kurie (archi)

356 Pages·2016·3.13 MB·Polish

KURIE (ARCHI)DIECEZJALNE
KOŚCIOŁA RZYMSKOKATOLICKIEGO
W II RZECZYPOSPOLITEJ
Redakcja
Maria Dębowska
Lublin 2016
Recenzenci
dr hab. Anna Łosowska, UMCS
dr hab. Tomasz Nowicki, KUL
Redakcja techniczna
Artur Hamryszczak
Publikacja wydana z materiałów dostarczonych przez autorów
Wydawnictwo KUL, Lublin 2016
ISBN 978-83-8061-224-2
WPROWADZENIE
Po długim okresie rozbiorów, u progu odbudowy niepodległego państwa pol-
skiego także Kościół katolicki rozpoczął nowy rozdział swoich dziejów. Uwolniony
od krępujących go zarządzeń zaborców, wchodził w ten etap z bagażem doświad-
czeń wynikających z ich polityki wyznaniowej. Praktycznie przez całe dwudzie-
stolecie międzywojenne trwało niwelowanie skutków tej polityki, Przeobrażenia
następowały z dużą intensywnością na wszystkich płaszczyznach. Zostały one do-
datkowo obarczone obowiązkiem wprowadzenia w życie norm zawartych w Ko-
deksie Prawa Kanonicznego z 1917 r. (wszedł w życie 19 maja 1918 r.)1.
Jednym z zagadnień, dotyczących okresu międzywojennego, które dotychczas
nie zostało wystarczająco przebadane jest kwestia organizacji kurii diecezjalnej2,
jako organu wspierającego biskupa diecezjalnego w zarządzaniu podległą mu
wspólnotą wiernych, mieszkającą na określonym terytorium3. Zagadnienie to wy-
maga przyjrzeniu się mu z dwóch co najmniej powodów. Pierwszym jest, naka-
zana przez prawodawcę kodeksowego, reorganizacja dawnych konsystorzy gene-
ralnych. Należy więc zadać sobie pytanie – w którym czasie i w jaki sposób udało
się wprowadzić w życie nakazy kodeksowe? Po drugie – rozstrzygnięcia wymaga
kwestia, czy zdołano, przy pozostałych po zaborach różnicach w organizacji cen-
tralnych instytucji diecezjalnych, wypracować w miarę jednolity model organiza-
cji tej instytucji (czy można mówić o jego powtarzalności), czy też nie – zważywszy
na to, że prawodawca kodeksowy tylko w sposób ogólny określił organizację tej
instytucji, pozostawiając poszczególnym biskupom diecezjalnym nadanie kuriom
ustroju najbardziej przystającego do ich wizji zarządzania podległą sobie jednost-
ką Kościoła katolickiego. W zapisach Kodeksu Prawa Kanonicznego wymieniono
kurialne osoby i urzędy, które musiały znaleźć się w tej instytucji obligatoryjnie
oraz takie, które każdy biskup diecezjalny mógł wprowadzić, ale nie musiał. Nale-
żałoby wreszcie zapytać o okres trwania przekształceń organizacyjnych, jak długo
trwał – kilka czy kilkanaście nawet lat, a może nawet przez całe dwudziestolecie
międzywojenne?
1 Narzędziem służącym recepcji prawa kodeksowego z 1917 r. stały się synody diecezjalne,
organizowane po 1918 r. Zdaniem G. Bujaka, „synody z lat 1922-1931 można uważać za wysiłek
poszczególnych biskupów i duchowieństwa diecezjalnego w porządkowaniu praw diecezji, rozlicze-
nia się z własną przeszłością, usunięcia specyfi cznych problemów narosłych w poprzednim okresie
i wyznaczenia zindywidualizowanych kierunków i form rozwoju tak organizacji, jak i duszpaster-
stwa”, G. Bujak, Synody diecezjalne Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1922-1931. Organizacja
i problematyka uchwał, Kielce 2010, s. 10.
2 Kwestia ta jest podejmowana głównie przy opracowywaniu dziejów poszczególnych diecezji
w okresie międzywojennym. Zrezygnowano z przedstawienia bibliografi i w tym miejscu, gdyż zosta-
ła ona zaprezentowana przy omawianiu poszczególnych kurii (archi)diecezjalnych. Postanowienia
poszczególnych synodów diecezjalnych w odniesieniu do organizacji kurii diecezjalnej przedstawił
G. Bujak, Synody diecezjalne..., s. 76-85.
3 W sposób ogólny tematyka ta została zaprezentowana w opracowaniu J. Dziwoki, Kancelaria
kurii diecezjalnych Kościoła rzymskokatolickiego w II Rzeczypospolitej, Częstochowa 2013.
4
MARIA DĘBOWSKA
Warto także podkreślić, iż władzom tych diecezji, które zostały utworzone
w latach dwudziestych XX w., prawdopodobnie znacznie łatwiej było organizować
najważniejsze instytucje diecezjalne, niż tym, które miały obowiązek dokonać re-
organizacji już istniejących konsystorzy.
Problematyka organizacji kurii diecezjalnej jest ważna także ze względów ar-
chiwistycznych. Była i jest ona najważniejszą instytucją diecezjalną, twórcą akt,
które po zarchiwizowaniu stają się zespołem archiwalnym. Przygotowując tę pu-
blikację zakładano, że prezentacja organizacji poszczególnych kurii powinna dać
odpowiedź na pytanie o nazwę i strukturę tegoż zespołu archiwalnego. Przede
wszystkim jednak powinien zostać rozwiązany problem, czy w przypadku oma-
wianej tu instytucji diecezjalnej mamy do czynienia z jednym zespołem archiwal-
nym (Kuria Diecezjalna), czy – jak chcą niektórzy – dwoma (Kuria Diecezjalna
oraz Sąd Diecezjalny).
Powyższy problem różnie rozwiązują Autorzy poszczególnych opracowań, za-
mieszczonych w niniejszej publikacji. W związku z tym, iż niektórzy z nich uwa-
żają sąd diecezjalny (biskupi) za instytucję odrębną od kurii diecezjalnej, wydaje
się konieczne wskazanie na genezę takiego stanowiska. Józef Krukowski uważa, iż
w Polsce „nazwy »kuria biskupia« zamiast »kuria diecezjalna« używa się na ozna-
czenie tej części »kurii diecezjalnej«, która służy kierowaniu pracą duszpasterską
i wykonywaniu władzy administracyjnej; natomiast nazwy »sąd biskupi« używa
się na oznaczenie tej części kurii diecezjalnej, która służy wykonywaniu władzy
sądowej”4. Taki zwyczaj ukształtował się już w latach międzywojennych, z tym, że
wówczas powszechnie używano nazwy „kuria biskupia”, a nie „kuria diecezjalna”,
na określenie całej instytucji (piony administracyjny i sądowy). Jednocześnie jed-
nak – zapewne z przyczyn praktycznych – tę samą nazwę: „kuria biskupia” przypi-
sano pionowi administracyjnemu tej instytucji. Zwyczaj ten upowszechnił się we
wszystkich diecezjach, a nazwa „kuria biskupia” do tego stopnia przylgnęła tylko
do sektora administracyjnego kurii diecezjalnej, iż zaczęto uważać sąd biskupi za
odrębną instytucję diecezjalną.
Autorzy opracowań o poszczególnych kuriach przyjęli różny sposób prezen-
tacji najważniejszej instytucji diecezjalnej – jej struktury organizacyjnej i ludzi ją
tworzących. Jedni harmonijnie połączyli przedstawienie struktury tej instytucji
z jej obsadą personalną, podając przy tym informacje biografi czne, które miały
bezpośredni lub pośredni związek ze stanowiskami zajmowanymi przez poszcze-
gólnych urzędników. Inni skupili się na obsadzie personalnej kurii (z mniej lub
bardziej obszernymi biografi ami urzędników) pozostawiając jakby w tle jej struk-
turę organizacyjną. Na uwagę zasługuje pokazanie przez kilku Autorów także ak-
tywności kurii w okresie międzywojennym, między innymi tej wydawniczej.
W niniejszej publikacji zostały zaprezentowane kurie tylko tych diecezji rzym-
skokatolickich, które w okresie międzywojennym znajdowały się w granicach pań-
stwa polskiego. Za podstawę niniejszego zbioru opracowań przyjęto organizację
terytorialną Kościoła łacińskiego, która została ostatecznie ukształtowana na mocy
4 J. Krukowski, Administracja w Kościele. Zarys kościelnego prawa administracyjnego, Lublin
1985, s. 86.
5
WPROWADZENIE
bulli papieża Piusa XI Vixdium Poloniae unitas z 28 października 1925 r. Kościół
katolicki posiadał wówczas w Polsce pięć metropolii (dwie: krakowska i wileńska
powstały na mocy bulli Vixdum Poloniae unitas) i 21 diecezji. Jedna diecezja (łódz-
ka) została utworzona w 1920 r., a więc jeszcze przed podpisaniem konkordatu,
a cztery następne (częstochowska, katowicka, łomżyńska i pińska) powołano do
życia na mocy wspomnianej bulli Piusa XI. Reszta diecezji (16) miała starszą me-
trykę. Spośród nich diecezje: kielecka, lubelska, sandomierska, siedlecka (janow-
ska czyli podlaska) zostały erygowane w XIX w., tarnowska i warszawska w końcu
XVIII w. Najstarszą metryką (bo sięgającą czasów średniowiecza) mogły szczycić
się archidiecezje i diecezje: gnieźnieńska, chełmińska, krakowska, lwowska, łuc-
ka, płocka, poznańska, przemyska, wileńska i włocławska. Wszystkie diecezje –
oprócz archidiecezji lwowskiej – miały zmienione granice5.
Najlepszym uszeregowaniem zbioru prac o poszczególnych kuriach (archi)-
diecezjalnych wydaje się być przynależność poszczególnych diecezji do pięciu
metropolii (układ w porządku chronologicznym ich tworzenia): gnieźnieńskiej,
lwowskiej, warszawskiej, krakowskiej oraz wileńskiej. W ramach poszczególnych
metropolii, jako pierwsze zostało umieszczone opracowanie o odnośnej kurii ar-
chidiecezjalnej, w dalszej kolejności – o kuriach diecezji sufraganialnych.
Niestety, mimo usilnych zabiegów nie zdołano pozyskać zamówionych opra-
cowań o kuriach (archi)diecezjalnych w Krakowie, Pińsku i Pelplinie. W przy-
padku tej ostatniej – kurii diecezji chełmińskiej, zdecydowano się więc pokazać
przynajmniej zarys jej przekształceń organizacyjnych w okresie międzywojennym.
Szczególna wdzięczność należy się wszystkim Autorom zamieszczonych tu
opracowań. Trud włożony w ich przygotowanie niech im wynagrodzi świado-
mość, że przyczynili się wydatnie do wypełnienia kolejnej luki w dziejach Kościoła
katolickiego w II Rzeczypospolitej.
5 B. Kumor, Historia Kościoła, cz. 8, Lublin 1995, s. 392-393.

Mieczysław Różański
KURIA DIECEZJALNA W KODEKSIE PRAWA KANONICZNEGO Z 1917 R.
Promulgowany przez papieża Benedykta XV bullą Providentissima Mater Ecc-
lesia z 27 maja 1917 r. Kodeks Prawa Kanonicznego1 zawiera w księdze drugiej
„O osobach” przepisy dotyczące kurii diecezjalnej. Mieszczą się one w części
czwartej noszącej nazwę „O Kurii Diecezjalnej”. Kanony dedykowane kurii są po-
dzielne w następujący sposób:
– kanony ogólne (363-365): defi nicja (363), powoływanie i obowiązki pracow-
ników (364), o sądzie biskupim (365),
– art. 1. O wikariuszu generalnym (366-371): defi nicja (366 § 1), powoływanie
i wymagania (366 § 2-3 – 367), zadania (368-370), zaprzestanie działania (371),
– art. 2. O kanclerzu, o innych notariuszach i archiwum biskupim (372-384):
wyznaczenie oraz obowiązki kanclerza i notariuszy (372-374), archiwum (375-
378), archiwum tajne (379-382), inne archiwa (383-384),
– art. 3. O egzaminatorach synodalnych i proboszczach konsultorach (385-
390): mianowanie, kadencja (385-388), zadania (389-390).
Poniżej przedstawione zostaną normy zawarte w tych przepisach prawnych.
1. Kanony ogólne
Przepisy dotyczące kurii diecezjalnej zaczynają się od wskazań ogólnych (kan.
363-365). Opisują one najpierw samo pojęcie kurii, następnie zasady powoływania
i zakres obowiązków pracowników kurii, którzy wymienieni są z nazwy urzędu.
Kanon 363 § 1 informuje, że kurię stanowią osoby, które pomagają biskupowi w
zarządzie jego diecezji; § 2 tego kanonu wskazuje, że są to osoby pełniące następu-
jące funkcje: wikariusza generalnego, ofi cjała, kanclerza, promotora sprawiedliwo-
ści, obrońcy węzła małżeńskiego, sędziów i egzaminatorów synodalnych, probosz-
czów konsulatorów, audytorów, notariuszy i woźnych. Choć Kodeks jasno tego nie
stanowi, wymienieni urzędnicy: ofi cjał, promotor sprawiedliwości, obrońca węzła
małżeńskiego, sędziowie synodalni, audytorzy, kursorzy i woźni wspomagają bi-
1 Codex Iuris Canonici, Pii X Pontifi cis Maximi iussu digestus, Benedicti Papae XV auctoritate
promulgatus, Roma 1917; wszedł w życie 19 V 1918 r.
8
MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI
skupa w wykonywaniu przez niego władzy sądowniczej, a opis ich funkcji nie znaj-
duje się w tym miejscu Kodeksu lecz w księdze IV omawiającej proces; w jej części
pierwszej mówiącej o trybunale pierwszej instancji (kan. 1573-1593).
W kan. 364 określone zostały sposób nominacji i zakres zadań. Można w nim
wyróżnić następujące elementy: organ kompetentny do mianowania członków ku-
rii oraz ich obowiązki. Organem kompetentnym do mianowania osób na urzędy
kurialne jest biskup diecezjalny, który może nadawać wszystkie urzędy z wyjąt-
kiem zastrzeżonych. W § 1 zaznaczono, że nadanie urzędu musi być dokonane
na piśmie, zgodnie z kan. 1592. Natomiast w § 2 określono, że nominowani mają
obowiązek złożyć na ręce biskupa przysięgę wierności w wypełnianiu urzędu,
bez względu na osoby (n. 1); wykonywać czynności zgodnie z przepisami prawa
w uległości wobec biskupa (n. 2); zachowywać tajemnicę urzędową w zakresie
i sposobie określonym przez prawo i biskupa (n. 3)3.
1. Wikariusz generalny
Wśród organów pomocniczych biskupa diecezjalnego, które wchodzą w skład
kurii diecezjalnej pierwsze miejsce zajmuje wikariusz generalny. Jemu poświęcone
zostały kan. 366-371. Geneza powstania tego urzędu nie jest do końca jednoznacz-
na. Jedni uważają, że związana ona była z koniecznością ustanowienia zastępców
w czasie nieobecności biskupa w diecezji, a inni, że instytucja ta nawiązuje do ist-
niejącego od pierwszych wieków w Kościele urzędu archidiakona4.
2 F. Bączkowicz, Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. 1, Opole 1957, s. 526;
AAŁ. AKB, AP, sygn. 319, Nominacja na wikariusza generalnego bpa Kazimierza Tomczyka – Am-
plitudinem dioecesis et multitudinem negotiorum prae oculis habentes, bono spirituali animarum
dioecesis Lodzensis prospicere cupientes munus Nostri Primi Vicarii Generalis Tibi Illustrissime
ac Excellentissime Domine committimus cum omnibus iuribus, offi ciis ac privilegiis quae Vaicariis
Generalibus iuxta can. 368 CIC competunt. In quorum fi dem etc. Datum. locum; AAŁ. AKB, AP,
sygn. 346, k. 74, Nominacja na kanclerza Kurii Diecezjalnej ks. Jana Żdżarskiego – Curiae Nostra
Dioecesanae necessitatibus satisfacere cupientes, eius optime ordinationi per virum idoneum provi-
dere decrevimus. Quapropter Te, Perillustrem Dominum, cuius integra fama, fi delisque diligentia, ad
mentem can. 372 CIC Curiae Nostrae Cancelarium tenore praesentium instituimus, institutumque
declaramus, ut consiliorum Nostrorum acta in spciptis confi cias; omnia documnta pro bono dio-
ecesis regimina iuxta canones scribas vel scribi facias; eademque in archivo secundum materias et
chronologico ordine, iuxta regulas iuris disponas et custodias ac omnia, quae ad offi cium cancellarii
pergas vel peragi facias. Quo munere fungeris usque ad revocationem. Datum, locum.
3 AAŁ, AKB, AP sygn. 314, k. 33, Tekst ślubowania ks. Kazimierza Nowickiego, notariusza kurii
diecezjalnej w Łodzi, złożonego 2 IX 1927 r. – Ego [...] nominatus ut munere fungar Notarii Curiae
Dioecesanae Lodzensis, veveo ac iuro Deo Omnipotenti me offi cium istud fi deliter quavis persona-
rum acceptione posthabita adimpleturum esse. Promitto quoque prout ex iure obligor me negotia
huius offi cii sub Auctoritate Excellentissimi Domini Episcopi Lodzensis tractaturum esse et normam
iuris; item similiter promitto secretum servare intra fi nes et secundum modum a iure vel ab Excellen-
tissimo Domino Dioecesis Lodzensos determinatum. Sic me Deus adiuvet et Sancta Dei Evangelia.
Locum, datum.
4 V. de Paolis, La natura della potestà del vicario generale. Analisi storico-critica, Roma 1966, s.
38-52; D. Mussone, L’uffi cio del vicario generale. Nel Codice di Diritto Canonico del 1917 e del 1983,
Città del Vaticano 2000, s. 41-44; M. Sitarz, Słownik prawa kanonicznego, Warszawa 2004, s. 194; A.
Perlasca, I vicari generali ed episcopali, „Quaderni di diritto ecclesiale”, 18 (2005) s. 31-33.
9
KURIA DIECEZJALNA W KPK
W myśl kan. 366 § 1 wikariusz generalny jest kapłanem, który obdarzony zo-
stał władza zwyczajną, zastępczą, aby pomagał biskupowi ordynariuszowi w zarzą-
dzie diecezją na całym jej obszarze. Biskup ma obowiązek zamianowania wikariu-
sza generalnego, jeśli wymaga tego zarządzanie diecezją. Nominacji na ten urząd
dokonuje biskup w sposób nieskrępowany, on też może go swobodnie usunąć
(kan. 366 § 2). Co do zasady powinien być mianowany jeden wikariusz generalny;
o czym wprost stanowi kan. 366 § 3. Dalej określa on, że może być mianowanych
więcej wikariuszy, jeżeli wymaga tego różność obrządków lub wielkość terytorial-
na diecezji. W tym drugim przypadku wikariusze ci posiadają władzę solidarnie
(in solidum), choć istnieje też inne rozwiązanie. Mogą mieć przydzielone pewne
sprawy lub sprawować władzę nad pewnymi okręgami terytorialnymi. W przy-
padku nieobecności wikariusza generalnego, albo, gdy nie może on sprawować
urzędu, biskup może wyznaczyć zastępcę na czas określony lub na stałe (kan. 366
§ 3).
Wikariusz generalny powinien być kapłanem wybranym spośród diecezjal-
nego duchowieństwa świeckiego (clero saeculari), mieć przynajmniej ukończo-
nych lat 30, a także posiadać wykształcenie teologiczne i prawne w zakresie pra-
wa kanonicznego, (in theologia et iure canonico) być doktorem lub licencjatem,
a przynajmniej mieć biegłość w tych dziedzinach. Ponadto powinien odznaczać
się zdrową nauką (sana doctrina), uczciwością (probitate) roztropnością (pruden-
tia) i doświadczeniem w załatwianiu spraw (rerum gerenarium experientia com-
mendatus) (kan. 367 § 1)5.
W przypadku, gdy zarząd diecezji jest powierzony jakiemuś zakonowi, to wi-
kariusz generalny może być członkiem tego zakonu (kan. 367 § 2). Nie należy go
powierzać kanonikowi penitencjarzowi i krewnym biskupa, zwłaszcza w pierw-
szym i drugim stopniu pokrewieństwa (bratu, wujowi, bratankowi i siostrzeńco-
wi). Ponadto nie należy go powierzać duszpasterzom (proboszczom i innym dusz-
pasterzom) poza koniecznymi przypadkami (kan. 367 § 3).
Wikariusz generalny na mocy swojego urzędu ma władzę w sprawach du-
chowych i doczesnych na terenie całej diecezji taką samą, jak biskup ordynariusz,
chyba że biskup sobie zastrzegł jakąś jej część lub na mocy prawa wymaga ona
specjalnego zlecenia (mandatum speciale) (kan. 368 § 1). Zlecenie biskupa może
być ustne lub pisemne. Nie jest też potrzebne wyliczenie spraw, wystarczy tylko
ogólna formuła6.
Według prawa, wikariusz generalny nie może: inkardynować lub ekskardyno-
wać duchownych (kan. 113), obsadzać urzędów kościelnych (kan. 152, 455), usu-
wać wikariuszów parafi alnych (kan. 477), zwoływać synodu diecezjalnego (kan.
357), erygować stowarzyszeń kościelnych (kan. 686), rezerwować grzechów (kan.
893), udzielać dymisorii do święceń (kan. 958), pozwalać na udzielanie małżeństw
tajemnych (kan. 1104), konsekrować miejsc świętych (kan. 1155), pozwalać na
budowę kościoła (kan. 1162), ogłaszać relikwii za autentyczne (kan. 1283, 1285),
5 Epitome iuris canonici, t. 1, Paris 1937, s. 356.
6 H. P. Jone, Commentarium in Codicem Iuris Canonici, t. 1, Paderborn 1950, s. 298-299; F.
Bączkowicz, Prawo kanoniczne…, t. 1, s. 530.
10
MIECZYSŁAW RÓŻAŃSKI
erygować, a także łączyć i nadawać benefi cjów (kan. 1414, 1423, 1432), instytu-
ować prezentowanego (kan. 1466), pozwalać na zmianę benefi cjów (kan. 1487),
prowadzić spraw beatyfi kacyjnych i kanonizacyjnych (kan. 2002), wymierzać kar
kościelnych (kan. 2220), rozgrzeszać w zakresie zewnętrznym apostatów, herety-
ków i schizmatyków (kan. 2314)7.
Wikariusz generalny nie ma z urzędu władzy ustawodawczej i sądowniczej8.
Posiada władzę administracyjną. Może wykonywać reskrypty papieskie wysłane
do biskupa lub poprzedniego rządcy diecezji, o ile w samym reskrypcie nie było
wyraźnego zastrzeżenia. Przysługuje mu także władza, jaką Stolica Apostolska
udziela miejscowemu ordynariuszowi, także o charakterze uprawnień stałych,
udzielonych na zawsze lub na czas określony, lub na pewną ilość wypadków. Je-
śli tylko nie zostały udzielone ze względu na przymioty osoby ordynariusza i nie
zastrzeżono wyraźnie, że wygasają one po ustaniu jego władzy, to przysługują one
także wikariuszowi generalnemu, zgodnie z przepisami kan. 66. (kan. 368 § 2).
Wikariusz generalny zdaje biskupowi relację z ważniejszych spraw kurialnych
i powiadamia go o działaniach mających na celu zachowanie karności wśród du-
chownych i świeckich (kan. 369 § 1). Zgodnie z kan. 369 § 2 w nawiązaniu do
kan. 44 § 2, wikariusz generalny stanowi niejako jedną osobę z biskupem, dlatego
od decyzji wikariusza generalnego nie ma odwołania do biskupa lecz do Stolicy
Apostolskiej9. Łaski, której odmówił wikariusz generalny nie może ważnie udzielić
biskup, jeśli nie powiadomiono go o tej odmowie, i jeśli łaski odmówił biskup nie
może jej ważnie udzielić wikariusz generalny bez zgody biskupa.
Kanon 370 określa prawa honorowe wikariusza generalnego. Ma on w obecno-
ści biskupa pierwszeństwo przed wszystkimi duchownymi diecezji, także w obec-
ności prałatów i kanoników katedralnych i to nawet w chórze, czy przy czynno-
ściach kapitulnych10. Ustępuje miejsca tylko biskupowi, jeśli sam nie posiada sakry
biskupiej (kan. 370 § 1)11. W kolejnym paragrafi e określone zostały przywileje, gdy
wikariusz generalny nie jest biskupem. Wówczas na czas trwania urzędu ma przy-
wileje i oznaki protonotariusza apostolskiego12 (kan. 370 § 2).
Wikariusz generalny traci swój urząd w następujących przypadkach: przez re-
zygnację zgodnie z przepisami prawa, przez odwołanie z urzędu przez biskupa
z chwilą otrzymania wiadomości o tym fakcie i wskutek zawakowania stolicy bi-
skupiej. Ponadto władza wikariusza generalnego jest w zawieszeniu ilekroć nastą-
piło zawieszenie władzy samego biskupa ordynariusza (kan. 371)13.
7 Epitome iuris canonici, s. 357.
8 F. Bączkiewicz, Prawo kanoniczne…, t. 1, s. 531.
9 A. Perlasca, I vicari generali…, s. 33, na Soborze Trydenckim wyjaśniono, że wikariusz general-
ny jest jak alter ego biskupa; F. Bączkiewicz, Prawo kanoniczne…, t. 1, s. 531.
10 „Acta Apostolicae Sedis” (dalej: AAS), 23 (1931) s. 235.
11 AAS, 11 (1919) s. 349, 16 (1924) s. 371.
12 Przywileje protonotariusza apostolskiego określone zostały w motu proprio Piusa X Inter mul-
tiplices z 21 II 1905 (Fontes III, n. 665); Konstytucja Piusa XI Ad incrementum z 15 VIII 1934, AAS,
26 (1934) s. 497.
13 H. P. Jone, Commentarium…, s. 301.