kpss hazırlık arşiv tarih konu kitabı

315 Pages·2017·9.42 MB·Turkish

8
1
0
2
KPSS HAZIRLIK
ARŞİV TARİH
KONU KİTABI
8
Yazarlar
Komisyon
1
ISBN
978-605-2312-13-1
0
2
BASKI
BRC OFSET • (0312) 384 44 54
BU KİTAP T.C. KÜLTÜR BAKANLIĞI BANDROLÜ İLE SATILMAKTADIR.
Ana Dağıtım Kitap Deponuz
Turan Çiğdem Cad. 1213. Sokak 12/D
Ostim / ANKARA
Tel: [phone]
© COPYRIGHT FİLOZOF YAYINCILIK
Yayım Hakkı
Bu kitabın baskısından 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası hükümleri ge-
reğince kaynak gösterilerek bile olsa alıntı yapılamaz, herhangi bir şekilde çoğaltılamaz,
genel ağ ve diğer elektronik ortamlarda yayımlanamaz.
Filozof Yayıncılık, 657 Yayıncılık ve Matbaacılık Ltd. Şti. markasıdır.
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM 1 OSMANLI DEVLETİ ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ 1 - 58
1) İslamı̇yet Öncesı̇ Türk Tarı̇hı̇
2) Türk-İslam Tarı̇hı̇
3) Türkı̇ye Tarihi
BÖLÜM 2 OSMANLI DEVLETİ TARİHİ 59 - 146
8
1) Osmanlı Devletı̇ Kuruluş Dönemi
1
2) Dünya Gücü Osmanlı Devleti
3) Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi
4) Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi
5) Osmanlı Devleti Dağılma D0önemi
6) Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti
2
BÖLÜM 3 ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ 147 - 262
1) XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti
2) Kurtuluş Savaşına Hazırlık Dönemi
3) Kurtuluş Savaşı Mücadele Dönemi
4) Atatürk İlkeleri
5) Cumhuriyet Dönemi İnkılapları
6) Dış Politika
BÖLÜM 4 ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 263 - 311
1) XX. Yüzyıl Başlarında Dünya
2) II. Dünya Savaşı
3) Soğuk Savaş Dönemi
4) Yumuşama Dönemi ve Sonrası
5) Küreselleşen Dünya
OSMANLI DEVLETİ ÖNCESİ
8
TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ
1

0

(Siyasal, Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Gelişmeler)
2
1) İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
2) Türk-İslam Tarihi
3) Türkiye Tarihi
8
1
0
2
1. ÜNİTE
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
Türk Adının Anlamı
 Türk adı Uygur metinlerinde “güç, kuvvet”, Kaşgarlı O kya n usu
Mahmut’un “Divan-ı Lügati’t-Türk” adlı eserinde “ol- Atlas
Sibirya
 zgaZanuiymlnaal m usGkıanö hdkçiabaa liğkp”uı ”alTl,na ülnearıksmlm kaıi nıdşÇatıın irgn.ı ne k lda“iğtyüninraei kblliae rl(iıtrnötmdreaişl iti)isr,. e kG a“. nmDuioğnef renferi”r- 1AAvrkudKpeaanraAizdn8eanidzUraolİ rDlaauğlnaArıraAll OtGaRöy lDüTaAğl aArTıSaBnaYryıA kDaalK ğGarlaaönlrlııük Dağları
(oDldourğfeurn) uis seö Tyülerkm aişdtıirn.ın “devlete bağlı halk” anlamında Afrika Arabistan HimalHayian dDiasğtalanrı Çin
0
 Türk adı günümüzdeki şekliyle ilk kez MÖ 318 yılında Hint Okyanusu
Çinlilerle yapılan bir antlaşmada yer almıştır. Siyasal
Orta Asya'da Kurulan İlk Kültür Çevreleri
anlamda ise ilk kez Kök Türk Devleti tarafından kulla-
2
nılmıştır. Bizanslılar, İranlılar ve Araplar ise VIII. yüzyıl-
dan itibaren Türkçe konuşan ve boylar hâlinde yaşa-
yan topluluklara Türk adını vermişlerdir.
 Türk adı (Türkiye) coğrafi bir yeri işaret etmek için ilk NOT
kez VI. yüzyılda Bizans kaynaklarında “Orta Asya” için
Türklerin ana yurdunun Orta Asya’nın tam olarak ne-
kullanılmıştır. XI. yüzyıldan itibaren de Anadolu için
resi olduğunun bilinememesinin nedeni, Türklerin gö-
“Türkiye” ismi kullanılmaya başlamıştır. Ünlü İtalyan
çebe yaşam sürmeleridir. Türklerin göçebe yaşama-
seyyah Marco Polo, Anadolu için “Küçük Türkiye”,
sında, coğrafi koşullar ve bağımsız yaşama isteği etkili
Orta Asya için de “Büyük Türkiye” tabirlerini kullanmış-
olmuştur.
tır. F
İ
L
O
Türklerin Anayurdu Z  Türkler, yazıyı geç kullanmaya başladıkları için Türk-
O
F lere ait ilk bilgilere Çin kaynaklarından ulaşılmaktadır.
 Türklerin ana yurdu Orta Asya’dır. Orta Asya; doğuda
Y Bu kaynaklarda, Türklerle Çinliler arasındaki mücade-
Kingan dağlarından batıda Hazar Denizi’ne, güneyde
A
lenin temel sebebinin, İpek Yolu’na hâkim olma düşün-
Hindikuş ve Karanlık dağlarından kuzeyde Altay dağla- Y
I cesi olduğu anlaşılmaktadır.
rına kadar olan bölgedir. N
C
I
L
I
K
3
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
NOT SORU
I. Bölgedeki yerel kültürlerle yakın ilişkiler geliştir-
İpek Yolu: Çin’den başlayan, bir kolu Hazar
Denizi’nin kuzeyinden Kırım’a, diğer kolu Hazar meleri
Denizi’nin güneyinden İran ve Anadolu’ya, oradan II. Ana yurttan gelen Türk göçlerinin zamanla azal-
da Avrupa’ya uzanan önemli bir ticaret yoludur. XV ması
ve XVl. yüzyıllarda coğrafi keşiflerin gerçekleşmesi
III. Türklerin bulundukları bölgelerdeki siyasi güçle-
sonucu önemini kaybeden bu yolun geçtiği yerler
rini yitirmeleri
zaman zaman değişiklik göstermiştir. Nedeni ise
güçlü devletlerin büyük bir gelir anlamına gelen Yukarıdakilerden hangileri, birçok Türk kavmi-
İpek Yolu’nun kendi topraklarından geçmesi için nin kimliğini yitirmesinde etkili olmuştur?
mücadeleler yürütmeleridir. Bu mücadeleler sonu- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
cu kazanan taraflar yolu kendi sınırları üzerinden
D) I ve II E) I, II ve III
geçirmişlerdir.
8
 Türkler, tarih boyunca ana yurtlarını terk ederek çeşitli ÇÖZÜM
bölgelere göç etmişlerdir.
Asya Hun Devleti MÖ 220-MS216 yılları arasında
Türk göçlerinin nedenleri; Orta Asya’da kurulmuş bilinen ilk Türk devletidir.
1
Asya Hun Devleti’nin bilinen ilk hükümdarı Teoman
ü İklim şartlarının değişmesi ve kuraklığın baş göstermesi
(Tuman)’dır. Teoman’ın ölümünden sonra tahta çı-
ü Nüfusun artışı
kan Mete Han (MÖ 209-174) döneminde Asya’da
ü Salgın hayvan hastalıkları
0
Hun Devleti bölgenin en güçlü devleti haline gelmiş-
ü Boylar arası mücadele
tir. Mete’den sonra yerine oğlu Ki-ok geçmiştir. Kün
ü Otlakların daralması (toprakların yetersiz hâle gelmesi)
Çin, Ho-han-yeh ve Çi-Çi, diğer Asya hun hüküm-
ü Yeni ülkeler fethetme arzusu
2 darlarıdır. Kutluk Kağan ise II. Göktürk Devleti’nin
ü Türklerin iç ve dış baskılara karşı bağımsızlığına düş-
kurucusudur.
kün olması
(Cevap D)
Göçlerin sonucunda;
ü Teşkilatçı özellikleri sayesinde göç ettikleri yerlerde de
SORU
güçlü devletler kurmuşlardır.
ü Türk kültürü geniş bir alana yayılmıştır.
Türk adı günümüzdeki şekliyle ilk kez MÖ 318’de
ü Yeni kültürlerle etkileşime girilmiştir. ………. Devleti ile yapılan bir antlaşmada kullanıl-
ü Türk toplulukları değişik coğrafyalarda birbirlerinden mıştır.
farklı gelişmeler göstermişlerdir.
Öncülde verilen boşluğa aşağıdakilerden hangi-
ü Türklerin geniş alanlara dağılması, Türk tarihinin bir F sinin getirilmesi doğru olur?
bütün hâlinde incelenmesini zorlaştırmıştır. İ
L A) Arap B) Çin C) Sasani
O
Z D) Bizans E) Moğol
O
NOT F ÇÖZÜM
Y
Türk adı “güç, kuvvet, olgunluk, türemek, yaratıl-
Türklerin tarih boyunca değişik ülkelere yerleşme- A
Y mak, olgunluk çağı, devlete bağlı halk, kanun, ni-
leri din, sanat, sosyal yaşam ve ekonomi gibi alan- I
N zam sahibi ” gibi anlamlarda kullanmıştır. Türk adı
larda gelişmelerine neden olmuştur. Ancak en az
C
günümüzdeki şekliyle de ilk kez MÖ 318 yılında Çin
farklılığı askerlik alanında yaşamışlardır. I
L ile yapılan bir antlaşmada yer almıştır.
I
K (Cevap B)
4
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
ORTA ASYA’DA İLK KÜLTÜR ÇEVRELERİ çadır, koyun yününden elbise ve kumaş dokunması bu
kültürdedir.
KUZEY BUZ
DENİZİ ü Bakıra arsenik ve kalay karıştırılması bu kültürdedir.
ü Mezara yiyecek ve içecek koyma ilk defa bu kültürde
AVARLAARn oH4n.U iYmNYLoAIRI 4. YY AFAINESEVO ÇİN DE ü gBöur üklümlteükrütend iilrk. Türk boylarından Ting-Linglerin ataları-
ANDRONOVOIII TAIGVAR NİZİ na ait olduğu kabul edilmektedir.
BİZANS KARASUK Noin Ula
OĞUAZRLAABRİS 1TA1.N YYASnAaSAvNAKİN UDVŞA.HVANTLAANRRI 2.D YAYAĞKLHUANLARIR 4. YY 4. YY ORDOS üTüa gçsATaıaurbk pnaavlçkrıe ıtaa lamTnyna nı şşvaytteılaıar k.pYr ,ıK ulbmküilaaletr üzı iirkkYli,e e kryniüa is(pnMeeı yÖ v/kM ee7 si0tnak0uirn–as 1kkb 0labı0çrö) ablgkulealusrn,in mdouek ş outurçtrla.ayraı,
İhşidiler ve Tolunoğulları'nın Kurulduğu Coğrafya ü Bu bölgede kayalara yapılan resimlerde ve kurgan-
larda bulunan eşyaların üstünde dağ keçisi, geyik, at,
Anav Kültürü (MÖ 4000–1000) kurt, boğa, kaplan, pars ve yırtıcı kuş tasvirlerine rast-
8
lanmıştır.
ü Proto–Türklerin en eski kültürüdür.
ü Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarında “Anav”
bölgesinde ortaya çıkarılmıştır.
1
ü Anav’da; güneşte kurutulmuş tuğlalardan yapılmış ev-
ler, at, koyun, sığır besiciliğinin ve çiftçiliğin yapıldığını İLK TÜRK DEVLETLERİ VE
gösteren kalıntılar yer almaktadır. TOPLULUKLARI
0
Afanasyevo Kültürü (MÖ 3000–1700)
ASYA’DA AVRUPA’DA
ü Bu kültür, Altay dağlarından Volga Nehri’ne kadar uza- KURULANLAR KURULANLAR
nan geniş sahada bulunmaktadır.
2
– Büyük Hun Devleti – Avrupa Hun Devleti
ü Kemik iğneler, çakmak taşından ok uçları, bakır bıçak
– Göktürk Devleti – Bulgarlar
ve küpeler ile at ve koyun besiciliğine işaret eden bul-
gular bu kültür çevresindeki kazılarda ortaya çıkmıştır. – II. Göktürk Devleti – Kumanlar
– Uygur Devleti – Macarlar
Kelteminar Kültürü (MÖ 3000)
– Kırgızlar – Peçenekler
ü Aral Gölü çevresindeki “Kelteminar” isimli bölgede or- – Oğuzlar – Avarlar
taya çıkmıştır. – Türgişler
Andronova Kültürü (MÖ 1700–1200) – Sabirler
– Karluklular
ü Bu kültür, Altay dağları ile Ural Nehri arasındaki bütün
– Hazarlar
bozkır sahayı kapsamaktadır. Geniş bir yayılma alanı
F
bulunur. İ
L A. ASYA HUN DEVLETİ (MÖ 220–MS 216)
ü Afanasyevo’nun gelişmiş devamıdır. O
ü Tunç ve altından eşyalara ilk defa rastlanmıştır. Z  Hunlar ile ilgili ilk bilgiler, Çin kaynaklarına aittir ve MÖ
O
1000 yıllarının başlarına kadar uzanmaktadır. İlk tarih-
ü At, koyun sığır ve deve besiciliğine dair kalıntılar bu- F
sel belge ise MÖ 318 yılına ait bir antlaşma metnidir.
lunmuştur. Y
A  Asya Hun Devleti bilinen ilk teşkilatlı Türk devletidir.
Karasuk Kültürü (MÖ 1200–700) Y
I Başkenti Ötüken’dir.
ü Yenisey Nehri’nin kollarından Karasuk Irmağı’nın çev- NC  Bilinen ilk hükümdarları Teoman’dır (Tu-Man). Çin
resinde tespit edilmiştir. I Seddi, Teoman’ın Çin’e düzenlediği akınlara karşı ko-
L
ü Demir madeni bu kültürde keşfedilmiş ve işlenmiştir. I yabilmek için Çinliler tarafından yapılmıştır.
K
ü Dört tekerlekli araba, sökülüp yeniden kurulan keçe
5
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
kardeş arasında MÖ 58’de bir iç savaş başlamıştır.
YORUM
Hohanyeh’in yenilgisiyle sonuçlanan bu savaş sonun-
da Hunlar MS 48’de Kuzey ve Güney olmak üzere
Çin Seddi’nin yapılması, Çinlilerin savunma mima- ikiye ayrılmıştır.
risi ve tekniklerinde ileri olduklarının göstergesidir.  Kuzey Hunları MS 150’de Siyenpiler tarafından; Güney
Hunları ise MS 216’da Çinliler tarafından yıkılmıştır.
 Asya Hun Devleti en parlak dönemini Teoman’dan son-
 Asya Hun Devleti, iç karışıklıklar Çin entrikaları, taht
ra başa geçen Mete (Mao-tun) döneminde yaşamıştır.
kavgaları nedeniyle zayıflayarak parçalanmıştır. Hun-
Mete Han (MÖ 209-MÖ 174); döneminin önemli ge-
ların dağılmasından sonra bazı Türk boyları, batı yö-
lişmeleri şunlardır: nünde ilerlemeye başlamışlardır. Bu ilerleyiş birçok
ü Çin’i yıllık vergiye bağlamış ancak Türklerin kalabalık kavmin yerinden olmasına sebep olmuştur.
Çin nüfusu içinde asimile olmasından endişe duyarak
Türklerin Çin’e yerleşmesini yasaklamıştır.
ü Asya’daki tüm Türkleri ilk defa tek bayrak altında top-
lamış ve güçlü bir ekonomiye sahip olmak için İpek SO8RU
Yolu’nu ele geçirmek amacıyla mücadele etmiştir.
I. Teoman
ü Türk devlet teşkilatının ilk yapılanmasını ortaya koy-
II. Mete Han
muş ve orduda onluk sistemi uygulamıştır. 1
III. Kutluk Kağan
ü Türk ordusunun savaş taktiklerinin en önemlisi Turan
Yukarıdakilerden hangileri Asya Hun Devleti’nin
Taktiği'dir. Sahte geri çekilme olarak nitelenen bu sis-
hükümdarları arasında gösterilebilir?
tem ilk olarak MÖ 200 yılında Türklerle Çinliler a0rasın-
da yapılan Pai-teng savaşında kullanılmıştır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
ü Kurultay ve ikili yönetim teşkilatı ilk kez Metehan döne- D) I ve II E) I, II ve III
minde uygulanmıştır. 2
ü Mete Han’ın tahta çıkış tarihi olan MÖ 209, günümüz- ÇÖZÜM
de Kara Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş tarihi ola-
Asya Hun Devleti MÖ 220–MS 216 yılları arasında
rak benimsenmektedir.
Orta Asya’da kurulmuş bilinen ilk Türk devletidir.
Asya Hun Devleti’nin bilinen ilk hükümdarı Teoman
NOT (Tuman)’dır. Teoman’ın ölümünden sonra tahta çı-
kan Mete Han (MÖ 209–174) döneminde Asya’da
Hun Devleti bölgenin en güçlü devleti haline gelmiş-
Onluk sistem, dünya ordu sisteminin temelini oluş-
tir. Mete’den sonra yerine oğlu Ki-ok geçmiştir. Kün
turur. Bu nedenle Türklerin askerî alanda ileri ol-
Çin, Ho-han-yeh ve Çi-Çi, diğer Asya hun hüküm-
dukları ve diğer kültürleri bu alanda etkiledikleri
F darlarıdır. Kutluk Kağan ise II. Göktürk Devleti’nin
söylenebilir.
İ
kurucusudur.
L
O (Cevap D)
Z
 Metehan’dan sonra yerine oğlu Ki-ok (MÖ 174–160) O
F
geçmiştir. Ki-ok’un Çinli bir prensesle evlenmesi Türk-
lerle Çinliler arasındaki siyasal ve sosyal yakınlaşmayı Y
A
artırmıştır. Bundan sonra Hun ülkesinde Çin entrikaları Y
I
artmış ve ayaklanmalar ortaya çıkmıştır. Nitekim Ho-
N
hanyeh, Çin imparatorunun yardımıyla Hun hükümdarı C
I
olmuştur. L
I
 Hohanyeh, Hun ülkesinin Çin’e bağlanması konusun- K
da kardeşi Çi-Çi ile ayrılığa düşmüştür. Bu sebeple iki
6
İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
KAVİMLER GÖÇÜ (375)  İstilalar yüzünden Avrupa uzun süre karışıklık yaşadı.
 Orta Asya’nın batısındaki Kuzey Hunları, Asya Hun  Evrensel özellik taşıdığı için tarihçiler tarafından İlk
Devleti’nin yıkılması sonrasında Hazar Denizi ile Aral Çağ’ın bitişi, Orta Çağ’ın başlangıcı kabul edilmiştir.
Gölü arasında yaşayan barbar kavimlerden biri olan
 Avrupa’ya sonraki süreçte göç eden Türkler çok sayıda
Alanların topraklarını ele geçirmişlerdir. Bu durum
devlet kurmuştur. (Avrupa Hun İmparatorluğu, Avar-
Karadeniz’in kuzeyindeki barbar kavimlerin (Ostrogot,
lar, Macarlar, Bulgarlar, Peçenekler).
Vizigot, Gepit, Vandal, Germen vs.) batıda Avrupa içle-
rine doğru ilerlemesi sonucunu doğurmuştur. Bu kitle-
B. AVRUPA HUN DEVLETİ (378–469)
sel göç hareketlerine Kavimler Göçü denir.
 Kavimler Göçü sonrası Orta Avrupa’ya yerleşmiş güçlü
bir Türk Devleti’dir.
 Avrupa Hun Devleti Balamir önderliğinde Macaristan
merkezli olarak kurulmuştur. Balamir’den sonra Hunla-
Gotlar
rın başına Uldız geçmiştir. Bu dönemde ilk kez Ana-
Angllar Angllar
Gotlar dolu üzerine Hun akınları yapılmıştır. Uldız’dan son-
Saksonlar Saksonlar
ATLAS 1-2. yy Hunlar ra Hunların b8aşına Karaton, Rua ve Attila gibi bir çok
OKYANUSU FranklarBurgundlar 375
429 2. yy Lango- hükümdar geçmiştir. Attila döneminde devlet en geniş
SÜEVLER bardlar Hun
ALEMANLAR536/27 434-454 sınırlarına ulaşmıştır.
Vizigotlar
S4Ü1E1V-5L8E5R 418-5L0a7n5g6o8b-7a7rd4larÖ4s9tr3o-g5o5t2lar 3V3.V i8zyi2ziygi- go33ot79lta55lar/7r6 1Atla s O k y a n u s u
Vizigotlar Sibirya
507-711 0
Vanda llar
439-533/34 AKDENİZ Kuzey Hunları
4. yüzyıldan 6. yüzyıla kadar Kavimler Göçü
Avrupa Hun Aral Gölü
Devleti Güney Hunlar
Kavimler Göçü’nün Sonuçları 2
Kaşgar
İran
 Roma İmparatorluğu, Doğu Roma (Bizans) ve Batı Ar Hindistan ÇİN
a
Roma olarak ikiye ayrılmış (395), ardından Batı Roma bi
Afrika st
a
İmparatorluğu 476’da yıkılmıştır. n
Hint Okyanusu
 Barbar kavimleri etnik olarak birbirleriyle kaynaşınca
ortaya yeni milletler çıktı. Yani Avrupa’nın günümüz Avrupa Hun Devleti'nin Kurulduğu Coğrafya
milletlerinin temelleri atılmıştır.
 Attila, Bizans’a sığınan Hun kaçakları meselesini görüş-
 Merkezî yönetimin dağılmasıyla feodalite (derebeylik) mek üzere gelen Bizans heyetiyle 434 yılında Margos
rejimi güçlenmiş ve Orta çağ boyunca Avrupa’da etkili Barışı’nı imzalamış ve Bizans’ı vergiye bağlamıştır.
olmuştur. Fakat Bizans’ın antlaşma şartlarına uymaması nede-
niyle Attila Bizans hâkimiyetindeki Balkanlar’a seferler
Avrupa tarihinde; F
İ düzenlemiş bu seferler sonucunda Bizans’la 447 yılında
İlk Çağ Orta Çağ Yeni Çağ
L Anatolios Barışı imzalanarak Bizans’ın vereceği vergi
O
Merkeziyetçi Merkeziyetçi Feodalite zayıflar, Z üç katına çıkarılmıştır. Böylece Bizans; Attila’ya bağlı
yönetim yönetim zayıflar, merkeziyetçi O bir devlet hâline gelmiş ve Avrupa Hunları bölgedeki
güçlüdür. feodalite egemen yönetim yeniden F
en etkin siyasi güç olduğunu göstermiştir.
hâle gelir. güçlenir.
Y  Attila Avrupalılarca “Tanrının Kamçısı” olarak nitelen-
A
 Barbar kavimleri arasında Hristiyanlık hızla yayılmıştır. Y dirilmiştir.
I
 Avrupa’daki otorite boşluğunu, feodal beylerden başka N
NOT
C
kilise ve papalık da doldurmuştur.
I
 Skolastik düşünce (kalıpsal, dogmatik, Aristo mantığını LI Avrupa Hun Devleti, Bizans’la ilk kez savaşan ve
esas alan kilise eksenli, dine dayalı düşünce) gelişmiştir. K
antlaşma imzalayan Türk Devleti’dir.
7