3444) ve sayma s(cid:3444)stem(cid:3444)nde de bazı maddeler(cid:3444)n sayılmasının unutulması sebe-
b(cid:3444)yle mahzurlu olduğunu bel(cid:3444)rtm(cid:3444)şt(cid:3444)r. Ancak, yazara göre, sayma s(cid:3444)stem(cid:3444)n(cid:3444)n kabul ed(cid:3444)lmes(cid:3444)
ve yetk(cid:3444)l(cid:3444) b(cid:3444)r merc(cid:3444)e maden sayma yetk(cid:3444)s(cid:3444)n(cid:3444)n ver(cid:3444)lmes(cid:3444) hâl(cid:3444)nde sayma s(cid:3444)stem(cid:3444) tanımlayıcı
s(cid:3444)steme terc(cid:3444)h ed(cid:3444)lmel(cid:3444)d(cid:3444)r (bkz., age., s. 3).
15 Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 13. Buna karşılık, Günay’a göre, madden(cid:3444)n b(cid:3444)r(cid:3444)nc(cid:3444) fıkrasında
tanımlayıcı s(cid:3444)stem, (cid:3444)k(cid:3444)nc(cid:3444) fırkasında sayma s(cid:3444)stem(cid:3444) ben(cid:3444)msenm(cid:3444)şt(cid:3444)r. İk(cid:3444)nc(cid:3444) fıkrada sayma
s(cid:3444)stem(cid:3444)n(cid:3444)n kabul ed(cid:3444)lmes(cid:3444), b(cid:3444)r(cid:3444)nc(cid:3444) fıkrada yapılan tanımın tüm önem(cid:3444)n(cid:3444) ortadan kaldırmıştır
(Günay, s. 22). Aynı yönde bkz., Demet Özdamar, Maden Hakkının Ver(cid:3444)lmes(cid:3444) ve Bu Hak-
kın Devr(cid:3444), Prof. Dr. Turhan Tûfan Yüce’ye Armağan, İzm(cid:3444)r 2001, s. 319; Mel(cid:3444)h Turhan,
Türk(cid:3444)ye’de Maden Hukukunun Tar(cid:3444)h(cid:3444) Gel(cid:3444)ş(cid:3444)m(cid:3444) ve Bazı Ülkelerle Mukayeses(cid:3444), Maden Hu-
kuku B(cid:3444)ld(cid:3444)r(cid:3444)ler K(cid:3444)tabı, Ankara 2016, s. 22.
16 Günay, (cid:3444)k(cid:3444)nc(cid:3444) fıkrada sayma s(cid:3444)stem(cid:3444)n(cid:3444)n ben(cid:3444)msend(cid:3444)ğ(cid:3444)n(cid:3444) kabul ett(cid:3444)ğ(cid:3444) (cid:3444)ç(cid:3444)n, Bakanlığa ver(cid:3444)len
bu yetk(cid:3444)y(cid:3444) eleşt(cid:3444)rmekted(cid:3444)r. Z(cid:3444)ra, yazara göre, maden hakları ve madenc(cid:3444)l(cid:3444)k faal(cid:3444)yetler(cid:3444) ancak
kanunla düzenlenmel(cid:3444)d(cid:3444)r. İdaren(cid:3444)n kanunda maden sayılmayan b(cid:3444)r maddeye maden sıfatı
vermes(cid:3444) yer(cid:3444)nde olmamıştır (bkz., age., s. 24).
Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1 99
Maden Hakkını Dev(cid:3444)r Sözleşmes(cid:3444) İle Rödövans Sözleşmes(cid:3444) Arasındak(cid:3444) Ayırım
Kanunî düzenlemeler (cid:3444)ncelend(cid:3444)kten sonra genel anlamıyla b(cid:3444)r maden
tanımı yapmak gerek(cid:3444)rse, maden, doğal olarak yeryüzünde veya yeraltında
oluşan, şek(cid:3444)llenen ve ekonom(cid:3444)k açıdan değer(cid:3444) olan maddelerd(cid:3444)r. Ancak, her
ne kadar yeraltında oluşan petrol, doğal gaz ve jeotermal (cid:3444)le yeraltında veya
yeryüzünde oluşan su kaynakları ekonom(cid:3444)k açıdan değerl(cid:3444) maddeler olsalar da
Maden Kanunu’nun kapsamı dışında tutulmuştur (MadK.m.2/I).
B. MADEN HAKKI KAVRAMI
Kaynağı Amer(cid:3444)kan hukuku olan maden hakkı (m(cid:3444)neral r(cid:3444)ght) kavra-
mı, Maden Kanunu’nun üçüncü maddes(cid:3444)n(cid:3444)n b(cid:3444)r(cid:3444)nc(cid:3444) fıkrasında ve Maden
Yönetmel(cid:3444)ğ(cid:3444)’n(cid:3444)n17 dördüncü maddes(cid:3444)n(cid:3444)n b(cid:3444)r(cid:3444)nc(cid:3444) fıkrasının “(cid:3444)(cid:3444)” bend(cid:3444)nde “ma-
denlerin aranması, bulunması ve işletilebilmesi için verilen izinler ve maden
yataklarının bulunmasına yardımcı olanlara tanınan maddî imkânlar” şekl(cid:3444)n-
de tanımlanmıştır.
Maden hakkı kavramı öğret(cid:3444)de farklı şek(cid:3444)llerde tanımlanmaktadır. B(cid:3444)r
görüşe göre18, madenc(cid:3444) hakkında kanun ve/veya ruhsatnameden doğan hak ve
yükümlülükler topluluğunun maden hakkı olarak (cid:3444)s(cid:3444)mlend(cid:3444)r(cid:3444)leb(cid:3444)lmes(cid:3444) müm-
kündür. B(cid:3444)r başka dey(cid:3444)şle, her b(cid:3444)r ruhsatnameden ve/veya doğrudan kanun-
dan doğan haklar ve yükümlülükler demet(cid:3444) maden hakkıdır. D(cid:3444)ğer b(cid:3444)r görüşe
göreyse19, maden hakkı (cid:3444)le madenc(cid:3444)l(cid:3444)k alanında ver(cid:3444)len (cid:3444)z(cid:3444)n ve ruhsatlar (cid:3444)le
bunların oluşturduğu hukukî statü anlaşılmaktadır.
Maden hakkı,“tekaddüm hakkı”, “maden arama hakkı”, “maden iş-
letme hakkı”, “buluculuk hakkı” şekl(cid:3444)ndek(cid:3444) haklar topluluğundan meydana
gel(cid:3444)r20. Kanunda öngörülen şartların gerçekleşmes(cid:3444)yle veya maden ruhsatı-
nın alınmasıyla bu haklar doğar. Meselâ, madenc(cid:3444) (A), maden arama ruhsa-
tının maden s(cid:3444)c(cid:3444)l(cid:3444)ne tesc(cid:3444)l(cid:3444) (cid:3444)le b(cid:3444)rl(cid:3444)kte maden arama hakkını kazanacakken;
MadK.m.15’te sayılan şartların gerçekleşmes(cid:3444)yle buluculuk hakkı kazanır.
Ancak, (A)’nın sah(cid:3444)p olduğu haklar hep b(cid:3444)rl(cid:3444)kte maden hakkı olarak (cid:3444)s(cid:3444)mlen-
d(cid:3444)r(cid:3444)lmekted(cid:3444)r. Z(cid:3444)ra, maden hakkı tekd(cid:3444)r21.
17 RG. 21.9.2017, S.30187.
18 Göğer, Maden, s. 104; Özdamar, Maden İrt(cid:3444)fakı, s. 320; Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 60;
Sez(cid:3444)n Öztoprak, (6592 sayılı Kanun (cid:3444)le Yapılan Değ(cid:3444)ş(cid:3444)kl(cid:3444)klerle) Kömür Ocaklarının Özel
Hukuk K(cid:3444)ş(cid:3444)ler(cid:3444) Tarafından İşlet(cid:3444)lmes(cid:3444), Ankara 2015, s. 79; Hüsey(cid:3444)n Amıklıoğlu, Rödovans
Sözleşmes(cid:3444), Ankara 2016, s. 32; Mustafa Kuşçu, Maden Hukuku ve Uygulamaları, Isparta
2007, s. 13.
19 Aydın Gülan, Maden İdare Hukukumuzun Ana İlkeler(cid:3444) ve Temel Müesseseler(cid:3444), İstanbul
2008, s. 147.
20 Göğer, Maden, s. 104; Fındıkg(cid:3444)l, s. 89-91; Gülan, s. 147; Topaloğlu, Maden Hukuku, s.
36; Günay, s. 39-43; Erdoğan, s. 42; Öztoprak, s. 79-86; Amıklıoğlu, s. 32.
21 Göğer, Maden, s. 104.
100 Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1
Kemal ERDOĞAN
Maden hakkı, hüküm ve sonuçlarını maden s(cid:3444)c(cid:3444)l(cid:3444)ne tesc(cid:3444)l ed(cid:3444)ld(cid:3444)ğ(cid:3444) anda
doğurur. MadK.m.38/III hükmüne göre, maden s(cid:3444)c(cid:3444)l(cid:3444) alen(cid:3444)d(cid:3444)r ve maden s(cid:3444)c(cid:3444)-
l(cid:3444)ndek(cid:3444) kayıtların b(cid:3444)l(cid:3444)nmed(cid:3444)ğ(cid:3444) (cid:3444)dd(cid:3444)a ed(cid:3444)lemez. S(cid:3444)c(cid:3444)le tesc(cid:3444)l ed(cid:3444)len maden hakla-
rı, herkese karşı (cid:3444)ler(cid:3444) sürüleb(cid:3444)l(cid:3444)r hâle gel(cid:3444)r. Bu durum, maden hakkının b(cid:3444)r aynî
hak olduğunu göstermekted(cid:3444)r22. Ancak, maden hakkı, Medenî Kanunda sınırlı
sayı prens(cid:3444)b(cid:3444)ne göre sayılan aynî haklar arasında bulunmamaktadır. Ayrıca,
maden hakkı, tes(cid:3444)s(cid:3444)nde (cid:3444)darî makamın yetk(cid:3444)l(cid:3444) olması ve s(cid:3444)c(cid:3444)le kaydı (cid:3444)ç(cid:3444)n her-
hang(cid:3444) b(cid:3444)r mahkeme kararına gerek olmaması bakımından eşya hukukundak(cid:3444)
aynî haklardan farklıdır. Bu nedenle, maden hakkının kend(cid:3444)ne özgü b(cid:3444)r aynî
hak olduğu (cid:3444)ler(cid:3444) sürüleb(cid:3444)l(cid:3444)r23.
Öte yandan, bazı Yargıtay kararlarında24, (cid:3444)şletme hakkının, sah(cid:3444)b(cid:3444)ne (cid:3444)z(cid:3444)n
aldığı alanda (cid:3444)nt(cid:3444)fa hakkı (cid:3444)çer(cid:3444)kl(cid:3444) b(cid:3444)r hak sağladığı (cid:3444)fade ed(cid:3444)lm(cid:3444)şt(cid:3444)r. Ancak, bu
kararlara dayanarak, maden hakkının b(cid:3444)r tür (cid:3444)nt(cid:3444)fa hakkı olduğunu söylemek
mümkün değ(cid:3444)ld(cid:3444)r. Z(cid:3444)ra Yargıtay, bu kararlarında maden hakkının sah(cid:3444)b(cid:3444)ne sağ-
ladığı yetk(cid:3444)ler(cid:3444) anlatmak (cid:3444)ç(cid:3444)n (cid:3444)nt(cid:3444)fa hakkını örnek olarak gösterm(cid:3444)şt(cid:3444)r. Ayrıca,
maden hakkının (cid:3444)nt(cid:3444)fa hakkı olarak kabul ed(cid:3444)lmes(cid:3444) varsayımında (cid:3444)se, maden
haklarının devr(cid:3444) ve m(cid:3444)ras yoluyla (cid:3444)nt(cid:3444)kal(cid:3444) mümkün olmayacaktır. Buna kar-
şılık, MadK.m.5/IV’de maden haklarının m(cid:3444)ras yoluyla (cid:3444)nt(cid:3444)kal(cid:3444)n(cid:3444)n mümkün
olduğunun25, MadK.m.5/II’de maden ruhsatlarının ve buluculuk haklarının
22 Gerçekten, Çanga / Çanga’ya göre, maden hakları, aynî hak (cid:3444)çer(cid:3444)kl(cid:3444)d(cid:3444)r (bkz., age., s. 193).
Gülan’a göreyse, maden hakkı, hukukî bakımdan kuvvetlend(cid:3444)r(cid:3444)lm(cid:3444)ş, herkese karşı (cid:3444)ler(cid:3444) sü-
rüleb(cid:3444)len ve üzer(cid:3444)nde (cid:3444)potek tes(cid:3444)s ed(cid:3444)leb(cid:3444)len aynî n(cid:3444)tel(cid:3444)ğe kavuşan b(cid:3444)r haktır. Ancak, eşya
hukukunda düzenlenen aynî haklardan farklı olarak (cid:3444)dare b(cid:3444)r mahkeme kararına gerek duy-
madan tek tarafl ı (cid:3444)şlemler(cid:3444) (cid:3444)le bu hakları etk(cid:3444)ley(cid:3444)c(cid:3444) sonuçlar ortaya çıkarab(cid:3444)lmekted(cid:3444)r (bkz.,
age., s. 198-199). Aynı yönde bkz., Öztoprak, s. 84.
23 Özdamar, Maden İrt(cid:3444)fakı, s. 320; Erdoğan, s. 43; Amıklıoğlu, s. 33. 6309 sayılı Maden
Kanunu’nun yürürlükte olduğu zaman, maden hakkının hukukî n(cid:3444)tel(cid:3444)ğ(cid:3444) tartışmalı (cid:3444)d(cid:3444). Bu
konuda, Türk hukukunda, maden hakkının “idarî şart işlem”, “idarî şartlı işlem” ve “idarî
hizmet sözleşmesi” olduğu f(cid:3444)k(cid:3444)rler(cid:3444) (cid:3444)ler(cid:3444) sürülmüştü. Buna karşılık, Amer(cid:3444)kan hukukunda,
maden hakkının “medenî hukuk dışında düzenlenmiş aynî hak”, “gayri maddî mal” ve “ya-
rıcılık veya ortakçılık sözleşmesi” olduğu f(cid:3444)k(cid:3444)rler(cid:3444) (cid:3444)ler(cid:3444) sürülmüştür. Bu konuda bkz., Göğer,
Maden, s. 105-106.
24 Bkz., 14.HD. 13.2.2007, E.2006/15092 K.2007/1210, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.
kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 21.2.2017); 4.HD. 14.12.2004, E.2004/5947 K.2004/14237,
(Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 21.2.2017); 4.HD.
2.10.1997, E.1996/13328 K.1997/9052, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).com,
Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 21.2.2017).
25 Gerçekten, MadK.m.5/IV uyarınca “Maden hak ve vecibeleri miras yolu ile intikal eder. Bu
hak ve vecibeler, bütün mirasçıların vekaletini havi bir vekaletname ile 6 ncı maddede be-
lirtilen niteliklere sahip mirasçılardan birine veya üçüncü bir şahsa devredilir. Mirasçıların
ittifak edememeleri halinde mirasçılardan birinin müracaatı ile mahkeme mirasçılardan bu
hakkın en ehil olana tahsisine veya bu da mümkün olmazsa ruhsatın satılmasına karar verir.
Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1 101
Maden Hakkını Dev(cid:3444)r Sözleşmes(cid:3444) İle Rödövans Sözleşmes(cid:3444) Arasındak(cid:3444) Ayırım
devred(cid:3444)leb(cid:3444)leceğ(cid:3444)n(cid:3444)n ve MadK.m.38/II’de maden haklarının devr(cid:3444)n(cid:3444)n maden
s(cid:3444)c(cid:3444)l(cid:3444)ne (cid:3444)şleneceğ(cid:3444)n(cid:3444)n bel(cid:3444)rt(cid:3444)lmes(cid:3444) maden hakkının b(cid:3444)r tür (cid:3444)nt(cid:3444)fa hakkı olarak
kabulüne engeld(cid:3444)r. Bu nedenle, maden hakkının kend(cid:3444)ne özgü aynî b(cid:3444)r hak
olarak kabulü yer(cid:3444)nde olacaktır26.
III. TANIM
A. MADEN HAKKINI DEVİR SÖZLEŞMESİNİN TANIMI
Maden hakkını dev(cid:3444)r sözleşmes(cid:3444), maden hakkının b(cid:3444)r başka k(cid:3444)ş(cid:3444)ye dev-
red(cid:3444)lmes(cid:3444) amacıyla yapılan sözleşmed(cid:3444)r. Gerek Maden Kanunu’nda gerek de
Maden Yönetmel(cid:3444)ğ(cid:3444)’nde maden hakkını dev(cid:3444)r sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n tanımına yer ve-
r(cid:3444)lmem(cid:3444)şt(cid:3444)r. Ancak, MadK.m.5/II, III hükümler(cid:3444)nde maden ruhsatları ve bulu-
culuk haklarının devred(cid:3444)leb(cid:3444)leceğ(cid:3444), dev(cid:3444)r yapılmadan önce arama ve (cid:3444)şletme
ruhsatlarının dev(cid:3444)r tar(cid:3444)h(cid:3444)ndek(cid:3444) değer(cid:3444)n(cid:3444)n (cid:3444)k(cid:3444) katı kadar dev(cid:3444)r bedel(cid:3444) alınacağı,
devr(cid:3444)n Bakanlık onayı (cid:3444)le gerçekleşeceğ(cid:3444) ve n(cid:3444)hayet devr(cid:3444)n maden s(cid:3444)c(cid:3444)l(cid:3444)ne
şerh ed(cid:3444)lmes(cid:3444) (cid:3444)le tamam olacağı düzenlenm(cid:3444)şt(cid:3444)r. Y(cid:3444)ne, söz konusu madden(cid:3444)n
beş(cid:3444)nc(cid:3444) fırkasında dev(cid:3444)r ve (cid:3444)nt(cid:3444)kal (cid:3444)şlemler(cid:3444)ne (cid:3444)l(cid:3444)şk(cid:3444)n usul ve esasların yönet-
mel(cid:3444)kle düzenleneceğ(cid:3444) hüküm altına alınmıştır. Maden Yönetmel(cid:3444)ğ(cid:3444)’n(cid:3444)n “De-
vir” başlıklı 82 (cid:3444)nc(cid:3444) maddes(cid:3444)nde (cid:3444)se, maden ruhsat ve sert(cid:3444)f(cid:3444)kalarının devr(cid:3444)ne
(cid:3444)l(cid:3444)şk(cid:3444)n ayrıntılı b(cid:3444)r düzenleme yapılmasına rağmen, maden hakkını dev(cid:3444)r söz-
leşmes(cid:3444)n(cid:3444)n tanımına yer ver(cid:3444)lmem(cid:3444)şt(cid:3444)r.
Maden arama ve (cid:3444)şletme ruhsatları (cid:3444)le buluculuk hakkının devred(cid:3444)leb(cid:3444)l-
mes(cid:3444) (cid:3444)ç(cid:3444)n, öncel(cid:3444)kle tarafl ar arasında ruhsat devr(cid:3444)n(cid:3444) konu alan b(cid:3444)r borçlandırıcı
(cid:3444)şlem(cid:3444)n yapılması gerekmekted(cid:3444)r. Maden haklarının devr(cid:3444)n(cid:3444) konu alan, borç-
landırıcı (cid:3444)şlemler genell(cid:3444)kle satış, bağışlama ve mal değ(cid:3444)ş(cid:3444)m sözleşmes(cid:3444)d(cid:3444)r27.
Maden hakkının devr(cid:3444)n(cid:3444) konu alan bu tür sözleşmeler(cid:3444), “maden hakkını devir
sözleşmesi (maden ruhsatı devir sözleşmesi)” olarak adlandırmak mümkün-
dür.
Maden hakkını dev(cid:3444)r sözleşmes(cid:3444), öncek(cid:3444) ruhsat sah(cid:3444)b(cid:3444)n(cid:3444)n maden hak-
kını (dolayısıyla da maden ruhsatını) devretmey(cid:3444) taahhüt ett(cid:3444)ğ(cid:3444); buna karşılık
Mahkeme bu hususu basit muhakeme usulü ile halleder. Eğer dava söz konusu değil ise 6
ay içerisinde intikal işlemleri tamamlanmayan ruhsatlar fesh edilir”. Anılan hükmün ruhsat
sah(cid:3444)b(cid:3444)n(cid:3444)n ga(cid:3444)pl(cid:3444)ğ(cid:3444)ne karar ver(cid:3444)lmes(cid:3444) hâl(cid:3444)nde de uygulama alanı bulab(cid:3444)leceğ(cid:3444) (cid:3444)ler(cid:3444) sürüleb(cid:3444)l(cid:3444)r.
Ga(cid:3444)pl(cid:3444)k kurumu (cid:3444)le (cid:3444)lg(cid:3444)l(cid:3444) ayrıntılı b(cid:3444)lg(cid:3444) (cid:3444)ç(cid:3444)n bkz., Hüsey(cid:3444)n Tokat, Türk Hukukunda Ga(cid:3444)pl(cid:3444)k,
Ankara 2018; Hüsey(cid:3444)n Tokat, Ga(cid:3444)pl(cid:3444)ğ(cid:3444)n A(cid:3444)le Hukuku Yönünden Sonuçları, Selçuk Ün(cid:3444)ver-
s(cid:3444)tes(cid:3444) Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444), C.25, S. 2, 2017, s.523-547.
26 Erdoğan, s.43.
27 Özdamar, Maden Hakkının Devr(cid:3444), s. 125; Erdoğan, s. 103.
102 Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1
Kemal ERDOĞAN
yen(cid:3444) ruhsat sah(cid:3444)b(cid:3444)n(cid:3444)n de bazen b(cid:3444)r bedel ödemey(cid:3444) ya da b(cid:3444)r şey(cid:3444)n mülk(cid:3444)yet(cid:3444)n(cid:3444)
karşı tarafa geç(cid:3444)rmey(cid:3444) taahhüt ett(cid:3444)ğ(cid:3444), bazen de herhang(cid:3444) b(cid:3444)r yükümlülük altına
g(cid:3444)rmed(cid:3444)ğ(cid:3444) b(cid:3444)r özel hukuk sözleşmes(cid:3444)d(cid:3444)r şekl(cid:3444)nde tanımlanab(cid:3444)l(cid:3444)r28.
B. RÖDÖVANS SÖZLEŞMESİNİN TANIMI
Maden Kanunu’nda rödövans sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n de tanımına yer ver(cid:3444)lme-
m(cid:3444)şt(cid:3444)r. Bu bakımdan, rödövans sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n, henüz kanunî tanıma kavuşma-
dığı söyleneb(cid:3444)l(cid:3444)r. Buna karşılık, MY.m.4/I-rr hükmünde rödövans sözleşmes(cid:3444)
tanımlanmıştır. Söz konusu hükme göre, rödövans sözleşmes(cid:3444), “ruhsat saha-
larındaki madenlerin üretilerek değerlendirilmesi amacıyla üçüncü kişilere
veya kuruluşlara tasarruf hakkı sağlamak üzere ruhsat sahasının tamamı29 ya
da bir kısmı30 için ruhsat sahiplerinin bu kişilerle yapmış oldukları sözleşme-
leri, … ifade eder”31.
Rödövans sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n yargı kararlarında da tanımlandığını görmek
mümkündür. Bu konuda Yargıtay’ın b(cid:3444)r kararında32 rödövans sözleşmes(cid:3444)n(cid:3444)n
“genel olarak, maden ruhsat alanlarının sahibi tarafından sözleşme ile özel
veya tüzel bir kişiye bir süre terk edilmesi durumunda, maden ocağının işletil-
mesini üstlenen özel veya tüzel kişinin ruhsat sahibine ürettiği her bir ton ma-
den için ödemeyi taahhüt ettiği bir tür maden kirası” olarak tanımlanab(cid:3444)leceğ(cid:3444)
28 Erdoğan, s. 103.
29 21.HD. 21.6.2005, E.2005/791 K.2005/6574, “… Davacı şirket, ruhsat sahibi olduğu rödö-
vans kapsamındaki ocak sahası ve A. tesisini T. Hafriyat Nakliyat San. ve Tic. A.Ş.’ne kirala-
dığını, sözleşme gereğince işin tamamının anılan şirkete verilmesine rağmen, …” (Kazancı
İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 2.4.2016).
30 HGK. 23.10.2013, E.2013/14-215 K.2013/1487, “… 22.07.2004 tarihli heyet raporu ise,
tüm ruhsat alanı olan 149,5 hektar esas alınarak düzenlenmiştir. Oysa ki, davaya konu
rödövans sahası tüm ruhsat alanının 13,20 hektarlık kısmıdır. …” (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444)
Bankası, www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 2.4.2016); aynı yönde bkz., 6.HD. 17.12.2015,
E.2015/1643 K.2015/11213, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m
Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016); 14.HD. 25.1.2012, E.2011/12203 K.2012/824, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)l-
g(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 2.4.2016); 6.HD. 2.7.2013, E.2012/18163
K.2013/11372, “… Tarafl ar arasında 19.08.1999 tarihli rödövans sözleşmesi, 01.09.1999
tarihli “Rödovans Sözleşmesinin Uygulanma Protokolü” başlıklı sözleşme bulunmaktadır.
Sözleşme ile ruhsatı davacıya ait maden sahasının bir bölümü madencilik faaliyetinin yü-
rütülmesi amacıyla davalıya kiraya verilmiştir. …” (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.
kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016); aynı yönde bkz., 14.HD. 5.5.2011, E.2011/1070
K.2011/6216, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016).
31 Erekmekc(cid:3444) / Süleymanoğlu’na göre, bu tanım, sözleşmen(cid:3444)n esaslı unsurlarını (cid:3444)çermemes(cid:3444)
bakımından eks(cid:3444)kt(cid:3444)r (bkz., agm., s. 135). Aynı yönde bkz., Amıklıoğlu, s. 71.
32 20.HD. 22.10.2015, E.2015/7278 K.2015/9894, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.ka-
zanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016).
Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1 103
Maden Hakkını Dev(cid:3444)r Sözleşmes(cid:3444) İle Rödövans Sözleşmes(cid:3444) Arasındak(cid:3444) Ayırım
(cid:3444)fade ed(cid:3444)lm(cid:3444)şt(cid:3444)r. D(cid:3444)ğer b(cid:3444)r Yargıtay kararına göreyse33, “…ruhsat sahaların-
daki madenlerin üretilerek değerlendirilmesi amacıyla üçüncü kişilere veya
kuruluşlara tasarruf hakkı sağlamak üzere ruhsat sahasının tamamı ya da bir
kısmı için ruhsat sahiplerinin bu kişilerle yapmış oldukları sözleşmeler rödo-
vans sözleşmeleridir”. B(cid:3444)r d(cid:3444)ğer Yargıtay kararına göre de34, “Rödovans 3213
S. Maden Kanunu gereğince alınan maden arama ve işletme ruhsatlarının,
ruhsat sahiplerince üçüncü kişilere devredilmesi için yapılan sözleşmelerdir”.
Buna karşılık, Anayasa Mahkemes(cid:3444)35, Uyuşmazlık Mahkemes(cid:3444)36 ve Da-
nıştay37 kararlarında rödövans kavramı kullanılmasına karşın; rödövans söz-
leşmes(cid:3444)n(cid:3444)n tanımına yer ver(cid:3444)lmem(cid:3444)şt(cid:3444)r.
Rödövans sözleşmes(cid:3444), öğret(cid:3444)de de farklı şek(cid:3444)llerde tanımlanmıştır.
Gerçekten, b(cid:3444)r görüşe göre38, rödövans sözleşmes(cid:3444), “maden işletme ruhsatı
sahibinin işletme hakkını belirli bir süre için devretmeyi, bu hakkı devralan
kişinin ise belirli miktarda üretim yapmayı ve ürettiği maden miktarına göre
hesaplanan yıllık rödövans bedelini ödemeyi taahhüt ettiği sözleşme” olarak
tanımlanab(cid:3444)l(cid:3444)r. B(cid:3444)r d(cid:3444)ğer görüşe göreyse39, rödövans sözleşmes(cid:3444), “maden işlet-
me hakkı (ruhsat) sahibinin belirli süreliğine işletme hakkını devretmeyi taah-
33 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.ka-
zanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016). Dolaylı olarak yapılan rödövans sözleşmes(cid:3444) tanımı
(cid:3444)ç(cid:3444)n bkz., 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, “Görüldüğü gibi rödovans söz-
leşmesinde maden işletme ruhsatı sahibinin ruhsat sahasının tamamı ya da bir kısmında-
ki işletme iznini belirli bir süre başkasına devretmesi ve karşılığında genellikle çıkarılan
madenin belirli bir miktarı kadar bedeli rödavans bedeli olarak alması söz konusu olup bu
sözleşme bir nevi hasılat kirası olarak kabul edilmektedir” (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası,
www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016).
34 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.ka-
zanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016).
35 AYM. 15.1.2009, E.2004/70 K.2009/7, (RG. 11.6.2009, S. 27255).
36 UMHB. 9.4.2012, E.2012/98 K.2012/89, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).com,
Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016).
37 D.8.D. 7.9.2015, E.2015/4292 K.2015/6730, (Kazancı İçt(cid:3444)hat B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).
com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016); D.3.D. 17.3.1976, E.1977/256 K.1977/323, (Kazancı İçt(cid:3444)hat
B(cid:3444)lg(cid:3444) Bankası, www.kazanc(cid:3444).com, Er(cid:3444)ş(cid:3444)m Tar(cid:3444)h(cid:3444): 12.4.2016).
38 Gaye Baycık, Rödövans Sözleşmeler(cid:3444)n(cid:3444)n Hukuk(cid:3444) N(cid:3444)tel(cid:3444)ğ(cid:3444) ve Tarafl arın İş Sağlığı ve Güven-
l(cid:3444)ğ(cid:3444) Yükümlülükler(cid:3444), Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C. 2, İstanbul 2011, s. 1895. Ayrıca
bkz., Fred Moulton, Problems and P(cid:3444)tfalls Ar(cid:3444)s(cid:3444)ng from M(cid:3444)neral and Royalty Conveyances,
Amer(cid:3444)can Bar Assoc(cid:3444)at(cid:3444)on, Sect(cid:3444)on of M(cid:3444)neral and Natural Resources Law Proceed(cid:3444)ngs, C.
1956, s. 258-259.
39 Alper Uyumaz / Fatma Güngör, Rödovans Sözleşmes(cid:3444), Gaz(cid:3444) Ün(cid:3444)vers(cid:3444)tes(cid:3444) Hukuk Fakültes(cid:3444)
Derg(cid:3444)s(cid:3444), C. 19, S. 4, 2015, s. 151.
104 Ankara Hacı Bayram Vel(cid:3444) Ün(cid:3444)v.-Hukuk Fakültes(cid:3444) Derg(cid:3444)s(cid:3444) C. XXII, Y. 2018, Sa. 1