kuruluşun ve kurtuluşun sembol kenti izmir

585 Pages·2015·40.71 MB·Turkish

ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU
ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ YAYINLARI
KURTULUŞ VE KURULUŞUN
SEMBOL KENTİ
İZMİR
SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ
26 - 28 EYLÜL 2012
Yayına Hazırlayan
Murat Alper PARLAK
ANKARA 2015
5846 sayılı kanuna göre bu eserin bütün yayın, tercüme ve iktibas hakları
Atatürk Araştırma Merkezi’ne aittir.
Kurtuluş ve Kurtuluşun Sembol Kenti İzmir Sempozyumu (2012: İzmir)
Kurtuluş ve kurtuluşun sembol kenti İzmir sempozyumu:
bildiriler; İzmir, 26-28 Eylül 2012. — yay. haz.: Murat Alper Parlak. —
Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, 2015.
VI, 580 s.: res.; 24 cm. — (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
Atatürk Araştırma Merkezi yayını)
Dizin (s. 559-578)
ISBN: 978-976-16-3001-8
1. TÜRKİYE — TARİHİ — DEVRİM, 1918-1923 — KONGRELER
VB.
2. İZMİR (TÜRKİYE) — TARİHİ — KONGRELER VB.
I. E.a. II. Parlak, Murat Alper, yay. haz. III. Seri
956.1023
956-211
İNCELEYEN : Prof. Dr. Selma YEL
KİTAP SATIŞI:
ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ
Mağaza : Bayındır 1 Sok. Nu:24/6 Kızılay/ANKARA
Kurum : Ziyabey Cad. Nu: 19 Balgat-Çankaya/ANKARA
Tel: [phone]
Belgegeçer: 009 (0312) 285 65 73
e-posta : [email protected]
web : http://www.atam.gov.tr
e-mağaza : e-magaza.atam.gov.tr
● Bildiriler içinde geçen görüş ve bilgilerden bildiri sahipleri
sorumludur.
● Bildiriler sunuş sırasına göredir.

ESER ADI : Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir
ISBN : 978-976-16-3001-8
İLESAM : 15.06.Y.0150-442
BASKI SAYISI : 500 Adet
BASKI
HAZIRLIK : Üç S Basım Reklam Ltd. Şti.
BASKI : Başkent Matbaası
İÇİNDEKİLER
KURTULUŞ VE KURULUŞUN SEMBOL KENTİ İZMİR
AÇIŞ KONUŞMASI
Zeki ERASLAN _____________________________________________1
KURTULUŞ VE KURULUŞUN SEMBOL KENTİ İZMİR
AÇIŞ KONUŞMASI
Prof. Dr. Mehmet ERSAN _____________________________________5
DOKUZ EYLÜL NEDİR?
Prof. Dr. Cezmi ERASLAN ____________________________________7
İZMİR’İN YUNANLILARCA İŞGALİNİN TÜRK MİLLÎ
MÜCADELESİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ
Prof. Dr. Tuncer BAYKARA _________________________________19
İZMİR’İN İŞGALİNE KARŞI GÖSTERİLEN PROTESTO
VE TEPKİLER
Prof. Dr. Mehmet ŞAHİNGÖZ ________________________________25
BATI ANADOLU’DA YUNAN İŞGALİ VE MEZALİMİ
Prof. Dr. Mustafa TURAN ___________________________________37
MİLLÎ MÜCADELE DÖNEMİNDE İZMİR VE ÇEVRESİNDE
KIZILAY (HİLÂL-İ AHMER)’IN FAALİYETLERİ
Prof. Dr. Mesut ÇAPA _______________________________________53
İZMİR MÜDAFAA-İ HUKUK-I OSMANİYE CEMİYETİ
ÜZERİNE GÖZLEMLER
Prof. Dr. İzzet ÖZTOPRAK __________________________________69
IV İÇİNDEKİLER
İYONYA MUHTAR İDARESİ’NİN TÜRK BASININA
YANSIMALARI
Prof. Dr. Sadık SARISAMAN _________________________________79
İŞGAL ALTINDAKİ İZMİR’DE YUNANLILARIN
YÜRÜTTÜĞÜ SAĞLIK PROPAGANDASI
Doç. Dr. Mehmet KARAYAMAN _____________________________97
KURTULUŞTAN SONRAKİ HAFTALARDA İZMİR’E DAİR
İTALYAN GÖRÜŞ VE PROJELERİ
Yrd. Dr. Fabio L. GRASSI ___________________________________125
BATI ANADOLU’DA YUNAN İŞGAL METODU ÜZERİNE
ANALİTİK BİR YAKLAŞIM
Prof. Dr. Nuri KÖSTÜKLÜ _________________________________141
FRANSIZ ARŞİV BELGELERİNDE İZMİR’İN İŞGALİ
Prof. Dr. Bige SÜKAN ______________________________________149
İTALYAN KAYNAKLARINDA İZMİR’İN KURTULUŞU
Prof. Dr. Mevlüt ÇELEBİ ___________________________________173
RUS ARŞİV KAYNAKLARINA GÖRE MİLLÎ MÜCADELE
YILLARINDA SOVYET RUSYA YARDIMI
Yrd. Doç. Dr. Natalia ÇERNİÇENKİNA _______________________191
İZMİR’İN KURTULUŞU’NUN RUSYA BASINI VE
KAMUOYUNA YANSIMALARI (İZVESTİYA VE PRAVDA
GAZETELERİNİN İÇERİKLERİNE DAYANARAK)
Prof. Dr. Musa QASIMLI ___________________________________201
İZMİR’İN KURTULUŞUNUN ANADOLU BASININDAKİ
YANSIMALARI
Doç. Dr. Rahmi ÇİÇEK ____________________________________219
İÇİNDEKİLER V
İZMİR’İN KURTULUŞU’NUN AZERBAYCAN “BAKÜ İŞÇİSİ
GAZETESİ’NE” YANSIMALARI
Doç. Dr. İrade MEMMEDOVA ______________________________237
GÜRCİSTAN BASININDA 1919-1922 TÜRK -YUNAN SAVAŞI
Prof. Dr. Elisabed MAÇİTİDZE ______________________________245
REFLECTIONS OF THE LIBERATION OF IZMIR IN INDIAN PRESS
Dr. Fida HUSSIAN ________________________________________253
TÜRK-RUM AHALİ MÜBADELESİ VE SONUÇLARI
Prof. Dr. Yusuf SARINAY ___________________________________265
NURETTİN PAŞA VE İZMİR’İN KURTULUŞUNDAKİ
KATKILARI
Prof. Dr. Necati Fahri TAŞ __________________________________277
İZMİR’İN KAHRAMAN SUBAYI SÜLEYMAN FETHİ BEY
Prof. Dr. Necmi ÜLKER ____________________________________289
YÜZBAŞI ŞERAFETTİN BEY VE BUHARA’DAN GELEN KILIÇ
Prof. Dr. Kemal ARI _______________________________________307
CUMHURİYETİN İLK ON BEŞ YILINDA İMAR VE İSKAN
AÇISINDAN GENEL ÖZELLİKLERİ İLE İZMİR
Prof. Dr. Tülay Alim BARAN ________________________________327
İŞGALDEN KURTULUŞA İZMİR’DE EĞİTİM (1919-1933)
Doç. Dr. Sadiye TUTSAK ___________________________________339
KURTULUŞTAN SONRA İZMİR’İN YENİDEN
KURULUŞUNDA İZMİR TÜRK OCAĞI VE FAALİYETLERİ
(1922-1931)
Yrd. Doç. Dr. Günver GÜNEŞ _______________________________379
VI İÇİNDEKİLER
CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA İZMİR’DE YAŞANAN
EKONOMİK GELİŞMELER VE TÜRKİYE İKTİSAT KONGRESİ
Dr. Özlem YILDIRIR KOCABAŞ ____________________________405
KURTULUŞ SONRASI İZMİR NÜFUSU
Yrd. Doç. Dr. Nejdet BİLGİ _________________________________415
İZMİR VALİSİ KAZIM DİRİK (1926-1935)
Doç. Dr. Serap TABAK _____________________________________447
CHP BELGELERİNE GÖRE ATATÜRK DÖNEMİ’NDE
İZMİR’İN SORUNLARI (1923-1938)
Doç. Dr. Hakkı UYAR _____________________________________495
MİLLÎ MÜCADELE’DE İZMİR (AYDIN) VALİSİ RAHMİ BEY
Prof. Dr. Temuçin Faik ERTAN ______________________________519
EKLER
SEMPOZYUM PROGRAMI ________________________________531
SEMPOZYUM AFİŞ _______________________________________539
SEMPOZYUM DAVETİYE ________________________________ 540
SEMPOZYUM KATILIM SERTİFİKASI ______________________541
SEMPOZYUMDAN GÖRÜNTÜLER _________________________543
BİLDİRİ METNİ GELMEYENLER __________________________557
DİZİN ___________________________________________________559
KURTULUŞ VE KURULUŞUN SEMBOL KENTİ İZMİR
AÇIŞ KONUŞMASI
Zeki ERASLAN*1*
Sayın Rektörüm,
Çok Değerli Bilim Adamları ve Konuklar
Kıymetli Basın Mensupları ve Sevgili öğrenciler,
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesinde yer alan Ata-
türk Araştırma Merkezi ile Ege Üniversitesi Tarih Bölümü ve Atatürk İlkeleri
ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü işbirliğinde, Ege
Üniversitesi’nde gerçekleştirdiğimiz “Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti
İzmir” konulu II. Uluslararası Tarih Sempozyumu’na hepiniz hoş geldiniz.
Üç gün sürecek olan bu uluslararası sempozyumun açılışında Türkiye’nin
ve dünyanın dört bir yanından İzmir’e gelen siz değerli konuklarımızla birlikte
olmaktan ve sizlere hitap etmekten büyük memnuniyet duyuyorum.
Öncelikle, hayatlarını bu ülkenin var olma mücadelesi uğruna Çanakkale’de,
Birinci Dünya Savaşı’nın diğer cephelerinde, Kurtuluş Savaşı’nda ve bu çerçeve-
de İzmir’de feda eden şehitlerimizin aziz hatırası önünde saygıyla eğilirken, şehit
sayısının giderek arttığı bugünlerde aynı mücadeleyi ülkemizin birlik ve bera-
berliği için sergileyerek şehit düşen Mehmetçiklerimizi de rahmet ve minnetle
anıyor, gazilerimizi hürmetle selamlıyorum.
Çok Değerli Konuklar. İzmir, tarih boyunca stratejik konumuyla mühim
bir liman kenti olmuştur. Millî Mücadele’nin Lideri Mustafa Kemal’in de dediği
* Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Başkan Yardımcısı. Sempozyumun gerçek-
leştirildiği tarihte Atatürk Araştırma Merkezi Başkan Vekili.
2 ZEKİ ERASLAN
gibi; “Coğrafî durumu sebebiyle ekonomik ve siyasî çok büyük bir ehemmi-
yete maliktir.”
Birinci Dünya Savaşı’nın kaybedilmesinin ardından imzalanan Mondros
Mütarekesi sonrasında Anadolu’da işgaller başlamıştır. Daha önce ki gizli anlaş-
malarda İtalya’ya verilen ancak Paris Barış Konferansı’nda İngiltere’nin desteği
ile İzmir’i işgal etme iznini elde eden Yunanlılar, işgal için hazırlıkları hızlan-
dırmışlar, 15 Mayıs 1919 tarihinde de 9 Eylül 1922 tarihine kadar sürecek işgal
hareketini başlatmışlardır.
İşgalin başlamasıyla Batı Anadolu’yu yangın yeri ve harabe haline getiren
Yunanlıların, Müslümanlara yönelik tedhiş ve yağmalama hareketleri bütün
Anadolu’yu üzüntüye boğmuş ve millî bir heyecan yaratmıştı. İşgal karşısında
tüm Anadolu tek yumruk olmuş, yurdun dört bir tarafında protesto mitingleri
düzenlenmiş ve protesto telgraflarıyla işgal telin edilmiştir.
Bu işgale İstanbul’daki vatanseverler de sessiz kalmamış, 18 Mayıs toplantı-
sında alınan kararla işgallere karşı Fatih Mitingi’nin duyurusu yapılmıştır. Da-
rülfünun öğrencileri Belediye binası önünde dalgalanan bayrağın üzerine siyah
bir şal örtmüşler ve elbiselerinin sol tarafına beyaz bir rozet iliştirmişlerdir. Bu
rozetlerde “İzmir Kalbimizdir” yazmaktadır.
Gazinin dediği gibi, işgal, düşman karşısında maddeten çok kuvvetli olma-
sa da çok yüksek manevi kuvvete malik bir “namus cephesi” meydana getirmiş-
ti. Ali Fuat Cebesoy’da bu durumu o gününün maddi ve teknik imkânsızlıkları
karşısında “Ama bizim ruhumuzda mukavemet var!” diye özetlemiştir.
İzmir, işgal ve sonrasındaki millî uyanış ile tam bağımsızlık yolunda kilit bir
rol oynamıştır. İzmir işgale karşı duruşun simgesidir. İzmir’in işgali Anadolu’yu
birleştirmiş ve Türk Ulusal Bağımsızlık Savaşı’nın başlangıcı olmuştur. İstiklal
Savaşı’nın bütün stratejisinin nihai hedefi İzmir’in kurtuluşu olmuştur. Çünkü
İzmir’in kurtuluşu, Anadolu’nun doğusundan başlayan İstiklal Savaşı’nda mu-
zafferiyetin tüm Dünya’ya ilanıdır.
Kurtuluşundan sonra İzmir’i 1923’te “Türkiye İktisat Kongresi”ne ev sa-
hipliği yaparken görmekteyiz. İzmir İktisat Kongresi, iktisadi gelişmenin nasıl
olması gerektiğine dair yol haritası çizmiş ve temel ilkeleri belirlemiştir.
Saygıdeğer Konuklar, Sevgili öğrenciler,
İzmir’in tarihi gelişimine baktığımızda sanayi, ticaret, turizm ve tarım
kenti olarak bölgenin ve ülkemizin sembol şehirlerinden birisi haline dönüş-
AÇIŞ KONUŞMASI 3
tüğünü görmekteyiz. Uluslararası kurumların, Sivil Toplum Kuruluşlarının,
hükûmetlerin, ilaç firmalarının, tıbbi cihaz firmalarının, sigorta şirketlerinin,
tedarikçilerin ve ilgili diğer kuruluşların fikir alışverişinde bulunmak ve eylem
planı oluşturmak için işbirliği yapmak amacıyla bir araya geleceği bir forum ola-
cak olan EXPO 2020, yalnızca sağlıkla ilgili söylemleri geliştirmek değil, aynı
zamanda daha da önemli olarak, yeni ürünler geliştirenlere, yeni çözümlerini
test etme ve fikirlerini uygulamak ve ölçmek için ortaklar bulma fırsatı sunma-
yı hedeflemektedir. Tam da bu noktada “Daha iyi bir dünya için yeni yollar/
Herkes için sağlık” temasıyla Expo-2020 adayı İzmir, bunu elde ettiği takdirde
küresel çapta marka kent haline gelecektir.
Ülkemizin ekonomik büyümesine, ithalat ve ihracatını gittikçe artırarak
daha fark edilir katkıda bulunacak kent olacağı açık olan İzmir, ayrıca altını
çizerek belirtmek isterim ki toplamda 9 üniversiteye (4 devlet ve 5 vakıf üniver-
sitesi) sahip bilim kenti olarak da dikkate değer atılımlar içerisindedir. Atatürk
Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ve bünyesindeki dört kurum olan Atatürk
Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür
Merkezi İzmir’in sosyal bilimler alanındaki çalışmalarına katkı sağlamaya ve
desteklemeye her zaman hazırdır.
Değerli Bilim Adamları, Saygıdeğer Konuklar, Sevgili Öğrenciler,
Ege Üniversitesi ve Atatürk Araştırma Merkezi’nin ortaklaşa düzenlediği
bu önemli sempozyumun organizasyonuna katkı sağlayanlara ve emeği geçen-
lere tekrar teşekkür ediyor; bu vesileyle Heredot’un betimlemesiyle “En güzel
iklim, en mavi gökyüzü”nün şehri Ege’nin incisi, Türkiye’nin medarı iftiharı
“Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir”i, tebliğleriyle detaylı bir şekilde
irdeleyecek olan yurt içi ve yurtdışından katılan değerli bilim adamlarımıza hoş
geldiniz diyor, hepinizi en içten sevgi ve saygılarımla selamlıyorum.