C E 0 NlllERSITESJ P Kuruın Kültürü ve Örgütsel iletişiın Z. BERlL AKIN Cl EgeÜ niverstilteetsiFişa ikmü ltesi Halk1l1ai şkvieTl aenr ıtBıöml ümAür aştıGrömrae vlisi Iletişim Yayınları e ş m y a y n a r C E P ÜNİVERSiTESİ iletişYiamy ıncıAl.ıŞk. AdınaS ahibTiuQ rul PaşaoQlu Genel YayYöınne tmenMiu rat Belge YayıYnö netmenMiu stafa Bayka YayıDna nışmanAıhm et insel Tasarıümm it Kıvanç UygulamSau at Aysu Kapaki llüstrasGyüorcnaun ôzkan DüzelMtiet in Pınar içB askvıe C ilŞtef ik Matbaası KapakB askıSseına Ofset iletişim Yayınları Cep Üniversitesi 169 ISBN 975-470-675-1 © 1997, iletişim Yayıncılık A.Ş. 1. Baskı 1998, lstanbul Klodfarer Cad. iletişim Han No.7 CaQaloQlu 34400 lstanbul, Tel. 0212.516 22 60 -61 -62 e-mail: [email protected] • web: www.iretisim.com.tr İçindekiler Giri, ..................................................................................................................................... 31RINCI BÖLÜM Yönetim Teorilerinin Evrimine Genel Bir Bakı, ........................... 12 1. Klasik Yönetim Teorisi .............................................................................................. 13 il. Neoklasik Yönetim Teorisi ...................................................................................... 14 111. Modern Yönetim Teorisi ........................................................................................ 18 iV. Alışılmışın Dışındaki Yeni Yaklaşımlar .............................................................. 20 A. Teori Z. ................................................................................................................. 20 B. Yönetimde Mükemmellik Yaklaşımı .......................................................... 25 iKiNCi BÔLÜM !(.urum Kültürü ........................................................................................................: i 1. Kurum Kültürünün Tanımı ...................................................................................... 32 A. Baskın Kültür ve Alt Kültür ........................................................................... 36 B. Güçlü Kültür ve Zayıf Kültür ......................................................................... 39 il. Kurum Kültürünün Özellikleri .............................................................................. 42 111. Kurum KÜitürünün Boyutları ...............................................................................48 iV. Kurum Kültürünün ônemi ve lşlevleri ............................................................. .50 A. Kurum Kültürü ve Strateji ............................................................................. 55 B. Kurum Kültürü ve Örgütsel Baglılık. ......................................................... .57 V. Kurum Kültürünün Sınıflandırılması .................................................................. 59 A. Güç Kültürü ........................................................................................................ 60 B. Rol Kültürü ......................................................................................................... 62 C. Görev Kültürü .................................................................................................... 63 D. Kişi Kültürü ........................................................................................................ 64 vı. Kurum Kültürü ve Yapı ilişkisi ............................................................................. 66 üçONcü eo:ü�. .. . . . • Kurum Kulturunun Vönetımı ..................................................................... .71 1. Kurum Kültürü Nasıl Başlar .....................................................................................7 1 A. Kurucunun Rolü ...............................................................................................7 1 B. Liderin Rolü ........................................................................................................7 6 il. Kurum Kültürü Nasıl Korunur?. ............................................................................8 2 A. Seçim Kriterleri ..................................................... , ...........................................8 3 B. Üst Yönetimin Faaliyetleri .............................................................................8 6 3 C. Sosyalizasyon .....................................................................................................8 7 1. Karşılaôşnmcae ..s...i.... .....................................................................................8 9 2. Karşıl..a...ş...m...a.... ...........................................................................................8 9 3. Değiş..i....m... .....................................................................................................9 0 111. Kurum Kültürünün De!)iştirilmesi.. .....................................................................9 3 A. De!)işime Gösterilen Direnç ve Stratejileri. ..............................................9 5 B. Kurum Kültürünün De!)iştirilmesi ............................................................1 00 1. KültüArneall. .i....z... ....................................................................................... 103 2. SpesiEfyilkeve m öneri..l...e....r... .................................................................1 04 C. Kurum Kültürünün De!)iştirilmesinde Kullanılan Yöntemler .........1 05 ı. Katı.l...ı...m.... ..................................................................................................1 06 2. YönetiSmeimnb olHiakr eket....l...e...r...i.... ..............•...................................1 06 3. BaşkalarBıinldEgadini nm....e... ....................................................................1 07 4. ÖdüllendSiirsmtee m...l...e...r•..i... .•.......................................•.......................1 08 5. Eğit..i...m... ......................................................................................................1 08 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Kurum Kültürü ve Örgütsel lletişim ...................................................1 11 \.Örgütsel iletişim .......................................................................................................1 11 A. Sözel lletişim ...................................................................................................1 14 B. Sözsüz lletişim .................................................................................................1 17 il. örgüt içi iletişimin önemi ve Genel Amaçları ...............................................1 18 iti. örgüt içi lletişlmin Akışı ve Türleri. ..................................................................1 22 A. Formal lletişim ................................................................................................1 22 1. Dikeiyl eti....ş...i...m... .....................................................................................1 22 a. Yukarıdan Aşa!)ıya iletişim .......................................................................1 22 b. Aşa!)ıdan Yukarıya lletişim .......................................................................1 23 2. Yataiyl et.i...ş...i...m.... ....................................................................................1 25 B. lntormal lletişim .............................................................................................1 27 iV. Kurum Kültürünün Çalışanlara iletilmesinde Kullanılan Yöntemler ......................................................................1 30 A. Temel De!)erler ..............................................................................................1 31 B. Lider ve Kahramanlar ...................................................................................1 34 C. Hikaye ve Efsaneler .......................................................................................1 36 o. Tören ve Semboller .......................................................................................1 38 V. Kurum Kültürünün Çalışanlara Benimsetilmesinde Örgüt içi iletişimin Önemi ve Halkla ilişkiler ......................................................1 40 Sonuç ............................................................................................................................1 49 Kaynakça ...................................................................................................................1 55 4 Destek ve sevgilerini her an hissettiğim, Sevgili Anne ve Babama ... ÖNSÖZ Şüphesiz ki firmalar arası rekabetin hızla arttığı gü nümüzde, rekabette üstünlüğün temeli de değişmekte dir. Globalleşmeye başlayan ekonomik süreçle beraber, firmalar arası rekabet iyice kızışıp küresel boyuta sıç rarken, bu rekabette üstünlüğü hedefleyen firmalar da sürekli bir arayış içine girmişlerdir. Tüm dünyanın kü resel bir köye dönüştüğü çağımızda, sadece teknol�ji, ar-ge ve modern pazarlama yöntemlerine yatırım yap makla yetinen firma yönetimleri ise, çoğu kez aradıkla rını bulamamaktadırlar. Çünkü bunlardan her biri ya taklit edilebilmekte ya da satın alınabilmektedir. İşte re kabette başarı için kullanılan bu kaynakların eskiye gö re güç kaybediyor olması, insan kaynaklarının ve onları yönetme biçiminin daha da önemli hale gelmesine ne den olmuştur. Artık irili ufaklı birçok firma, örgütsel verimlilikleri ni arttırabilmek için öncelikle daha etkili yönetilmeleri gerektiğinin farkına varmış ve örgütsel verimliliğin sa dece yapı, süreç ve te!rnolojik değişikliklerle değil, başa rının esas kaynağı olan "Önce İnsan" felsefesiyle ve bi linçli, güçlü bir kurum kültürüyle gerçekleşeceğini anla mıştır. Bunun dışında, bir felsefeye sahip firmaların ise, ayakta kalması mümkün görünmemektedir. Bu yüzden dir ki yeni yönetim arayışı içinde olan birçok firma ör gütsel veriµılilik ve rekabette üstünlük için kültürel de- . ğişikliklere gitmeyi bile göze almaktadır. Amerika'da yapılan araştırmalar, en iyi ve en başarılı firmaların ar- 7 tak özelliklerinin hep kurum kültürü ve insan kaynakla rı ile ilgili olduğunu göstermektedir. "Bir dayanağım ol sun, tüm dünyayı yerinden oynatırım" diyen Archime des gibi, tüm dayanağı kültürel değerleri, in;an kaynak lan ve onlarla kurulan iletişim olan bu firmaların, ra kiplerini her açıdan geride bıraktıkları görülmektedir. Çünkü gücünü kendi çalışanlarının sadakatinden, zeka sından alan ve kendine özgü bir kurum kültürü yaratan firmaların başarısını aynen taklit etmek imkansızdır. Rekabetin ve örgütsel performansın asıl göstergeleri olarak gösterebileceğimiz kurum kültürü ve iletişim ko nusunu. incelerken karşılaştığım en büyük zorluk, bu kavramların bir potada eritilerek verildiği kaynakların azlığı olmuştur. Ancak bu iki kavramın öneminin farke dilmesinden hareketle, önümüzdeki yıllarda yönetici ve teorisyenlerin konuya daha fazla eğileceği ve bu alanda ki çalış�aların geliştirileceği inancındayım. Çalışmalarım sırasındaki destek ve yol göstericiliğin den dolayı hocam Sayın Prof.Dr.Ahmet Bülent GÖK SEL'e, kaynak konusundaki yardımlarından dolayı OD TÜ Öğretim Görevlisi Deniz SALTIÜRK'e, akademik çalışmalarımda her zaman destek ve yardımını gördü ğüm dostum Bora ERDENGİ'ye, sevgi ve anlayışla beni hep destekleyen anne ve babama ve de katkısı olan tüm arkadaşlarıma sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Z.BERİL AKINCI lZMlR,1997 8