Kendini Bilmek - Ali Şeriati

426 Pages·2014·0.71 MB·Turkish

by  Ali Şeriati

Ali Şeriati - Kendini Bilmek
İÇİNDEKİLER
KENDİNİ BİLMEK I / 11
Dünya Görüşü / 13 Maddeci Dünya Görüşü / 17
Dinî Dünya Görüşü / 25
KENDİNİ BİLMEK II / 49 Özbilinç ve
Yabancılaştırılma / 51 Belirleyicinin
Seçilmesi / 53 Ölüm Günü / 59 Özbilinç
(Kendini Bilme) / 69 Toplumsal Bilinç / 73
İstihmar / 81 îstihmar Türleri / 89 İstihmarcılığın
Yöntemi / 101 Yeni İstihmar / 109
KENDİNİ BİLMEK III / 119
Nereden Başlayalım / 121
Aydın Kimdir / 129
Şimdi Nasıl Sorusuna Geliyoruz / 135
KENDİNİ BİLMEK IV / 173 Sorumlu Aydın
Kimdir / 175
KENDİNİ BİLMEK V / 185 Soru ve Cevaplar /
187
YAYINCININ ÖNSÖZÜ
Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla,
Hamd, Âlemlerin Rabbi olan Allah 'a, salât ve
selâm O'nun Resulüne, âline ve
ashabına olsun.
Toplumlar ya da daha öz ifadesiyle "insan"
tarihin her döneminde, siyasal,,
ekonomik, düşünsel, ahlâki ve daha pekçok
yönden baskıya ve sömürüye maruz
kalmış, Kuran’ın ifadesiyle "istiz'af" a
uğramıştır.
İnsanların, toplumların istiz'af a uğratılması
(zayıf, aciz bırakılması, ezilmesi, söz
sahibi olmaması), her dönemde ye zulme
dayanan her sistemde var olagelmiştir.
Sömürü, köleleştirme, siyasal ve ekonomik
baskılar, Şeriati'nin özgün ifadesiyle
"istihmar"* bunların hepsi insanı yeryüzünde,
zayıf ve kendinden, benliğinden
habersiz bırakmanın yolları ve araçları olmuştur.
Hızla değişen, kurulu düzenlerin ve dengelerin
sürekli yenilendiği dünyada, insan
hakları, bağımsızlık, demokrasi, özgürlük
çabaları; köleliğin, sömürünün, baskıcı
* Bu kelimenin tam karşılığı "eşek/eştirme"
olarak çevrilebilir. Ancak kitap boyunca
biz kelimenin orijinalini kullanmayı uygun
bulduk, (y.n.)
7
rejimlerin kalkması, duvarların, blokların eriyip
gitmesi, tüm bunlar acaba insanın,
layık olduğu konuma ve değere kavuşması
anlamına mı gelmektedir? Bu sorunun
cevabı kuşkusuz "hayır "dır. Zulüm ve istikbar,
dün neyse, bugün de odur. Değişen
ise, yalnızca kullanılan yöntemler, araçlar ve
şekillerdir.
Din, sanat, felsefe, edebiyat, ideoloji, kitle
iletişim araçları ve propagandalar, bilim
ve bilimsel araştırmalar, kadın özgürlüğü, cinsel
özgürlük, maddecilik, idealistlik,
demokrasi, hümanizm ve en gelişmiş araçlarıyla
teknoloji, bunların hepsi, zulmün
elinde bir tek hedefe yönelmiştir. İnsanı kendi
özbilincinden ve toplumsal bilinçten
mahrum bırakmak, Zihinleri; her türlü hileyi,
aldatmacayı, yanlış yönlendirmeyi
kullanarak, hakikatleri düşünmekten, bu uğurda
çaba göstermekten alıkoymak,
"istihmar "a uğratmak. Bu istihmar, doğrudan ya
da dolaylı yollardan olabilir.
Gerekirse insanlar, en acil haklarını aramaktan;
basit, o an için gereksiz, hayati
özellik taşımayan haklara, ayrıntılı konulara
yönlendirilebilir. Öyle ya da böyle,
sonuçta değişen birşey yoktur. İnsan, kendisine
ve toplumuna karşı sahip olduğu
sorumluluklardan uzaklaşmaktadır.
İnsan olarak "ben"in, toplum olarak "biz"in
kaderi üzerinde söz sahibi olmak, ancak
insanî özbilince ve toplumsal bilince sahip
olmakla mümkündür. Bu ise her-şeyden
önce, bu iki bilinci tahrif eden, bireyi ve
toplumu bunlardan mahrum bırakan her
etkeni, "istihmar" aracı olarak bilmeyi ve onlarla
mücadele etmeyi gerektirmektedir.
Müslüman toplumlar için, istihmarın belki de en
tehlikeli aracı "din " olmaktadır.
Elbette ki bu, bozulmuş hakikatten ayrılmış,
taşlaşmış, geçmişin kalıntılarından öte
bir anlam taşımayan "din"dir. Sadece hesabı
değil, tüm sorumlulukları da ölümden
sonrasına aktaran(!) bu din anlayışı, insanî ve
toplumsal bilinci de kör etmektedir.
Tüm bu engelleri aşabilmek ve istihmardan
kurtulabilmek; ne filozof , ne
entellektüel, ne sanatçı ve ne de bilim adamı
olmayı gerektirmektedir. Allah'ın
elçileri de bunlardan herhangi biri değildi.
Halkın içinden ve ümmi kimselerdi. Ama
tarihin akışına yön veren de onlar oldu. Öyleyse
mesele —her kim olursa olsun—
şunu, bunu okumak, yazmak, araştırmak değil,
"kendini bilmek" ve "özbilinç"e sahip
olmaktır.
İşte elinizdeki kitapta merhum Ali Şeriatı,
kendine özgü coşkun ve sorgulayıcı
üslubuyla "kendini bilme'-'yi ve "istihmar"ı ele
alıyor. Dünya görüşünün ne
olduğunu, nasıl geliştiğini, insanların tevhidden
alıkonup nasıl istihmar edildiğini ve
tüm bu sorunların muhatabının ve
sorumlularının kim olduğunu ortaya koyuyor.
Kitabın son bölümü ise, öğrencilerinin konuyla
ilgili sorularından ve cevaplarından
oluşuyor.
Duaların başı ve sonu Allah'a hamddır.
DÜNYA GÖRÜŞÜ Dünya görüşü meselesini,
dünyada var olan felsefi,
toplumbilimsel ve insanbilimsel bir konu olarak
ortaya koymak gerekir. İnsan
dünyayı hiçbir zaman, coğrafyanın dünyadan
sözettiği ölçüde ve şekilde görmez.
Bireyin dünya görüşü1, kendi toplumunun
belirlenmiş maddi ve manevi boyutlarına
tabidir. Bir şehrin (çite) sınırlarının değişip
gelişmesiyle, orada yaşayan bireylerin
gözünde, dış dünya da gelişmekte ve
değişmektedir. Her bireyin dünya hakkında
sahip olduğu zihinsel şekil bile, kendisinin
sınıfsal çerçevesiyle kökteş, benzer ve
aynı ölçüdedir. Başka bir deyişle, "Bireyin
gözündeki dış dünya, kendi toplumunun
ve sınıfının, gerçeklik aynasına ve somutluk
perdesine yansımış bir görüntüsüdür.
Toplumbilimde de şu vardır: Soyutluk ve
öznellik, somutluk ve nesnelliği kendi
şeklinde yontan ve boyayan bir ressam veya
heykelt-raştır."
Bergson'un diliyle söylemek istersek; "kapalı bir
toplumda"2 yaşayan bir insanın
gözünde dış dünya, sınırlı, küçük ve durgundur.
Bunun aksine "açık bir toplumda"3
yaşayan bir insan, dış dünyayı sınırsız, geniş
1. Dünya görüşü Fransızca "Visran du
Munde"nin çevirisdir.
2.3. "Kapalı toplum ve açık toplum" tanınmış,
çağdaş büyük Fransız Filozofu Henry