Brian Fagan SantBaa rbaraK'adlaikif oÜrninyiav ersitaenstrio'pnodplero ojfie sörü olargaökr eyva pmaktadIırn.g ildtoeğrumel uy azaAfrikar, ' das aha araştırmyaalpamrıı Kşu,z eAym erikdaün,y aa rkeolvoejb iasşik a konulüazre rmiankea vleeki taplyaazrm ıştıirn.s aink,lv iemt oplumun etkilüezşeimriyi anzed kıiğtıa pklearn dibsuia nlia nınb inru mariaslmıi haligneet irmiDşütniry.anın dörbti yra nındaüknii versidteerlselredre vermektTheed iOxrfo.r dC ompanitoonA rchaeolCorgoy-;M agnTheon ; LonSgu mmevre Th e GreaWta rminbga şlkıictaa palraarıs ısnadyaı labilir. Zerin Dirihan 1981D'idye arbdaakd ıorğ'dM ua.rm arÜan iversİliettieşsFimia kültesi Radyo-TV-Sibnöelmüam ünodkeu dDue.r gmiu habirrlejiaiğs ii,s tan lığı, senarivsetr leikkly aamz arylıağpım asıanrıdnın duanl uslararası kanallbaerldgaeç seevli riblaeşrlinaSedo ıno. l arkaikt çaepv irmenliği ile kariyedreivnaeemd iyAonrt.iA kv rup-a4 . Cil(tK alkeYdaoynın lan), 2062 YapaZye kDaü nya(sıS aYya yınlaAnb)ol,i syoSnosiysatFl eimsitn izm (KnlkeYdaoynı nlaadrlkııi) t aplyaarnısı ırna y;e nidçeenv irMdrisğ.i Onlloway (RaKni taapd)lr ıo mand as eskliit oalpa ryaaky ınbdual un mıtktndır. KÜÇÜK ÇAGI BUZUL İklim Değişimleri Tarihin Akışını Nasıl Etkiledi? 1300-1850 BRIANFAGAN İngilizceden çeviren: Zerin Dirihan Say Yayıııl.ıı·ı Popüliel ılr i ı ıı Küçük Buzul Çağı / BrianF agan Özgüna dıT:lıe Little lce Age: How Climate Made History, 1300-1850 © 2000B,r iaFna gan Sonsö©z 2 019B,r ianF agan Türkçyea yıhna klaKreıs iAmj anasr aalığ©ıSyalyaY ayınları Bue sertiünm h aklasraık lıTdaırurh.m a maaylkaa,y nagkö stermşeakr hyla yapılkaıns aal ınhhlaarriy ça yıneviynadeznıi lzıina lınmaksıazlını nyha pı lamazhi,ç bişre kilkdoep yalanaçmoağza,l hlavmeay za yımlanamaz. ISBN9 78-605-02-0870-2 Sertifniok:1a 0 962 İngilizcçeedveinrZ eenr:i Dni rihan Yayıkno ordinatöSriün:aK nö seoğlu EditöSri:n aKnö seoğlu Kapatka sarıAmrıt:e mİirse n BaskLıo:r dM atbaacvıelK ıakğ ıtçılık Topk apı-İstanbul Tel(.0:2 1627)49 35 4 Matbasae rtinfoi:4k 5a5 01 1.b askSıa:yY ayınl2a0r2ı1, Say Yayınlan AnkarCaa d2.2 /1•2 T R-341S1i0r keci-İstanbul Tel(.0:2 1521)22 15 8• Faks:( 021521)25 08 0 www.sayyayincil• iek-.pcoossmta ay:@ sayyayincilik.com www.facebooks.caoymy/a yinl• awrwiw .twitters.acyoyma/y inlari Genedla ğıtSıamy:D ağıhLmt dŞ.t i. AnkarCaa d2.2 /4• TR-341S1i0r keci-İstanbul Tel(.0:2 1522)81 75 4• Faks(:0 21521)25 08 0 İnternseath şw:w w.saykitap• .ec-opmo sdtaag:i [email protected] İÇİNDEKİLER Önsöz 11 ............................................................................................ Yazarın Notu ................................................................................2 3 Birinci Kısım SICAKLIK VE SONRASI 1. Ortaçağ Sıcak Dönemi ..........................................................2 7 2. Büyük Kıtlık ........................................................................... 53 İkinci Kısım SOGUMA BAŞLIYOR 3. İklim Tahterevallisi ...............................................................8 5 4. Fırhna, Morina ve Dogger .................................................1 03 5. Büyük Köylü Sınıfı . .. . 129 .................................................. ........ Üçüncü Kısım "TIKA BASA DÜNYA"NIN SONU 6. Açlık Korkusu ......................................................................1 59 7. Buzullarla Savaş .. . .. . . . . . 177 ... .... ......................................... ........ 8. "Yazdan Çok Kışa Benziyor" ............................................1 99 9. Yokluk ve İhtilal .................................................................2 27 10. Yazsız Geçen Yıl .................................................................2 53 11. An Gorta M6r ......................................................................2 73 Dördüncü Kısım MODERN SICAK DÖNEM 12. Daha Sıcak Bir Sera 299 ............................................................. Sonsöz ..........................................................................................3 23 Teşekkür 341 ........................................................................................ Notlar .......................................................................................... 343 Dizin 369 ............................................................................................ Arkeologlar Profesör Glyn Daniel ve Ruth Daniel ile lklimbilim Profesörü Hubert Lamb'in anısına T.ARİH5EL OLAYL.All 2000- il. nü,-ıı 5ıwırp (1939-1945) ı. nü,-ıı 5ıfVırp (1914-18) 1900- A.vru�''4�n �JÖf irCıJıiifıı Pııt«lrs KıtC(�184 5-49) N"}'O!)-on 1900- �Cıırı (1798-1815) S.�Devrimi B�'F ırtı(1711403) 1700- MDriıuıUnn'F rı4Aıtk!ı ınn'tı1'ı e/işi otuz YıSCım!f tiı(1n61 8-1648) Jcımestown ı<ofonisi'n&.iunru (1C60uşu7) 1600- İsf4�CA rmJ4n�'n�ıJUn"" � rımıııı.r(15 88) R04İiol.e Kkıisi(15 81) �Cer GÜnü T nı)57� S.ntıı ECenı'ı/,. İ.1'4 jnfeşimi (1565) 1500- ı<oCcmb' uBın ıbıı r'av a(1n49p2) inf(trn'le 14rııpCJ. üzüm tınımı6itişin (1ı469n) 14iJO- Gmıtiııuf '4&.i NmB atıyerft şmesi' nitırin eli Cişi {y!.1350) KırııöıCüm (1348) 'f"ık Y ıSC4V1 1,Jtiın( 13 37-1453) B�K ı(tC131J.5-1 321) 1aoo- H4B11S4i nrC_yii!1fil.rn'ef işi MojoCistiC.iıın KutsııTDJ'fıl'C-tiı 4rH '«f sUefr rCeri 1200- KtdrlrıCiı �n 1100- 1000- İKLİMSEL VE DOGAL 5IC.AKLIK OLAYLAR ınnnuı :zooo -< SojuHUJ (1960114� � � ınK:imnı&.ataunnuı �� (1883) 1900 - K � ıs.Y nın6ilip(?1sso) T4 f (1816) ':ı, 1800 � K Yıınmk.üre'lt �� (174)0 -1760 (107- 11�9) 1'TOO sojulJ:!nm6��-1710) ... en '�� Maun/er Minimum (1645-1710) \;. �H� tinıı ��mıı.n Ç�600) 1600 zuCl4nnın ı � � ""1 sonnısın/4 sıı /ıi.Jü.lm '� � \;. 'fırtı= 1500 -<� -<� :::.ol :::> � sıiiiti{aşmgsımse( � ve r A A 14'00 çııjı'J:nın {yl - K� BUZU( 6ıı/mnAA 1300) 1300 şiıf!et[i w�niA HUJnınyı rı attıjı ·� � ıını .roju&. lônem 1258) :8 1200 � � ,,, '� 1100 � � o 1000 :JS