Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk PDF
Preview Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk
Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk redactie dr. J.A.H. Eekhof dr. A. Knuistingh Neven dr. W. Opstelten BOHN STAFLEU VAN LOGHUM, HOUTEN ISBN 978-90-368-1385-3 Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uit- © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel gave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen van Springer Media BV aansprakelijkheid aanvaarden voor druk- fouten en andere onjuistheden die eventueel Omslag en basisontwerp binnenwerk: Martin in deze uitgave voorkomen. Majoor, Arnhem NUR 870 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgesla- Eerste t/m derde druk, Wetenschappelijke gen in een geautomatiseerd gegevensbe- Uitgeverij Bunge, Utrecht 1993, 1995, 1997 stand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of Derde druk, tweede oplage, Elsevier/Bunge, op enige wijze, hetzij elektronisch, mecha- Maarssen 1999 nisch, door fotokopieën of opnamen, h etzij Vierde, gewijzigde druk, eerste t/m vierde op enige andere manier, zonder vooraf- oplage, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen gaande schriftelijke toestemming van de 2001, 2002, 2003, 2005 uitgever. Vijfde, geheel herziene druk, eerste en tweede Voor zover het maken van kopieën uit deze oplage, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b 2007, 2010 Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Zesde, geheel herziene druk, eerste en tweede Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 oplage, Reed Business Education, Amster- augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurs- dam 2013, 2014 wet, dient men de daarvoor wettelijk ver- Zevende, ongewijzigde druk, Bohn Stafleu schuldigde vergoedingen te voldoen aan de van Loghum, Houten 2016 Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) Bohn Stafleu van Loghum gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezin- Het Spoor 2 gen, readers en andere compilatiewerken Postbus 246 (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de 3990 GA Houten uitgever te wenden. www.bsl.nl Woord vooraf bij de zesde druk Elke dag ziet de huisarts een gevarieerde (inmiddels ruim 60), en er verschenen ook populatie patiënten met een breed scala artikelen in Modern Medicine en in het Bel- aan klachten en aandoeningen. Binnen de gische, zowel Frans- als Nederlandstalige consultduur van gemiddeld tien minuten tijdschrift Patient Care. moet hij onderzoeken of de klachten dui- In 1983 gebruikte men Stocks’ defini- den op een ernstige aandoening, passen tie van minor ailment als uitgangspunt: bij een ziekte waarvoor behandeling nood- ‘… een ziekte met een bepaalde diag- zakelijk is, of wijzen op een onschuldige nose die gewoonlijk geen of maximaal drie ‘kleine kwaal’ waarbij afwachtend beleid dagen arbeidsongeschiktheid geeft’.3 of een eenvoudig advies vaak volstaat. In de loop der jaren zijn daar andere Deze kleine kwalen maken een belangrijk kenmerken aan toegevoegd: kleine kwa- deel uit van het aandachtsgebied van de len zijn vooral aandoeningen die de huisarts.1,2 Niettemin is er relatief weinig huisarts met enige regelmaat ziet, die over bekend. In de medische opleiding geen ernstige bedreiging vormen voor wordt ruim aandacht besteed aan ernstige, de gezondheid van de patiënt, die voor vaak levensbedreigende, aandoeningen een belangrijk deel door de huisarts kun- en chronische ziekten, maar veel minder nen worden afgehandeld, doorgaans een aan de – veel vaker voorkomende – kleine goede prognose hebben en waaraan in de kwalen. Meestal wordt de praktiserende huidige medische opleidingen en weten- huisarts pas na de studie voor het eerst met schappelijke literatuur weinig aandacht deze aandoeningen geconfronteerd, en wordt geschonken. In de praktijk is het dan is een onderbouwing voor het hande- toepassen van deze criteria echter niet len soms lastig te vinden. altijd eenvoudig. Zo bevat dit boek ook Om in deze lacune te voorzien nam hoofdstukken over betrekkelijk onschul- prof.dr. J.D. Mulder, hoogleraar Huisarts- dige aandoeningen met echter een relatief geneeskunde bij de toenmalige vakgroep lage incidentie (zoals bof en de ziekte van Huisartsgeneeskunde van de Rijksuniver- Peyronie). Het feit dat gemakkelijk toe- siteit Leiden, in 1983 het initiatief tot een gankelijke adviezen voor de huisarts over reeks artikelen over kleine kwalen in de deze kwalen ontbreken, rechtvaardigt huisartsenpraktijk.2 De eerste publicaties naar onze mening hun plaats in dit boek. verschenen in de jaren tachtig in het Neder- lands Tijdschrift voor Geneeskunde (ruim Sinds de zesde druk draagt dit boek de titel 40). Sinds 2002 loopt er een serie over Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk. De kleine kwalen in Huisarts en Wetenschap vervanging van het woord ‘huisartspraktijk’ door ‘huisartsenpraktijk’ beantwoordt niet Omdat er van veel typisch huisartsgenees- alleen aan de nieuwe spellingvoorschriften, kundige aandoeningen helaas geen foto’s maar reflecteert ook het feit dat huisartsen beschikbaar zijn, hebben wij van sommige vrijwel niet meer solistisch werken. Steeds aandoeningen zelf foto’s gemaakt ter illu- meer is de huisartsenpraktijk een samen- stratie. Deze zijn dan ook niet altijd van werkingsverband van huisartsen en bijvoor- professionele kwaliteit. In beperkte mate beeld praktijkondersteuners en physician hebben we ook foto’s van andere fotogra- assistants. Ook voor de laatstgenoemde fen of uit fotobestanden gebruikt. beroepsgroepen kan dit boek een leidraad De inhoud van dit boek sluit aan bij de in de praktijk zijn. richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Van de vorige drukken, waarvan de Genootschap (NHG) en vult deze zo nodig vierde ook in het Engels is vertaald4, zijn aan. Ook is indertijd een dertigtal farma- meer exemplaren verkocht dan er huisart- cotherapeutische adviezen over kleine kwa- sen en huisartsen in opleiding in Neder- len in het NHG-formularium opgenomen, land zijn. Dit geeft aan dat het boek in in samenwerking met de redactie van de een belangrijke behoefte voorziet. In deze ‘kleinekwalenboeken’. editie zijn ruim dertig nieuwe onder- werpen opgenomen, en daarmee is het Elk hoofdstuk in dit boek heeft dezelfde overzicht van de kleine kwalen waarmee opbouw. Om de bruikbaarheid te vergro- patiënten zich tot de huisarts(enpraktijk) ten, vermelden we in deze druk voor het wenden nog completer geworden. Het eerst ‘kernpunten’. Daardoor ziet de lezer complementaire boek Kleine kwalen bij tijdens een consult in een oogopslag de kinderen5 beschrijft kleine kwalen die spe- belangrijkste aspecten van de aandoe- cifiek bij kinderen voorkomen. Aandoenin- ning. De paragraaf ‘Wat is aangetoond?’ gen die zowel bij kinderen als bij volwasse- beschrijft in hoeverre het beleid bij de nen voorkomen, worden in beide boeken betreffende aandoening wetenschappelijk besproken. is onderbouwd. Evenals bij eerdere drukken is de Hoewel het een van de kenmerken groep auteurs een mix van universitaire van kleine kwalen is dat ze vaak maar stafleden en huisartsen met een speciale in beperkte mate zijn onderzocht, heb- expertise. Daarnaast zijn veel hoofdstuk- ben we geprobeerd zo veel mogelijk aan ken geschreven door studenten, basisart- te geven wat er aan onderzoek is gepu- sen of huisartsen in opleiding, onder bege- bliceerd. Daartoe hebben de auteurs in leiding van stafleden van de afdeling Public eerste instantie PubMed doorzocht op Health en Eerstelijnsgeneeskunde van het systematische reviews en meta-analyses, Leids Universitair Medisch Centrum. Dit is bijvoorbeeld uit de Cochrane Library. Von- vanaf het begin van het ‘kleinekwalenpro- den zij een recente systematische review, ject’ een belangrijk uitgangspunt geweest, dan werd vervolgens alleen gezocht naar omdat het hen de mogelijkheid biedt zich nieuwer gerandomiseerd gecontroleerd in de huisartsgeneeskundige literatuur te onderzoek, gepubliceerd ná zoekdatum verdiepen en leren daarvan verslag te doen. van de systematische review. Bij het ont- We hebben ernaar gestreefd om in breken van (recente) systematische reviews elk hoofdstuk passende afbeeldingen z ochten de auteurs naar bij voorkeur op te nemen. In veel gevallen maakt een gerandomiseerde gecontroleerde trials en foto veel sneller duidelijk waar het bij een uiteindelijk ook naar klinische trials. Ook kleine kwaal om gaat dan een tekst dat kan. in de literatuurreferenties van de gevonden artikelen werd nog gezocht naar relevante LITERATUUR onderzoeksartikelen. Wanneer onderzoek 1 E ekhof, JAH, Knuistingh Neven A. Wie ontbrak, baseerden we het beleid op con- het kleine niet eert…: Gewone ziekten: sensus, ervaring en/of pathofysiologische De core business van de huisarts. Huis- overwegingen. De beschreven zoekstrate- arts Wet 2009;52:606-7 gie is zorgvuldig en systematisch gevolgd, 2 K orevaar J, Dorsman S, Davids R, Vis- maar kent ook beperkingen. Wanneer naar scher S, Opstelten W, Bouvy M, et al. de mening van de lezer bepaalde relevante Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk: publicaties ontbreken, worden wij daar Contacten, verwijzingen en geneesmid- graag op geattendeerd. delenvoorschriften in 2003-2009. Meerdere collega’s hebben teksten in Utrecht: NIVEL, 2011. dit boek kritisch beoordeeld. In het bijzon- 3 M ulder JD. Kleine kwalen in de eerste lijn. der noemen wij prof.dr. S. Thomas, eme- Ned Tijdschr Geneeskd 1983;127:1495-6. ritus hoogleraar Huisartsgeneeskunde, en 4 S tocks P. Sickness in the population of dr. M.J.W. Zaal, oogarts. Aan hen zijn wij England and Wales in 1944-1947. Stu- veel dank verschuldigd. dies in medical and population subjects Dit boek is in eerste instantie bedoeld no 2. London: Her Majesty’s Stationery voor huisartsen, huisartsen in opleiding en Office 1949. geneeskundestudenten. Ook andere artsen, 5 E ekhof, JAH, Knuistingh Neven A, Ver- praktijkondersteuners, physician assistants heij TJM, Hopcroft K. Minor ailments of klinische verpleegkundigen zullen ech- in primary care: An evidence based ter in hun dagelijkse praktijk regelmatig approach. London: Elsevier Butterworth met kleine kwalen worden geconfronteerd. Heinemann, 2005. Ook voor hen kan dit boek waardevol zijn. 6 E ekhof JAH, Knuistingh Neven A, Opstelten W. Kleine kwalen bij kinderen. Voorjaar 2013 2e dr. Amsterdam: Elsevier gezond heids- De redactie zorg, 2009. www.kleinekwalen.com Inhoud Deel 1 Algemeen 1 Oppervlakkige brandwonden I.A. Arnold 23 2 Schaafwonden P.A. Verstappen 28 3 Hematoom in en rond spieren J.H. Brenninkmeijer 32 4 Bevriezing N. Neven 35 5 Cellulitis I.C. Schut 40 6 Erysipeloïd J.C.W. van Rijn 44 7 Wondroos/belroos/erysipelas T. Yntema 48 8 Bloedvergiftiging/lymfangitis R.P. Zwaan 52 9 Atheroomcyste R. Al-Tayyar 55 10 Lipoom M. Buijs 59 11 Dermatofibroom A.V. Leemereise 62 12 Steenpuist/furunkel T.O.H. de Jongh 66 13 Keratoacanthoom C.G. Lachmansingh 70 14 Cornu cutaneum G.L. Veraart 73 15 Spidernaevus M.H. Schuring 76 16 K ersenwrat/haemangioma senilis P.C. Barnhoorn 79 17 Ouderdomswrat/verruca seborrhoica A.G. Glansdorp 82 18 Wrat/verruca S.C. Bruggink, J.A.H. Eekhof 86 19 Hypertrofisch litteken en keloïd R.H. Meijer 92 20 Striae A. Harderwijk 96 21 Tatoeages en hun verwijdering M. van den Berg 100 22 Levervlek/lentigo solaris A. de Koning 105 23 Actinische keratose B.M. Roeten 109 24 Erythema exsudativum multiforme E.J.A. Heydenrijk 113 25 Erythema nodosum D.C. Brand 117 26 Gordelroos/herpes zoster W. Opstelten 121 27 Granuloma anulare R.L. Stevens, A. Knuistingh Neven 127 28 Keratosis pilaris A.M. Bakker 130 29 Smetten van de huid/intertrigo H.J. van Duijn 134 30 Erythrasma W. Opstelten 137 31 Netelroos/urticaria C.J.H. de Vries 140 32 Pityriasis rosea I.C.M. Steenvoorden 145 33 Pityriasis versicolor H.J. van Duijn 148 34 Vitiligo I.A. Arnold 151 35 Ringworm/tinea corporis J.S. de Kanter 155 36 O uderdomsjeuk/pruritus senilis E. de Jager, A. Knuistingh Neven 160 37 Droge huid/xerosis J.P. Cleveringa 164 38 Overmatig zweten/hyperhidrose C. Zaaijer, J.A.H. Eekhof 169 39 Zonneallergie/dermatitis solaris T.A.L. Polman 174 40 Fototoxische en fotoallergische reactie E.M. Weissberg 179 41 Zwemmersjeuk/cercariëndermatitis W.H. Jager 184 42 Steek van bij, wesp of hommel E.M.A. Vossen 187 43 Muggenbeet A. Severing 193 44 Tekenbeet W.E. Schrader 198 45 Vlooienbeet M.M. Timmerman 203 46 Bijtwond S. Zwart 207 47 Kwallenbeet S.L. Leung 211 48 Slangenbeet N.H. Morré 215 49 Harige rupsen: eikenprocessierups en bastaardsatijnrups A.J.M. Custers, D. van Duivenboden 220 50 Vogelmijt D.A. Nijman 224 51 Orf/ecthyma contagiosum S.F.M. Broersen 227 52 Luis/pediculosis W. Opstelten 231 53 Schurft/scabies I.A. Arnold 237 54 Zonnesteek/heliose S.A. Westermann 241 55 Kater J.C.W. van Rijn 245 56 Dysmenorroe P.C. Barnhoorn 250 57 P remenstrueel syndroom J.A.H. Eekhof, S.B.M. Zondag- Coulier 254 58 Ovulatiepijn K. Romijn 258
The list of books you might like
