lise öğrencisi ergenlerde atılganlık, sosyal fobi ve boyun eğici davranışları arasındaki ilişki

180 Pages·2015·2.74 MB·Turkish

T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ
ANABİLİM DALI
HRS-YL–2015–0002

LİSE ÖĞRENCİSİ ERGENLERDE ATILGANLIK, SOSYAL
FOBİ VE BOYUN EĞİCİ DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ
İLİŞKİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Betül SARIYAR

DANIŞMAN
Yrd. Doç. Dr. Filiz ADANA

AYDIN-2015
T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI HEMŞİRELİĞİ
ANABİLİM DALI
HRS-YL–2015–0002

LİSE ÖĞRENCİSİ ERGENLERDE ATILGANLIK, SOSYAL
FOBİ VE BOYUN EĞİCİ DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ
İLİŞKİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Betül SARIYAR

DANIŞMAN
Yrd. Doç. Dr. Filiz ADANA

AYDIN-2015
T.C.
ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
AYDIN

Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları
Hemşireliği Programı öğrencisi Betül SARIYAR tarafından hazırlanan ‘’Lise Öğrencisi
Ergenlerde Atılganlık, Sosyal Fobi Ve Boyun Eğici Davranışları Arasındaki İlişki’’
başlıklı tez, 27.05.2015 tarihinde yapılan savunma sonucunda aşağıda isimleri bulunan jüri
üyelerince kabul edilmiştir.

Jüri üyeleri tarafından kabul edilen bu Yüksek Lisans tezi, Enstitü Yönetim
Kurulunun ……………………. sayılı kararıyla ……………. tarihinde onaylanmıştır.

Prof. Dr. Ahmet CEYLAN
Enstitü Müdürü

,

i
ÖNSÖZ

Her birey özünde diğerinden farklı olsa da insan ruhunun en derin ihtiyaçlarından biri
anlaşılmaktır. Ergenlik dönemi hem anlamak hem de anlaşılmak için çaba sarf edilen zor ve
stresli bir süreçtir. Her birey farklı değerlere, inançlara, bakış açılarına ve gereksinimlere
sahiptir. Bu nedenle kişiler arasında çeşitli konularda çatışmaların çıkma olasılığı yüksektir.
Bireylerin sosyo-demografik özellikleri ile kişilerarası ilişkilerde önemli olan atılganlık,
boyun eğici davranışlar ve sosyal fobi kaygı ve kaçınma davranışlarının birbiri ile
etkilendiğini düşünmekteyim. Bu konuların bir biri ile ilişkisinin incelenmesinin topluma ve
bakış açılarına farklı bir görüş sağlayacağını, daha sağlıklı bireyler yetiştirilmesinde önemli
olacağına inanmaktayım.

Bu çalışmanın planlanmasında ve gerçekleşmesinde birçok kişinin katkısı olmuştur.
Öncelikle eğitimim ve araştırma süreci boyunca hem akademik anlamda hem de sosyal-aile
hayatım boyunca örnek alacağım, yardım ve desteğini esirgemeyen, kendisinden çok şey
öğrendiğim, her zaman samimi duygularını belirten, dürüst düşüncelerini ve bilgilerini
yadsımadan paylaşan ve mütevazı tavırları ile anacağım değerli danışmanım Yrd. Doç. Dr.
Filiz ADANA’ya en içten teşekkürlerimi sunarım.

Lisans ve Yüksek lisans eğitim hayatım boyunca çalışmalarımda her türlü önerileri ve
bilgilerinden yararlandığım beni destekleyen, hocalarım Prof. Dr. Fatma DEMİRKIRAN ve
Doç Dr. Hülya ARSLANTAŞ’a gösterdikleri özveri ve anlayış için ayrı ayrı teşekkür ederim.

Çalışmamıza katılımı ve katkılarından dolayı uygulamaya katılan öğrencilere; her
imkânı sunan okul idarecilerine, çalışma sürecinde yanımızda bulunan ve destekleyen
öğretmenlere teşekkür ederim.

Hayatım boyunca bana hep destek veren, sevgisini, anlayışını hiç esirgemeyen, her an
yanımda olup bana hep güvenip ‘’Sen yaparsın ’’ diyen babama, anneme, kardeşime ve
teyzeme sevgilerimi, şükranlarımı sunarım.

ii
Tez sürecine başladığım andan bu yana duaları ile yanımda olan ancak bitimini
göremeyen anneannem Gülten SUDAŞ’ı, büyük dayım Orhan DERDİYOK’u ve dayım Yusuf
DEMİRTEMEL’i saygı ve rahmetle anıyor ve bu tezi onlara adamak istiyorum.

Çalışma Adnan Menderes Üniversitesi kapsamında Bilimsel Araştırmalar Projeleri
Birimi tarafından ASYO-14011 proje kodu ile desteklenmiştir, teşekkürlerimi sunarım.

iii
İÇİNDEKİLER

Sayfa

KABUL VE ONAY
İ
ÖNSÖZ
İİ

İÇİNDEKİLER
İV
SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ
İX
ÇİZELGELER DİZİNİ
X
EKLER
Xİ
1.1 GİRİŞ
1
1.1. Ergenlik Dönemi ve Ergenliğe Kuramsal Bakış
3
1.2. Ergenlik Döneminde Atılganlık, Sosyol Fobi ve Boyun Eğici Davranışlar
9
1.3. Kişiler Arası İlişkilerde Davranış Biçimleri
14
1.3.1. Pasif Davranış
15
1.3.2. Saldırgan Davranış
15
1.3.3. Manipülatif Davranış
15
1.3.4. Atılgan Davranış
15
1.4. Atılganlık
16
1.4.1. Atılgan Davranış Biçimleri
17
1.4.2. Atılgan Kişilerin Özellikleri
19
1.5. Sosyal Fobi
20
1.5.1.Sosyal Fobiye Sahip Kişilerin Davranış Biçimleri
21
1.5.2.Sosyal Fobiye Sahip Kişilerin Özellikleri
21
1.6. Boyun Eğici Davranışlar
22
1.6.1. Boyun Eğici Davranışlara Sahip Kişilerin Davranış Biçimleri
23
1.6.2. Boyun Eğici Davranışlara Sahip Kişilerin Özellikleri
23
2. GEREÇ VE YÖNTEM
25
2.1. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri
25
2.2. Araştırmanın Zamanı
25
2.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
25
2.4. Araştırmaya Alınma ve Araştırmadan Dışlanma Kriterleri
26
iv
2.4.1. Araştırmaya Alınma Kriteri 26
2.4.2. Araştırmadan Dışlama Kriteri 27
2.5. Veri Toplama Araçları 27
2.5.1. Anket Formu 27
2.5.2. Rathus Atılganlık Envanteri (RAE) 27
2.5.3. Liebowitz Sosyal Fobi Belirtileri Ölçeği (LSAÖ) 28
2.5.4. Boyun Eğici Davranışlar Ölçeği (BEDÖ) 29
2.6. Ön Uygulama 30
2.7. Verilerin Toplanması 30
2.8. Verilerin Değerlendirilmesi 30
2.9. Araştırmanın Sınırlılıkları 30
2.10. Araştırmanın Etik Yönü 31
3. BULGULAR 32
Tablo 1. Öğrencilerin Sosyo-demografik Özellikleri 32
Tablo 2. Öğrencilerin Aileye İlişkin Özellikleri 33
Tablo 3. Öğrencilerin Eğitime İlişkin Özellikleri 34
Tablo 4. Öğrencilerin Sağlığına İlişkin Özellikleri 35
Tablo 5. Öğrencilerin Aile ile İlişki Özellikleri 36
Tablo 6. Öğrencilerin Okul Çevresi ile İlişkisi 37
Tablo 7. Öğrencilerin RAE, BEDÖ, LSAÖ ve LSAÖ Kaygı – Kaçınma Alt
ölçeklerinden Aldıkları Puan Ortalamaları 38
Tablo 8. Öğrencilerin RAE, BEDÖ, LSAÖ ve LSAÖ Kaygı – Kaçınma Alt
ölçeklerinden Aldıkları Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 39
Tablo 9. Öğrencilerin Sosyo-Demografik Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 41
Tablo 10. Öğrencilerin Aileye İlişkin Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 42
Tablo 11. Öğrencilerin Eğitime İlişkin Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
karşılaştırılması 43
Tablo 12. Öğrencilerin Sağlığına İlişkin Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 44
Tablo 13. Öğrencinin Aileyle İlişki Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 45
v
Tablo 14. Öğrencilerin Okul Çevresiyle İlişkisi ile RAE Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 46
Tablo 15. Öğrencilerin Sosyo-Demografik Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ
Kaygı Alt Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puanlarının Karşılaştırılması 47
Tablo 16. Öğrencilerin Aileye İlişkin Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı Alt
Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 49
Tablo 17. Öğrencilerin Eğitime İlişkin Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı
Alt Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 51
Tablo 18. Öğrencilerin Sağlığına İlişkin Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı
Alt Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 53
Tablo 19. Öğrencilerin Aile ile İlişki Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı Alt
Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 55
Tablo 20. Öğrencilerin Okul Çevresi ile İlişkisi ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı Alt
Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 56
Tablo 21. Öğrencilerinin Sosyo-Demografik Özellikleri ile BEDÖ Puan
Ortalamalarının Karşılaştırılması 57
Tablo 22. Öğrencilerin Aileye İlişkin Özellikleri ile BEDÖ Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 58
Tablo 23. Öğrencilerin Eğitime İlişkin Özellikleri ile BEDÖ Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 59
Tablo 24. Öğrencilerin Sağlığına İlişkin Özellikleri ile BEDÖ Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 60
Tablo 25. Öğrencilerin Aile ile İlişki Özellikleri ile BEDÖ Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 62
Tablo 26. Öğrencilerin Okul Çevresiyle İlişkisi ile BEDÖ Puan Ortalamalarının
Karşılaştırılması 63
4. TARTIŞMA 64
4.1. Öğrencilerin Sosyo-demografik Özelliklerinin Tartışılması 64
4.2. Öğrencilerin Aileye İlişkin Özelliklerinin Tartışılması 65
4.3. Öğrencilerin Eğitime İlişkin Özelliklerinin Tartışılması 67
4.4. Öğrencilerin Sağlığına İlişkin Özelliklerinin Tartışılması 68
4.5. Öğrencilerin Aile ile İlişki Özelliklerinin Tartışılması 69
4.6. Öğrencilerin Okul Çevresi ile İlişkisinin Tartışılması 70
vi
4.7. Öğrencilerin RAE, BEDÖ, LSAÖ ve LSAÖ Kaygı – Kaçınma Alt
Ölçeklerinden Aldıkları Puan Ortalamalarının Tartışılması 72
4.8. Öğrencilerin RAE, BEDÖ, LSAÖ ve LSAÖ Kaygı – Kaçınma Alt ölçeklerinden
Aldıkları Puan Ortalamalarının Birbiri ile İlişkisinin Tartışılması 73
4.9. Öğrencilerin Sosyo-demografik Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
Tartışılması 75
4.10. Öğrencilerin Aileye İlişkin Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
Tartışılması 76
4.11. Öğrencilerin Eğitime İlişkin Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
Tartışılması 77
4.12. Öğrencilerin Sağlığına İlişkin Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
Tartışılması 78
4.13. Öğrencilerin Aileyle İlişkin Özellikleri ile RAE Puan Ortalamalarının
Tartışılması 79
4.14. Öğrencilerin Okul Çevresiyle İlişkisi ile RAE Puan Ortalamalarının Tartışılması 79
4.15. Öğrencilerin Sosyo-demografik Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı Alt 80
Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Tartışılması
4.16. Öğrencilerin Aileye İlişkin Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı Alt 82
Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Tartışılması
4.17. Öğrencilerin Eğitime İlişkin Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı Alt 84
Ölçeği ve LSAO Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Tartışılması
4.18. Öğrencilerin Sağlığına İlişkin Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı Alt 85
Ölçeği ve LSAO Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Tartışılması
4.19. Öğrencilerin Aile ile İlişki Özellikleri ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı Alt 86
Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Tartışılması
4.20. Öğrencilerin Okul Çevresi ile İlişkisi ile LSAÖ Toplam, LSAÖ Kaygı Alt 87
Ölçeği ve LSAÖ Kaçınma Alt Ölçeği Puan Ortalamalarının Tartışılması
4.21. Öğrencilerin Sosyo-Demografik Özellikleri ile BEDÖ Puan Ortalamalarının 89
Tartışılması
4.22. Öğrencilerin Aileye İlişkin Özellikleri ile BEDÖ Puan Ortalamalarının 90
Tartışılması
4.23. Öğrencilerin Eğitime İlişkin Özellikleri ile BEDÖ Puan Ortalamalarının 90
Tartışılması
vii
4.24. Öğrencilerin Sağlığına İlişkin Özellikleri ile BEDÖ Puan Ortalamalarının 91
Tartışılması
4.25. Öğrencilerin Aile ile İlişki Özellikleri ile BEDÖ Puan Ortalamalarının 92
Karşılaştırılması
4.26. Öğrencilerin Okul Çevresiyle İlişkisi ile BEDÖ Puan Ortalamalarının 93
Tartışılması 94
5. SONUÇ 95
5.1. Sonuç 95
5.2. Öneriler 98
ÖZET 100
SUMMARY 102
KAYNAKLAR 104
ÖZGEÇMİŞ 122
TEŞEKKÜR 124
ÇİZELGELER DİZİNİ 126
EKLER 127

viii