önce bİz sorduk KPSS 50 Soruda 2017 32 soru ÖABT TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI ALAN BİLGİSİ - ALAN EĞİTİMİ Eğitimde 30. yıl Komisyon ÖABT Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Konu Anlatımlı ISBN 978-605-318-659-5 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 8. Baskı: 2016, Ankara Proje-Yayın: Şafak Tangıç Dizgi-Grafik Tasarım: Gamze Şahin Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. sokak No:7 Şaşmaz/ANKARA (0312 278 34 84) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: [email protected] İnternet: www.pegem.net ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, Elinizdeki bu kitap, Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Türk Dili ve Edebiyatı) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi [email protected] adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar... TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖABT, 50 sorudan oluşmakta ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Eski Türk Dili ve Yeni Türk Dili - Yeni Türk Edebiyatı - Eski Türk Edebiyatı - Türk Halk Edebiyatı) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir: Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40 a. Eski Türk Dili ve Yeni Türk Dili % 26 1 - 13 b. Türk Halk Edebiyatı % 18 14 - 22 c. Eski Türk Edebiyatı % 18 23 - 31 d. Yeni Türk Edebiyatı % 18 32 - 40 Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50 Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2013-2016 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz. İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: ESKİ TÜRK DİLİ I. Dil Nedir? Özellikleri Nelerdir? ...................................................................................................................................3 Dillerin Sınıflandırılması.................................................................................................................................................3 A. Yapı Bakımından Dünya Dilleri ..............................................................................................................................3 B. Köken Bakımından Dünya Dilleri ...........................................................................................................................5 C. Söz Dizimi Bakımından Dünya Dilleri ....................................................................................................................5 D. Ural-Altay Dil Ailesi ve Özellikleri ...........................................................................................................................6 Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................8 Çözümler ....................................................................................................................................................................9 E. Altay Dilleri Teorisi ................................................................................................................................................10 Çözümlü Test ............................................................................................................................................................11 Çözümler ..................................................................................................................................................................13 F. Türk Dilinin Orhon Türkçesinden Önceki Dönemleri.............................................................................................15 Çözümlü Test ............................................................................................................................................................17 Çözümler ..................................................................................................................................................................19 II. Orhon Türkçesi .........................................................................................................................................................20 A. Orhon Türkçesinin Ses Özellikleri ........................................................................................................................22 B. Orhon Türkçesinde Sözcük Yapımı .....................................................................................................................22 C. Orhon Türkçesinde İsim Soylu Sözcük Türleri .....................................................................................................23 D. Orhon Türkçesinde Fiiller .....................................................................................................................................25 E. Orhon Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması .....................................................................................27 Çözümlü Test ............................................................................................................................................................33 Çözümler ..................................................................................................................................................................35 III. Eski Uygur Türkçesi ................................................................................................................................................36 A. Budist Uygur Edebiyatı (Burkancı Edebiyat) ........................................................................................................36 B. Maniheist Uygur Edebiyatı ...................................................................................................................................38 C. Nasturi Uygur Edebiyatı .......................................................................................................................................38 D. Din Dışı Uygur Metinleri .......................................................................................................................................38 E. Eski Uygur Türkçesi İle İlgili Önemli Çalışmalar...................................................................................................38 F. Eski Uygur Türkçesinde "Y" ve "N" Ağızları ..........................................................................................................39 G. Orhon Türkçesi ve Eski Uygur Türkçesi Arasındaki Farklılıklar ...........................................................................40 H. Eski Uygur Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması .............................................................................40 Çözümlü Test ............................................................................................................................................................44 Çözümler ..................................................................................................................................................................46 IV. Karahanlı Türkçesi ..................................................................................................................................................47 A. Karahanlı Türkçesiyle Oluşturulan Eserler...........................................................................................................47 B. Karahanlı Türkçesinin Ses Özellikleri ..................................................................................................................49 C. Karahanlı Türkçesinde Sözcük Yapımı ................................................................................................................49 D. Karahanlı Türkçesinde İsim Soylu Sözcükler.......................................................................................................50 E. Karahanlı Türkçesinde Fiiller................................................................................................................................51 F. Karahanlı Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ................................................................................53 Çözümlü Test ............................................................................................................................................................57 Çözümler ..................................................................................................................................................................59 vi V. Doğu Türk Dili - Harezm Türkçesi ...........................................................................................................................60 A. Harezm Türkçesiyle Oluşturulan Eserler .............................................................................................................60 B. Harezm Türkçesinin Ses Özellikleri .....................................................................................................................61 C. Harezm Türkçesi Şekil Bilgisi...............................................................................................................................61 D. Harezm Türkçesinde Sözcük Yapımı ...................................................................................................................62 E. Harezm Türkçesinde Fiiller ..................................................................................................................................63 F. Harezm Türkçesinde Ek Fiiller .............................................................................................................................64 G. Harezm Türkçesinde Fiilimsiler ............................................................................................................................64 H. Altın Orda Devleti Dönemi'nde Yazılan Eserler ....................................................................................................65 I. Harezm Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ....................................................................................65 Çözümlü Test ............................................................................................................................................................69 Çözümler ..................................................................................................................................................................71 VI. Kuzey Türk Dili - Kıpçak Türkçesi .........................................................................................................................72 A. Kıpçak Türkçesiyle Oluşturulan Eserler ...............................................................................................................72 B. Kıpçak Türkçesinin Ses Özellikleri .......................................................................................................................74 C. Kıpçak Türkçesi Şekil Bilgisi ................................................................................................................................75 D. Kıpçak Türkçesinde Sözcük Yapımı ....................................................................................................................75 E. Kıpçak Türkçesinde Fiil Çekimi ............................................................................................................................76 F. Kıpçak Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması.....................................................................................77 Çözümlü Test ............................................................................................................................................................80 Çözümler ..................................................................................................................................................................82 VII. Doğu Türk Dili - Çağatay Türkçesi........................................................................................................................83 A. Çağatay Türkçesi Sözlükleri ................................................................................................................................83 B. Çağataycanın Önemli Sanatçıları ........................................................................................................................84 C. Çağatay Türkçesinin Ses Özellikleri ....................................................................................................................87 D. Çağatay Türkçesinde Sözcük Yapımı ..................................................................................................................88 E. Çağatay Türkçesi Şekil Bilgisi ..............................................................................................................................88 F. Çağatay Türkçesinde Fiil Çekimi ..........................................................................................................................88 G. Çağatay Türkçesinde Ek Fiiller ............................................................................................................................90 H. Çağatay Türkçesinde Fiilimsiler ...........................................................................................................................90 I. Çağatay Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ...................................................................................90 Çözümlü Test ............................................................................................................................................................93 Çözümler ..................................................................................................................................................................95 VIII. Batı Türk Dili - Eski Anadolu Türkçesi (Oğuzca) ................................................................................................96 A. Eski Anadolu Türkçesi Eserleri ............................................................................................................................96 B. Eski Anadolu Türkçesinin İmla Özellikleri ............................................................................................................98 C. Eski Anadolu Türkçesinin Ses Özellikleri .............................................................................................................98 D. Eski Anadolu Türkçesinde Sözcük Yapımı ..........................................................................................................99 E. Eski Anadolu Türkçesi Şekil Bilgisi ......................................................................................................................99 F. Eski Anadolu Türkçesinde Fiil Çekimi.................................................................................................................100 G. Eski Anadolu Türkçesinde Fiilimsiler .................................................................................................................101 H. Eski Anadolu Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ........................................................................101 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................106 Çözümler ................................................................................................................................................................108 vii IX. Batı Türk Dili - Osmanlı Türkçesi .........................................................................................................................109 A. Osmanlı Türkçesinin Dil Özellikleri ....................................................................................................................109 B. Ses Özellikleri ....................................................................................................................................................109 C. Biçim Özellikleri ..................................................................................................................................................109 D. Alfabe .................................................................................................................................................................110 E. İsim Çekim Ekleri ...............................................................................................................................................110 F. Fiil Çekimi ............................................................................................................................................................111 G. Yapım Ekleri .......................................................................................................................................................112 H. Fiilimsiler ............................................................................................................................................................112 I. İsim Tamlamaları .................................................................................................................................................112 J. Genel Bilgi ..........................................................................................................................................................113 K. Osmanlı Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması ...............................................................................114 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................116 Çözümler ................................................................................................................................................................118 X. Çağdaş Türk Dilleri ................................................................................................................................................119 A. Türk Dillerinin Adlandırılması .............................................................................................................................119 B. Türk Dillerinin Tasnif-i.........................................................................................................................................119 C. Türk Dil Grupları .................................................................................................................................................119 D. Kıpçak Grubu Türk Dilleri (Kuzey) .....................................................................................................................119 E. Karluk Lehçeleri .................................................................................................................................................122 F. Oğuz Lehçeleri....................................................................................................................................................123 G. Sibirya Lehçeleri ................................................................................................................................................124 H. Diğer Lehçeler....................................................................................................................................................125 I. Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya Olan Türk Dilleri ........................................................................................125 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................127 Çözümler ................................................................................................................................................................129 Karma Test - I .........................................................................................................................................................130 Çözümler ................................................................................................................................................................133 Karma Test - II ........................................................................................................................................................135 Çözümler ................................................................................................................................................................138 Karma Test - III .......................................................................................................................................................140 Çözümler ................................................................................................................................................................143 Karma Test - IV .......................................................................................................................................................145 Çözümler ................................................................................................................................................................148 Karma Test - V ........................................................................................................................................................150 Çözümler ................................................................................................................................................................153 2. BÖLÜM: YENİ TÜRK DİLİ I. Ses Bilgisi (Fonetik) ................................................................................................................................................157 A. Ünlüler (Vokaller)...........................................................................................................................................157 B. Ünsüzler (Konsonant) ...................................................................................................................................158 C. Türkçenin Ses Özellikleri...............................................................................................................................161 D. Seslerin Birleşmesi........................................................................................................................................161 E. Ses Olayları ...................................................................................................................................................163 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................169 Çözümler ................................................................................................................................................................172 viii II. Biçim Bilgisi (Morfoloji) .........................................................................................................................................174 A. Kök ve Özellikleri ...............................................................................................................................................174 B. Ekler ve Özellikleri .............................................................................................................................................175 Yapım Ekleri .......................................................................................................................................................175 Çekim (İşletme) Ekleri ........................................................................................................................................176 C. Yapıları Bakımından Kelimeler ...........................................................................................................................179 Basit Kelime .......................................................................................................................................................179 Türemiş Kelime ..................................................................................................................................................179 Birleşik Kelime ...................................................................................................................................................179 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................181 Çözümler ................................................................................................................................................................184 III. Fiiller .......................................................................................................................................................................186 A. Anlamına Göre Fiiller .........................................................................................................................................186 B. Fiillerin Çekimlenmesi ........................................................................................................................................186 C. Ek Fiil .................................................................................................................................................................186 D. Yapısına Göre Fiiller ..........................................................................................................................................188 E. Fiilimsiler ............................................................................................................................................................189 F. Fiillerde Çatı........................................................................................................................................................191 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................195 Çözümler ................................................................................................................................................................198 IV. İsimler .....................................................................................................................................................................200 A. Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler ....................................................................................................................200 B. Varlıkların Niteliklerine Göre İsimler ...................................................................................................................200 C. Varlıkların Niceliklerine (Sayılarına) Göre İsimler ..............................................................................................201 D. Yapısına Göre İsimler ........................................................................................................................................201 E. İsimlerin Çekimlenmesi ......................................................................................................................................201 F. İsim Tamlaması ...................................................................................................................................................201 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................205 Çözümler ................................................................................................................................................................208 V. Yardımcı Sözcük Türleri .........................................................................................................................................210 A. Zamirler (Adıllar) ................................................................................................................................................210 B. Sıfatlar................................................................................................................................................................212 C. Zarflar .................................................................................................................................................................214 D. Yardımcı Sözcük Türleriyle İlgili Uyarılar ...........................................................................................................215 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................216 Çözümler ................................................................................................................................................................219 VI. Görevli Sözcükler ..................................................................................................................................................220 A. Edatlar................................................................................................................................................................220 B. Bağlaçlar ............................................................................................................................................................221 C. Ünlemler.............................................................................................................................................................221 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................223 Çözümler ................................................................................................................................................................226 ix VII. Söz Öbekleri (Kelime Grupları) ...........................................................................................................................227 A. Tekrar Grupları (İkilemeler) ................................................................................................................................227 B. Bağlama Grupları ...............................................................................................................................................227 C. Sıfat Tamlaması Grupları ...................................................................................................................................227 D. İsim Tamlaması ve İyelik Grubu .........................................................................................................................227 E. Birleşik İsim Grupları ..........................................................................................................................................228 F. Birleşik Fiil Grupları .............................................................................................................................................228 G. Unvan Grupları ..................................................................................................................................................228 H. Ünlem Grupları...................................................................................................................................................228 İ. Sayı Grupları .......................................................................................................................................................228 J. Edat Grupları ......................................................................................................................................................228 K. Fiilimsi Grupları ..................................................................................................................................................228 L. Kısaltma Grupları ...............................................................................................................................................229 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................231 Çözümler ................................................................................................................................................................233 VIII. Cümle Ögeleri ......................................................................................................................................................234 A. Yüklem ...............................................................................................................................................................234 B. Özne ..................................................................................................................................................................235 C. Yardımcı Ögeler (Tümleçler) ..............................................................................................................................235 Nesne (Düz Tümleç) ..........................................................................................................................................235 Dolaylı Tümleç ...................................................................................................................................................235 Zarf Tümleci .......................................................................................................................................................236 Edat Tümleci ......................................................................................................................................................236 IX. Cümle Türleri .........................................................................................................................................................237 A. Yüklemin Yerine Göre Cümleler .........................................................................................................................237 B. Yüklemin Türüne Göre Cümleler .......................................................................................................................237 C. Anlamına Göre Cümleler ...................................................................................................................................238 D. Yapısına Göre Cümleler .....................................................................................................................................239 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................241 Çözümler ................................................................................................................................................................244 Karma Test - I .........................................................................................................................................................246 Çözümler ................................................................................................................................................................249 Karma Test - II ........................................................................................................................................................253 Çözümler ................................................................................................................................................................256 Karma Test - III .......................................................................................................................................................258 Çözümler ................................................................................................................................................................261 Karma Test - IV .......................................................................................................................................................263 Çözümler ................................................................................................................................................................266 3. BÖLÜM: TÜRK HALK EDEBİYATI Giriş .............................................................................................................................................................................271 A. Halk Edebiyatı ve Araştırma Yöntemleri ..................................................................................................................271 B. Halk Bilimi Yöntem ve Kuramları .............................................................................................................................271 C. Halk Bilimi Alanında Çalışmış Önemli Araştırmacılar ..............................................................................................278 D. Halk Edebiyatının Yazılı Kaynakları .........................................................................................................................279 I. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ............................................................................................................................282 A. Sözlü Türk Edebiyatı (… - VIII. yy.) ....................................................................................................................282 B. Yazılı Türk Edebiyatı (VIII. yy. - X. yy.) ...............................................................................................................285 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................286 Çözümler ................................................................................................................................................................289 x II. İslam Kültürü Etkisindeki Türk Halk Edebiyatı ....................................................................................................290 Halk Şiirinde Tür ve Şekil .......................................................................................................................................290 Redif ve Kafiye (Uyak) Türleri.................................................................................................................................290 Halk Şiirinde Tema, Dil ve Üslup ............................................................................................................................291 Halk Şiirinde Kullanılan Heceli Nazım Şekilleri.......................................................................................................291 Halk Şiirinde Kullanılan Aruzlu Nazım Şekilleri ......................................................................................................294 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................297 Çözümler ................................................................................................................................................................300 A. Anonim Halk Edebiyatı.......................................................................................................................................301 Anonim Halk Edebiyatı Söylemelik Türleri .........................................................................................................301 Mâni .............................................................................................................................................................301 Türkü............................................................................................................................................................302 Ağıt ...............................................................................................................................................................303 Ninni.............................................................................................................................................................303 Anonim Halk Edebiyatı Konuşmalık Türleri .......................................................................................................304 Tekerleme ....................................................................................................................................................304 Bilmece ........................................................................................................................................................305 Atasözleri .....................................................................................................................................................305 Deyimler.......................................................................................................................................................306 Alkışlar ve Kargışlar .....................................................................................................................................306 Anonim Halk Edebiyatı Seyirlik Türler (Geleneksel Türk Tiyatrosu) ..................................................................306 Karagöz Oyunu ............................................................................................................................................306 Orta Oyunu ..................................................................................................................................................307 Meddah ........................................................................................................................................................307 Kukla Oyunu ................................................................................................................................................308 Köy Seyirlik Oyunları ...................................................................................................................................308 Anonim Halk Edebiyatında Anlatmalık Türleri ...................................................................................................309 Efsane..........................................................................................................................................................311 Destan (Epik Destan)...................................................................................................................................311 Mit ................................................................................................................................................................312 Halk Hikâyesi ...............................................................................................................................................317 Kahramanlık Hikâyeleri ................................................................................................................................319 Sevda Konulu Hikâyeler ..............................................................................................................................320 Masal ...........................................................................................................................................................324 Fıkra.............................................................................................................................................................327 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................330 Çözümler ................................................................................................................................................................333 B. Âşık Edebiyatı ....................................................................................................................................................334 XVI. Yüzyıl Âşıkları ............................................................................................................................................336 XVII. Yüzyıl Âşıkları ...........................................................................................................................................336 XVIII. Yüzyıl Âşıkları ..........................................................................................................................................337 XIX. Yüzyıl Âşıkları ............................................................................................................................................337 XX. Yüzyıl Âşıkları .............................................................................................................................................338 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................341 Çözümler ................................................................................................................................................................344 C. Tekke Tasavvuf Edebiyatı (Dini-Tasvvufi Türk Edebiyatı) ..................................................................................345 Tekke Edebiyatı Nazım Türleri ...........................................................................................................................345 Anadolu Dışında Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı ..............................................................................................346 Anadolu'da Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı .......................................................................................................347 Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................353 Çözümler ................................................................................................................................................................356
Description: