Konya'nın Çınarları Ahmet Necati ÇEKİRDEKÇİ PDF
Preview Konya'nın Çınarları Ahmet Necati ÇEKİRDEKÇİ
gazetesinin okurlarına armağanıdır. Çarşamba günleri Cilt: 12 Sayı: 21 yayımlanır. 13 HAZİRAN 2012 ÇARŞAMBA Hazırlayanlar: M. Ali UZ - Ali IŞIK [email protected] • [email protected] Sayfalar Bir Mesleğin Tükenişi ve Dünden Bugüne Konya Konya’nın Ahmet Necati -2- Çınarları ÇEKİRDEKÇİ Merhaba 321 Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012 AHMET NECATİ ÇEKİRDEKÇİ Mehmet Ali UZ Konya tarihi, kültürü ve yaşantısı ret hayatlarının önemli bir bölümü de ile ilgili olarak geçen aylarda iplik ve halı imalâtı ile geçmiştir. başladığımız, “Konya Çınarları” Necati Bey Konya’da, özellikle hem başlıklı ikinci röportajımızı bir akşam, doğup büyüdüğü mahallede, hem de Ahmet Necati Çekirdekçi Bey’in evin- ticarî hayatının geçtiği bölgede meyda- de, bir sohbet ortamında, gerçekleştir- na gelen çok köklü değişikliklere tanık dik. Kendilerine teşekkür borçlu oldu- olmuştur. ğumuzu ifade etmek isterim. Ahmet Necati Bey’le ticarî hayatını, Ahmet Necati Bey, 1928 doğumlu yıl yıl tarihî dokuda meydana gelen de- ve seksen dört yaşında, Konya’mızın ğişiklikleri konuştuğumuz gibi dünle yerlilerinden, aynı zamanda da köklü ve bugünün de bir mukayesesini yaptık. geniş bir aileye mensup. Son derecede Bilindiği gibi Konya’da köklü deği- sağlıklı ve hafızası güçlü bir insan. Yok şiklikler, 60-70 yıl önce meydana gel- olmaya yüz tutan bir mesleğin de son meye başlamış. tarihî dokuda ki tahri- temsilcilerinden birisi. bat da bu dönemlerden itibaren olmuş- Konya Anadolu’da, Selçukludan tur. beri dericiliğin yani debbağlığın önemli Günümüz insanı, Konya’da 60-70 merkezlerinden birisidir. Selçuklu dö- yıl önce nerede ne vardı, hangi tarihî neminde sur içerisinde faaliyet gösteren eserler yok oldu, bilmemektedir. İnsan debbağlar, Osmanlı Döneminde sur dı- konusunda da aynı şeyler yaşandı. şına çıkarılmış, Debbağlar uzun yıllar, Konya’da yetişen pek çok değerli insan Sırçalı Mescit’in kuzeyinde İsmet Paşa ve aileler de unutuldu. İlkokulu’ndan Kuzgunkavak Dününü, geçmişini bilmeyen top- Mahallesi’ne doğru geniş bir alanda fa- lumların, geleceğini sağlıklı olarak kur- aliyet göstermişlerdir. ması mümkün olmaz. Her geçen gün, Selçuklu Döneminde olsun, Os- bunları bilen insan sayısı da süratle manlı Dönemlerinde olsun dünyanın azalmaktadır. Bu hususta elimizi çabuk en meşhur ve en kaliteli derileri, tutmak gerektiğinin de farkındayız. Konya’da imal edilmiştir. Evliya Çelebi, Bu konuda görüştüğümüz ve bilgi- Seyahatnamesi’nde Konya’da üretilen sine başvurduğumuz insanların seksen derilerden sitayişle bahseder. ve seksen yaşın üzerindeki yaşlarda ol- Dericiliğin bir yan kolu ise yapağıcı- masına dikkat ediyoruz. Maalesef daha lık olup dericilikle yakın ilişkisi vardır. aşağı yaştaki insanlar fazla bir şey bil- Keçecilik de öyledir. Günümüzde her memektedir. Bu konuda hem bilgili iki meslek de tarihe karışmış gibidir. hem de hafızası güçlü insan bulmak da Günümüzde keçe, sergiden ziyade, bir kolay olmuyor. süs eşyası olarak hayatiyetini devam et- Fırsat buldukça Konya çınarları ile tirmektedir. yapacağımız bu röportajlarımız devam Ahmet Necati Bey uzun yıllar deri edecektir. Başka bir röportajda buluşma ve yapağı ticaretiyle uğraştığı gibi, tica- dileğiyle 322 Merhaba Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012 KONYA’NIN ÇINARLARI -2- Ahmet Necati Çekirdekçi Uz: Necati Bey, siz köklü bir köşesinde de meşhur aileye mensupsunuz. Yaşınız Cingenoğlu’nun ekmek fırını itibariyle de Konya kültürü ve var. ticarî hayatıyla ilgili pek çok Ailemize gelince, babam, bilgiye sahipsiniz. Önce haya- Mustafa Çekirdekçi, annem Mi- tınızdan başlayalım. Kısaca ha- yase Hanım’dır. yatınızdan ve ailenizden bahse- İlkokulu Hakimiyeti Milliye der misiniz? İlkokulu’nda bitirdikten sonra, Necati Bey: 1 Şubat 1928 ta- Karma Orta Okulu’na devam rihinde Konya’nın tarihî mahal- edip, bu okuldan mezun oldum. lelerinden Muhtar Mahallesi’nin Liseye devam etmedim. Bundan Kale Sokağı’ndaki evimizde dün- sonra babamın yanında çalışma- yaya geldim. Konya Suru bu so- kağın hemen güneyinden geçi- yordu. Sokak bu sebeple Kale Sokağı adını taşıyor olmalı. Muhtar Mahallesi’nin yıkılan eski mescidinin kıblesinde kü- çük bir bahçesi vardı. 1990’lı yıl- larda eski mescit yerine bugünkü Muhtar Camii yapılırken, bah- çenin Ladende Caddesi’ne para- lel bölümünde sur kalıntılarına rastlandı. Sur doğuya doğru, uzanıyordu. Bildiniz gibi cami- nin batısında sokak var. Bu so- kak aynı zamanda diğer bir tarihî mahalle olan Sephavan Mahallesi’ni de Ladende Caddesi’ne bağlar. Sokağın karşı Merhaba 323 Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012 ya başladım. 1948 yılında asker- ğı ticareti ile uğraştılar. Yapağıcı- liğimi tamamladıktan sonra da lık ailenin baba mesleği idi babam ve ağabeyim Necip Çe- Ortanca amcam Ali Efendi, kirdekçi ile birlikte çalışmaya de- Kalleci Osman Efendi ve Tahir vam ettim. Elliiki Hoca son dönemde Islah-ı Medaris’te sınıf arkadaşı imiş. Uz: Efendim, baba tarafı- Medreselerin kapatılmasından mızdan soyumuz Hacı Kulluk’a sonra Osman Efendi, bankacı uzanıyor. Hacı Kulluk olarak hayatını sürdürürken, Ta- Konya’nın tanınmış şahsiyetle- hir Elliiki Hoca İstanbul’da bir süre daha okumaya devam etmiş, rinden ve zenginlerinden bir bir süre Sıtma Mücadele teşkila- zattır. Dedem Sarı Ali Efendi, tında çalıştıktan sonra, ticaret onun babası Mehmet Feyzi hayatına atılmış. Amcam ise Efendi’den sonra soy, Hacı Islah-ı Medaris kapanınca baba- Kulluk’a ulaşıyor. Bildiğime sının yanında ticarete devam et- göre sizin soy da Bu Hacı Kul- miş. Daha sonra üç kardeş işleri- luk’ tan geliyor. Kısaca bu irti- ni ayırıp, ayrı ayrı ticaretlerine battan bahseder misiniz? devam etmişler. Necati Bey: Dedem Ahmet Dedem Ahmet Efendi ve Necati Efendi, onun babası da onun babası Hacı Mehmet Efen- Mehmet Efendi’dir. Ben dede- di de bugün benim oturduğum min adını almışım. Bundan son- Bostan Çelebi Sokağı’ndaki ma- ra hakkında fazla bilgi sahibi ol- ğazada deri ve yapağı ticareti ile madığımız Hacı Kulluk geliyor. uğraşmışlar. Böylece babam ve Her iki kolda da Mehmet adına amcalarım da baba mesleklerini rastlanması Hacı Kulluk’un adı- devam ettirdiler. nın Mehmet olabileceğini veya bu zatın babasının adının Meh- Necip ve Ömer adında iki er- met Efendi olduğunu düşündü- kek ve Lütfiye adında bir kız kar- rüyor. Maalesef soyumuzda Hacı deşim vardı. Ablam, babamın Kulluk’tan daha gerilere gidemi- amcası Hasan Efendi’nin oğlu yoruz. Hacı Kulluk’un Kalecik Şehit Sadık İlkokulu müdürü İb- Mahallesi’nde ve Meram’da Sel- rahim Çekirdekçi ile evlendi. ver ve Bürümcekbaşı semtlerin- Ağabeyim Necip de geniş arazileri varmış. Belki Çekirdekçi’nin İsmail Hakkı ve tapu kayıtları incelense bazı bil- Ahmet Çekirdekçi adında iki gilere ulaşılabilir. Nüfus kayıtları oğlu, Şerife ve Fahriye adında iki daha eskilere gitmiyor. kızı oldu. Prof. Dr. Ahmet Çe- Babamlar üç kardeştiler. Di- kirdekçi, halen Konya dışında ğer iki kardeşi Ali ve sizin de ha- bulunmaktadır. lanızın eşi Enişteniz Osman am- Ben 1951 yılında Melahat calarım da babam gibi hep yapa- Hanım’la evlendim. Bu evlilik- 324 Merhaba Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012 ten Mustafa adında bir oğlumuz ve amcalarım da bu mahallede ile Miyase ve Hüsniye adında iki doğmuş. Muhtar Mahallesi’nde- kızımız oldu. Maalesef oğlum ki evi, adını aldığım Hacı Ahmet geçen yıllarda vefat etti. Selçuk Necati dedem sonradan satın al- Üniversitesi’nde Yardımcı Doç. mış. Bu mahalle, pek çok eski Dr. Melek Hidayetoğlu da kı- Konyalının oturduğu bir mahal- zım, Miyase’den torunum olur. le idi. Hafız Halil Ağa, kundura- cı Lazoğulları eski komşularımız- UZ: Necati Bey, Muhtar dı. Atçekenlerden Ahmet Atçe- Mahallesi’ndeki eski evinizi ken, kırk yıl mahallenin muhtar- hatırlarım. Çok güzel bir evdi. lığını yaptı. Şimdi mahallede Geniş salonu bahçeye bakardı. eski komşulardan kimse kalma- Burası şimdi bir vakfa ait sanı- dı. Tarihî doku da büyük deği- yorum. Ev, vakfa nasıl intikal şikliğe uğradı.. etti. Anlatır mısınız? Muhtar Mahallesi’ndeki bu Necati Bey: Dedem Ahmet ev, dedemin vefatından sonra ba- Efendi’nin eski evleri sizin ve Ali bama intikal etti. Osman amcam amcamın oturduğu Kalecik Kınacı Sokağı’nın başında Erme- Mahallesi’nde imiş. Evin yerini nilerden kalma bir evde oturur- Ziraat Bankası’nın arkasında du. Buralarda da büyük değişik- diye tarif ederlerdi. Evin yerini likler oldu. Babamın vefatından tam olarak bilemiyorum. Babam sonra da ben diğer mirasçıların Merhaba 325 Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012 bu evdeki hisselerini satın aldım. Bir süre ben de bu evde otur- duktan sonra buraya dört daire ile altlarına beş dükkân inşa et- tirdim. O zamanlar gördüğüm bir rüya üzerine burayı Koyuncu Vakfı’na bağışlamaya karar ver- dim. Burası şimdi bu vakfın mülkiyetindedir. UZ: Demek ki, Hacı Kulluk’tan gelen iki kol da Ka- lecik Mahallesi’nde oturmuş. Bu da Hacı Kulluk’un evinin bu mahallede olduğunu gös- termiyor mu? Necati Bey: Öyle anlaşılıyor. UZ: Necati Bey, “Çekirdek- çi” soyadını nereden aldınız? İlgi çekici bir hikâyesi var mı? Necati Bey: pek çok aile gibi biz de, aile lakabımızı alamadık. Soyadı Kanunu çıktığı zaman ai- leler, hiç ilgileri olmayan soyad- ları aldı veya almak mecburiye- tinde bırakıldı.. Büyük dayımız çekirdek ticareti ile uğraşırmış. Soyadımız oradan alınmış. Özel bir hikâyesi yok. UZ: Küçük yaşlardan itiba- ren hayatınız ticaretle geçti. Ticarî hayatınıza geçmeden önce, mağazanızın bulunduğu bölgeden ve bölgede meydana gelen değişikliklerden bahse- delim. Bölgede ne gibi değişik- likler oldu? Necati Bey: Osmanlı, hatta Selçuklu Döneminden itibaren deri ve yapağı ticaret, eski adıyla 326 Merhaba Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012 debbağlık Konya’da itibarlı ve ticareti ile uğraşan esnaf geçerli bir meslekti. Bir dönem dükkânları ile dolu idi. Şimdi bunu, esas meslekleri yanında, burada matbaa dahil çeşitli iş ek bir faaliyet olarak sürdürenler kollarında faaliyet gösteren bile vardı. Zaman içerisinde dükkânlar var. ticarî hayatta ve tarihî dokuda Bir zamanlar (1935- 1940’lı büyük değişiklikler meydana gel- yıllar) Yapağı Borsası’nın 330 ci- di. Bizim sokağın karşısında cad- varında üyesi varken, şimdi bu de üzerinde Solakların buz ve sayı 13’lere düştü. Bunların ara- gazoz imalathanesi vardı. Onla- sında o zamanlar keçecilerin sa- rın doğusundaki dar sokak, eski yısı da bir hayli fazla idi. Kırklı yanan Askeri Hastane’nin arkası- yıllarda Yapağı Borsası şimdiki na, kıvrılarak da meşhur İhtisa- katlı otoparkın güneydoğusunda bın Altı’na çıkardı. Burada paza- idi. Sonra Kızılay Hastanesi’nin ra bakan belediye dükkânlar var- bulunduğu yere taşındı. dı. Cadde üzerinde de tek katlı Bugünkü Mevlâna Caddesi küçük dükkânlar sıralı idi. açılmadan önce eski Pürçüklü Çocukluk yıllarımda Sokağı’nın kuzey batı köşesinde İktisap’ın altına develerle tuz ve Esenli Mescidi, mescidin karşı- pirinç getirildiğini hatırlarım. sındaki küçük çıkmaz sokağın İstanbul Burası sonradan sadece üretici ve köşesinde de Galleci Osman Caddesi'nden tüketicilerin kullandığı bir pazar Mevlana Efendi Hoca’nın evi vardı. Os- Müzesi'ne doğru. haline geldi. Bu pazar Aziziye man Efendi çok değerli bir in- Camii’nin doğu kapısından iti- sandı. Onun evinin yanında da baren sabah namazını müteakip tarihî Esenli Çeşmesi bulunu- kurulur ve öğleye doğru dağılır- yordu. Çeşme kesme taşlar- dı. Burasının bir bölümünde dan inşa edilmiş, kitabeli şimdi küçük bir park var. Bölge- tarihî bir çeşme idi. Mes- nin daha doğu tarafı ise Mevlâna cit ve çeşme cadde açılır- Katlı Otoparkı’nın altında kaldı. ken yıkıldı. Bu sokak, es- Eski Pürçüklü Sokağı ve çev- kiden dar sokaklarla kıvrı- resi de tamamen deri ve yapağı la kıvrıla İstanbul Merhaba 327 Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012 Caddesi’ne çıkardı. O zamanlar UZ: Konya’da tarihî dokuda mahalleni adı, Esenli Mahallesi en büyük değişiklik, Aziziye idi. Esenli/Esenlu mahallesi kal- Cami ile Mevlâna Türbesi ara- dırıldıktan sonra mahalle, Pür- sındaki alanda oldu. Tanık ol- çüklü Mahallesi’ne dahil edildi. duğunuz bu değişikliklerden biraz bahseder misiniz? Eski İş Bankası’nın yerinde de Hacı Kaymakların mescidi vardı. Necati Bey: Bahsettiğiniz Buralar da yıkılarak Mevlâna bölgede gerçekten çok büyük de- Caddesi açıldı. Zamanla cadde ğişiklikler oldu. Aziziye Camii üzeri tamamen işyerleri ile dol- önündeki Pazar yani İhtisap’ın du. Günümüzde bölgede yapağı altı,binası ile birlikte kaldırıldı. ve deri işiyle uğraşan kimse kal- Şimdi buranın yerinde küçük bir madı. Bu işle uğraşanlar kadınlar park var. Pazarla cadde arazında- Pazarı’nın doğusundaki sokak ki dükkânlar da yıkıldı. Bu üzerinde ve Cıvıloğlu Camii çev- dükkânlar sırt sırta idi. resinde yoğunlaştı. Bunlar da Aziziye Camii’nin doğusun- küçük çapta faaliyetlerdir. Eski- daki yol açılıp genişletilirken, den deri ve yapağı işleri daha Ahmet Efendi Hamamı’nın vak- canlı idi. Bu dalda büyük esnaf- fı olan tarihî Selimiye Fırını da lar iş yapıyordu. yıkıldı. Aslında tarihî olan fırın değil, fırının binası olan mağaza idi. Fırın sonradan yapıldı. Bu- 328 Merhaba Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012 nun karşısında da cumbalı eski konak bulunuyordu. bir Konya evi bulunuyordu. Al- Türbe’nin çevresindeki Seli- tında bazı taşçı esnafının miye İmareti ve Başaralı Konağı dükkânları vardı. da diğer binalarla birlikte yıkıldı. Bugünkü Mevlâna Çarşısı ve Bölgedeki tarihî doku böyle yok Oto Park’ın bulunduğu yerin edildi. Aslında Türbe Önü’nü büyük bir bölümünde eskiden Türbe Önü yapan da bu doku Askeri Hastane vardı. Hastane yani Türbe’nin çevresindeki ya- yandıktan sonra burası bir süre pılardı. Bu arada Türbe’nin do- hal olarak kullanıldı. Daha sonra ğusunda da büyük değişiklikler hastanenin arkasındaki Üzüm oldu. Türbe Önü’nün meşhur Pazarı ve Türbe’nin karşısındaki Tamtam Sokağı da bu arada yok kahvelerle birlikte yıkılarak yeri- oldu. Bu sokak içerisinde pek ne Mevlâna Çarşısı yapıldı.beton çok meşhur Konyalının evi bulu- yığınından ibaret bu yapı tarihî nuyordu. doku ile pek bağdaşmadı. Yapılan bu değişiklikleri ve Günümüzdeki Balıkçılar tarihî dokudaki tahribatı çok iyi Oteli’nin karşısında ve yolun or- hatırlarım. Bizim bölgede bir tasında Türbe Hamamı vardı. Bu asrı aşkın bir zamandan beri de- tarihî hamam, yol ve meydan ğişmeyen yapı halen benim otur- açılırken bir gecede yok edildi. duğum mağazadır. Eski hali ko- Otelin yerinde de eski ahşap bir runarak yeniden yapılmıştır. . Türbe Hamamı Merhaba 329 Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012 UZ: Biraz da 1940’lı yıllar- iflas ettiler ve fabrika kapandı. dan ve dükkân komşularınız- dan bahsedebilir misiniz? Meş- UZ; Sizin bir de halıcılık hur yapağı tüccarlarından döneminiz var. Konya’da halı kimler vardı? imaliyle uğraşan sayılı firma- Necati Bey: Hayhay… Ke- lardan birisi idiniz. Bu halıcı- mal ve Özcan Sili’nin babaları lık işi nasıl başladı ve nasıl bit- Hakkı Sili, o zamanlar Konya’nın ti, kısaca anlatır mısınız? en zengin esnaflarından birisi Necati Bey: 1954 yılında idi. Koyunculuk ve yapağıcılık önce fason olarak Uşak, Isparta yapardı. Yusuf ve Kemal ve Senirkent’te halı ipi yaptırma- Erkanlar’ın, Topatanların, bizim ya başladık. Malzemesini biz ve- mağazanın yanında Hafız Ahmet riyorduk. İmal ettirdiğimiz ipleri Kirtiş’in babası Hakkı Çavuş’un Konya’da ve Konya dışında halı dükkânı vardı. Ali ve Osman imalatçılarına satıyorduk. 1956 amcamlar da aynı işi yapıyorlar- yılında Aslanlı Kışla Caddesi’nde dı. Onların da dükkânları ayrı iplik fabrikamızı kurduk. idi. 1957 yılında Kemal Sililerin Hakkı Sili’nin oğlu Kemal fabrikası kapanınca, onların ya- Sili, 1951 yılında Sile Yolu’nda nında çalışan Acem Ali Usta bi- iplik ve halı fabrikasını kurdu. zim yanımıza geldi. Halıcılığın Fabrika çok büyük ve teşkilatlı yaygın olduğu Ladik ve idi. Fabrikaya giren yün, halı ola- Taşpınar’da halı atölyelerinde rak çıkıyordu. İpini ve boya işle- seksenin üzerinde halı tezgahı rini de kendileri yapıyordu. O kurduk. Halı imalatımız aralık- günün şartlarında fabrika mo- sız, 1961 yılı sonuna kadar de- dern bir fabrika idi. 1957 yılında vam etti. Dokunan halılar altı ile her halde banka işlerinden dolayı on iki metrekare arasında ve kali- teli halılardı. Halılar 40/50- 50/50 düğümlü idi. 330 Merhaba Akademik Sayfalar 13 HAZİRAN 2012
Description:The list of books you might like
