konya ili cihanbeyli ilçesi'nde anlatılan masalların çocuk eğitimi açısından incelenmesi

265 Pages·2007·1.04 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İLKÖĞRETİM ANA BİLİM DALI
SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

KONYA İLİ CİHANBEYLİ İLÇESİ’NDE ANLATILAN
MASALLARIN ÇOCUK EĞİTİMİ AÇISINDAN
İNCELENMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
YRD. DOÇ. DR. SEYİT EMİROĞLU

HAZIRLAYAN
GÜLTER DEMİR

KONYA - 2006
ÖZET
Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okullarında eğitim gören öğrencilerin özellikle
Türkçe dersi ve ilgili diğer derslerin işlenişinde, masalların çocukları hangi yönde
geliştirebileceklerini ve masalların çocuk eğitimine ne gibi katkıları olabileceğini ortaya
çıkarmaktır.
Masalların eğitim ve öğretime etkileri ve çocukların gelişiminde ne gibi olumlu
katkıları olabileceği incelenmiştir. İnceleme esnasında eğitim ve önemi, çocuk eğitimi ve
önemi, çocuk edebiyatı, masalın tanımı, masalın çocuk eğitimindeki önemi hakkında özet
bir bilgilendirilmeye gidilmiştir. Ayrıca araştırmanın yapıldığı ilçenin genel yapısı
hakkında bilgi verilmiştir.
Bu araştırmanın evrenini Cihanbeyli ilçesinde anlatılan masallar oluşturmaktadır.
Edinilen masalların büyük bir kısmı yaygın bir şekilde kullanılan, bildik masallardan
oluşmaktadır. Masalların dinlenildiği kişilerin genç olması, orijinal masallara ulaşmamızı
zorlaştırmıştır.
Araştırmada elliüç (53) masal, yaklaşık yirmidört (24) unsur göz önünde
bulundurularak incelenmiştir. İnceleme esnasında masalların kısa özetleri de sunularak,
masalın içeriği hakkında genel bir bilgilendirmeye gidilmiştir.
Masalları incelerken göz önünde bulundurulan kriterlerin bazıları şunlardır:
İşlenen masalın çocuğa, milli kültüre dair kazandırdıkları var mıdır? Varsa nelerdir?
Masalın çocuğun üretkenliğine herhangi bir katkısı var mıdır?
Masal, çocuğun olumlu bir kişilik kazanmasına yardımcı oluyor mu?
Masal, çocuğa, millet, vatan, bayrak kavramlarını çağrıştırıyor mu?
Masal çocuğa, kitap sevgisi aşılıyor mu?
İşlenen masal çocuk eğitiminde kullanılabilir mi?
i
Çocuk eğitiminde oldukça önemli bir yere sahip olan masallar, bazı olumsuz bakış
açılarına rağmen, iyi bir seçicilikle çocukların bireysel ve toplumsal gelişimlerine katkıda
bulunması açısından değerlendirilerek, örgün eğitimin önemli bir unsuru haline
getirilebileceğini ortaya koymaya çalıştık. Eğitimin temel elemanı olan çocukların, klasik
yöntemlerle bilginin öğretmen tarafından sunularak kazandırılması yerine, eğitime aktif
birer elaman olarak katılmaları daha başarılı olmalarını sağlamaktadır. Aktif katılımın en
önemli araçlarından biri olan masal, çocuğun katılımı açısından iyi bir alan
oluşturmaktadır. Çocuk masalda anlatılan olayları, kendini kahramanın yerine koyarak
yaşama şansına sahiptir. Buda çocukta öğrenmeyi kalıcı kılmakta ve unutma olasılığını en
aza indirgemektedir.
ii
ÖNSÖZ
Bir toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel gelişiminin alt yapısını hiç şüphesiz
eğitim oluşturmaktadır. Eğitime atfedilen önem ve değer, milletini geliştirmek, devletini
dünya devletleri arasında güçlü ve önemli bir yere taşımak için çaba sarfeden tüm ülkelerin
birinci önceliği olmuştur. Özellikle gelişmiş ülkeler, eğitimin bu değişmeyen ve
değişmeyecek olan önemini daha bir önemseyerek, ülke geleceğinin en ana unsuru kabul
etmişlerdir.
İnsanın var olan yetilerini doğru ve anlamlı kullanması hiç şüphesiz eğitim sayesinde
gerçekleşir. Eğitilmeyen birey ve toplumlar, üretkenlikleri hangi safhada olursa olsun,
sağlıklı ve dengeli bir gelişim trendi izleyemezler.
İnsanlığın vazgeçilmezi olan eğitim, insanın yaşamı boyunca devam eden bir
süreçtir. Bu sürecin en önemli evresi ise hiç kuşkusuz çocukluk dönemidir. Zira bilimsel
bulgular, çocuklukta öğrenilen şeylerin insanın çocukluktan sonraki yaşamını da büyük
ölçüde etkilediğini ortaya koymaktadır. Bu denli önemli olan çocukluk safhası, ne kadar
sağlıklı bir eğitim- öğretim sürecinden geçerse, o denli dengeli ve tutarlı bir kişiliğin
oluşmasına sebep olur. Bu sebepledir ki çocukların eğitimi daha bir önemle üzerinde
durulmayı gerektirmektedir.
Eğitim ve öğretimde en önemli görev öğretmenindir. Örnek insan olarak görülen
öğretmen, elindeki cevheri işleyerek, ortaya mükemmel bir ürün çıkarmak için bütün araç-
gereçlerden doğru ve yerinde faydalanmak zorundadır. Geleceğin teminatı ve milli
kültürün taşıyıcısı olan çocuklar, tam öğrenmeyi gerçekleştirmek için özel bir çaba ve
emeğe ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle öğretmen, veli, okul yöneticilerinin yanı sıra toplumun
bütün fertleri bir fiil aktif eğitimin içerisinde olmak zorundalar.
Çocuğun içerisinde bulunduğu milletin kültürünü, gelenek ve göreneklerini,
ananelerini en iyi öğrenebildiği kaynaklardan birisi sözlü kültürün önemli öğelerinden biri
olan masallardır. Masallar, çocuklara geçmişleri hakkında bir takım bilgiler vermesi yanı
sıra, eğitimin temel amaçları doğrultusunda bugüne dair çıkarsamalarda bulunmasına da
büyük bir katkı sağlamaktadırlar. Her ne kadar masalın sakıncalı olduğunu iddia edenler
olsa da bu bütün masalları kuşatıcı bir iddia olmaktan uzaktır. Özellikle öğretmenin masal
seçiminde doğru rehberlik yapması, masallara atfedilen olumsuzlukları asgariye
iii
indirecektir. Kendisi de, kendi masal ülkesinde yaşayan çocuklar için masal, vazgeçilmez
bir öğretim araçlarındandır. Kuru bilgilerin doğrudan çocuklara yüklenmesinin yanlışlığı
bugün bütün eğitimciler tarafından kabul gören bir görüştür. Çocuklara bilginin eğlenceli,
hareketli ve onlarında sahiplenebilecekleri bir şekilde verilmesinde masal önemli bir yer
tutar. Çocuk dinlediği masalla özdeşleşerek, kendisini masalın içerisine taşır ve onu adeta
yaşar. Hiç şüphesiz yaşanılan şeyler de daha kolay öğrenilir.
İyiyi-kötüyü, güzeli-çirkini, eğriyi-doğruyu, sevgiyi-saygıyı, yardımlaşmayı
bencilliği, fedakârlığı- kıskançlığı, yalanı- doğru olmayı, acımayı- acımasızlığı ve bunun
gibi birçok şeyi çocuklara masallar yolu ile öğretmek daha kolay ve kalıcıdır. Çocuk masal
kahramanının yerine kendini koyarak adeta o masalı kendi yaşıyormuş gibi sahiplenir.
Yine masallar çocuğun dil gelişimine, kelime dağarcığının zenginleşmesine, dili
sevmelerine, doğru ve yerinde kullanmasına yardımcı olarak, çocuğun sahip olduğu dili
öğrenmesine katkıda bulunarak, çevresindeki insanlarla iletişim kurmasında önemli bir
yere sahiptir.
Bütün bu sayabildiklerimiz ve sayamadıklarımız neticesinde masalın çocuk
eğitiminde önemli ve vazgeçilmez bir yere sahip olduğunu düşünüyoruz. Masalın istenilen
davranışı çocuğa kazandırmada rol oynamasında ise en büyük etken şüphesiz öğretmendir.
Öğretmen çocuğun masal seçiminde iyi bir rehber olur ise çocukların masal yoluyla
kazanacakları çok şeyler olacaktır. Masalları kendimizin ve çocuklarımızın hayatından
silmek kupkuru, renksiz, cansız bir hayata katlanmaktan başka bir şey değildir. Ve hiç
birimizin de çocuklarımızı böyle bir hayata katlanmaya mecbur etmeye hakkı yoktur.
Yüksek lisans tezi olarak bu konunun seçilmesinin nedeni, özellikle çocuklarımızın
hayatlarında masalı daha etken kılmak ve verimli bir şekilde kullanılmasına yardımcı
olmak isteğidir. Çünkü milli kültürümüzün önemli öğelerinden biri olan masallar, kültürün
yaşatılmasında ve nesilden nesile aktarılmasında önemli mihenk taşlarındandır.
Araştırmamda her türlü yardımını esirgemeyen danışmanım Yrd. Doç. Dr. Seyit
EMİROĞLU başta olmak üzere araştırmamda masalların derlenmesinde yardımlarını
esirgemeyen arkadaşlarıma, öğrencilerime teşekkürlerimi bir borç bilirim.
Gülter DEMİR
iv
İÇİNDEKİLER Sayfa No:
ÖZET………………………………………………………………………………….i
ÖNSÖZ………………………………………………………………………………iii
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………….v
BÖLÜM I
GİRİŞ
1.1. Problem Cümlesi…………………………………………………………………3
1.2. Alt Problemler……………………………………………………………………3
1.3. Araştırmanın Amacı……………………………………………………………...4
1.4. Araştırmanın Önemi……………………………………………………………...4
1.5. Sayıltılar………………………………………………………………………….6
1.6. Sınırlılıklar……………………………………………………………………….6
1.7. Tanımlar………………………………………………………………………….6
BÖLÜM II
İLGİLİ LİTARETÜR
2.1. Eğitim ve Önemi…………………………………………………………………7
2.2. Eğitimin Tanımı………………………………………………………………….7
2.3. Eğitimin Amacı…………………………………………………………………..9
2.4. Çocuk Eğitimi…………………………………………………………………..10
2.5. Edebiyat ve Tanımı……………………………………………………………..12
v
2.6. Çocuk Edebiyatı………………………………………………………………...13
2.7. Çocuk ve Anadil………………………………………………………………..15
2.7.1. Dilin Tanımı ve Önemi…………………………………………………….15
2.7.2. Dili Sevmede Masalların Etkisi……………………………………………16
2.8. Masal ve Tanımı………………………………………………………………..16
2.8.1. Masalın Toplumdaki Yeri………………………………………………….17
2.8.2. Türk Halk Masalı ve Özellikleri…………………………………………...18
2.8.3. Masalın Çocuk Eğitimindeki Önemi………………………………………21
2.8.4. Masalın Çocuğun Milli Kültür Şuuruna Katkısı…………………………...23
2.8.5. Çocuk Masallarında Aranan Nitelikler…………………………………….24
BÖLÜM III
YÖNTEM
3.1. Araştırmanın Yöntemi………………………………………………………….26
3.2. Evren ve Örneklem……………………………………………………………..26
3.2.1. Kaynak Şahıslara Ait Bilgiler……………………………………………...26
3.2.2. Kaynak Şahıslardan Alınan Cevaplar……………………………………...27
3.3. Veri Toplama Aracı…………………………………………………………….30
3.4. Araştırmanın Uygulanışı………………………………………………………..30
3.5. Verilerin Analizi………………………………………………………………..31

vi
BÖLÜM IV
BULGULAR VE YORUM
4.1. Masalların Eğitsel Açıdan Sunduğu İletiler….....................................................32
4.1.1. Etik İletiler…………………………………………………………………33
4.1.2. Psikolojik İletiler…………………………………………………………..34
4.1.3. Sosyolojik İlrtiler…………………………………………………………..38
4.1.4. Ekonomik İletiler…………………………………………………………..39
4.1.5. Öteki İletiler………………………………………………………………..40
4.2. Masal Metinlerinin Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi…………………….41
4.2.1. Tize…………………………………………………………………………41
4.2.1.1. Masalın Özeti………………………………………………………….41
4.2.1.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi……………………….42
4.2.2. Kibirlinin Burnu……………………………………………………………42
4.2.2.1. Masalın Özeti…………………………………………………………..42
4.2.2.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………..43
4.2.3. Uyuyan Aslan ile Kabadayı Sıçan…………………………………………43
4.2.3.1. Masalın Özeti…………………………………………………………. 43
4.2.3.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi……………………….43
4.2.4. Tarla Faresi ile Ev Faresi…………………………………………………..43
4.2.4.1. Masalın Özeti…………………………………………………………..43
vii
4.2.4.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………..44
4.2.5. Serçe ile Dört Yavrusu……………………………………………………..44
4.2.5.1. Masalın Özeti…………………………………………………………..44
4.2.5.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………..44
4.2.6. Padişah ile İhtiyar Çiftçi…………………………………………………...45
4.2.6.1. Masalın Özeti…………………………………………………………..45
4.2.6.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………..45
4.2.7. Tilki ile Ayı………………………………………………………………...45
4.2.7.1. Masalın Özeti…………………………………………………………..45
4.2.7.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………..45
4.2.8. Süs Köpeği ile Eşek ……………………………………………………….46
4.2.8.1. Masalın Özeti…………………………………………………………..46
4.2.8.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………..46
4.2.9. Son Kurbağa………………………………………………………………..46
4.2.9.1. Masalın Özeti…………………………………………………………..46
4.2.9.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi……………………….47
4.2.10. Sarı İnek…………………………………………………………………..47
4.2.10.1. Masalın Özeti…………………………………………………………47
4.2.10.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………47
4.2.11. Rüzgaroğlu………………………………………………………………..48
viii
4.2.11.1. Masalın Özeti…………………………………………………………48
4.2.11.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………48
4.2.12. Rüzgarın Yaramazlığı…………………………………………………….49
4.2.12.1 Masalın Özeti………………………………………………………….49
4.2.12.2. Masalın Eğitim Açısından İncelenmesi………………………………49
4.2.13. Pamuk Prenses……………………………………………………………50
4.2.13.1. Masalın Özeti………………………………………………………....50
4.2.13.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………50
4.2.14. Padişah ve İhtiyar…………………………………………………………51
4.2.14.1. Masalın Özeti…………………………………………………………51
4.2.14.2. Masalın Eğitim Açısından İncelenmesi………………………………51
4.2.15. Minik Meyve Ülkesi ve İyi Kalpli Tüccar………………………………..52
4.2.15.1. Masalın Özeti…………………………………………………………52
4.2.15.2. Masalın Eğitim Açısından İncelenmesi………………………………52
4.2.16. Mıdık……………………………………………………………………...52
4.2.16.1. Masalın Özeti…………………………………………………………52
4.2.16.2. Masalın Eğitim Açısından İncelenmesi………………………………52
4.2.17. Külkedisi………………………………………………………………….53
4.2.17.1. Masalın Özeti…………………………………………………………53
4.2.17.2. Masalın Çocuk Eğitimi Açısından İncelenmesi………………………53
ix