KKTC Y AKIN DOGU UNiVERSiTESi EGiTiM BiLiMLERi ENSTiTUSU HALK BiLiMLERi EGiTiMi ...

287 Pages·2016·14.68 MB·Turkish

·:·:·
-.\~
,;}.. · \
·:.·):\\
\J.;r'): ,R.'-i'\· •r- '·J• •./
I .
~!J
,-;,,At.'".'·;'~
-~?~"
KKTC
Y AKIN DOGU UNiVERSiTESi
EGiTiM BiLiMLERi ENSTiTUSU
HALK BiLiMLERi EGiTiMi ANA BiLiM DALI
GiRNE BOLGESi
(Akdeniz, Arapkoy, Dagyolu, Tepebasi)
HALK KULTURU
YUKSEK LiSANS TEZi
HAZIRLAYAN
FAHRiASVAROGLU
TEZ DANISMANI
Prof. Dr. HABiB DERZiNEVESi
Lefkosa - 2007
EGiTiM BiLiMLERi ENSTiT-OS-0 M0DURL-0G-0'NE
Fahri Asvaroglu'na ait "Halk Dili ve Edebiyati'' adh cahsma,
jurimiz tarafmdan Halk Bilimi Egitimi Ana Bilim Dalma yuksek lisans tezi olarak
kabul edilmistir,
Q .. ., ..
Baskan: Prof. Dr. Orhan Ciftci: .....
(Uye): Prof. Dr. Habib Der:zinevesi:fl:.,.{:2;JJ:
(Uye): Yrd. Doc. Dr. Omer Yarasir: .
ONAY
/
Yukandaki imzalarm, adi gecen ogretim elemanlarma ait olduklanm onaylanm .
. . . . . .. ./ ./2007
Doc;:. Dr. Cem Birol
Enstitu Mudurlugu
i<;iNDEKiLER
ONSOZ 6
nus
G 7
AKDENiZ KOYU 8
PEMBE HASAN SADRAZAM'IN HA YATI. 9
Adlar, Lakap lar 1 0
Dualar, Beddualar 11
Y eminler 11
Selamlar 12
Cagrrmalar, Hitaplar. 13
Satici Sozleri 13
Oksamahklar 13
Ovme, Y ermeler 14
N asihatler 14
Atasozleri ve deyimler .15
Bilmeceler 16
Maniler 17
Bayamlar, Torenler, Kutlamalar 18
Dayamsma, Y ardimlasma ve Egitim Kurumlan 21
/
Degum 22
Stmnet 25
Evlenme 26
Glum 32
Halk Hekimligi 37
Halk Veterinerligi · 3 8
Halk Meteorolojisi 40
Halk Takvimi 41
Halk Hukuku 42
Halk Botanigi 44
Halk Zoolojisi 45
1
Halk Ekonomisi 46
Halk Sanatlan ve Zanaatlan .49
lnamslar 52
ARAPKOY 61
NiYAZi AVCISOY'UN HAYATI. 62
Adlar, Lakaplar 63
Dualar, Beddualar 64
Y eminler 64
Selamlar 64
Cagirmalar, Hitaplar 65
Satici Sozleri 66
Oksamahklar 67
Ovme ve Y ermeler 67
Nasihatler. 68
Argo Sozler 68
Atasozleri ve Deyimler 69
Bilmeceler. 69
Masallar., 70
Efsaneler 71
Fikralar. 72
/
Maniler 73
Halk Oyunlan 7 4
Bayramlar, Torenler, Kutlamalar 77
Dayamsma, Y ardimlasma ve Egitim Kurumlan 80
Degum 81
Sunnet 83
Evlenme 85
Glum 91
Halk Hekimligi 95
Halk Veterinerligi 97
Halk Meteorolojisi 99
2
Halk Takvimi 100
Halk Huk:uk:u 102
Halk Zoolojisi 103
Halk Sanatlan ve Zanaatlan 104
lnamslar 106
DAGYOLU (FOTA) 115
UL ViYE YESiLCiOV A'NIN HA YATI. 116
Adlar, lakaplar 117
Dualar, Beddualar. 118
Yeminler 118
Selamlar 119
Cagirmalar, Hitaplar. 120
Sauer Sozleri. 121
Oksamahklar .121
Ovme ve Y ermeler 121
Nasihatler 122
Argo Sozler 123
Atasozleri ve Deyimler 123
Bilmeceler. 124
Masallar 124
Efsaneler 125
Fikralar. 126
Maniler. 126
Halk Oyunlan 128
Halk Tiyatrosu 130
Bayramlar, Torenler, Kutlamalar 131
Degum 133
Sunnet 136
Evlenme 138
Olum 144
Halk Hekimligi, 148
3
Halk Veterinerligi, .149
Halk Meteorolojis 151
Halk T akvimi 15 2
Halk Hukuku 153
Halk Botanigi 153
Halk Zoolojisi 155
Halk Sanatlan ve Zanaatlan .156
lnamslar 15 8
TEPEBASI. 169
AHMET AKBIYIKLI'NIN HAY ATI. 170
Adlar, Lakaplar 171
Dualar, Beddualar 172
Y eminler 1 73
Selamlar. 173
Cagirmalar, Hitaplar 174
Satici Sozleri 175
Oksamahklar 175
Ovme ve Y ermeler 17 6
N asihatler 17 6
Argo Sozler 177
Atasozleri ve Deyimler 178
Ol9illil Sozler. .178
Bilmeceler 179
Y arultmacalar, Sasirtmacalar .180
Y akistirmalar 180
Masallar 180
Efsaneler 181
Halk Hikayaleri 181
Fikralar 182
Maniler 182
4
Halk Oyunlan. 184
Halk Tiyatrosu 184
Oyun, Eglence, Spor. 185
Bayramlar, Torenler, Kutlamalar 188
Dayamsma, Y ardimlasma 192
Degum 194
Sunnet 197
Evlenme 199
Olumle 205
Halk Hekimligi 209
Halk Veterinerligi 211
Halk Meteorolojisi .212
Halk Takvimi. 213
Halk Hukuku 214
Halk Botanigi 215
Halk Zoolojisi 216
Halk Ekonomisi 217
Halk Sanatlan ve Zanaatlan. 220
lnamslar 222
Sonuc 232
Sozluk 234
Ek (Fotograflar) 238
5
ONSOZ
Tezimin konusu Tepebasi, Akdeniz, Dagyolu ve Arapkoy'deki gelenek,
gorenek, orf, adet, sozel ve gorsel degerilerdir, Gorsel ve sozel degerler sozu ile
anlatilmak istenen arastirma yapilan koylerdeki tum yasam tarzlan ve adetleri,
gelenekleri, yasadiklan yerler, edebi eserler ve tarihi binalardir.
Koylerle ilgili bilgileri, kisilerin agzmdan nasil almissam o sekilde aktarmaya
cahstim. Amacim halkm ne kadar samimi, saf oldugunu ve agiz ozelliklerini
gosterebilmektir.
Kibns kucuk bir yer oldugu icin adadaki yasam sekli birbirine benzemektedir.
Gtmeyden gocmen olan koylerde Rumca'yi bilenlerin sayismin daha fazla
oldugunu gozlemledim.
Tez cahsmama baslayip arasurmaya baslaymca bu koyler hakkmda pek 90k
sey ogrendim. Bazen hayret etsem bile, hayatm gercekleri olmalan merakmu daha
da artirdi.
Tiirkiye'de soylenen atasozlerinin bizde bazen birkac harfi, bazen de birkac
kelimesini degistirilip soylendigini ogrendim. Bu da Kibns Turku'nun bir kez
daha Anadolu'dan geldigini gostermektedir. Gelen halkm cografi nedenlerin
etkisiyle kulturel degerlerinin degistigini gormekteyiz, Ornegin Kibns agzmda
'Uzum uzume baka baka garanr', istanbul agzmda ise 'Uzum uzume baka baka
karanr' atasozlerinde k<g degisikligi oldugu gorulmektedir.
Cahsmamizda halk dili ve edebiyatiyla ilgili pek 90k sey bulacagimza
inaruyorum. iki yila yakm bir sure tez darusmammla birlikte ciddi bir arastirma
yaptik. Arastirmalanmiz sirasinda yashlar bizimle bir saatten fazla konusamadi.
Bazen canlan sikildi, bazen yoruldular. Onlann konusmak istememesi beni
bezdirse de hocamm sayesinde yilmadim ve arastirmama dort elle sanldim.
Bu konuyu yapmamdaki amac koylerin biz insanlar gibi kimligini
hazirlamakti.
Tezimi okumaya baslaymca bu koyleri daha da 90k merak edip, gidip gormek
isteyeceginizden eminim. Iyi okumalar.
6
otats
Bu cahsmaya baslarken bolgedeki halkm dilinin, hayatmm nasil oldugunu
bildigimi saruyordum. Arastirdikca bildiklerimin yuzeysel oldugunu anladim,
Sorulanmm cevaplanm aldikca bir sey bilmedigimi gordum,
Cahsmamda elimden geldigi kadar halkm dilini, edebiyatim, yasam seklini,
gelenek ve goreneklerini ortaya cikarmaya ugrastim, Koyleri daha iyi tarnmak icin
cahsmamda onlarla ilgili fotograflara da yer verdim. Koylerdeki mimari yapilann,
tarihi eserlerin fotograflanm cekerken zorluklarla karsilastim. Arna cahsmam
yavas yavas ortaya cikmca hepsini de unuttugumu soyleyebilirim. Bu fotograflan
gorunce meragimz daha da artacaktir. Bundan eminim.
Arastirmarm yaparken biraz Rumca da ogrendim.
Kulturel degerlermizi belgelerle kahcilastmp gelecek nesillere aktarmak icin
elimden geleni yaptigrma inanmaktayim.
Cahsmam boyunca emeklerini esirgemeyen Y akm Dogu Universitesi Ogretim
Uyesi Prof. Dr. Habib Derzinevesi'ne 90k tesekkur ederim.
Y ardimlanndan dolayi Sertug Serengil' e ve Ayse Alpturk' e tesekkur ederim.
Okumaya baslaymca halkm dilini aynen yansrtmaya cahstignm gcreceksiniz.
Y azilanlan okurken kendinizi o koylerde yasayan biri gibi hissedeceginizi
dusunuyorum. Bu koyleri ve tarihi yerlerini gormemisseniz mutlaka gorun,
Fahri ASV AROGLU
7
AKDENiZ KOYU (A YRiNi)
Nufus: 521 (2006 Nufus saymn -Gime Secim Merkezi)
Gime'ye otuz kilometre uzakhkta olan Akdeniz Koyu'nun eski adi Ayrini'dir.
Akdeniz admi kiyisi oldugu denizin admdan almaktadir. Dogusunda Sadrazam
Koy, batismda Kalkanli, guneyinde Tepebasi ve kuzey smmnda ise deniz
bulunmaktadir. Deniz kenarmda ormanhk bir alanda olan Akdeniz Koyu 90k
guzeldir. T emiz havasi, kirrmzi topragi, yuzyilhk camlan ile insanm basim
dondurmektedir, Buradaki halk hie gocmen olmadi ve koyun tamami Tiirkler' den
olusmaktadir. 1963 'ten once koyde Rumlar da yasamaktaydi. Eskiden koy
halkmm cogu tanmla ugrasmaktaydi. Akdeniz Koyu dendiginde herkesin akilma
suyun altma koyarkenden catlayan kan kirrmzi karpuzlar gelmektedir. Fakat
simdilerde su azligi, ilreticinin masrafmm 90k olusu halki tanmdan vazgecme
noktasma getirmistir. Koydeki cocuklar ilkogretimlerini Tepebasi ilkokulu'nda,
ortaogretimlerini Guzelyurt'taki Sehit Turgut Ortaokulu'nda ve Kurtulus
Lisesi'nde surdurmektedir.
8