Lenino 1943 PDF
Preview Lenino 1943
Obwoluta, okładka, karta tytułowa i opracowanie graficzne serii: Jerzy Kępkiewicz Redaktor: Jadwiga Nadzieja Redaktor techniczny: Janusz Festur Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Wojskowego Instytutu Historycznego, Muzeum Wojska Polskiego i Wojskowej Agencji Fotograficznej Dobór zdjąć: Helena Zakrzewska © Copyright by Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1983 ISBN 83-11 07003-2 Printed in Poland Wydanie I. Nakład 40.000+250 egz. Objętość (z wkładkami): 9,79 ark. wyd., 12,5 ark. druk. Papier druk. mat. IV kl., 82 * 104/32 z Zakładów Celulozowo-Papierniczych w Kluczach. Oddano do składania w lipcu 1983 r. Druk ukończono we wrześniu 1983 r. Wojskowe Zakłady Graficzne. Zam. nr 4907. Cena zt 80,- M-Ï7 HISTORYCZNE BITWY KAZIMIERZ SOBCZAK LENINO 1943 Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1983 POWSTANIE 1 DYWIZJI PIECHOTY im. TADEUSZA KOŚCIUSZKI RODOWOD W tradycji polskiego oręża figurują zwycięstwa i poraż- ki odnoszone w walce o niepodległość. Okres drugiej woj- ny światowej wpisał do panteonu sławy żołnierza wiele bitew, które rozegrały się na ziemi polskiej i poza gra- nicami kraju przeciwko Niemcom hitlerowskim. Do nich należy także bitwa pod Lenino, stoczona u boku sojusz- nika radzieckiego. Droga na pole tej bitwy była długa. U jej początku był wrzesień 1939 r., kiedy to żołnierz polski stawił przeważającym siłom agresora bohaterski opór, wspierany aktywną patriotyczną postawą społe- czeństwa. Mimo to jednak Polska utraciła we wrześniu niepodległość. Gorzkie doświadczenia doznane przez cały naród nieod- parcie nasuwały pytanie, kto ponosi za nie odpowiedzial- ność i co należy uczynić, by po tragedii 1939 r. wyjść z wyjątkowo trudnej sytuacji zwycięsko i nie dopuścić, by mogła się ona powtórzyć w przyszłości. Polityczną posta- wę narodu polskiego określała powszechna wola walki przeciwko hitlerowskiemu okupantowi. Jednocześnie w masach ludowych narastało przeświadczenie, że spo- łeczno-polityczna struktura przyszłego państwa polskiego nie może stanowić kontynuacji państwa rozbitego we wrześniu 1939 r. Odrodzone państwo musi mieć inną, bardziej postępową, formę ustrojową, inną też musi pro- wadzić politykę wewnętrzną i zagraniczną. Siłami politycznymi, które już wcześniej ostrzegały przed grożącym narodowi polskiemu niebezpieczeństwem ze strony faszystowskich Niemiec, były: Komunistyczna Partia Polski, Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Ludowe, organizacje związkowe. Całe społeczeństwo pol- skie zdecydowanie popierało wszystkie decyzje państwo- we i społeczne związane z zabezpieczeniem naszych gra- nic. my — komuniści — głosiła w roku 1936 rezolucja IV Plenum KC KPP — jesteśmy spadkobiercami najlep- szych tradycji demokratyczno-wyzwoleńczych ludu pol- skiego, bohaterskiej walki przeciw zaborcom i magnatom, spadkobiercami bohaterów powstań ludowych, rewolucji demokratycznych i Komuny Paryskiej..."1 , KPP problem bezpieczeństwa i niepodległości kraju rozpatrywała w szerokim aspekcie społeczno-politycznym, zewnętrznym i wewnętrznym. W aspekcie zewnętrznym jako zasadniczy postulat wysuwała zmianę polityki zagra- nicznej. Rezygnacja z porozumień z hitlerowskimi Niem- cami i nawiązanie sojuszniczych stosunków ze Związkiem Radzieckim stanowiły wówczas główną tezę propagando- wą Komunistycznej Partii Polski w dziedzinie polityki zagranicznej. Sojusz ze Związkiem Radzieckim KPP trak- towała jako fundament skutecznej obrony niezawisłości narodowej. Czyniła również w tym celu wysiłki, aby dla idei sojuszu z pierwszym państwem socjalistycznym po- zyskać przede wszystkim szerokie masy ludowe, które swoją postawą mogłyby wywrzeć nacisk na politykę za- graniczną rządów. Postulowała też zawarcie sojuszów z in- 1 Dokumenty Komunistycznej Partii Polski 1935—1938, War- szawa 1968, s. 34—35, nymi zagrożonymi przez III Rzeszę państwami, mając na uwadze zbiorowe przeciwstawienie się narastającej agre- sji Niemiec hitlerowskich. Sojusze z Czechosłowacją i Lit- wą miały w tej koncepcji spełniać rolę szczególną. W aspekcie wewnętrznym walkę w obronie niepodle- głości kraju KPP wiązała z tworzeniem szerokiego demo- kratycznego frontu ludowego. W swoich dokumentach programowych i odezwach, kierowanych do ogółu społe- czeństwa, KPP głosiła, że groźba utraty niepodległości nie przestanie wisieć nad krajem tak długo, jak długo masy ludowe nie zdobędą władzy i nie przejmą odpowie- dzialności za losy i bezpieczeństwo narodu. Sprawy bez- pieczeństwa kraju łączono z koniecznością przeprowadze- nia reform społecznych. Hasła szerokiego antyfaszystow- skiego frontu ludowego zmierzały w konsekwencji do zmiany rządu i wyłonienia (wzorem np. Francji) rządu frontu ludowego, który mając zaufanie ogółu społeczeń- stwa, zmobilizowałby wszystkie materialne i moralne siły narodu do umocnienia obronności kraju. Odsłaniając słabości polityczne i techniczne Wojska Polskiego, a jednocześnie troszcząc się o zapewnienie mu siły i zwartości komuniści wskazywali, że musi się ono stać świadomym obrońcą niepodległego bytu narodu. „Lud polski — głosiła jedna z odezw KPP w roku 1937 — widzi w armii swych synów odzianych w mundu- ry żołnierskie, mających bronić niepodległości. I dlatego lud polski chce, aby armia przestała być strażą niena- wistnych przywilejów i narzędziem ucisku... Robotnicy i chłopi otaczają przywiązaniem swoich braci-żołnierzy pomimo przepaści, jaką sanacja usiłuje wykopać między armią a masami pracującymi" *. Druga partia polskiej klasy robotniczej — Polska Par- tia Socjalistyczna, podobnie jak KPP poddawała ostrej krytyce politykę zagraniczną, mobilizowała opinię publicz- • KPP, Uchwały i rezolucje, Warszawa 1956, t. III, s. 361. ną na rzecz umacniania obronności kraju. W programie uchwalonym 2 lutego 1937 r. czytamy m.in.: „Plany wojenne faszyzmu jako prądu międzynarodo- wego, hitleryzmu przede wszystkim, zagrażają bezpośred- nio bytowi Polski Niepodległej oraz szeregu innych państw. Polska Partia Socjalistyczna, stojąc, jak zawsze stała, na stanowisku obrony i utrwalenia Niepodległości, uważa tym bardziej za konieczne, by w okresie, gdy nie- bezpieczeństwo ze strony przede wszystkim państw fa- szystowskich rośnie nieustannie, Polska miała zapewnione środki obrony dla odparcia ataków z zewnątrz" Wincenty Witos w przemówieniu sejmowym stwier- dził, że „Polska będzie wtedy silna, gdy oprze się na ma- sach ludowych". Ludowcy akcentowali także potrzebę realnych sojuszów. Komuniści, socjaliści i ludowcy zajęli podobnie jak całe społeczeństwo polskie patriotyczną postawę. We wszystkich regionach kraju zgłaszali się ochotniczo do wojska, aby z bronią w ręku bronić za- grożonej ojczyzny. Niestety, władze wojskowe odmówiły udziału w wojnie wszystkim znanym działaczom komu- nistycznym. Stanęli oni do obrony niepodległości wbrew woli władzy, która zagrożenie ze strony hitlerowskich Niemiec uznała za mniejsze zło od „niebezpieczeństwa komunistycznego". Dlatego też nie zwalniano z reguły z więzień komunistów, pozostawiając ich własnemu lo- sowi. Komuniści nie zrezygnowali z realizacji idei obrony ojczyzny. Odegrali wraz z socjalistami znaczną rolę m.in. w organizacji cywilnej obrony Warszawy, walcząc na jej barykadach. Robotnicza Brygada Obrony Warszawy skupiła w swych szeregach' pepesowców, komunistów, bezpartyjnych. Postacie Mariana Buczka i Romana Śliwy są tu symbolem społecznego i politycznego nurtu w wojnie obronnej. Naród polski, który w wojnie obronnej 1939 r. stawił " Program Polskiej Partii Socjalistycznej, Londyn 1978. s. 15. powszechny i spontaniczny opór najeźdźcy, zaznał gory- czy militarnej klęski. Jednakże z walki o niepodległość nie zrezygnował. Przepojony dążeniami wolnościowymi od pierwszych dni okupacji hitlerowskiej przeciwstawiał się zaborcy w kraju i poza jego granicami. Terror okupacyjny wzmagał nienawiść do wroga i po- tęgował wolę walki. Na tym tle rozwinął się ogólnona- rodowy ruch oporu, którego szczególnymi cechami były powszechność, dynamizm, spontaniczność i bezkompromi- sowość. Walka z okupantem hitlerowskim stanowiła główną treść wojny wyzwoleńczej narodu polskiego, ale jednocześnie pod wpływem oceny września kształtował się nowy układ sił politycznych. Siły liberalno-demokratyczne zmierzały do kontynuowania walki w oparciu o sojuszników za- chodnich, głównie Francję i Wielką Brytanię. Ich celem było odzyskanie niepodległości kraju i odtworzenie pań- stwa polskiego o nie zmienionej strukturze społeczno- -politycznej. Ogół społeczeństwa polskiego, uczestnicząc w walce przeciwko okupantowi hitlerowskiemu, nie apro- bował generalnych założeń oderwanej od realiów kraju i narodu koncepcji polityczno-strategicznej. W walczącym o niepodległość społeczeństwie narastały jednocześnie dą- żenia do zmian społeczno-politycznych, których inicja- torem była lewica społeczna: komuniści oraz działacze lewicowych organizacji w kraju i na emigracji. Najpełniejszą wykładnię niepodległościowych dążeń narodu polskiego stanowił program utworzonej w styczniu 1942 r. Polskiej Partii Robotniczej. Sformułowała ona nową, rewolucyjną koncepcję, łącząc wyzwolenie kraju z wyzwoleniem społecznym. Koncepcja niepodległościowa PPR wiązała wyzwolenie kraju ze zwycięstwem koalicji antyhitlerowskiej, a przede wszystkim z wysiłkiem głów- nego jej uczestnika — Związku Radzieckiego. PPR wy- rażała słuszny pogląd, że Polska może odzyskać niepod- ległość, zapewnić sobie trwałe bezpieczeństwo tylko w sojuszu z ZSRR. Sojusz ten stał sią główną wykładnią patriotycznej i internacjonalistycznej koncepcji politycz- no-strategicznej Polskiej Partii Robotniczej. W aspekcie wewnętrznym w koncepcji niepodległościo- wej PPR naczelne miejsce zajmowała powszechna walka zbrojna przeciwko okupantowi hitlerowskiemu, której celem była samoobrona społeczeństwa i odzyskanie nie- podległości. Mając na uwadze cele narodowowyzwoleńcze PPR wy- sunęła ideę frontu narodowego, w którym było miejsce dla każdego pragnącego walczyć Polaka (z wyjątkiem ludzi skompromitowanych). Jednocześnie z programem walki wyzwoleńczej PPR formułowała ogólne założenia przemian społeczno-poli- tycznych składających się na rewolucję społeczną. Koncepcja wyzwoleńcza i społeczna partii ukształtowa- ła oblicze ideowe utworzonych w ZSRR regularnych, a w okupowanym kraju — konspiracyjnych ludowych sił zbrojnych. Tworzyły one dwa człony jednego narodowo- wyzwoleńczego i rewolucyjnego nurtu wcielanego w ży- cie przez naród polski. WSTĘPNE INICJATYWY (październik 1939 - czerwiec 1941) Wśród licznego wychodźstwa, które opuściło okupowany przez hitlerowców kraj jesienią i zimą 1939—1940 r., było ponad 2 tysiące komunistów, późniejszych działaczy Pol- skiej Partii Robotniczej lub Związku Patriotów Polskich, jak: Bolesław Bierut, Leonard Borkowicz, Paweł Finder, Małgorzata Fornalska, Władysław Gomułka, Stefan Jęd- rychowski, Franciszek Jóźwiak, Mieczysław Kalinowski, Aleksander Kowalski, Piotr Krajewski, Jan Krasicki, Alfred Lampe, Zenon Nowak, Marceli Nowotko, Jakub Prawin, Czesław Skoniecki, Włodzimierz Sokorski, Jan Turlejski, Aleksander Zawadzki i wielu innych. Wśród uchodźców znajdowała się też grupa około ty- siąca polskich działaczy lewicowych, głównie z grona ak- tywu lewicy PPS, radykalnego odłamu Stronnictwa Lu- dowego i klasowych Związków Zawodowych. Wśród wie- lu późniejszych działaczy Związku Patriotów Polskich i żołnierzy 1 dywizji piechoty byli w tej grupie m.in.: Bolesław Drobner, Jan Grubecki, Aleksander Juszkie- wicz, Antoni Michalak, Jan Szczurek, Wanda Wasilewska. W gronie oficerów polskich, którzy przebywali w 1939 r. na ziemi radzieckiej, byli: ppłk dypl. Zygmunt Berling, ppłk Leon Bukojemski, por. Tadeusz Wicherkiewicz i inni, których nazwiska związane są z historią 1 dywizji piechoty. Znaleźli się tam także por. Andrzej Adryan, kpt. rez. Mikołaj Arciszewski, ppor. Medard Konieczny, ppor. Jerzy Ziółkowski i wielu innych, którzy już w 1941 r. rozpoczynali działalność rozpoznawczą na terenie Polski na rzecz Armii Czerwonej. Wśród licznej rzeszy Polaków w ZSRR znajdowała się także grupa publicystów, pisarzy, ludzi nauki i kultury: prof. dr Stefan Banach, prof. dr Kazimierz Bartel, Ta- deusz Boy-Zeleński, Janina Broniewska, Władysław Bro- niewski, prof. dr Jakub Parnas, Leon Pasternak, Ksa- wery Pruszyński, Julian Przyboś, Jerzy Putrament i in- ni, z których wielu trafiło później do Związku Patriotów Polskich lub do 1 dywizji piechoty. W pierwszym okresie, tj. do wybuchu wojny niemiec- ko-radzieckiej, poszczególne środowiska, a także skupiska Polaków żyły własnymi problemami, włączając się do pracy produkcyjnej, działalności społeczno-kulturalnej i politycznej na terenie okręgów i obwodów. Polacy, za- mieszkali na terenie zachodniej Ukrainy i zachodniej Bia- łorusi, wzięli udział w przeprowadzaniu reformy rolnej, uruchamianiu upaństwowionego przemysłu. Zaczęto otwierać szkoły i szpitale oraz wydawać gazety polskie. Wielkim wydarzeniem było otwarcie Politechniki, Uni- wersytetu i Wyższej Szkoły Rolniczej we Lwowie, gdzie
The list of books you might like
