Ksiądz Jerzy. Męczennik za wiarę

51 Pages·2010·9.862 MB·Polish

Iksiądz
Jerzv
męczennik za wiarę Y
I
SPIS TREŚCI:
I „Zlo dobrem da się zwyciężyć...” - słowo wstępu abp Kazimierz Nycz 3
Rodzinne strony - od narodzin do powołania 5
17
Seminarium i służba wojskowa
27
Posługa duszpasterska
37
Kapelan Solidarności
51
Prześladowania i pierwszy zamach na życic
63
Męczeństwo księdza Jerzego
Proces zabójców 81
89
Proga na ołtarze - kult po śmierci i cuda
94
Msza beatyfikacyjna
WYDAWCA vPAToRON M>EDIALN:Y
s
FM I „Zlo dobrem
express
da się zwyciężyć..
Autor projektu: Hubert Biskupski, Dagmara Kijanowska 99
Redakcja tekstów: Dagmara Kijanowska, Hubert Biskupski
Opracowanie tekstów: Ewa Jabłońska, Justyna Smolińska, Olga Zdanowicz
Fotoedycja: Monika Gajda, Katarzyna Bielecka
Projekt okładki: Robert Trojanowski
Drodzy Bracia i Siostry,
Opracowanie graficzne i łamanie: Robert Trojanowski
IV niespełna 26 lat po męczeńskiej śmierci ks. Jerzego Popiełusz­
Korekta: zespól
ki Boża Opatrzność odpowiada na prośbę, jaką w październi­
ku 1984 r. wypełniona była cala Polska. W kościele św. Stanisła­
Wydawca:
wa Kostki na Żoliborzu zawisł wówczas olbrzymi napis: „Boże,
MURATOR S.A., Warszawa, al. Wyzwolenia 14
wróć nam Księdza Jerzego ”. Nie wiedzieliśmy jeszcze, że Ksiądz
© 2010 MURATOR S.A., Warszawa 2010, wydanie I
Jerzy został już zamordowany, i ta modlitwa wznosiła się wów­
Telefoniczne Biuro Obsługi Klientów czas do Boga z serc milionów Polaków. Otóż takie są obyczaje Bo­
czynne w dni powszednie w godz. 9.00-17.00 ga naszego, że nawet kiedy nam się wydaje, że nasze mo-
teł. 22 590 55 55 www.skleo.muratoEDL
dlitwy do Niego nie dochodzą, On wysłuchuje nas
ż ISBN 978-83-61 383-19-2
niewyobrażalnie więcej, niż Go prosimy. Również
noszą modlitwę o powrót Księdza Jerzego Bóg A &
Ali rights reserved. Wszystkie prawa zastrzeżone.
wysłuchał w sposób przekraczający ówczesne
Żadna część ani całość dzieła nie mogą być reprodukowani
ie oczekiwania. Już wkrótce, 6 czerwca br., ks. Je-
bez wcześniejszej pisemnej zgody wydawcy rzy Popiełuszko - męczennik, niezłomny obrońca W
ludzkiej godności, zamordowany z nienawiści
Druk środków:
do wiary i Kościoła - zostanie beatyfikowany j
Media Express Sp. z o.o., ul. Jubilerska 10, 00-939 Warszawa
i w ten sposób wróci do nas już na zawsze.
Oprawa i druk książki:
OuadWinkowski Sp. z o.o., ul. Pułtuska 120,07-200 Wyszków Kazimierz Nycz .
Arcybiskup J
Metropolita Warszawski
2 “ — 3
Ksiądz .Jerzy męczennik za wiarę
Rodzinne strony
od narodzin do powołania
ył niedzielny wieczór, 14 września 1947 roku, gdy Marian­
na Popiełuszko poczuła pierwsze bóle. Nikt wtedy nie mógł
przewidzieć, że chłopiec urodzony w chłopskiej rodzinie
w Okopach na Podlasiu zostanie męczennikiem i będzie
czczony przez miliony ludzi na całym świecie.
Na chrzcie chłopcu dano imię Alfons. Bardzo rzadkie na Podlasiu.
Ale ten wybór nie był przypadkowy. Pobożni rodzice wybrali na pa­
trona dla swego syna XVl-wiecznego jezuitę, który jako skromny
brat zakonny słynął z anielskiej dobroci. To imię nosił również brat
ojca ks. Popiełuszki zamordowany przez Armię Czerwoną na miesiąc
przed końcem wojny Przyszły męczennik zmienił je na IV roku semi­
narium pod wpływem sugestii kardynała Stefana Wyszyńskiego.
W Warszawie takie imię miało złe konotacje.
Alfons zwany Alkiem nie był pierworodnym synem małżeństwa
Marianny i Władysława Popiełuszków. Miał starsze rodzeństwo
— 5
Rodzinne strony -
Ksiądz Jeny męczennik za wiarę
Teresę i Józefa. Po nim Popiełuszkom urodziła się jeszcze Jadwisia z jakim skupieniem Alek się mo-
ispełna 2 lata) i Stanisław. dli. Coś odróżniało go od innych J
(zmarła, mając niesPpoedłlnaas i2u l,a ptao)b il iSstkaan iSsłuacwh.owola, Chlewisk Dolny, | wiejskich dzieci. Jednak komuś,
Wieś Okopy na 1 Z. J wta kto widywał go tylko przelotnie,
'' -<v .
Brukowo, Czerwonka, Grodzisk, gdzie mieszkali dziadkowie. Wijąca
trudno było ocenić, czy chodzi
się przez pola rzeka Olszanka, mieniąca się w słońcu niczym błękit­
o wyniosłość, czy może przeciw­
?•
na atłasowa wstążka. To była kraina dzieciństwa przyszłego kapłana
nie - skromność. Takie dziecko,
Solidarności. Okolica spokojna, ludzie pracowici, bardzo religijni. trochę smutne, trochę skryte, *
B
Dom Popiełuszków w Okopach, biały, murowany, z dużym strychem r ’ V?
trzymające się nieco z boku, mo­
i rzędami pięciu okien po obu stronach był wygodny, ale trudno było
gło w przyszłości sprawić kłopoty
■ 'I
mówić o dostatku. Od rana do nocy rodzice Alka pracowali w gospo­ Dlatego Marianna Popiełuszko
darstwie. To, co urodziła ich ziemia, musiało być dzielone na potrze­ usłyszała od księdza przestrogę: -I
by rodziny i tak zwany kontyngent. Wszyscy rolnicy musieli oddawać - Matko - powiedział do niej pro- l^;
część zbiorów. To, co zostawało, ledwie wystarczało rodzinom. To by­ boszcz - z tego chłopca może wy- "
ły najgorsze lata stalinowskiego terroru i biedy. rosnąć najlepszy, może też wyro­
snąć najgorszy. Ona jednak,
Lekcje przy naftowej lampie wiedziała, że może być spokojna.
Jej syn cenił mądrość tutej­
Alek, jak inne dzieci ze wsi, pomagał rodzicom. Wyprowadzał kro­ M
szych ludzi. Wybrał sobie spośród
wy, podczas wykopków wlókł za sobą po ziemi wielkie wiklinowe ko­
nich ubogą staruszkę, znającą
sze, w których mógłby się schować. Był drobny, wielkooki, miał ład­
wiele historii. Godzinami rozma­
ne, regularne rysy. Od dziecka kruchy i delikatny, często był
wiał z nią, zagadywał. Kto wie,
oszczędzany przez bliskich i wyręczany w pracach w gospodarstwie.
może nawet zwierzał się z pla­
Garnął się do pomocy, ale nie miał tyle siły, co inni.
nów? Zanim jednak w Alku za­
Siedmioletni Alek, uczeń szkoły podstawowej, odrabiał lekcje r4\'
kiełkowało powołanie, miał
przy lampie naftowej. Elektryfikacja jeszcze tu wtedy nie dotarła, ślę­
przed sobą szkołę średnią. Dostać
czał wytrwale, nie trzeba go było zachęcać. W pierwszej klasie był
się do liceum w Suchowoli nie by­
wzorowym uczniem. Dostał nawet nagrodę - książkę „Szara szyjka”
ło łatwo. W tej szkole poziom był
Georgija Bieriożki. Była to historia o dzielnej gąsce, która uratowa­
tak wysoki, że 80 procent jej ab­
Mały Alek jeździł do szkoły na rowerze.
ła życie zajączkowi, a przez to nie mogła odlecieć do ciepłych krajów. solwentów dostawało się na stu- || waty AieM«u4.iuvJŁ~., - -
dia. Trzy osoby na miejsce - tylu ||zOkopow do Suchowoli jest az 5 kilometrów
Alek bardzo ją lubił. W tym chudym ciemnowłosym chłopcu było coś,
co przykuło uwagę księdza proboszcza z Suchowoli. Obserwował,
6
Rodzinne strony - od narodzin do powołania
Ksiądz Jerzy męczennik za wiarę
było chętnych w 1961 roku, kiedy do liceum poszedł przyszły ksiądz niklem AK. W rodzinie nie milkły opowieści o jego bohateistwie,
_ . _ , o tym, j. a.k n.ara.żaj ąc w1ł asne.2 ż--y---c-1ie-, -z---a-Miniiucajro?wV-ał akcję odbicia towarzy­
Popiełuszko.
sza broni, który jako wróg ludu był torturowany przez komunistów.
Stryj księdza Popiełuszki został zabity przez Armię Czerwoną
Wspólne modlitwy w domu
w kwietniu 1945 roku wraz z pięcioma swoimi towarzyszami broni
- podczas akcji odbicia z rąk komunistów aresztowanych mieszkań­
W domu w Okopach Alek modlił się z całą rodziną przed małą ka­
ców Grodziska. Miał 21 lat. W czasach szkolnych przyszły ksiądz
pliczką ustawioną w rogu pokoju, przybraną kwiatami z kolorowej bi­
Jerzy „przerabiał” dwie historie: tę, której uczył się w szkole - oficjal­
buły Robił to chętnie. Litanie i różaniec odmawiał starannie, w skupie­
ną, oczerniającą Powstanie Warszawskie i przemilczającą napaść so­
niu. Miał bardzo religijnych rodziców, sąsiadów, znajomych. W czasach,
wiecką 17 września 1939 roku. I drugą, prawdziwą, przekazywaną
kiedy był dzieckiem, wieś pościła trzy dni w tygodniu, w środy, piątki
przez ojca, babcię, dziadka, wuja i innych członków rodziny. Wzra­
i soboty. Uczestniczenie w pogrzebach, modlitwy przy trumnach wy­
stał w prawdzie, ale otoczony przez kłamstwo, jak wszyscy, którzy od­
stawianych w domach tradycyjnie przez trzy dni - to były normalne
bierali powojenną edukację. W szkole były akademie ku czci tych,
zwyczaje. Dziadek Alka, Jan, mający piękny, mocny głos, śpiewał po do­
których cześć była wątpliwa, dom zaś był ostoją pamięci o prawdzi­
mach, nad trumnami zmarłych. Znał wiele pieśni religijnych. Siłą rze­
czy dzieci Popiełuszków znały je także. wych bohaterach.
Pierwsza szkoła Alka, podstawowa, i druga - średnia znajdowały się
Pewnego razu matka pożyczyła od wikariusza rzutnik z przezrocza­
w Suchowoli. Syn Popiełuszków z Okopów chodził do szkół w Sucho­
mi. Były to obrazy z życia świętych. Alek był zachwycony, kiedy
w kuchni, na prześcieradle rozpostartym na ścianie pojawiły się ko­ woli 11 lat - 7 lat do podstawowej i 4 lata do średniej. Lekcje zaczyna­
ły się o ósmej, ale on musiał być na miejscu godzinę wcześniej, żeby
lorowe postaci. Magia światła i uzyskanych dzięki niemu efektów po­
pchnie go potem w kierunku fotografii. W liceum robienie i wywoły­
W ® Zauważyłem, że nieraz siedzę w domu, chociaż
wanie zdjęć, siedzenie w ciemni i patrzenie na pojawiające się zarysy
mógłbym gdzieś wyjechać, bo mi szkoda, że pod
obrazów będzie jego wielką pasją.
Na religijność Alka wielki wpływ miała babcia, Marianna Gnie- moją nieobecność ktoś będzie potrzebował pomocy
dziejko, matka mamy mieszkająca w Grodzisku. To w jej domu Alek - notatka w „Zapiskach”, 1982 r.
po raz pierwszy przeczytał „Rycerza Niepokalanej”. Wielkie wraże­
przed szkołą pójść do kościoła. Wstawał więc codziennie o piątej ra­
nie wywarły na nim teksty o Maksymilianie Kolbe. Ten franciszkań-
no. W śnieżyce, deszcze i zawieruchy, skulony z zimna, szedł przez las,
u 1któl? w Auschwitz oddał życie za innego współwięźnia,
był dla Alka wielkim wzorem. żeby przed lekcjami zdążyć na modlitwę. Rodzina, mimo że obawia­
Poświęcenie dla wiary i ideałów było nieodłączną częścią historii ła się o zdrowie Alka, nie śmiała przeciwstawić się tym wczesnym wę­
rodźmy księdza Jerzego. Dom Popiełuszków w Okopach był nie tyl- drówkom, od późnej jesieni do wczesnej wiosny odbywających się
o religijny, ale patriotyczny Brat matki Alka, stryj Alfons, był porucz- przecież po ciemku. Zastanawiano się tylko, po kim Alek odziedziczył
8 r" 1 —------ — ---------------- ---- 9
i
Ksiądz Jerzy męczennik za wiarę Rodzinne strony - od narodzin do powołania
f
taką religijność i determinację. Koledzy z liceum pamiętają, że Alek nigdy nie podnosił głosu. Miał wówczas silny kontakt z parafią, z ko­
miał też zwyczaj wpadać do kościoła, choćby na zdrowaśkę, przed kla­ ściołem. - Nasz katecheta, prefekt ksiądz Bożyk, świetnie zajmował
sówkami. się młodzieżą. Miał za sobą doświadczenie nauczycielskie i rzeczywi­
ście miał do nas doskonałe podejście. Alek od dziecka był ministran­
® ® Jezu, bądź nagrodą, rodzinie, a mocą i światłem i tem. Opowiadał mi o letnich wyjazdach dla dzieci, które organizował
tym, do których mnie posyłasz ksiądz. To były ryzykowne wypady. Trzeba było zaszyć się w jakiejś
-napis na obrazku piymicyjnym ks. Jerzego Popiełuszki głuszy, bo tego typu religijna edukacja była karalna. Wiem, że ksiądz
Jerzy bardzo się w to zaangażował - mówi ks. Wirkowski. - Alek co
Liceum w Suchowoli mieściło się w opuszczonych budynkach wy­ niedziela przyjeżdżał do kościoła, widziałem go przy ołtarzu, służące­
remontowanych po wojnie staraniem mieszkańców miasta. Szkoła go do mszy świętej. Był raczej humanistą. Widywałem go nieraz, jak
miała siedzibę w nieistniejącym już drewnianym budynku pomalo­ często i długo rozmawiał z naszymi polonistkami. Jego ulubionymi
wanym na zielonkawy odcień, krytym czerwoną dachówką. Budynek przedmiotami były język polski i historia. W szkole, poza rosyjskim,
stał w głębi. Przy ulicy usytuowane były natomiast: sala gimnastycz­ uczyliśmy się języka francuskiego - kontynuuje ks. Wirkowski.
na, internat i stołówka. Po przeciwnej stronie ulicy znajdował się ko­
ściół. Podobno niektóre uczelnie przyjmowały absolwentów tej szko­
Religijność źle widziana
ły bez egzaminu - taką miało renomę.
Na czasy, kiedy Alek Popiełuszko uczył się w liceum, przypadły
kontrole lojalności nauczycieli stosowane przez kuratorium. Gdyby
Ze świętym w jednej ławce
wykładowcy wiedzieli o wszystkich naciskach, z pewnością baliby się
- Nauczyciele traktowali nas bardziej jak własne dzieci niż jak bardziej. Ale dyrektor szkoły chronił grono pedagogiczne jak mógł.
uczniów. Od początku, od wzięcia pod swoje skrzydła w pierwszej kla­ Nie znaczy to, że wszyscy byli cichymi nienawistnikami systemu.
sie, dbali, żebyśmy nie mieli zaległości. Jeśli komuś nauka szła opor­ Alek w szkole na lekcjach historii nie dowiedział się niczego o AK. Ka­
niej, po lekcjach brał udział w zajęciach wyrównujących. I do matu­ tyń? O tym mówiło się w domu. Niestety żeby nie budzić podejrzeń
ry przygotowywali bardzo solidnie - wspomina naukę w Suchowoli i nie sprawiać „szkolnych kłopotów”, nie wystarczyło dla świętego spo­
szkolny kolega księdza Jerzego, ksiądz Zygmunt Wirkowski, dzisiaj koju chodzić na pochody pierwszomajowe. Należało jeszcze szerokim
proboszcz parafii w Markach pod Warszawą. Opowiada, że poznali lukiem omijać kościół. Nic więc dziwnego, że uczeń klasy B Alek Po­
się 1 września 1961 r. w liceum w Suchowoli. Ono wówczas było bez piełuszko, który codziennie po wyjściu do szkoły szedł prosto do ko­
patrona, nazywało się po prostu LO 23. Usiedli w jednej ławce. W kla­ ścioła, służył do mszy, należał do kółka ministrantów, miewał nie­
sie były trzy rzędy, siedzieli w środkowym, w ostatniej ławce. Alek do­ przyjemności. Raz nawet nauczycielka uprzedziła panią Mariannę, że
jeżdżał do szkoły na rowerze - z Okopów, około pięciu kilometrów. Był Alek za dużo czasu poświęca modlitwie i kościołowi, a to nie jest do­
bardzo spokojny, ciepły, łagodny, nienarzucający się. Zawsze życzliwy, brze widziane i grozi obniżeniem oceny z zachowania. Wtedy jednak
10----- -------------------------- ■ —------------ -11
Ksiądz Jerzy męczennik za wiarę Rodzinne strony - od narodzin do powołania
matka przyszłego księdza Jerzego znalazła argument, z którym trud­ Z tego przedmiotu na egzaminie maturalnym wypad! znacznie lepiej.
no było polemizować, skoro był tak często wysuwany przez polityków. Najlepiej zaś... z języka rosyjskiego. Ponieważ na egzaminie dopusz­
- Mamy przecież wolność wyznania - odpowiedziała nauczycielce. Po­ czającym do matury z rosyjskiego dostał piątkę, nie musiał już zda­
tem, sama dziwiąc się własnej odwadze, twierdziła, że wtedy musiał wać go ustnie.
natchnąć ją Duch Święty. i Alek licealista nie bywał na potańcówkach organizowanych co
Uczeń Alfons Popiełuszko nie był orłem. Po latach nauczyciele nie miesiąc w szkolnej sali gimnastycznej. Nie miał dziewczyny. Przy­
pamiętają, by wyróżniał się czymś szczególnym. Cichy, spokojny, bez­ szedł na studniówkę, ale tylko na salę, w której było przyjęcie. Nie po­
konfliktowy, zawsze chętny do pomocy. jawił się na tańcach. Myślami był już pewnie gdzie indziej. Może
Jego wielką pasją była fotografia. W szkole zorganizowano ciemnię, właśnie wtedy przyszło powołanie? Zygmunt Wirkowski, przyszły
w której Alek przesiadywał długie godziny, wtajemniczany w arkana proboszcz, stracił po maturze kontakt z Alkiem - przyszłym księdzem
fotografii przez nauczyciela matematyki. Od dziecka miał zwyczaj Jerzym - na przeszło rok, aż do momentu, kiedy spotkał Alka na tar­
wychodzić w pole, w teren. Szedł nad rzekę i dalej, aby rozmyślać. Nie gu. Momentu, kiedy - dzięki krótkiej rozmowie - wkroczył na drogę,
był samotnikiem. Jego dusza potrzebowała ciszy. To wszystko. Osta­ co do której dotąd się wahał. Jak ksiądz Jerzy wstąpił do wyższego se­
tecznie jednak nie zdecydował się przecież na życie zakonnika. minarium duchownego.
-Już podczas posługi kapłańskiej, niczym Karol Wojtyła, otoczony
będzie młodzieżą. Nie był tak zwanym wesołkiem, ale też można po­
wiedzieć, że był dowcipny - wspomina ksiądz Wirkowski.
Nie tańczył nawet na studniówce
I
- To był naprawdę dobry kolega, zawsze skory do pomocy. W star­
szych klasach lubił wprowadzać w tajniki szkolnego życia nowo przy­
byłych uczniów - mówi ksiądz Zygmunt Wirkowski i dodaje: - Alek
pomagał jak mógł. Miał w sobie ciepło i spokój. Przyciągał łagodno­
ścią. Jedna z nauczycielek wspominała, że zawsze był niezwykle
schludnie ubrany. Czarny sweter, nieskazitelnie biała koszula, ciem­
na jesionka -jakby wyjęty z przedwojennej fotografii.
Maturę zdał bez trudu, ale z przedmiotów ścisłych nigdy nie był do­
bry. Musiał poradzić sobie z obowiązkowym pisemnym egzaminem
z matematyki. Rozwiązał wszystkie zadania. Niektóre dobrze. To wy­
Matka nadal mieszka w domu w Okopach. Ojciec zmarł w 2002 roku w wieku 92 lat
starczyło, żeby dostać ocenę pozytywną i zdać. Dobry był z polskiego,
n =13
f
Ksiądz Jerzy męczennik za wiaro
\ _ _____________________ i
1 Ksiądz |erzy z rodzicami i młodszym bratem Stanisławem (pierwszy z lewej) przed domem w Oko-
i|pach. Po śmierci ojca, Stanisław Popiełuszko przejął rodzinne gospodarstwo i opiekuje się matką_
14
15
Ksiądz Jerzy męczennik za wiarę
I
i -
r
te.
Seminarium
i służba wojskowa
-y- ic nie wiedzieliśmy o tym, że Alek idzie do seminarium,
k Nie zdradził się z tym. Chociaż można się było tego domy-
W ślać na podstawie jego zaangażowania w sprawy kościel-
1 ne - mówi ksiądz Zygmunt Wirkowski, szkolny kolega
księdza Jerzego. - Zresztą, nie było chyba roku, żeby ktoś z liceum
w Suchowoli nie zdecydował się na stan kapłański. Wtedy zdecydo­
wało się dwóch - Tadeusz Karpienia, który nie dotrwał i zrezygno­
wał z seminarium, oraz Alek Popiełuszko. Z Alkiem spotkaliśmy się
rok po maturze - na przełomie lipca i sierpnia - w Dąbrowie Biało­
stockiej, gdzie co wtorek odbywały się targi. Nie przyznał się, że jest
w seminarium. Powiedział, że uczy się w Warszawie, a pracuje
pod Warszawą. Trzeba przyznać, że nie skłamał, choć i nie powie­
dział całej prawdy. W Brwinowie pod Warszawą był majątek, który
potem, jeszcze w latach 60., odebrano seminarium. W tym majątku
uczniowie seminarium pracowali w ogrodach, z których były różne
16—= produkty dla seminarium.
17