Kursk 1943

180 Pages·3.191 MB·Polish

HISTORYCZNE BITWY
Ń
ANTONI KARPI SKI
KURSK 1943
Wydawnictwo
Ministerstwa Obrony Narodowi
Warszawa 1983
WST(cid:265)P
Bitwa pod Kurskiem rozpocz(cid:266)(cid:225)a si(cid:266) na pocz(cid:261)tku trzeciego roku
wojny radziecko-niemieckiej. Stanowi(cid:225)a wa(cid:298)ny etap na drodze do
zwyci(cid:266)stwa radzieckich si(cid:225) zbrojnych nad wojskami hitlerowskimi.
Jej zwyci(cid:266)skie zako(cid:276)czenie wyzwoli(cid:225)o ca(cid:225)kowicie inicjatyw(cid:266)
strategiczn(cid:261) Armii Radzieckiej, która od tego czasu nieustannie, na
ca(cid:225)ej d(cid:225)ugo(cid:286)ci frontu, prowadzi(cid:225)a dzia(cid:225)ania zaczepne. Je(cid:298)eli bitwa
pod Stalingradem zwiastowa(cid:225)a zmierzch armii niemieckiej, to bitwa
pod Kurskiem postawi(cid:225)a j(cid:261) w obliczu nieuchronnej katastrofy.
Zachodnioniemiecki historyk Walter Hubatsch tak pisa(cid:225) o bitwie
kurskiej: „Na froncie wschodnim Niemcy przedsi(cid:266)wzi(cid:266)li ostatni(cid:261)
prób(cid:266) przechwycenia inicjatywy, jednak bezskutecznie, Nieudana
operacja »Cytadela« sta(cid:225)a si(cid:266) pocz(cid:261)tkiem ko(cid:276)ca armii niemieckiej.
Od tamtej pory nie uda(cid:225)o si(cid:266) ju(cid:298) ustabilizowa(cid:252) frontu niemieckiego
na Wschodzie".
Bitwa pod Kurskiem mia(cid:225)a niew(cid:261)tpliwie wp(cid:225)yw na sytuacj(cid:266)
polityczno-miiitarn(cid:261) na innych frontach, na (cid:286)ródziemnomorskim
teatrze wojennym, gdzie rozgrywa(cid:225)y si(cid:266) g(cid:225)ówne zmagania wojsk
alianckich z si(cid:225)ami niemiecko-w(cid:225)oskimi, usi(cid:225)uj(cid:261)cymi za wszelk(cid:261)
cen(cid:266) utrzyma(cid:252) si(cid:266) w Afryce Pó(cid:225)nocnej, na Pó(cid:225)wyspie Apeni(cid:276)skim i
Ba(cid:225)kanach. Zwyci(cid:266)stwo radzieckie pod Kurskiem os(cid:225)abi(cid:225)o ducha
narodu niemieckiego i „spójno(cid:286)(cid:252)" pa(cid:276)stw bloku faszystowskiego,
(cid:82)(cid:298)ywi(cid:225)o tak(cid:298)e walk(cid:266) narodów Europy pozostaj(cid:261)cych pod okupacj(cid:261)
niemieck(cid:261).
Zmagania pod Kurskiem dziel(cid:261) si(cid:266) na dwa zasadnicze etapy:
pierwszy — dzia(cid:225)ania obronne Armii Radzieckiej (od 5 do 11 lipca
1943 r.), prowadzone w celu odparcia ofensywy wojsk hitle-
rowskich; drugi — to kontrofensywa wojsk radzieckich (od 12 lipca
do 23 sierpnia 1943 r.), która przeros(cid:225)a w ogólne strategiczne
natarcie na froncie wschodnim. Kontrofensywa by(cid:225)a realizowana
6
w dwóch operacjach: or(cid:225)owskiej pod kryptonimem „Kutuzow" i
bie(cid:225)gorodzko-charkowskiej pod kryptonimem „Rumiancew".
Bitwa kurska swym rozmachem znacznie przewy(cid:298)sza(cid:225)a dotych-
czasowe bitwy na froncie wschodnim. Strony walcz(cid:261)ce zaanga-
(cid:298)owa(cid:225)y w niej wi(cid:266)cej ni(cid:298) 4 min ludzi, przesz(cid:225)o 69 tys. dzia(cid:225) i
mo(cid:296)dzierzy oraz 13 tys. czo(cid:225)gów i dzia(cid:225) pancernych, oko(cid:225)o 12 tys.
samolotów. Aktywne dzia(cid:225)ania bojowe trwa(cid:225)y bez przerwy 50 dni i
nocy. Dla porównania: w wojnie francusko-niemieckiej w 1940 r.
po obu stronach (wojsk sojuszniczych i niemieckich) u(cid:298)yto: 7085
tys. ludzi, 21922 dzia(cid:225)a i mo(cid:296)dzierze, 5679 czo(cid:225)gów i dzia(cid:225)
pancernych i 7615 samolotów bojowych.
Radzieckie zwyci(cid:266)stwo pod Kurskiem wywar(cid:225)o te(cid:298) znaczny
wp(cid:225)yw na nastroje Polaków w okupowanym kraju i w Zwi(cid:261)zku
Radzieckim. Ruch oporu w kraju zwi(cid:266)ksza(cid:225) liczb(cid:266) akcji bojowych
na linie komunikacyjne okupanta, na jego bazy zaopatrzeniowe i
obiekty administracyjne. W Sielcach nad Ok(cid:261) ko(cid:276)czy(cid:225)a intensywne
przygotowania do walki i wyruszenia na front 1 Dywizja Piechoty
im. Tadeusza Ko(cid:286)ciuszki. Kolejne jednostki polskie (2 i 3 DP) by(cid:225)y
w stadium formowania i pocz(cid:261)tkowego szkolenia. Tak(cid:298)e w
jednostkach radzieckich walcz(cid:261)cych pod Kurskiem bra(cid:225)o udzia(cid:225)
wielu Polaków na ró(cid:298)nych stanowiskach.
ZMAGANIA OBRONNE WOJSK RADZIECKICH
(5-11 lipca)
SYTUACJA WOJSKOWO-POLITYCZNA
I PO(cid:224)(cid:50)(cid:297)ENIE STRON WALCZ(cid:260)CYCH NA FRONCIE
RADZIECKO-NIEMIECKIM NA WIOSN(cid:265) 1943 R.
Zwyci(cid:266)skie dzia(cid:225)ania radzieckich si(cid:225) zbrojnych w bitwie pod
Stalingradem i podczas zimowego natarcia 1942/ '1943 r. oraz
wzrost pot(cid:266)gi Armii Radzieckiej korzystnie wp(cid:225)yn(cid:266)(cid:225)y na zmian(cid:266)
sytuacji wojskowo-politycznej koalicji antyhitlerowskiej, a g(cid:225)ównie
Zwi(cid:261)zku Radzieckiego. Wojska bloku faszystowskiego w czasie
kampanii zimowej na wschodzie ponios(cid:225)y ogromne straty: oko(cid:225)o
1700 tys. ludzi, 24 tys. dzia(cid:225), przesz(cid:225)o 3500 czo(cid:225)gów i 4300 samo-
lotów. Armia Radziecka przej(cid:266)(cid:225)a inicjatyw(cid:266) strategiczn(cid:261) i
przesun(cid:266)(cid:225)a front dzia(cid:225)(cid:68)(cid:276) na zachód o oko(cid:225)o 600— 700 km,
wyzwalaj(cid:261)c przesz(cid:225)o 490 tys. km terenu i miliony ludzi.
W tym samym czasie niemieckie i w(cid:225)oskie si(cid:225)y zbrojne ponios(cid:225)y
dotkliwe straty od uderze(cid:276) wojsk alianckich w Afryce Pó(cid:225)nocnej, a
japo(cid:276)skie na Oceanie Spokojnym.
Bieg wydarze(cid:276) na wiosn(cid:266) 1943 r. na wszystkich frontach drugiej
wojny (cid:286)wiatowej wskazywa(cid:225), i(cid:298) sytuacja wojskowo-polityczna w
(cid:286)wiecie stawa(cid:225)a si(cid:266) korzystna dla pa(cid:276)stw koalicji antyhitlerowskiej.
Otwiera(cid:225)o to du(cid:298)e mo(cid:298)liwo(cid:286)ci kontynuowania zwyci(cid:266)skich
kampanii przeciwko si(cid:225)om zbrojnym bloku faszystowskiego i
militarystycznej Japonii.
Mocarstwa zachodnie — Stany Zjednoczone i Wielka Brytania
— na wiosn(cid:266) 1943 r. ponownie zapewnia(cid:225)y
8
o otwarciu drugiego frontu w Europie Zachodniej, ale w praktyce
nie dotrzyma(cid:225)y tych obietnic. Ju(cid:298) w styczniu 1943 r. na konferencji
w Casablance szefowie rz(cid:261)dów tych pa(cid:276)stw postanowili
skoncentrowa(cid:252) g(cid:225)ówny wysi(cid:225)ek walki zbrojnej na
(cid:286)ródziemnomorskim teatrze wojennym, w celu uzyskania pe(cid:225)nego
panowania w tym rejonie, zaj(cid:266)cia W(cid:225)och i stworzenia warunków do
opanowania Europy Po(cid:225)udniowo-Wschodniej, a tak(cid:298)e otwarcia
sobie dróg do Europy (cid:285)rodkowej. Szef sztabu wojskowego prezy-
denta Roosevelta, adm. William Leahy, o(cid:286)wiadczy(cid:225), i(cid:298) plan inwazji
na terytorium Francji przez kana(cid:225) La Manche w 1943 r. „zosta(cid:225)
zast(cid:261)piony decyzj(cid:261) zak(cid:225)adaj(cid:261)(cid:70)(cid:261) wspólne operacje na wyspach
1
(cid:286)ródziemnomorskich, a przede wszystkim na Sycylii" . Przyj(cid:266)ty w
Casablance plan nie wyklucza(cid:225) dzia(cid:225)(cid:68)(cid:276) ofensywnych w Europie Za-
chodniej. Potwierdzi(cid:225) to m.in. Churchill w li(cid:286)cie do Stalina z 12
lutego, pisz(cid:261)c, (cid:298)e alianci zachodni dokonaj(cid:261) inwazji w Europie
Zachodniej w okresie sierpie(cid:276)—wrzesie(cid:276) 1943 r. W praktyce
uczestnicy konferencji w Casablance nie zajmowali si(cid:266) szczegó(cid:225)owo
planami perspektywicznymi. Zobowi(cid:261)zania w sprawie otwarcia
drugiego frontu w Europie alianci wykonali dopiero 6 czerwca 1944
r.
Nie zra(cid:298)ony stanowiskiem aliantów Stalin 30 stycznia 1943 r.
pisa(cid:225) do Churchilla i Roosevelta: ,,Co si(cid:266) tyczy Zwi(cid:261)zku
Radzieckiego, to mog(cid:266) Panów zapewni(cid:252), (cid:298)e si(cid:225)y zbrojne ZSRR
uczyni(cid:261) wszystko, co do nich nale(cid:298)y, aby kontynuowa(cid:252) ofensyw(cid:266)
przeciwko Niemcom i ich sojusznikom na froncie radziecko-
2
niemieckim" .
Na wiosn(cid:266) 1943 r. znacznie pogorszy(cid:225)a si(cid:266) sytuacja wewn(cid:266)trzna
Niemiec. Kl(cid:266)ski poniesione przez Wehrmacht, zw(cid:225)aszcza na froncie
wschodnim, wp(cid:225)yn(cid:266)(cid:225)y ujemnie na morale spo(cid:225)ecze(cid:276)stwa i si(cid:225)
zbrojnych, spowodowa(cid:225)y znacz-
1 Historia drugiej wojny (cid:286)wiatowej (t(cid:225)um. z ros.), t. VII, Warszawa 1981, s. 21.
2 Tam(cid:298)e, s. 46.
9
ny uszczerbek w potencjale wojennym Niemiec. Wy(cid:225)aniaj(cid:261)ce si(cid:266)
st(cid:261)d trudno(cid:286)ci pog(cid:225)(cid:266)bi(cid:225)y kryzys nazistowskiego
systemu, który ogarn(cid:261)(cid:225) wszystkie dziedziny (cid:298)ycia publicznego i
zaostrzy(cid:225) spo(cid:225)eczne i polityczne sprzeczno(cid:286)ci wewn(cid:261)trz kraju.
Os(cid:225)ab(cid:225)a równie(cid:298) mi(cid:266)dzynarodowa pozycja Trzeciej Rzeszy.
Rozpoczynaj(cid:261)c wojn(cid:266) ze Zwi(cid:261)zkiem Radzieckim, Niemcy
utrzymywa(cid:225)y stosunki dyplomatyczne z 40 pa(cid:276)stwami, a na wiosn(cid:266)
1943 r. tylko z 22. Hitlerowskiej dyplomacji nie uda(cid:225)o si(cid:266) nak(cid:225)oni(cid:252)
Japonii i Turcji do wojny ze Zwi(cid:261)zkiem Radzieckim. Ta ostatnia po
bitwie pod Stalingradem prowadzi(cid:225)a bardzo ostro(cid:298)(cid:81)(cid:261) polityk(cid:266)
zagraniczn(cid:261), aczkolwiek nie zamierza(cid:225)a zaostrza(cid:252) stosunków z
hitlerowskimi Niemcami.
Kl(cid:266)ska 8 armii w(cid:225)oskiej pod Stalingradem oraz pora(cid:298)ki wojsk
niemiecko-w(cid:225)oskich w Afryce Pó(cid:225)nocnej spowodowa(cid:225)y powa(cid:298)ny
kryzys wojskowo-polityczny we W(cid:225)oszech. Objawy kryzysu
wyst(cid:261)pi(cid:225)y równie(cid:298) w Finlandii, Rumunii, na W(cid:266)grzech i w S(cid:225)owacji.
Narasta(cid:225) w tych pa(cid:276)stwach ruch antyfaszystowski i
narodowowyzwole(cid:276)czy.
Jednym z czynników wp(cid:225)ywaj(cid:261)cych na pogorszenie sytuacji
bloku faszystowskiego by(cid:225)a walka narodowowyzwole(cid:276)cza w
krajach okupowanych. Szczególnie aktywny by(cid:225) ruch oporu w
Polsce, Jugos(cid:225)awii, Francji i Grecji oraz na obszarach Bia(cid:225)orusi i
Ukrainy.
Mimo trudno(cid:286)ci Niemcy w dalszym ci(cid:261)gu stanowi(cid:225)y powa(cid:298)(cid:81)(cid:261) si(cid:225)(cid:266)
gospodarcz(cid:261) i militarn(cid:261), która jeszcze dwa lata opiera(cid:225)a si(cid:266) koalicji
antyhitlerowskiej. W omawianym okresie si(cid:225)y zbrojne Niemiec
liczy(cid:225)y (bez jednostek SS) 9200 tys. ludzi (z tego 6600 tys.
znajdowa(cid:225)o si(cid:266) w wojskach l(cid:261)dowych, 1960 tys. w lotnictwie, 640
tys. w marynarce wojennej). W wojskach l(cid:261)dowych 1 kwietnia
znajdowa(cid:225)y si(cid:266) 273 dywizje i cztery brygady. Z tej liczby a(cid:298) 194
dywizje i 2 brygady walczy(cid:225)y na froncie radziecko-niemieckim.
Ponadto, razem z wojskami hitlerowskimi na tym froncie walczy(cid:225)o
18 dywizji i 2 brygady
10
3.
satelitów Niemiec, a tak(cid:298)e 14 dywizji i 6 brygad fi(cid:276)skich
Dla uzupe(cid:225)nienia strat i formowania nowych jednostek rz(cid:261)d
niemiecki wyda(cid:225) dekret o kolejnej mobilizacji do wojska m(cid:266)(cid:298)czyzn i
kobiet. Ogó(cid:225)em zmobilizowano prawie 2 min ludzi.
Z kolei sytuacja wojskowo-polityczna Zwi(cid:261)zku Radzieckiego
znacznie si(cid:266) poprawi(cid:225)a, ale gospodarczo by(cid:225)a ci(cid:261)gle trudna. ZSRR
by(cid:225) bowiem pozbawiony bazy ekonomicznej i wojskowej, utraconej
w rezultacie przegranej kampanii jesienno-zimowej 1942 r., a
obejmuj(cid:261)cej donieckie zag(cid:225)(cid:266)bie w(cid:266)glowe, rostowski i stalingradzki
rejon przemys(cid:225)owy oraz (cid:298)yzne obszary rolnicze Donu, Kubania i
pó(cid:225)nocnego Kaukazu. W zwi(cid:261)zku z tym zbudowano wiele zak(cid:225)adów
metalurgicznych na terenach wschodnich ZSRR; zwi(cid:266)kszono tam
wydobycie w(cid:266)gla i rudy (cid:298)elaza oraz wytwarzanie energii
elektrycznej. W rolnictwie maksymalnie zagospodarowywano
uprawne obszary i zwi(cid:266)kszono produkcj(cid:266)(cid:3) (cid:298)ywno(cid:286)ci, usprawniano
funkcjonowanie transportu.
Radzieckie kierownictwo polityczne i wojskowe czyni(cid:225)o
wszechstronne zabiegi w celu dalszego zwi(cid:266)kszenia liczebnego
armii, ulepszania jej bojowego sk(cid:225)adu, przygotowania i
doskonalenia kadry dowódczej oraz uzbrojenia i wyposa(cid:298)enia.
Formowano wiele nowych zwi(cid:261)zków operacyjnych i jednocze(cid:286)nie
odwodów strategicznych.
Ogó(cid:225)em armia czynna (razem z marynark(cid:261) wojenn(cid:261) i odwodami
strategicznymi) 1 kwietnia 1943 r. liczy(cid:225)a 8413 tys. (cid:298)(cid:82)(cid:225)nierzy.
Oprócz tego cz(cid:266)(cid:286)(cid:252) si(cid:225) znajdowa(cid:225)a si(cid:266) w o(cid:286)rodkach zapasowych i
innych instytucjach wojskowych. W sumie' w armii czynnej
znajdowa(cid:225)o si(cid:266): 352 dywizje piechoty, 7 powietrznodesantowych i
25 kawaleryjskich oraz 155 brygad, 16 korpusów pancernych i zme-
chanizowanych, 60 samodzielnych brygad pancernych i 3
zmechanizowane. W armii bezpo(cid:286)rednio zaanga(cid:298)owanej w
dzia(cid:225)aniach bojowych by(cid:225)o 5830 tys. (cid:298)(cid:82)(cid:225)nierzy,
3 Tam(cid:298)e, s. 39—40.
11
4976 czo(cid:225)gów i dzia(cid:225) pancernych, 82 300 dzia(cid:225) i mo(cid:296)dzierzy (bez
granatników 50 mm i wyrzutni artylerii rakietowej), 5892 samoloty
4
bojowe i 117 okr(cid:266)tów bojowych podstawowych klas .
Radzieckie kierownictwo wojskowe rozbudowywa(cid:225)o si(cid:225)y zbrojne
przez zwi(cid:266)kszenie: liczby zwi(cid:261)zków pancernych uzbrojonych w
nowoczesne czo(cid:225)gi i dzia(cid:225)a pancerne, du(cid:298)ych zwi(cid:261)zków
artyleryjskich (dywizji i korpusów artylerii) do zabezpieczenia
szybkich dzia(cid:225)(cid:68)(cid:276) manewrowych, zwi(cid:261)zków lotniczych do wsparcia
wojsk l(cid:261)dowych i do prowadzenia samodzielnych operacji
powietrznych. Unowocze(cid:286)niano te(cid:298) wojska in(cid:298)ynieryjne, (cid:225)(cid:261)czno(cid:286)ci i
chemiczne oraz s(cid:225)(cid:88)(cid:298)by kwatermistrzowskie.
Istotn(cid:261) pomoc(cid:261) dla wojsk regularnych by(cid:225)y dzia(cid:225)ania radzieckich
zgrupowa(cid:276) partyzanckich na g(cid:225)(cid:266)bokim zapleczu wroga. Zgodnie z
zaleceniem dowództwa radzieckiego g(cid:225)ówne uderzenie partyzantów
na Ukrainie i Bia(cid:225)orusi oraz innych terenach okupowanych przez
hitlerowców na wiosn(cid:266) 1943 r. zosta(cid:225)o skierowane na linie
komunikacyjne, w(cid:266)(cid:93)(cid:225)y (cid:225)(cid:261)czno(cid:286)ci i bazy zaopatrzenia. Chodzi(cid:225)o o
utrudnienie przeciwnikowi dowozu na front wojsk i zaopatrzenia.
Akcje partyzanckie szczególnie nasilono na ty(cid:225)ach wojsk
niemieckich zajmuj(cid:261)cych obron(cid:266) przed Frontami Centralnym,
Woroneskim, Bria(cid:276)skim i Zachodnim.
W kwietniu 1943 r. rozpocz(cid:266)(cid:225)y si(cid:266) rajdy partyzanckich brygad:
im. Aleksandra Suworowa — na linie kolejowe Klincy—Poczep i
Klimowiczi—Uniecza; im. Dmitrija Krawcowa — na transport
kolejowy na linii Bria(cid:276)sk— —Stia(cid:298)now; im. Niko(cid:225)aja Szczorsa —
na garnizony wojsk nieprzyjaciela; im. „Za w(cid:225)ast Sowietów", im.
„Za Rodinu", im. Wasilija Czapajewa, im. Michai(cid:225)a Frunzego, im.
Klimenta Woroszy(cid:225)owa — na linie kolejowe, ma(cid:225)e garnizony,
5
sk(cid:225)ady i magazyny zaopatrzenia .
4 Tam(cid:298)e,s. 35 i 36.
5 W. Fiodorenko, Diejstwija sowietskich partizan w bitwie pod Kurskom, „Woienno-
Istoriczeskij (cid:297)urna(cid:225)" (dalej cyt.: „WI(cid:297)"), 1968, nr 7, s. 112-113.
12
Po(cid:225)(cid:82)(cid:298)enie na froncie radziecko-niemieckim przed bitw(cid:261) pod
Kurskiem zosta(cid:225)o ukszta(cid:225)towane w rezultacie dzia(cid:225)(cid:68)(cid:276), jakie toczy(cid:225)y
si(cid:266) zim(cid:261) i wiosn(cid:261) 1943 r. Linia frontu bieg(cid:225)a od Morza Barentsa do
jez. (cid:224)adoga, dalej wzd(cid:225)(cid:88)(cid:298) rz. (cid:285)wir do Leningradu, a st(cid:261)d na
po(cid:225)udnie. Od rejonu Wielkich (cid:224)uków skr(cid:266)ca(cid:225)a na po(cid:225)udniowy
wschód i na zachód od Kurska tworzy(cid:225)a wielki (cid:225)uk, g(cid:225)(cid:266)boko
wer(cid:298)ni(cid:266)ty w ugrupowanie wojsk niemieckich. Z rejonu Bie(cid:225)gorodu
bieg(cid:225)a na wschód od Charkowa, a nast(cid:266)pnie wzd(cid:225)(cid:88)(cid:298) rzek
Siewierskiego Do(cid:276)ca i Mius do Morza Azowskiego, na Pó(cid:225)wyspie
Tama(cid:276)skim przebiega(cid:225)a na wschód od miejscowo(cid:286)ci Temriuk i
Noworosyjska.
Od Morza Barentsa do jez. (cid:224)adoga, na froncie d(cid:225)ugo(cid:286)ci 1550 km,
broni(cid:225)y si(cid:266) wojska Frontu Karelskiego (cztery armie
ogólnowojskowe i jedna lotnicza) i 7 samodzielna armia. Przed nimi
dzia(cid:225)(cid:68)(cid:225)a niemiecka 20 armia górska („Laplandzka") i dwie fi(cid:276)skie
grupy operacyjne — „Maselska" i „O(cid:225)oniecka". Od jez. (cid:224)adoga do
Wielkich (cid:224)uków, na froncie 700 km, by(cid:225)y usytuowane Fronty
Leningradzki (pi(cid:266)(cid:252) armii ogólnowojskowych i jedna lotnicza), Wo(cid:225)-
chowski (odpowiednio: cztery i jedna) i Pó(cid:225)nocno-Zachod-ni (trzy i
jedna). Na wprost nich znajdowa(cid:225)y si(cid:266) wojska fi(cid:276)skie (na
Przesmyku Karelskim) i dwuarmijna niemiecka Grupa Armii
„Pó(cid:225)noc". Na froncie od Wielkich (cid:224)uków do Or(cid:225)a, d(cid:225)ugo(cid:286)ci 710 km,
walczy(cid:225)y Fronty Kali-ni(cid:276)ski (trzy armie ogólnowojskowe i jedna
lotnicza), Zachodni (odpowiednio: siedem i jedna) i Bria(cid:276)ski (trzy i
jedna). Po stronie nieprzyjaciela znajdowa(cid:225)y si(cid:266) dwie armie
pancerne i jedna polowa wchodz(cid:261)ce w sk(cid:225)ad Grupy Armii „(cid:285)rodek".
Od Or(cid:225)a do Taganrogu (1165 km) broni(cid:225)y si(cid:266) Fronty: Centralny
(pi(cid:266)(cid:252) armii ogólnowojskowych, jedna pancerna i jedna lotnicza),
Woroneski (odpowiednio: pi(cid:266)(cid:252), jedna i jedna), Po(cid:225)udniowo-
Zachodni (siedem armii ogólnowojskowych i jedna lotnicza) i
Po(cid:225)udniowy (odpowiednio: pi(cid:266)(cid:252) i jedna). Naprzeciw nich
znajdowa(cid:225)y si(cid:266) dwie armie polowe Grupy Armii „(cid:285)rodek" i Grupa
Ar-