M. Fabi Quintiliane institutionis oratoriae Libri XII: Pars 2 Libros VII-XII continens PDF
Preview M. Fabi Quintiliane institutionis oratoriae Libri XII: Pars 2 Libros VII-XII continens
ACADEMIA SCIENTIARVM GERMANICA BEROLINENSIS BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMA^ORVM TEVBNERIANA EDITA CONSILIO ATQVE AVCTORITATE INSTITVTI GRAECOROMANAE ANTIQVITATIS STVDIIS COLENDIS DESTINATI LIPSIAE IN AEDIBVS B.G.TEVBNERI MCM1II Μ. FABI QYINTILIANI INSTITVTIONIS ORATORIAE LIBRI XII EDIDIT LVDWIG RADERMACHER PARS SECVNDA LIBBOS ΥΠ-ΧΙΙ CONTINEN8 EDITIO STEBEOTYPA CORBECTIOB BDITIONIS PBIMAE XXXV ADDENDA ET COBBIOENDA COLLEOIT ET ADIECIT VINZENZ BVCHHEIT LIPSIAE IN AEDIBVS B.G.TEVBNERI MCMLIX BIBLIOTHECAETEVBNERIANAE HVIVS TEMPORIS REDACTOR: JOHANNES IRMSCHER HOC VOLVMEN IMPRIMENDVM CVRAVIT BRVNO DOER LIZENZ -511.38 4/3 76/3β/S9 PBINTBD IH GBBHAHY LIP8IAE: ΤΥΡΙβ B.G.TBVBHBBI (III/18/1S4) · 830 PRAEFATIO Quicumque usque ad hunc diem innotuerunt Institution nis oratoriae codices, eos omnes ex uno aliquo archetypo originem duxisse, sicut in praefatione voluminis prions ex- posui, et I^cunis et vitiis scripturae comraunibus demon- stratur. Atque id ex libris labentis antiquitatis haustam lee- tionum copiam variarum videtur continuisse, quae textui ita additae atque intermixtae fuerunt, ut non nullae hodie quoque media in continuatione verborum legantur, signo, quod est at, interdum proposito. Duae inde Quintiliani re- censiones a viris et artis rhetoricae et sermonis latini sa- tis peritis comparatae sunt, altera postea mutilata, quam librorum utri usque classis optimorum nominibus adhibitis Bernensem adpellamus, altera Ambrosiana. Numquam autem Institutionis oratoriae studium per medium aevum plane interiit1), cuius rei testes cum libri quidam sunt monacho- rum manu scripti et adhuc exstantes, tum excerptorum ali- quod genus, quod hominibus artis oratoriae studiosis ope- rae instrumentum fuit Itaque doctis iis viris, qui renascen- tibus litteris Quintiliani exemplaria novis curis redintegra- verunt, laboris subsidia eaque fortasse plura nec sane peiora quam nos possidemus praesto fuisse minime est mirum. Quo fit, ut in textu et recensendo et emendando librorum recentiorum auxilium respuere neque possimus nec debeamus, sed in tanta eorum copia delectum haberi ne- cesse erit.s) Cum autem de Ambrosianae recensionis et Bernensis auctoritate iudicium satis constet, etiam nunc quae fides habenda sit recentium proventui admodum du- 1) His ipsis diebus utilissima de re proposita docuit Paulus Lehmann, Philologi 89, 349 sqq. 2) Librorum recentiorum notitiam poet Fiervillli curas egre- gias aliosque auxit Achilles Beltrami Mem. del Reale Istituto Lombardo cl. di Iett. Vol. XXII, Mediolani 1910/13 p. 151 sq. Ipse cum Academlae Berollnensis auxlllo adiutus libros Vati- canos exam in are potuerim, de Neapolitanis quattuor a Fran- cisco Hornstein quondam discipulo ante hos viginti annos edoc- tus sum. Vlndobonenses qulnque nemo ante me noscitasse videtur. a* IV PRAEFATIO bitatur, etsi nihil tam apertum constitutumque est quant textum vetustiorem frequentissime recentiorum ope esse correctum. Quam rem ipsa haec nostra editio, in qua tot loci olim tamquam ex emendatione Regii aliorumve editi ad Parisini Ρ eiusque propinquorum fidem referuntur, con- firmat atque testatur. Verum tarnen ne obliviscamur opor- tet, libros recentes, cum a viris doctis in usum studiosorum aliquo modo contaminarentur, non sine licentia esse at- temptatos, ex parte coniectura correctos, ex parte corrup- tos. Auctores a Quintiliano laudatos iidem evolvisse atque secundum Ciceronis, Vergili, Horati aliorumque editiones, quas inspicere poterant, Quintilianum purgasse videntur1), qua in emendandi arte recentiores editores veterum illo- rum temeritatem secutos esse vix credas. Secundum est, quod iam Peterson observavit, codices recentiores omnes mixta aliquo modo vestigia et Bernen- sis ostendere recensionis et Ambrosianae. Itaque quaeri- tur num praeterea aliquid, quod anticum bonumque sit, contineant. Si quis autem ea, quae in apparatu nostro cri- tico proposita sunt, paulo accuratius inspexerit, cum cer- tum ilium, qui inter libros PVMW exstat, conexum co- gnoscet, tum in primisPV contra Ambrosiani et Bernensis testimonia plurimis locis stare videbit. Habent igitur, quam- vis diversi sint generis, tamen commune quoddam funda- mentum, quo in consensu, ut mihi quidem videtur, testes sunt nequaquam contemnendi. Ubi inter se discrepant re- centiores, nisi forte Ambrosiani vel Bernensis auctoritatem sequuntur, maior sane interpolationis est suspicio nec ta- men debet esse vera. Parisinus quidem 7723 (P)*) eiusque gemelli, ex quibus Parisinum 7725 (Q) interdum adhibui, non ita pauca habent alibi non quidem lecta, sed per- saepe probanda, esse autem hoc in numero bonas quas- dam lectiones, quas iam antiqui auctores in exemplaribus suis invenerant, Iulii Victoris aliorumque consensu proba- tur, qua de re in praefatione voluminis prioris egi. Sed quid multa? Codices recentes nisi possideremus, decimus Quintiliani liber ille celeberrimus etiam plures lacunas ha- beret quam nunc habet. Quae cum ita sint, adeas velim adnotationem criticam, quam libri decimi capitis primi paragraphis 46 sq. subieci, inde discas, quotiens librorum 1) Vide quae P. Lehmann observat 1. 1. p. 370. 2) Hunc codicem, quem ex Nicolai Fabri dono Augustus Thuanus acceperat, deinde Laurentius Valla possldebat, in usum meum Parisiis contulit Franclscus Egermann excepto libro de- cimo, cuius collatio Bechero debetur. PRAEFATIO V Parisini (Ρ) et Vaticani (V) lectiones conspirent cum iis excerptis (E), quae saeculo XII Stephanus quidam ex co- dice Beccensi hodie amisso comparavit, eaque observatio confirraatur iis, quae 8,3,71 sq. adnotata sunt. Communis fons proditur. Hie liber sine dubio et antiquus iuit et eius- dem classis, cui Bernensem adnumeramus. Quodsi periit, manserunt eius traditionis vestigia, licet Ambrosianae clas- sis aliorumque inmixta sit memoria. Codex Vindobonensis latinus 30 (W) saeculi XV olim Pontani Neapolitan! fuit, qui alterum codicem, ipsum quo- que fortasse Neapolitanum, contulit (W*), tertia manus Sambuci est, quam neglexi. Hic über Lassbergiano, quem Halmius adhibuit, sine dubio melior est. Codicis Ambrosiani conlatione nova, quam Ferdinandus Becher suum in usum confecerat, uti potui. Quapropter si ab Halmii apparatu discrepantia rettulero, id Becheri auc- toritate factum esse accipiendum erit.1) Sed cum Ambro- sianus codex pretiosissimus sub finem libri noni amissis foliis nos deserat, exinde Harleianum accivi, quem primus W. Peterson, cum librum decimum edidit, tenebris eri- puerat. Cuius viri docti si verum esset iudicium, cum co- dicem ilium, qui post varios fortunae casus hodie in byblio- theca Musei Britannici servatur, ex Bambergensi descrip- tum esse statuit, non tanta eius esset iuxta Bambergen- sem auctoritas. Vereor autem, ne illud iudicium praecipue condicione libri decimi ipsius propria nitatur, cum ea, quae in libro undecimo leguntur, etiam contrariam senten- tiam producere possint. Certe mirum est, quod in Harlei- ani textu eae inveniri solent lectiones, quae in Bamber- gensi a correctore veteri textui super additae sunt haud ita raro corruptissimae et ineptissimae, cum textus Bam- bergensis genuinus id exhibeat, quod unice probandum est. Accedit non ita parvus in Harleiano numerus variarum lectionum, quae ex Bambergensi fonte adhibito explicari nullo modo possunt. Cum autem is librarius, qui Harleianum exaravit, homo fuerit linguae imperitus, qui quascumque in archetypo suo invenerat ineptias cum cura et studio in suum opus transferret, si eum Bambergensi usum esse Pe- tersonio concedemus, necesse tarnen erit concludamus ei alterum quoque codicem praeter Bambergensem ad ma- num fuisse, quem inspicere potuit. Hunc codicem puto fuisse eundem, ex quo in Bambergensi et supplementum 1) Gravissimum fortasse est, quod Ambrosianus quoque 8,6,33 'Obidius' habet, ut reliqui, qua re Heraei emendatio egregia, si omnino confirmanda est, certe conflrmatur. VI PRAEFATIO lacunarum (Q) petitum est et variae lectiones eae, quas b littera significare solemus, textui principali ad scriptae sunt Ita enim facile intellegitur quomodo factum sit, ut Harleianus cum textu Bambergensis secundario congruere soleat. Sed illius libri nunc deperditi varia lectio cum in Bambergensi quoque magna cum diligentia adnotata sit, efficitur ut, quamvis corruptus esset, antiquitate venerabilem eum fuisse existimemus et tali reverentia hominibus insipidis com- mendatum. Qui cum Istesichorum pro Stesichoro, Istoicos pro Stoicis similiaque exhibeat, item ν consonam pro b po- nere amet, in Italia videtur esse ortus. Erat ex Ambrosiani familia, sed multis numeris deterior. Librum Bambergensem ipsum denuo nec sine fructu contuli. Hinc factum est, ut de Bernensis scriptura, qualis ab Haimio indicatur, interdum dubitarem; dubitanti et sciscitanti summa cum liberalitate respondit Ioannes Bioesch bybliothecae Bernensis praefectus.') Ambrosianum II. F 111 sup. saec. X librum pulcherrime duabus columnis scriptum ita cum Bernensi et Bambergensi conspirare vidi*)» ut recte iam ab Haimio sit neglectus; alia res est in Nostrada- mensi, ex quo iam Meister nonnulla adnotaverat.*) Libros manuscriptos ne Halmius quidem cum pulvisculo, ut aiunt, excussit, quod demonstrare possem, si operae pre- tium esset. Ego cum apparatum et brevem, in quantum li- cebat, et, quatenus poteram, perspicuum reddere conatus sim, in quo prae arboribus silvam videre non sit nimiae opus difficultatis, nolim tarnen inter se meam et Meisteri operam confundi, qui quibus rationibus adductus sit ut haec 1) Halmius cum 10,6,5 edidit 'instituendum est ut et di- gredi ex eo et regredi in id facile possimus', in adnotatione addit 'instltuendum et digredi ex eo et reddire in id f. possu- mus M'. Cum autem cet redire' in Bambergensi (et Harlelano) clarissimo ductu scriptum invenirem, de Bernensi solllcltus com- peri idem cet redire' in hoc libro exslare. „Da die Handschrift sehr klar und deutlich geschrieben ist, ist kein Zweifel mög- lich." Mireris de utroque libro non recte esse relatum. 2) Ut foliorum aliquot imagines examinare possem, inter- veniere Ludovico Castiglioni factum est. 3) Sunt lortasse qui sperent allquid fore utilitatis ex codice mutilo Parisino lat. 7719 saec. XIII, qui Puteanus audit; con- siderandum tarnen est, excerpta Parisina saec. XII, quae adhi- buimus, cum ipsa quoque e libro amisso Abbatiae Beccensis ducta sint, ibi, ubi libri veteres et recentes satis multi ad ma- num erant, nihil fere boni in textu constituendo addidisse. At ubi testes veteres plerique desiderantur, ne Puteanus quidem est PRAEFATIO VII adnotaret, ilia sine adnotatione etiam mutaret, mihi quidem obscurum reliquit Inprimis igitur monendum est nihil esse in textu meo, quod ab iusta traditione sine adnotatione declinet, esse autem plerumque neglecta librariorum sor- dida ilia vitia, quibus, quod antiquitus traditum est, inqui- natur quidem sed non tollitur. Itaque operam dedi, ut ea proponerem, quae aut vetustam aliquam ac genuinam lec- tionis varietatem ostendunt aut ad librorum inter se cogna- tionem cognoscendam utilia sunt; hac in re paulo uberior fui in secundo volumine adnotando quam in priore. In scriptura verborum, quae orthographia dicitur, libros antiquos eo usque expressi, ut cautiorum animi hie illic fortasse offendi possint; inde inconstantia ilia orta est, quae nostrae scribendi regulae tantopere adversa a Graecis ve- teribus Romanisque numquam videtur fuisse aliena, etsi Quintilianum ipsum sic semper scripsisse, ut nunc edimus, nemo sanae mentis spondebit, immo, ut exemplo utar, 12,10,30 sine dubio faequum' scripsit, licet faecum' tra- datur. Sed ipsius auctoris manum restituere quis potent, quis audebit? Dulce mihi relinquitur officium, ut gratias agam omni« bus iis, qui hanc editionem consilio, auxilio, industria iu- verunt atque promoverunt, inprimis Guilelmo Kroll et Albino Lesky, qui dum plagulas corrigunt, monendo et emendando ministerium fecerunt mihi et carissimum et utilissimum. TOTIUS OPERIS CONSPECTUS1) LIBER I De pueris erudiendis. Prohoemium de opere dedicando, de eiusdem consilio et auctoribus. — Cap. I. De nutricum, parentium, puero- rum sodalium officio, de loquendi, legendi, scribendi pri- mordiis. — II. Utiliusne domi an in scholis pueri erudian- tur. — III. Qua ratione in parvis ingenia dinoscantur et quo- modo tractanda sint. — IV. De grammatices elementis. — V. De virtutibus ac vitiis sermonis. — VI. De linguae ra- tione, analogia, etymologia, de verborum vetustate et auc- toritate, de consuetudine. — VII. Orthographica. — VIII. Quid pueris legendum sit. — IX. Dicendi apud grammaticum exercitia. — X. An oratori futuro necessaria sit εγκύκλιος παιδεία. De musica. De geometria. — XI. De prima pro- nuntiationis et gestus emendatione. — XII. An plura eodem tempore doceri puerilis aetas possit. LIBER II De primis rhetoris officiis. De arte. I. Quando rhetori sit tradendus puer. — II. De moribus praeceptoris. — III. An eminentissimo quoque praeceptore sit utendum. — IV. De progymnasmatum schola. — V. De lec- tione oratorum et historicorum. Qui primi legendi. —VI. Quae sit materiam hanc tractandi ars. — VII. De ediscendo. — VIII. Secundum sui quemque ingenii naturam esse docen- dum. — IX. De officio discipulorum. — X. De utilitate et ratione declamandi. — XI. An oratori necessaria sit artis cognitio. — XII. Quare ineruditi vulgo ingeniosiores pu- tentur. — XIII. Quis in arte sit modus. — XIV. Materia di- viditur in artem, artificem2), opus5). — XV. Tractatus de arte. Quid sit rhetorice et quis eius finis. — XVI. An utilis sit. —XVII. An ars. —XVIII. Quibus ex artibus. — XIX. Na- 1. Quintiliano non contigit, ut, quae diversis temporibus scholisque tradlta erant, plane Inter se concinnaret. 2) cf. XII1 sq. 3) cf. XII10.
The list of books you might like
