kel me oyunları le kel me dağarcığının gel şt r lmes nn okuduğunu anlama düzey ne etk s

109 Pages·2007·0.64 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM PROGRAMI VE ÖĞRETİMİ BİLİM DALI

KELİME OYUNLARI İLE KELİME DAĞARCIĞININ
GELİŞTİRİLMESİNİN OKUDUĞUNU ANLAMA DÜZEYİNE
ETKİSİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
YRD. DOÇ. DR. KEMAL GÜVEN

HAZIRLAYAN
ASLI ÖZASLAN

KONYA 2006
ÖNSÖZ

Okurun metin ile etkileşimi esnasında, metnin içeriği ve iletisi ile kendi var
olan bilgi ve becerilerini bütünleyerek, anlamı yapılandırma süreci olarak tanımlanan
okuduğunu anlama öğrencilerin öğrenme yaşantılarının en önemli boyutlarından biridir.
Çünkü okuduğunu anlama öğrencileri kendi öğrenme faaliyetlerini sürdürmede bağımsız
kılan, okuldaki sistemli çalışmalarda başarılarına katkıda bulunan bir beceridir ve bu
bakımdan geliştirilmesine çalışılmalıdır. Öğrencilerin okuduğunu anlama düzeylerinin
belirleyicilerinden biri de sahip oldukları kelime dağarcığıdır. Ayrıca kültürün devamını
sağlayan temel araç olduğu düşünülürse dilimizin kelime hazinesinin korunması ve
öğrencilere kazandırılması sadece onların okuduğunu anlama düzeylerini geliştirmeye
destek olması bakımından değil aynı zamanda kültürel bir etkinlik olması açısından da
gereklidir. Bu araştırmada kelime oyunları ile öğrencilerin kelime dağarcıklarının
geliştirilmesi amaçlanmıştır böylelikle okuduğunu anlama düzeylerinin de yükseleceği
düşünülmüştür.
Yüksek lisans eğitimim ve araştırma süresince bana rehberlik eden,
danışmanım, değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Kemal GÜVEN’e ve çalışmamın her
aşamasında desteğini ve yardımlarını esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Ali Murat
SÜNBÜL’e en derin saygılarımı ve teşekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca yardımları ile
çalışmalarım sırasında bana her türlü kolaylığı gösteren okul müdürüm Mustafa
ERGÜLCÜ’ye; kendisine zaman ayıramadığımda bile asla şikayet etmeyen, bana hep
destek olan sevgili eşim Gökhan ÖZASLAN’a içtenlikle teşekkür ederim.

Aslı ÖZASLAN
ÖZET
Bu araştırmanın amacı kelime oyunları ile öğrencilerin kelime dağarcıklarının
geliştirilmesinin okuduğunu anlama düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesidir.
Kontrol gruplu ön test- son test deseninin kullanıldığı araştırma Konya ili
Meram ilçesinde bulunan Dikmeli İlköğretim Okulu yedinci sınıf öğrencileri ile
gerçekleştirilmiştir. Deney grubunda 12, kontrol grubunda 12 olmak üzere toplam 24
öğrenci ile çalışılmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen
okuduğunu anlama başarı testi kullanılmıştır.
Deney ve Kontrol gruplarına okuduğunu anlama ön testi uygulanması ile
başlayan denel işlem süresince deney grubu öğrencilerine araştırmacı tarafından
hazırlanan Tabu ve Kelime Türetme oyunları oynatılmış, kontrol grubu öğrencilerine ise
her hangi bir müdahale de bulunulmamıştır. Sekiz haftalık denel işlemin sonunda her iki
gruba da okuduğunu anlama son testi uygulanmıştır. Araştırmanın sonunda elde edilen
verilerin analizinde SPSS 13.0 programı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda deney ve
kontrol grubu öğrencilerinin kelime bilgisi erişileri arasında anlamlı fark görülmemiştir.
Ancak kelime oyunları oynayan deney grubu öğrencilerinin cümle, paragraf ve genel
okuduğunu anlama düzeyi erişilerinin müdahale de bulunulmayan kontrol grubu
öğrencilerine oranla daha yüksek olduğu belirlenmiştir.

ii
ABSTRACT
The aim of this study is to examine the effect of vocabulary development using
word games on reading comprehension.
The study was carried out with the 7th grade students at Konya Dikmeli
Primary School. The pre test-post test design with control group was used for the study.
The experiment group was composed of twelve students and the control group was
twelve. The “Reading Comprehension Test” was developed by the researcher to collect
data.
The experimental process started with the application of the reading
comprehension pre test. The experiment group has played two word games for eight
weeks but the control group was not intervened during this period. At the end of the
experimental process, the reading comprehension post test was applied to both groups.
The data was analyzed by means of SPSS 13.0.
At the end of the study, according to the data obtained; from the view of
vocabulary development achievement experimental and control groups are equal. But the
experiment group students that played word games have higher achievements than
unintervened control group from the view of sentence, paragraph and general reading
comprehension.

iii
İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ......................................................................................................................i
ÖZET..........................................................................................................................ii
ABSTRACT...............................................................................................................iii
TABLOLAR LİSTESİ...............................................................................................viii
EKLER LİSTESİ.......................................................................................................ix

BÖLÜM I
1.1. Problem Durumu ................................................................................................1
1.2. Araştırmanın Önemi............................................................................................4
1.3. Denenceler..........................................................................................................5
1.4. Sayıltılar .............................................................................................................6
1.5. Sınırlılıklar..........................................................................................................6
1.6. Tanımlar..............................................................................................................6

BÖLÜM II
KURAMSAL ÇERÇEVE VE LİTERATÜR TARAMASI

2.1. Dil Öğretimi .......................................................................................................8
2.2. Okumanın Tanımı ..............................................................................................11
2.3. Okuma Süreci .....................................................................................................13
2.4. Okuduğunu Anlama ...........................................................................................15
2.4.1. Okuduğunu Anlamayı Etkileyen Faktörler ..............................................17
2.4.2. Stratejik ve Pasif Okurlar .........................................................................21
2.5.Bilişsel Farkındalık..............................................................................................25
iv
2.6.Okuma Stratejileri................................................................................................28
2.6.1. Okuma Öncesi Stratejiler .........................................................................29
2.6.1.1. PREP, Okuma Öncesi Plan Stratejisi ..........................................30
2.6.1.2. KWL, Bil, İste, Öğren .................................................................31
2.6.2. Okuma Esnasında ve Sonrasındaki Stratejiler .........................................32
2.6.2.1. QARs, Soru-Cevap İlişkisi ..........................................................32
2.6.2.2. İki Yönlü Öğretim .......................................................................32
2.6.2.3. SQ3R ...........................................................................................32
2.7. Kelime Dağarcığı ...............................................................................................35
2.7.1. Kelime Öğretimi ......................................................................................38
2.7.2. Kavram Kazanımı ....................................................................................41
2.8. Kelime Dağarcığını Geliştiren Stratejiler ..........................................................45
2.8.1. Sözlük Tanımlarının Kullanılması............................................................46
2.8.2. Bireysel Dağarcık Oluşturma ...................................................................46
2.8.3. Kelime Tahmin Aktivitesi.........................................................................46
2.8.4. Kelime Avı ...............................................................................................46
2.9. Kelime Oyunları .................................................................................................47
2.10. İlgili Araştırmalar .............................................................................................48

BÖLÜM III
YÖNTEM
3.1. Deney Deseni .....................................................................................................53
3.2. Katılımcılar ........................................................................................................53
3.3. Denel İşlem ........................................................................................................53
3.4. Veri Toplama Araçları .......................................................................................54

v
BÖLÜM IV
BULGULAR

4.1. Denek Gruplarına İlişkin Bulgular .....................................................................55
Deney ve Kontrol Gruplarının Kelime, Cümle ve Paragraf Boyutlarında Toplam
Ön Test Puanlarının Karşılaştırılması.......................................................................55
Deney ve Kontrol Gruplarının Kelime Boyutu Ön Test Bilgi Düzeylerinin
Karşılaştırılması.........................................................................................................55
Deney ve Kontrol Gruplarının Kelime Boyutu Ön Test Kavrama Düzeylerinin
Karşılaştırılması.........................................................................................................56
Deney ve Kontrol Gruplarının Cümle ve Paragraf Boyutu Ön Test Kavrama
Düzeylerinin Karşılaştırılması...................................................................................56

4.2. Denencelere İlişkin Bulgular..............................................................................57
Deney ve Kontrol Gruplarının Toplam Erişi Puanlarının Karşılaştırılması..............57
Deney ve Kontrol Gruplarının Kelime Boyutu Bilgi Düzeyi Erişi Puanlarının
Karşılaştırılması ........................................................................................................58
Deney ve Kontrol Gruplarının Kelime Boyutu Kavrama Düzeyi Erişi Puanlarının
Karşılaştırılması.........................................................................................................58
Deney ve Kontrol Gruplarının Cümle ve Paragraf Boyutu Kavrama Düzeyi Erişi
Puanlarının Karşılaştırılması......................................................................................59

BÖLÜM V
YORUMLAR
5.1. Denence 1’in Yorumu.........................................................................................60
5.2. Denence 2’nin Yorumu ......................................................................................60
vi
5.3. Denence 3’ün Yorumu .......................................................................................60
5.4. Denence 4’ün Yorumu........................................................................................61

BÖLÜM VI

6.1. Sonuç, Tartışma ve Öneriler ..............................................................................63

KAYNAKLAR .........................................................................................................65
EKLER.......................................................................................................................69

vii
TABLOLAR LİSTESİ

1. DENEY VE KONTROL GRUPLARININ TOPLAM
ÖN TEST PUANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI..............................................55
2. DENEY VE KONTROL GRUPLARININ KELİME BOYUTU
BİLGİ DÜZEYİ ÖN TEST PUANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI...................55
3. DENEY VE KONTROL GRUPLARININ KELİME BOYUTU
KAVRAMA DÜZEYİ ÖN TEST PUANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI.........56
4. DENEY VE KONTROL GRUPLARININ CÜMLE, PARAGRAF
BOYUTU ÖN TEST KAVRAMA DÜZEYİ PUANLARININ
KARŞILAŞTIRILMASI............................................................................................56
5. DENEY VE KONTROL GRUPLARININ GENEL ERİŞİLERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI............................................................................................57
6. DENEY VE KONTROL GRUPLARININ KELİME BOYUTU BİLGİ
DÜZEYİ ERİŞİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI.................................................58
7.DENEY VE KONTROL GRUPLARININ KELİME BOYUTU KAVRAMA
DÜZEYİ ERİŞİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI.................................................58
8. DENEY VE KONTROL GRUPLARININ CÜMLE, PARAGRAF BOYUTU
KAVRAMA DÜZEYİ ERİŞİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI...........................59

viii
EKLER

1. BELİRTKE TABLOSU.......................................................................................70
2. OKUDUĞUNU ANLAMA TESTİ.....................................................................71
3. UYGULAMA PLANLARI ................................................................................84
4. TABU OYUNU ..................................................................................................90
5. TABU OYUNU İÇİN KELİME LİSTESİ .........................................................92
6. KELİME TÜRETME OYUNU...........................................................................96
ix