Lichaamshouding en lichaamsbeweging

203 Pages·2004·4.583 MB·Dutch

by  Geerard Siereveld, Cees van Stipdonk

Werkcahier Kwalificatieniveau 3
Lichaamshouding en lichaamsbeweging
302 BASISZORG DEEL 4
wijzer
Gebruiks
Hoe kun je dit werkcahier en de bijbehorende cd-roms gebruiken? De werkcahiers van het
TransferPunt VaardigheidsOnderwijs zijn bedoeld om zo zelfstandig mogelijk de nieuwe vaar-
digheden te leren. Zo zelfstandig mogelijk betekent in dit geval: met zo min mogelijk uitleg en
begeleiding van de docent.
Na een globale verkenning op de inhouden en doelen van dit werkcahier ga jij jouw studie
plannen. Dit doe je in overleg met medestudenten en docenten. Na je planning ga je daadwer-
kelijk aan de slag; je gaat je verdiepen in een nieuw te leren vaardigheid of een aantal vaardig-
heden tegelijk. Bijvoorbeeld de vaardigheden rondom de lichaamshouding en lichaamsbewe-
ging van een zorgvrager. Je hebt misschien al een beeld over hoe dat in zijn werk gaat. Toch is
het ook zinnig eerst goed naar de demonstratie van de vaardigheden op de bij dit werkcahier
behorende cd-roms Lichaamshouding en Lichaamsbeweging te kijken. Als je een goed beeld
hebt van een vaardigheid, kun je beter onthouden waarom een en ander moet gebeuren zoals
beschreven staat.
Via de studieopdrachten verdiep je je eerst in de achtergrondinformatie van de genoemde
vaardigheden. Van jou als verzorgende wordt verwacht dat je kunt toelichten wat je doet, waar-
om je juist dat doet en waarom je dat op die manier doet. Werk samen met medestudenten en
leg elkaar je eigen antwoorden voor. Wist je dat je van uitleggen het meeste leert, meer dan bij-
voorbeeld van het luisteren naar uitleg door een ander? Vergeet niet vragen en discussiepunten
voor de begeleide uren te noteren!
Bij het maken van de stap van het kennen van de handeling naar het kunnen krijg je bij het
uitvoeren van de handeling begeleiding van de vaardigheidsdocent. Zorg dat je goede aanwij-
zingen krijgt om de vaardigheid op de juiste wijze te kunnen uitvoeren. Gebruik de verbalisa-
tieschema’s en de oefen- & observatielijsten al bij de eerste oefeningen. Haal die punten eruit
die voor die oefening van belang zijn.
Oefen zelfstandig met je groepje totdat je zonder risico op fouten, vooral in kritieke punten,
de handeling kunt doen. Gebruik voor het oefenen de oefenopdrachten. Hierdoor blijf je je
in de beroepssituaties plaatsen. Het uitvoeren van een handeling gaat in het begin stroef en in
een laag tempo. Dat geeft niet. Laat nauwkeurigheid voor snelheid gaan. Vraag altijd aan een
onderwijsassistent of een andere deskundige ondersteuning, als je je afvraagt of je een hande-
ling, wel goed uitvoert.
Tot slot: de praktijk
In je stage/praktijkleerperiode oefen je verder met de geleerde vaardigheden.
Voorafgaande aan het oefenen in de praktijk is het handig verschilpunten te benoemen tus-
sen hoe je de handeling op school (of andere settings) geleerd hebt en hoe die praktijksituatie
de uitvoering wenselijk acht. Zorg dat je snapt waarom en maak eigen keuzes. De verkorte
observatielijsten in dit cahier zijn bedoeld als hulpmiddel bij je begeleiding en beoordeling.
Kijk eerst welke punten voor bijvoorbeeld het verplaatsen van een zorgvrager met behulp van
een tillift van belang zijn en spreek dan de concrete criteria af. Je kunt de lijsten ook gebruiken
voor jezelf om te evalueren op hoe je bijvoorbeeld een zorgvrager ondersteund hebt bij in en
uit bed plaatsen.
Mocht je meer informatie willen hebben over het vaardigheidsleren - voor zowel het binnen-
schools leren als voor het leren in de praktijk - kijk dan op de site van het TransferPunt:
www.tpvo.nl
3
Werkcahier Kwalificatieniveau
302 BASISZORG DEEL 4
Lichaamshouding en lichaamsbeweging

Geerard Siereveld
Cees van Stipdonk

TRANSFERPUNT VAARDIGHEIDSONDERWIJS
WWW.TPVO.NL
Skillslab-serie voor verpleegkundige
beroepsvaardigheden
BOHN STAFLEU VAN LOGHUM
Houten 2006
TWEEDE DRUK
Colofon
© 2006 Bohn Stafleu van Loghum, Houten
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomati-
seerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch,
door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de
uitgever.
Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j°
het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17
Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting
Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in
bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever
te wenden.
ISBN 90 313 4513 X
NUR 897
VORMGEVING Grafisch Ontwerp Bureau Hetty Creemers, Maastricht
FOTO’S Hans Oostrum en Peter Oosterwijk
REDACTIE SKILLSLAB
KWALIFICATIENIVEAU 3 Geerard Siereveld
Cees van Stipdonk
Johan van ’t Wout
DRUK Eerste druk 2000
Tweede druk 2006

Bohn Stafleu van Loghum DISTRIBUTEUR IN BELGIË
Het Spoor 2 Standaard Uitgeverij
Postbus 246 Mechelsesteenweg 203
3990 GA Houten 2018 Antwerpen
www.bsl.nl [email protected]
Voorwoord
De Skillslab-methode van het TransferPunt VaardigheidsOnderwijs is al jaren zeer
geliefd bij zowel leerlingen als docenten in het verpleegkundeonderwijs. Voor dit
werkcahier voor niveau 3 is materiaal uit de bestaande mbo-werkcahiers bewerkt.
De inhoud is geordend naar competenties voor niveau 3. De auteurs hebben de zorg-
settings waarin de leerlingen zullen gaan werken als uitgangspunt genomen.
Dit werkcahier maakt deel uit van een reeks, waarin de verpleegtechnische basisvaar-
digheden zijn uitgewerkt. De leerling leert niet alleen een bepaalde vaardigheid uit te
voeren, maar ook waarom de vaardigheid zo moet worden uitgevoerd.
Bij de opzet van de cahiers is ervan uitgegaan dat zorgvragers zo weinig mogelijk
geconfronteerd moeten worden met ongeoefende leerling-verzorgenden. Daarom is
veel plaats ingeruimd voor het praktisch bezig zijn. Alleen door herhaaldelijk en geva-
rieerd te oefenen is het mogelijk om al op school de meeste vaardigheden zodanig in
de vingers te krijgen, dat toepassing op echte zorgvragers – onder begeleiding – ver-
antwoord is.
Wij hebben ernaar gestreefd om uit het leven gegrepen situaties uit de zorg aan de
orde te stellen, zodat de leerlingen plezier hebben in het verwerven van kennis en
vaardigheden en een beeld krijgen van hun toekomstige beroep.
Bij het werken met deze cahiers wordt een bepaalde mate van zelfstandigheid van de
leerlingen verwacht. Zelfstandigheid wil overigens niet zeggen individueel studeren.
Integendeel: we stimuleren het werken in kleine werkgroepen. Door goed (en leuk)
samen te werken zal het studeren aantrekkelijk blijven en meer rendement opleveren.
Samenwerken wil zeggen dat een leerling af en toe een ‘voortrekker’ moet zijn, maar
ook wel eens wat mag ‘leunen’. Er moet wel een goede balans bestaan tussen deze
twee uitersten.
Het werkcahier en met name de inhoudelijke analyses zijn door Fred Dingemans
doorgenomen en van commentaar voorzien.
Wij houden ons aanbevolen voor commentaar en suggesties.
De redactie van Skillslab Kwalificatieniveau 3
Geerard Siereveld
Cees van Stipdonk
Johan van ’t Wout.
5
Inhoud
Voorwoord 5
1 Informatie over het werkcahier 11
2 Inleiding 13
3 Beginvereisten en voorkennistoets 15
3.1 BEGINVEREISTEN 15
3.2 VOORKENNISTOETS 15
4 Basistechnieken bij het verplaatsen van zorgvragers 17
4.1 INLEIDING 17
4.1.1 RICHTLIJNEN VANUIT ARBOWET 17
4.1.2 ALGEMENE ADVIEZEN 18
4.1.3 ADVIEZEN VANUIT DE KINESIONOMIE 18
4.1.4 ADVIEZEN VANUIT DE HAPTONOMIE 19
4.2 STUDIEACTIVITEITEN 19
4.2.1 IK NEEM EEN HOUDING AAN [ORIËNTATIETAAK] 19
4.2.2 ZIT U GOED? [TOEPASSINGSTAAK] 20
4.2.3 ALS IK DAT HAD GEWETEN [TOEPASSINGSTAAK] 21
4.2.4 EEN DING TIL JE, EEN MENS VERPLAATS JE [TOEPASSINGSTAAK] 22
4.2.5 JA, NATUURLIJK [TOEPASSINGSTAAK] 23
4.3 LEERRESULTATEN 24
5 Ondersteunen bij het lopen, vallen en opstaan 25
5.1 INLEIDING 25
5.2 STUDIEACTIVITEITEN 25
5.2.1 JE MAG ME HELPEN MAAR NIET STUREN[INLEVINGSTAAK] 25
5.2.2 STILSTAAN BIJ LOPEN [ERVARINGSTAAK] 25
5.2.3 IK BEN TOCH GEEN OUDE MAN[STUDIE-/TOEPASSINGSTAAK] 27
5.2.4 WAT LOOPT WEL EN WAT LOOPT NIET OP ROLLETJES?[STUDIETAAK] 28
5.2.5 EEN ONGELUK ZIT IN EEN KLEIN HOEKJE [STUDIE/TOEPASSINGSTAAK] 30
5.2.6 VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN [STUDIE/TOEPASSINGSTAAK] 31
5.3 INHOUDELIJKE ANALYSES 32
5.3.1 ONDERSTEUNING GEVEN BIJ HET LOPEN 32
5.3.2 BEGELEIDING BIJ HET GEBRUIK VAN LOOPHULPMIDDELEN 36
5.3.3 VALBEGELEIDING 42
5.3.4 HET VANAF DE GROND TOT STAND OF ZIT BRENGEN VAN EEN GEVALLEN ZORGVRAGER VIA DE POLSGREEP-
METHODE DOOR ÉÉN VERZORGENDE 46
7
5.3.5 HET VANAF DE GROND TOT STAND OF ZIT BRENGEN VAN EEN GEVALLEN ZORGVRAGER VIA DE POLSGREEP-
METHODE DOOR TWEE VERZORGENDEN 51
5.6 LEERRESULTATEN 52
6 Het in en uit bed helpen van een zorgvrager 53
6.1 INLEIDING 53
6.2 STUDIEACTIVITEITEN 53
6.2.1 VARIATIE IN OPSTAAN [INLEVINGSTAAK] 53
6.2.2 KIEZEN VOOR DE JUISTE HOOGTE [TOEPASSINGSTAAK] 54
6.2.3 IEDEREEN OP ZIJN OF HAAR WIJZE HET BED UIT [STRATEGIETAAK] 55
6.2.4 NON- VERBAAL OF VERBAAL, DAT SCHEELT EEN HEEL VERHAAL [INLEVINGS-/TOEPASSINGSTAAK] 56
6.2.5 DE SPEELTUIN [TOEPASSINGSTAAK/INLEVINGSTAAK] 58
6.3 INHOUDELIJKE ANALYSES 60
6.3.1 VAN LIG TOT ZIT OP DE BEDRAND PLAATSEN EN VAN BEDRAND TOT ZIT IN DE STOEL (MANUEEL) 60
6.3.2 HET UITVOEREN VAN EEN TRANSFER VAN BED NAAR STOEL M.B.V. PAPEGAAI EN DRAAISCHIJF MET OPSTA-
BEUGEL 68
6.3.3 HET VAN ZIT OP DE BEDRAND TOT LIG IN BED PLAATSEN 74
6.4 LEERRESULTATEN 76
7 Verplaatsingen binnen de grenzen van het bed 77
7.1 INLEIDING 77
7.2 STUDIEACTIVITEITEN 77
7.2.1 ZO HOORT HET TE GAAN [STUDIETAAK] 77
7.2.2 (IN) DE JUISTE HOUDING [STUDIE-/TOEPASSINGSTAAK] 79
7.2.3 HANDIGE HULPMIDDELEN [STUDIE-/TOEPASSINGSTAAK] 80
7.2.4 ‘IK BEN GEEN ZAK AARDAPPELEN’ [TOEPASSINGSTAAK] 81
7.2.5 DIT HELPT [TOEPASSINGSTAAK] 82
7.3 INHOUDELIJKE ANALYSES 83
7.3.1 EEN ZORGVRAGER ONDERSTEUNEN OM VANUIT RUGLIGGING IN ZITHOUDING TE KOMEN 83
7.3.2 EEN ZORGVRAGER HOGEROP IN BED HELPEN MET GEBRUIKMAKING VAN HULPMIDDELEN 88
7.3.3 HET KANTELEN VAN EEN PLATLIGGENDE ZORGVRAGER VAN HET MIDDEN NAAR DE ZIJKANT VAN HET BED
93
7.3.4 HET KANTELEN VAN RUG- NAAR ZIJLIGGING 96
7.4 LEERRESULTATEN 103
8 Transfers met behulp van een tillift 104
8.1 INLEIDING 104
8.2 STUDIEOPDRACHTEN 105
8.2.1 DRAAI HET WIELTJE MAAR EENS OM [STRATEGIETAAK] 105
8.2.2 FASTEN YOUR SEATBELTS [STUDIETAAK] 107
8.2.3 EFFE CHECKEN [TOEPASSINGSTAAK] 107
8.2.4 HAASTIGE SPOED … [STUDIE/TOEPASSINGSTAAK] 110
8.2.5 VERPLAATSEN ZONDER WEERSTAND [STUDIETAAK] 111
8.3 INHOUDELIJKE ANALYSES 112
8.3.1 DE TRANSFER VAN EEN ZORGVRAGER MET BEHULP VAN EEN ACTIEVE TILLIFT 112
8.3.2 DE TRANSFER VAN EEN ZORGVRAGER MET BEHULP VAN EEN PASSIEVE TILLIFT 119
8.4 LEERRESULTATEN 123
9 Zelfevaluatietoets en trainingsbijeenkomst 124
9.1 ZELFEVALUATIETOETS 124
9.2 TRAININGSBIJEENKOMST 125
8 InhoudLichaamshouding en lichaamsbeweging
10 Practicum 127
10.1 INLEIDING 127
10.2 OEFENOPDRACHTEN 128
10.2.1 LIEF DAGBOEK 128
10.2.2 ZO SIMPEL EN TOCH LASTIG 129
10.2.3 SOEPEL RIJDEN EN BEWEGEN 129
10.2.4 VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN 130
10.2.5 EEN, TWEE, DRIE, HUP! 130
10.2.6 VAN HORIZONTAAL NAAR VERTICAAL 130
10.2.7 VOLGENS GEBRUIKSAANWIJZING 131
10.2.8 BLIJ DAT IK GLIJ 131
10.2.9 VERPLAATS JE IN DE VOLGENDE SITUATIE 131
10.3 OEFENEN IN EEN ROLLENSPEL 132
10.4 VERBALISATIESCHEMA’S 134
10.4.1 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET GEVEN VAN LOOPBEGELEIDING 134
10.4.2 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET BEGELEIDEN TIJDENS HET GEBRUIK VAN LOOPHULPMIDDELEN 134
10.4.3 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET GEVEN VAN VALBEGELEIDING 135
10.4.4 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET VANAF DE GROND TOT STAAN EN ZIT BRENGEN VAN EEN GEVALLEN ZORG-
VRAGER VIA DE POLSGREEPMETHODE DOOR ÉÉN VERZORGENDE 135
10.4.5 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET MANUEEL UITVOEREN VAN EEN TRANSFER VAN BED NAAR STOEL 136
10.4.6 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET UITVOEREN VAN EEN TRANSFER VAN BED NAAR STOEL M.B.V. PAPEGAAI
EN DRAAISCHIJF MET OPSTABEUGEL 136
10.4.7 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET BEGELEIDEN VAN EEN ZORGVRAGER VAN ZIT TOT LIG IN BED 137
10.4.8 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET BEGELEIDEN VAN EEN BEDLEGERIGE ZORGVRAGER VAN LIG TOT ZIT 137
10.4.9 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET HOGEROP HELPEN VAN EEN ZORGVRAGER M.B.V. EEN PAPEGAAI 137
10.4.10 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET HOGEROP HELPEN VAN EEN ZORGVRAGER M.B.V. EEN GLIJZEIL 138
10.4.11 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET KANTELEN VAN EEN ZORGVRAGER VAN RUG- NAAR ZIJLIGGING V.V. 138
10.4.12 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET KANTELEN VAN EEN PLATLIGGENDE ZORGVRAGER VAN HET MIDDEN NAAR
DE ZIJKANT VAN HET BED 139
10.4.13 VERBALISATIESCHEMA VOOR HET KANTELEN VAN EEN ZORGVRAGER M.B.V. EEN GLIJZEIL 139
10.4.14 VERBALISATIESCHEMA VOOR EEN TRANSFER VAN EEN ZORGVRAGER M.B.V. EEN ACTIEVE TILLIFT VAN STOEL
NAAR BED 139
10.4.15 VERBALISATIESCHEMA VOOR EEN TRANSFER VAN EEN ZORGVRAGER M.B.V. EEN PASSIEVE TILLIFT VAN LIG
NAAR ZIT IN DE STOEL 140
10.5 OBSERVATIE- EN OEFENLIJSTEN 140
10.5.1 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR HET GEVEN VAN LOOPBEGELEIDING 140
10.5.2 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR HET BEGELEIDEN TIJDENS HET GEBRUIK VAN HULPMIDDELEN 145
10.5.3 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR HET GEVEN VAN VALBEGELEIDING 146
10.5.4 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR HET VANAF DE GROND TOT STAAN EN ZIT OP DE STOEL BRENGEN
148
10.5.5 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR DE MANUELE TRANSFER VAN BED NAAR STOEL 151
10.5.6 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR DE TRANSFER VAN BED NAAR STOEL M.B.V. PAPEGAAI EN DRAAISCHIJF
MET OPSTABEUGEL 154
10.5.7 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR HET VAN ZIT OP DE BEDRAND TOT LIG IN BED PLAATSEN 156
10.5.8 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR HET VAN LIG TOT ZIT HELPEN 158
10.5.9 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR HET HOGEROP IN BED HELPEN M.B.V. EEN PAPEGAAI OF EEN GLIJZEIL
161
10.5.10 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR HET KANTELEN VAN HET MIDDEN NAAR DE ZIJKANT VAN HET BED 164
10.5.11 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR HET KANTELEN VAN RUG- NAAR ZIJLIGGING V.V. 167
10.5.12 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR EEN TRANSFER M.B.V. EEN ACTIEVE TILLIFT 172
10.5.13 OBSERVATIE- EN OEFENLIJST VOOR EEN TRANSFER M.B.V. EEN PASSIEVE TILLIFT 175
10.6 LEERRESULTATEN 178
9
11 Oefenen tijdens de stage 179
11.1 INLEIDING 179
11.2 VERKORTE OBSERVATIELIJSTEN 181
11.2.1 HET GEVEN VAN LOOPBEGELEIDING 181
11.2.2 HET BEGELEIDEN TIJDENS HET GEBRUIK VAN HULPMIDDELEN 182
11.2.3 HET GEVEN VAN VALBEGELEIDING 183
11.2.4 HET VANAF DE GROND TOT STAAN OF ZIT OP DE STOEL BRENGEN 184
11.2.5 HET VANAF DE GROND TOT STAAN EN ZIT BRENGEN 185
11.2.6 HET MANUEEL UITVOEREN VAN EEN TRANSFER VAN BED NAAR STOEL 186
11.2.7 HET UITVOEREN VAN EEN TRANSFER VAN BED NAAR STOEL M.B.V. PAPEGAAI EN DRAAISCHIJF EN OPSTA-
BEUGEL 188
11.2.8 HET BEGELEIDEN VAN ZIT OP BEDRAND TOT LIG IN BED 189
11.2.9 HET BEGELEIDEN VAN LIG TOT ZIT 190
11.2.10 HET HOGEROP HELPEN M.B.V. DE PAPEGAAI 191
11.2.11 HET HOGEROP HELPEN M.B.V. EEN GLIJZEIL 192
11.2.12 HET KANTELEN VAN RUG- NAAR ZIJLIGGING V.V. 193
11.2.13 HET KANTELEN VAN HET MIDDEN NAAR DE ZIJKANT VAN HET BED 195
11.2.14 HET KANTELEN M.B.V. EEN GLIJZEIL 196
11.2.15 TRANSFER M.B.V. EEN ACTIEVE TILLIFT 197
11.2.16 TRANSFER M.B.V. EEN PASSIEVE TILLIFT 199
12 Antwoorden op de toetsvragen 200
13 Bronnen 201
10 InhoudLichaamshouding en lichaamsbeweging