T.C. KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KRİZLERİN ANATOMİSİ: 1929 EKONOMİK BUHRANI VE 2008 KÜRESEL KRİZİ’NİN KARŞILAŞTIRILMASI Hazırlayan Erhan DUMAN İktisat Ana Bilim Dalı İktisat Bilim Dalı Yüksek Lisans KARAMAN – 2011 T.C. KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KRİZLERİN ANATOMİSİ: 1929 EKONOMİK BUHRANI VE 2008 KÜRESEL KRİZİ’NİN KARŞILAŞTIRILMASI Hazırlayan Erhan DUMAN İktisat Ana Bilim Dalı İktisat Bilim Dalı Yüksek Lisans Danışman Doç. Dr. Nihat IŞIK KARAMAN – 2011 ÖNSÖZ 1929 ve 2008 yılında ABD’de başlayan ekonomik kriz, önce ABD ardından Avrupa ülkeleri ile birlikte dünya ekonomilerinde olumsuz etkilere yol açmıştır. Yaşanan bu ekonomik krizler yalnızca ekonomik hayatı değil sosyal yaşamı da etkisi altına almıştır. Bu çalışmada 1929 Buhranı ve 2008 Küresel Krizi’nin dünya ekonomilerine etkisi ve her iki krizin nedenleri ve sonuçları açısından karşılaştırma yapılmıştır. Çalışmanın hazırlanması aşamasında görüş ve desteklerini esirgemeyen değerli danışman hocam Doç. Dr. Nihat Işık, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İktisat Bölümü’nün kıymetli hocalarına ve katkılarıyla her zaman yanımda olan çok kıymetli aileme teşekkürü bir borç bilir, çalışmanın ilgililere faydalı olmasını temenni ederim. Karaman, 2011 ERHAN DUMAN ÖZET Dünya ekonomisinde zaman zaman farklı nedenlere bağlı olarak ve farklı şiddetlerde ekonomik krizler yaşanmıştır. Sürekli değişen ekonomik yaklaşımlar, beklentiler, siyasi, sosyal ve teknolojik faktörler nedeniyle yaşanan ekonomik krizlerden çıkış yöntemleri de farklılık göstermiştir. 1929 yılında New York borsasının çöküşüyle başlayan ekonomik kriz, önce ABD ardından Avrupa ile beraber diğer ülke ekonomilerini de olumsuz yönde etkilemiştir. 1929 Buhranı dünyada mal ve hizmet fiyatlarının düşmesinin yanı sıra, talep azalması ve ticarette işlem gören mal miktarlarında azalmalar dünyayı derinden etkilemiştir. 2007 yılı ortalarından itibaren ABD’de ortaya çıkan küresel kriz de gelişmiş ülkeler ve başta Avrupa olmak üzere birçok ülke ekonomisini derinden etkilemiştir. 2008 yılında finans piyasalarında ortaya çıkan kriz karşılıklı bağımlılık sonucu kısa sürede reel sektöre sıçramış ve ülke ekonomilerinde ciddi daralmaların yaşanmasına neden olmuştur. Finans piyasalarında türev araçların sayısı ve hacminde meydana gelen artışlar küresel krizin derinleşmesinde önemli bir rol oynamıştır. 2008 Küresel Krizi’nin nedenleri ve gelişimi 1929 Dünya Ekonomik Krizi ile benzerlikler taşımaktadır. Finans piyasalarında meydana gelen çöküşler, reel piyasada oluşan talep daralması büyüme oranları düşürmüş ve işsizlik oranı da yüksek seviyelere çıkarmıştır. 1929 Buhranı sonrasında yaşanan ekonomik ve siyasi olaylar 2007 Küresel Krizi sonrasında neler olabileceğini gündeme getirmiş ve içinde yaşadığımız sistemin sorgulanmasına neden olmuştur. Anahtar Kelimeler: Krizlerin Anatomisi, Ekonomik Krizler, 1929 Dünya Ekonomik Buhranı, 2008 Küresel Krizi. ABSTRACT Depending on different factors from time to time in the world economy and the economic crises of different magnitudes occurred. Ever-changing economic approaches, expectations, political, social and technological factors, the economic crisis bucause of the varied methods of output. Stock market collapse of the economic crisis began in New York in 1929, before the U.S. and then Europe with a negative impact on the economies of all countries. In addition to falling prices of goods and services in the world, demand reduction and reductions in the amounts of goods traded in world trade, deeply affected. And at the same place in the U.S. starting in 2007, following the global crisis also negatively affected the economies of the world. Emerging financial markets crisis in 2008, spread to the real sector and led to shrinkage in the economy. The number of derivatives in financial markets and the volume increases occurring in the global financial crisis has played an important role in deepening. 2008 Global Crisis of similarities with the causes and development of the 1929 World Economic Crisis. Collapses in the financial markets, real market prices and shrinking demand high levels of growth rates and the unemployment rate has dropped. Depression after 1929, the economic and political events that brought on the agenda, and what could happen after the 2008 Global crisis has led to questioning of the system we live in. Key words: Anatomy of Crisis, Economic Crisis, 1929 World Economic Depression, 2008 Global Crisis. İÇİNDEKİLER Sayfa No: ÖNSÖZ ...................................................................................................................... .ı ÖZET. .........................................................................................................................ıı İÇİNDEKİLER.................................................................. ...................................... ....ıv KISALTMALAR.............................................................. ...................................... .....vı TABLO LİSTESİ...................................................................... ............................... ...vıı GİRİŞ .........................................................................................................................1 I. BÖLÜM: KRİZLERİN ANATOMİSİ................................................................3 I.1. Ekonomik Kriz Tanımları .............................................................................. 3 I.2. Ekonomik Krizin Nedenleri ........................................................................... 5 I.2.1. İçsel Ekonomik Nedenler ..................................................................... 6 I.2.2. Dışsal Ekonomik Nedenler ................................................................... 8 I.3. Ekonomik Krizin Kapsamı ve Boyutları ........................................................ 9 I.3.1. Fiyat İstikrarsızlığı ............................................................................... 9 I.3.2. Ekonomideki Arz–Talep Dengesizliği ................................................ 12 I.3.3. Ekonomide Ödemeler Bilançosu Dengesizliği .................................... 14 I.3.4. Ekonomide Gelir Dağılımındaki Adaletsizlik ..................................... 15 I.3.5. Ekonomide Aşırı Borçlanma ve Borç Krizleri .................................... 16 I.4. Ekonomik Kriz Kavramına Yönelik Yaklaşımlar ......................................... 18 I.4.1. Ekonomik Krizi Dışsal Nedenlere Bağlayan Yaklaşımlar ................... 19 I.4.1.1. Klasik Liberal Yaklaşım ...................................................... 19 I.4.1.2. Neoklasik Yaklaşım ............................................................. 20 I.4.1.3. Keynesyen Yaklaşım ........................................................... 22 I.4.1.4. Yeni Liberal Yaklaşımlar ..................................................... 25 I.4.1.4.1. Monetarist Yaklaşım ............................................. 25 I.4.1.4.2. Arz Yanlı Yaklaşım ............................................... 26 I.4.1.4.3. Yeni Klasik Yaklaşım ............................................ 27 I.4.1.5. Keynesyen İktisat Yaklaşımı................................................ 29 I.4.2. Ekonomik Krizleri İçsel Değişkene Bağlayan Yaklaşım ..................... 34 I.4.2.1. Marksist Yaklaşım ............................................................... 34 I.5. Finansal Krizler ........................................................................................... 36 I.5.1. Finansal Kriz Çeşitleri ....................................................................... 37 I.5.1.1. Bankacılık Krizi .................................................................. 38 I.5.1.2. Dış Borç Krizleri ................................................................. 38 I.5.1.3. Para Krizleri ........................................................................ 39 I.5.1.4. Sistematik Finansal Krizler .................................................. 39 I.5.2. Finansal Kriz Yaklaşımları ................................................................. 40 I.5.2.1. Yeni Keynesyen Yaklaşım ................................................... 40 I.5.2.1.1. Asimetrik Bilgi ...................................................... 40 I.5.2.1.1.1. Ters Seçim (Limon Problemi) ............... 41 I.5.2.1.2.2. Ahlâkî Tehlike ...................................... 43 II.5.2.1.2. Kredi Tayınlaması ................................................ 45 I.5.2.2. Post Keynesyen Yaklaşım .................................................... 46 I.5.2.2.1. Finansal Kırılganlık ............................................... 46 I.5.2.2.2. Para Arzının İçselliği ............................................. 48 I.5.2.2.3. Yeni Liberal Yaklaşım........................................... 49 II. BÖLÜM 1929 DÜNYA EKONOMİK BUHRANI VE SONUÇLARI ............. 50 II.1. 1929 Dünya Ekonomik Buhranı Öncesi Dünya Ekonomisinin Genel Görünümü ve Buhranın Nedenleri ..................................................................... 50 II.2. 1929 Dünya Ekonomik Buhranı Sonrası Dünya Ekonomisinin Genel Görünümü ve Buhranın Sonuçları ...................................................................... 69 III. BÖLÜM 2008 KÜRESEL KRİZİ: NEDENLERİ VE SONUÇLARI ............ 77 III.1. 2008 Küresel Krizi Öncesi Dünya Ekonomisinin Genel Görünümü ve Krizin Nedenleri...............................................................................................................78 III.2. 2008 Küresel Krizi Sonrası Dünya Ekonomisinin Genel Görünümü ve Krizin Sonuçları....................................................................................................95 III.3. Küresel Krizin Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri....... ...........................106 IV.BÖLÜM 1929 BUHRANI İLE 2008 KRİZİ'NİN KARŞILAŞTIRILMASI....115 IV.1.SONUÇ...............................................................................................................130 KAYNAKÇA..............................................................................................................134 KISALTMALAR ABD Amerika Birleşik Devletleri AB Avrupa Birliği CDO Teminatlı Borç Yükümlülükleri CDS Kredi Riski Swapları DTÖ Dünya Ticaret Örgütü FED Amerikan Merkez Bankası GOÜ Gelişmekte Olan Ülke GÜ Gelişmiş Ülke GSMH Gayri Safi Milli Hasıla GSYH Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ILO Uluslararası Çalışma Örgütü MBRKGE Merkez Bankası Reel Kesim Güven Endeksi TCMB Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası yy. yüzyıl
Description: