Lenin Lars T. Lih FARKLI BİR YOL İngilizceden Çeviren: Aslı Önal r a LARS T. LIH 1947 yılında Richland, Washington’da doğdu. Yale Üniversi tesi (1968) ile Oxford Üniversitesinde (1971) siyaset bilimi okudu. Altı yıl ABD Temsilciler Meclisinde Demokrat Par tili Ronald V. Dellums’un ofisinde çalıştı. Ardından 1984’te Princeton Üniversitesinden siyaset bilimi doktorasını aldı. Duke Üniversitesi ile Wellesley College’da ders verdi. Sov- yetler Birliğinin kuruluş dönemine dair konular üzerine makbul bilimsel dergilerde sayısız akademik makale ile çeşitli sosyalist forumlarda siyasal yazılar yayınladı. Ayrıca Rus ve Avrupa operasının çeşitli meseleleri üzerine devam eden araştırmaları var. Yayımlanmış diğer kitapları arasında Bread and Authority in Russia, 1914-1921 (1990), Lenin Rediscove red (2006) (Lenin Rediscovered Ayrıntı Yayınlarının yayım programındadır) sayılabilir. Halihazırda Montreal’deki McGill Üniversitesine bağlı Schulich Müzik Okulunda müzikoloji sözleşmeli profesörü. Ayrıntı: 1089 İnceleme Dizisi: 289 Lenin Farklı Bir Yol Lars T. Lih Kitabın özgün Adı Lenin İngilizceden Çeviren Aslı Önal Yayıma Hazırlayan Bülent Tanatar Son Okuma Emre Tansu Keten Lenin by Lars T. Lih was first published by Reaktion Books, London, 2011 Copyright © Lars T. Lih 2011 Türkçe yayım hakları AnatoliaLit Agency aracılığıyla alınmıştır. Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak Fotoğrafı Shepard Sherbell I Corbis Historical / Getty Images Turkey Kapak Tasarımı Arslan Kahraman Dizgi Kâni Kumanovalı Baskı ve Cilt Kayhan Matbaacılık San. ve Tie. Ltd. Şti. Merkez Efendi Mah. Fazılpaşa Cad. No: 8/2 Topkapt/İstanbul Tel.: (0212) 612 31 85 - 576 00 66 Sertifika No.: 12156 Birinci Basım: Eylül 2017 Baskı Adedi 2000 ISBN 978-605-314-205-8 Sertifika No.: 10704 AYRINTI YAYINLARI Basım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu - İstanbul Tel.: (0212)512 1500 Faks: (0212)512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & [email protected] El 0 twitter.com/ayrintiyayinwi facebook.com/ayrintiyayinevi instagram.com/ayrintiyayinlari Lars T. Lih Lenin Farkli Bir Yol M xntrn İçindekiler Teşekkür................................................................................................................8 Giriş........................................................................................................................9 1. Farklı Bir Yol.................................................................................................23 2. Sosyalizm ve İşçi Hareketinin Mezcedilmesi........................................61 3. Bir Halk Devrimi..........................................................................................97 4. Üç Tren Yolculuğu.....................................................................................139 5. “Kautsky Tarzında Bir Ders Kitabı’nın Ötesinde..............................177 Sonsöz................................................................................................................221 Seçilmiş Kaynakça..........................................................................................247 Lenin, halka seslenmek için kullanacağı yeni teknoloji karşısında, biraz şaşırmış bir halde karşımıza çıkıyor (Mart 1919). Bu kitap Julie Cumming, Emelyn Lih, Ariadne Lih ile Morgana’nin anısına adanmıştır. Teşekkür Muhteşem bir seri olan Critical Lives’a katkıda bulunmam için adımı öneren Esther Leslie’ye; sabırlı (ve gerektiği du rumlarda) pek de sabırlı olmayan yüreklendirmeleri için Michael Leaman ve Reaktion Books a teşekkürlerimi sunarım. Her biri “tarihsel Lenin araştırmalarına” aynı derecede kendini adamış, sayamayacağım kadar çok meslektaşımla geçtiğimiz yıllar içe risinde yürüttüğümüz tartışmalar, Lenin ile ilgili fikirlerimin şekillenmesinde çok etkili olmuştur. Julie Cumming, kitabın ilk taslağı üzerinde dikkatli ve eleştirel bir okuma gerçekleştirdi; sonraki taslaklar Barbara Ailen, Paul Le Blanc, Manny Ness, Erik van Ree ve Ron Suny’nin yorumlarından yararlanma şansı buldu. Son taslak ise, Ariadne Lih tarafından son derece gerekli bir yeniden okumaya tabi tutuldu. 8 I____ ____I Giriş Çalışma odamın raflarında, mavi etiketle işaretli ve sıralı bir halde, V.İ. Lenin’in bütün eserlerinin beşinci basımı nın toplam 55 cildi durmakta. Yazarının bahsettiği her ismi, kitabı ve hatta her bir darbımeseli etraflıca açıklayan, fevkalade itinalı bir akademik mekanizmayla donatılmış bu kitaplar, kendilerince, günümüzde hâlâ Moskova’da bulunan cismani anıtmezarla mukayese edilebilecek bir entelektüel anıtmezarın yapıtaşlarıdır. Akademik bir tahnit olarak adlandırılabilecek, aynı derecede etkileyici bir diğer eser de, Lenin’in gündelik olarak yaptığı ve hakkında malumat sahibi olduğumuz işle ri birebir detaylandıran (ki kendisi günlerini ya bir makale kaleme alarak ya parti içi bir protesto tebliğ ederek yahut da bir konuşma yaparak geçiriyordu), toplamda 8000 sayfanın 9 Lenirt üzerinde ve birçok ciltten mürekkep Vladimir İlyiç Lenin: Biografiçeskaya Hronika’dır. Üstelik tam da bu biohronika başlığı, biyografik bir muam maya işaret eder, zira “Vladimir İlyiç Lenin”, Lenin in ölümün den sonra icat edilmiş bir isimdir. Kendisi sağlığında pek çok farklı isim kullanmışsa da, “Vladimir İlyiç Lenin” bunlardan biri olmamıştır. Sonraki nesillerin bu adamı yaşamı boyunca kullanmamış olduğu bir isimle anmaya ihtiyaç duyması, bu tutkulu bir gayri şahsiliğe sahip figürün özünü, onu bir aziz veya bir öcü olarak mumyalamadan kavramanın ne denli zor olduğuna dair bize bir hissiyat vermektedir. Peki, onu ne şekilde adlandırmalıyız? 1870’de doğumundan kısa süre sonra Vladimir İlyiç Ulyanov adıyla vaftiz edildi. “İlyiç”, “İlya’nın oğlu” anlamına gelen, baba adından türemiş bir isimdir. Ancak yine de pek çokları için “İlyiç”, yaşadığı süre boyunca ve sonrasında onu “Vladimir’den çok daha iyi tanımlayan bir isim olmuştur. 1890’ların başında devrimci kariyerine başlar başla maz, yeraltında yaşamanın zaruretleri, kahramanımızın gerçek adı ile arasına mesafe koymasına neden oldu. İlk önemli yazılı yapıtının - “Halkın Dostları” Kimlerdir ve Sosyal Demokratlara Karşı Nasıl Savaşırlar? (1893)- günümüze ulaşan kopyasının başlık sayfasında yazarın adı yer almaz. 1890’larda legal olarak yayımlanan çalışmalarında ise kahramanımız, birden fazla yeni isim kullanır: K. Tülin veya (1899 tarihli başyapıtı Rusya’da Kapitalizmin Gelişmesinde olduğu gibi) gerçek adını nerdeyse hiç saklamayan bir mahlas olan Vladimir İlyin. VI. İlyin adı, legal olarak yayımlanan çalışmalarında 1917 devrimine dek görünmeye devam etti. Bir yeraltı devrimcisi, kimliğinin, çalıştığı gazetenin para cezasına çarptırılmasına yahut kapatılmasına neden olmaması adına, legal bir gazetede bile temkinli davranmak zorundaydı. Bu gazetelerden biri de Petersburg’da 1912-1914 yılları arasından yayımlanan Bolşevik Pravda’ydı. Lenin in yakın çalışma arkadaşı Lev Kamenev’in sonraları aktardığı üzere, “İlyiç [gazeteyi tehli keye atmamak için] makalelerindeki imzayı neredeyse her gün . ıo_