ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ YAYINLARI Kûtü’l-Amâre Zaferi ’nin 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi Uluslararası Sempozyumu 28-29 Nisan 2016 Mardin BİLDİRİLER Yayına Hazırlayan Orhan NEÇARE ANKARA - Aralık 2016 5846 sayılı kanuna göre bu eserin bütün yayın, tercüme ve iktibas hakları Atatürk Aratırma Merkezi’ne aittir. Kûtü’l Amâre Zaferi’nin 100. yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi Uluslararası Sempozyumu (2016 : Mardin) Kûtü’l Amâre Zaferi’nin 100. yılı münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi Uluslararası Sempozyumu : Bildiriler ; Mardin, 28-29 Nisan 2016 / yay. haz. : Orhan Neçare.- Ankara : AKDTYK atatürk Araştırma Merkezi, 2016. XXXIV , 789 s. : res. ; fotoğ. ; hrt. ; tbl. ; 24cm.- (Atatürk Kültür. Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi yayını) ISBN : 978-975-16-3290-6 1. BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI, 1914-1918 - TÜRKİYE - KONGRELER, VB. 2. TÜRKİYE - TARİHİ - 1914 - 1918 - KONGRELER, VB. 3. TÜRKİYE - ASKERİ TARİH - 20. YÜZYIL KONGRELER VB. I. Neçare, Orhan, yay. haz. II. E.a. ; I. Dünya Savaşı’nda... III. E.a. ; Irak Cephesi... IV. Seri 956.101543 İNCELEYENLER : Prof Dr. Kemal ARI Doç. Dr. İsmail EYYÜPOĞLU YAYINA HAZILAYAN : Orhan NEÇARE KİTAP SATIŞ : ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ Mağaza : Bayındır 1 Sok. Nu: 24/6 Kızılay/ANKARA Kurum : Ziyabey Cad. Nu: 19 Balgat-Çankaya/ANKARA Tel: 009 (0312) 285 55 12 Belgegeçer: 009 (0312) 285 65 73 e-posta : [email protected] web : http://www.atam.gov.tr e-mağaza : e-magaza.atam.gov.tr ISBN : 978-975-16-3290-6 İLESAM : 17.06.Y.0150-498 BASKI SAYISI : 1000 BASKI : Sarıyıldız Ofset Ltd. Şti. (0 312) 395 99 95 İÇİNDEKİLER SUNUŞ ...................................................................................................... VII AÇILIŞ KONUŞMALARI Prof. Dr. Mehmet Ali BEYHAN ................................................................ IX (Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı) Lokman ÇAĞIRICI ................................................................................... XVII (Bağcılar Belediyesi Başkanı) Ahmet AĞIRAKÇA ................................................................................... XXI (Mardin Artuklu Üniversitesi Rektörü) Prof. Dr. Derya ÖRS .................................................................................. XXIX (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı) SEMPOZYUM KURULLARI ................................................................XXXIII BİLDİRİRLER Abdelwahab Shaker ................................................................................... 1 The Coverage of Mesopotamian Campaign in the Egyptian Newspapers: Al- Ahram as an Example Abdulkadir İNALTEKİN ......................................................................... 11 Almanya Arşiv Belgelerine Göre Irak Cephesi’nde Savaşan Kafkas Kökenli Müslüman Askerler Ahmet ÖZCAN ........................................................................................... 39 Unutulan Cephede Unutulmayan Hatıralar: Irak ve Kutü’l-Amâre Hatıraları Üzerine Bir Deneme Aysel FEDAİ ............................................................................................... 59 Irak Cephesi’nde Türk Ordusu’nun İaşe ve İkmal Faaliyetleri IV İÇİNDEKİLER Bahattin DEMİRTAŞ - Mustafa ALPASLAN ......................................... 79 Askerî Raporlar ve Hatıratlara Göre Irak Cephesi Barış METİN .............................................................................................. 97 Türk Basınına Göre Birinci Dünya Savaşı’nda Kutü’l-Amâre Zaferi Enes DEMİR............................................................................................... 127 Kutü’l-Amâre’de Esir Alınan İngiliz Birlikleri ve Esirlerin Durumları Erkan DİNÇ - Fadime TOSİK DİNÇ - Servet Suna ÜZTEMUR ........ 153 Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi ve Kutü’l-Amâre Zaferi’nin Ortaokul, Lise ve Üniversite Düzeyinde OKutülan Ders Kitaplarına Yansımaları F. Rezzan ÜNALP ...................................................................................... 179 1916 Kutü’l-Amâre Zaferi: Komutanlar ve Harekâtın Sonuçları Figen ATABEY ........................................................................................... 203 Kutü’l-Amâre Kuşatması’na Giden Yolda Osmanlı’nın Selman-ı Pak Zaferi Halil ÖZŞAVLI ........................................................................................... 229 Almanların Irak’tan Götürdükleri Tarihî Eserlere İlişkin Bazı İngiliz Arşiv Belgeleri Hamit PEHLİVANLI ................................................................................. 239 Kȃzım Karabekir Irak Cephesi’nde Hüsnü TEKEŞİN ....................................................................................... 265 Süleyman Askerî Bey’in İntiharı Olayı İmbat MUĞLU ........................................................................................... 295 Birinci Dünya Savaşı Döneminde İngilizlerin Kürtlere Yönelik Politikaları Ismail Taha al-Jaberi ................................................................................. 307 The role of the Muslims scholars towards the British occupation of (1914- 1918), Hibah Al Din Al-Shahristani and Mohammed Mahdi Al-Khailsi as an example (documentary research) Kemal ARI ......................................................................................……… 321 Kutü’l-Amâre Kuşatmasında İngiliz Ordusu’nda İaşe Sıkıntısı ve Alınan Önlemler İÇİNDEKİLER V Kemal ÖZDEN ........................................................................................... 337 Hans Von Kiesling’in Gözünden Birinci Dünya Savaşı Sırasında Kutü’l-Amâre ve İran Operasyonları Levent ÜNAL ............................................................................................. 365 Plan ve Krokilerle Kutü’l-Amâre Zaferi Maher Jabbar Mohammed Ali al-Khaleeli .............................................. 403 Mohammad Fadhel Al-Daghestani and his leadership of the Arab Volunteer Army in Kut Al Amara 1915-1916 Mahmoud A.M. Al-Qaysi .......................................................................... 415 Kut Al-Amara Battle in Early Iraqi Historiography a Historical Survey Masoumeh DAEİ - Hasan HAZRETİ ...................................................... 423 20. Yüzyılın Başlarında İran- Osmanlı Ticaretinde Basra - Mihmere Rekabeti ve İngiltere Mehmet Emin DİNÇ .................................................................................. 439 Halil Kut Paşa ve Kut Zaferi Nadheer Jabbar Hussein ........................................................................... 475 The Impact of Ottoman –Iraqi Advisory Opinion (FATWA) on Indian Soldiers in British Army During First World War / 1914 Necati Fahri TAŞ ........................................................................................ 483 Kutü’l-Amâre Zaferi’nin Siyasi Sonuçları Necmettin ALKAN ..................................................................................... 499 Alman Askerî Kaynaklarına Göre Kutü’l-Amâre Osman AKANDERE .................................................................................. 521 Kutü’l-Amâre Zaferi’nin Türk ve Müttefik Devletler Kamuoyundaki Yansımaları Ömer ÇAKIR ............................................................................................. 541 Irak Cephesi’ndeki Savaşların Türk Edebiyatındaki Yansımaları Ömer Osman UMAR ................................................................................. 559 İngiltere’nin Irak Politikası (1900-1918) VI İÇİNDEKİLER Rahmi ÇİÇEK ............................................................................................ 603 Dadaylı Halit Akmansü’nün Irak Cephesi, Musul’un İşgali ve VI. Ordunun Lağvına Dair Hatıraları Sebahattin ŞİMŞİR .................................................................................... 627 Hatıratlar ve Vesikalar Işığında Birinci Dünya Savaşı’na Rus Üniforması İle Katılan Rusya Mahkumu Türklerin Asya Taburu Adı Altında Irak’ta İngilizlere Karşı Mücadeleleri Sibel CEYLAN YİĞİT ............................................................................... 643 Jeopolitik ve Jeostratejik Eksende İngiltere’nin Irak Politikası: Kutü’l-Amâre Muharebesi Suat AKGÜL .............................................................................................. 657 Felâhiye Muharebesi’nde Bir Şehit: Yzb. Mehmet Muzaffer Şaban ORTAK ............................................................................................ 675 Kutü’l-Amâre Zaferi’nin Yurtiçi ve Yurtdışındaki Yansımaları Usama Abdul Rahman Numan Al-Duri ................................................... 695 The Tragedies of the People of Kut-al-Amarah during the Siege Period (1915- 1916) Yusuf AYDIN .............................................................................................. 707 Birinci Dünya Savaşı’nda Irak’ta Türk-Alman Faaliyetleri ve Cihad-ı Ekber Yüksel KAŞTAN ........................................................................................ 733 Alman Kaynaklarında Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi SUNUŞ Bilindiği üzere Osmanlı ordusunun Harb-i Umumi (I. Dünya Savaşı)’de mü- cadele ettiği cephelerden biri olan Irak Cephesi’nde, İngiltere ile Osmanlı Devleti arasında başta Selman-ı Pak ve Kutü’l-Amâre olmak üzere pek çok muharebe vuku bulmuştur. İngilizler, Osmanlı ordusu tarafından önce Selman-ı Pak’ta yenilgiye uğratılmış ve bunu müteakiben de Kasım 1915’te Kutü’l-Amâre’de kuşatılmıştır. Uzun süren bir kuşatmanın sonunda 29 Nisan 1916’da Charles Townshend’in komutasındaki İngiliz tümeni komuta kademesi ile birlikte esir alınmıştır. Kutü’l- Amâre Zaferi veya kısa adıyla Kut Zaferi hem yerli, hem de yabancı basında ge- niş şekilde yer almıştır. Bu zafer Osmanlı için büyük bir moral kaynağı oluştur- muş birçok yerde kutlamalar yapılmıştır. Ayrıca Kut Zaferi, Osmanlı Devleti’nin müttefiki olan Almanya ve Avusturya’nın başkentleri Berlin ve Viyana’da sevinç gösterilerine neden olmuş ve şehirler bayraklarla donatılmıştır. Peşte, Sofya gibi diğer müttefiklerin başkentlerinde de kutlamalar gerçekleştirilmiştir. İngilizler bu cepheyi açarken mutlak zafer kazanacaklarını düşünüyorlardı. Ancak sonuç bekledikleri gibi olmadı. Kutü’l-Amâre’deki bu mağlubiyeti, İngiltere’nin büyük itibar kaybetmesine sebep olmuştur. Elinizdeki bu kitap; günümüzde çok fazla bilinmeyen Kûtü’l-Amâre Zaferi’ni 100. yılında anmak, I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi üzerine üretilen yeni bilgileri bilim dünyasına ve kamuoyuna sunmak amacıyla Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Mardin Artuklu Üniversitesi Rektörlüğü ve Bağcılar Belediyesi Başkanlığı işbirliğin- de 28 – 29 Nisan 2016 tarihleri arasında Mardin’de düzenlenmiş olan “Kutü’l- Amâre Zaferi’nin 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi Uluslararası Sempozyumu”nda sunulan ve hakem değerlendirmesi sonucu kitapta yayımlanması uygun bulunan bildirilerden oluşmaktadır. Sempozyuma Almanya, Azerbaycan, Irak, İran, Mısır ve Türkiye’den bilim insanları katılmıştır. VIII SUNUŞ Tarih, kültür ve gönül coğrafyamızın bir parçası olan bu bölge, Harb-i Umumi (I. Dünya Savaşı) sürecinde olduğu gibi 100 yıl sonra da büyük çatışmalara sahne olmakta ve siyasi coğrafya yeniden şekillendirilmeye çalışılmaktadır. Ümit edil- mektedir ki bu kitap, I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi ve Kutü’l-Amâre Zaferi gibi önemli bir konuda bilim dünyasına, konuya merak duyan kişilere akademik olarak katkı sunacaktır. Atatürk Araştırma Merkezi KUTÜ’L-AMÂRE ZAFERİ’NİN 100. YILI MÜNASEBETİYLE I. DÜNYA SAVAŞI’NDA IRAK CEPHESİ ULUSLARARASI SEMPOZYUMU AÇILIŞ KONUŞMASI MEHMET ALİ BEYHAN* Sayın Valim, Sayın Yüksek Kurum Başkanım, Sayın Rektörüm, İstanbul- Bağcılar Belediyemizin çok değerli başkanı, değerli basın mensupları, saygıdeğer meslektaşlarım, muhterem hanımefendiler, beyefendiler, sevgili öğrenciler: Yarın 29 Nisan 2016, Kutü’l-Amâre Zaferi’nin 100. yıl dönümü. Be vesile ile burada, Artuklu Üniversitesi çatısı altındayız. İki gün boyunca Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi, Kutü’l-Amâre Zaferi konuşulacak; bildiriler sunulacak, yeni bilgiler, belgeler tartışmaya açılacak. Üzerinde fazla araştırma ve yayın bulun- mayan Irak Cephesi, münhasıran Kutü’l-Amâre Zaferi ile ilgili bilgiler derlenmiş olacaktır. Kutü’l-Amâre Zaferi’nin 100. yılı münasebetiyle düzenlediğimiz “Irak Cephesi Sempozyumu’na hoş geldiniz. Sizleri saygı ve sevgi ile selamlıyorum. 2016 yılının ilmî etkinlik takviminin görüşüldüğü Atatürk Araştırma Merkezi’nin 31 Mayıs 2015 tarihli bilim kurulu toplantısında, bu zaferin 100. yılı münasebetiyle, I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi adı altında uluslararası bir sem- pozyum için karar alınmıştı. Bu toplantıda ayrıca sempozyumun, Irak’ta; Bağdat veya Basra’da yapılıp yapılamayacağı da tartışılmıştı. Ancak Irak’taki mevcut du- rumun, böyle bir toplantının yapılmasına elverişli olmadığı kanaati ağır basmış ve toplantının bölgeye en yakın vilayetlerimizden birinde yapılması düşünülmüş- tü. Bölgeye en yakın illerimizden biri de elbette Mardin idi. Değerli rektörü- müz ev sahipliğini memnuniyetle karşıladı ve sempozyumun Mardin’de Artuklu Üniversitesi ile ortaklaşa yapılması kararlaştırılmış oldu. Sonraki süreçte İstanbul- Bağcılar Belediye Başkanlığı, bu sempozyumda paydaş olma talebini beyan edince bu talep, Başkanlığımızca uygun görüldü. * Prof. Dr., Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı.
Description: