Karar Verme

35 Pages·2011·0.57 MB·Turkish

T.C.
MİLLÎ EĞİTİMBAKANLIĞI
AİLE VE TÜKETİCİ HİZMETLERİ
AİLEDE KARAR VERME
762SHD005
Ankara,2011
 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim
Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere
rehberliketmekamacıylahazırlanmışbireyselöğrenmemateryalidir.
 MillîEğitimBakanlığıncaücretsizolarakverilmiştir.
 PARAİLESATILMAZ.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR....................................................................................................................ii
GİRİŞ.......................................................................................................................................1
ÖĞRENMEFAALİYETİ-1....................................................................................................3
1.KARARVERME.................................................................................................................3
1.1.Önemi............................................................................................................................3
1.2.KararVermeyiEtkileyenEtmenler...............................................................................4
1.3.KararVermeTeknikleri................................................................................................6
1.4.KararVermeAşamaları................................................................................................7
1.4.1.Planlama................................................................................................................8
1.4.2.KontrolEtme.........................................................................................................9
1.4.3.Değerlendirme.......................................................................................................9
1.4.4.Kararverme...........................................................................................................9
UYGULAMAFAALİYETİ..............................................................................................12
ÖLÇMEVEDEĞERLENDİRME....................................................................................13
ÖĞRENMEFAALİYETİ–2..................................................................................................14
2.KARARVERMEUYGULAMALARI.............................................................................14
2.1.EkonomikKararlar......................................................................................................15
2.2.SosyalKararlar............................................................................................................17
2.3.TeknikKararlar...........................................................................................................20
2.4.KararsızlıkDurumu.....................................................................................................21
2.4.1.Kararvermeyietkileyenkişiliközellikleri..........................................................22
2.4.2.Kararsızkişilerkarşısındayapılmasıgerekenler.................................................23
UYGULAMAFAALİYETİ..............................................................................................25
ÖLÇMEVEDEĞERLENDİRME....................................................................................26
MODÜLDEĞERLENDİRME..............................................................................................27
CEVAPANAHTARLARI.....................................................................................................28
ÖNERİLENKAYNAKLAR..................................................................................................30
KAYNAKÇA.........................................................................................................................31
i
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 762SHD005
ALAN AileveTüketiciHizmetleri
DAL/MESLEK AlanOrtak
MODÜLÜNADI AiledeKararVerme
Durum tespiti yaparak, karar verme sürecini doğru
MODÜLÜNTANIMI uygulayabilme hakkında bilgi ve becerilerin verildiği bir
öğrenmemateryalidir.
SÜRE 40/16
ÖNKOŞUL
YETERLİK Kararvermek
GenelAmaç
Uygunortamvekoşullarsağlandığındakararvermesürecini
doğruetütedebileceksiniz.
MODÜLÜNAMACI Amaçlar
1. Karar verme sürecinde doğru durum tespiti
yapabileceksiniz.
2. Kararvermesürecinidoğruuygulayabileceksiniz.
Donanım: Kaynak kitaplar, bilgisayar, projeksiyon,
EĞİTİMÖĞRETİM fotoğraflar,afiş,broşür,dergiler,uyarıcıpano,tepegöz,asetat,
ORTAMLARIVE CD,VCD,televizyon,bilgisayardonanımları
DONANIMLARI
Ortam:.Sınıf, atölye, ev , işyeri ,bilgi teknolojileri
ortamı
Modülün içinde yer alan, her faaliyetten sonra verilen ölçme
araçları ile kazandığınız bilgileri ölçerek kendi kendinizi
değerlendireceksiniz.
ÖLÇMEVE
DEĞERLENDİRME Öğretmen, modülün sonunda, size ölçme aracı ( test, çoktan
seçmeli,doğru-yanlış,vb.)kullanarakmodüluygulamalarıile
kazandığınızbilgivebecerileriölçerekdeğerlendirecektir.
ii
GİRİŞ
GİRİŞ
SevgiliÖğrenci,
.Günümüz yaşam tarzının gereği toplumsal değişimler çok hızlı yaşanmaktadır. Karar
vermeningünlükyaşamdaki önemi de güngeçtikçe artmaktadır.Birey, aile yadakurumiçin
çeşitli zamanlarda mevcut durumu korumak ve sürdürmek, ya da iyileştirmek için kararlar
verilir.
Karar verme, dinamik ve karmaşık bir süreç olup değerlere, kişiler arası ilişkilere,
kültürel sınırlamalara, sosyal ve psikolojik durumların değişimine vb. bağlıdır. Karar verme
ve bilimsel problem çözme aşamaları birbirine benzemektedir. Aile kurumunda karar verme
daha zordur. Çünkü evde diğer kurumlarda olduğundan daha çok alanda, daha fazla sayı ve
çeşittekararlarverilirveverilmekzorundadır.
Bu modül ile ailenin bir üyesi ve toplumun bir ferdi olarak karşılaşılan karar verme
sürecini etkileyen etmenleri ve karar çeşitlerine göre karar verme uygulamaları bilgi ve
becerilerinikazanacaksınız.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ- 1
AMAÇ
Bu faaliyette kazandırılacakbilgi ve beceriler doğrultusunda gerekli ortamve koşullar
sağlandığındakararvermesürecindedoğrudurumtespitiyapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
 Kararvermeyigerektirendurumlarıaraştırınız.
 Problemçözmeyöntemleriniaraştırınız.
 Edindiğinizbilgileridosyalayınız.
1. KARAR VERME
Karar verme, çeşitli amaçlar, bunlara ulaştıracak yollar, araçlar ve imkanlar arasından
seçimvetercihyapmaklailgilizihinsel,bedenselveduygusalsüreçlerintoplamıdır.
1.1. Önemi
Kararverme sadeceiş hayatında değil ailedeki yaşamsalfaaliyetlerleilgili kararları da
kapsar. Aile bireylerinin yaş ve yetenekleri ölçüsünde karar verme sürecine katılımları
sağlanmalıdır. Bu, görev ve amaçların gerçekleştirilmesinde fonksiyonel iş birliğini
oluşturur. Bireylerin sürece katılımları ile aile yaşantısının aksayan yönlerinin
düzeltilmesinde, bireyler arasında olumlu ilişkilerin kurulmasında, grup dayanışması ve
bütünlüğünün sağlanmasında, yaşam ile ilgili tecrübelerin aktarılmasında önemli etkisi
vardır.Dolayısıylaailebireylerininortakdeğerveamaçlarınınoluşmasına,kişilikgelişimine
dekatkıdabulunur.
Karar verme, dinamik ve karmaşık bir süreç olup değerlere, kişiler arası ilişkilere,
kültürel sınırlamalara, sosyal ve psikolojik durumların değişimine vb. bağlıdır. Kararlara
katılımıyla bireyler ve özellikle çocuk, çeşitli konularda düşünmeyi, tartışmayı, kabul ve
reddedilmeyi,sahipolduğukaynakları,çeşitlizihinselvefizikselfaaliyetlerinplânlanmasını,
yürütülmesini ve kontrolünü öğrenir. Bireyin kendine olan güven duygusunun gelişmesine
de yardım eder. Bireylerin kararlara katılması, aile ya da kurumların birliğini sağlayarak
huzurartırılmasıvebireylerintecrübekazanıpsonrasındaaile,eğitimveişyaşantısındadaha
doğrukararlarvermesindeyardımcıolmasıbakımındanönemlidir.
3
.
Resim1.1:Kararvermenin,dinamikvekarmaşıkbiraşamaolması
Karar verme, aslında bir problemçözme olduğundankarar verme ve bilimsel problem
çözme aşamaları birbirine benzemektedir. Bu aşamalar sadece örgüt açısından değil, bireyin
kendisiiçinverdiğikararlardadageçerlidir.
1.2. Karar Vermeyi Etkileyen Etmenler
Karar vermeyi etkileyenetmenler, ‘’değer yargıları’’, “amaçlar’’ ve ‘’standartlar’’dır.
Bu etmenler dolaylı veya dolaysız karar vermeyi etkiler. Karar veren bireyler bu etmenlerin
farkındaolmayabilir.Birbiriyleyakındanilgiliolanbuüçetmenkararverme motivasyonunu
sağlar.
 Değeryargıları
Bireylerin ilgi ve istekleri değer yargılarını oluşturur. Zamanla kökleşen tercihler
doğru, iyi, önemli, güzel diye savunulur. Benimsenen ve savunulan bu tercihler gurur veren
yargılar haline gelir. Değerler her toplumda farklı şekillenir. Zaman içinde değişiklik
gösterir. Bazı değerler ise her toplumda, her zaman geçerliliğini korur. Bunlar başarı, sevgi,
saygı,güven,özgürlük,sağlık,rahatlık,bilgi,beceri,sanat,dingibikonularolabilir.
Faaliyetlerin her aşamasında verilen kararları değerler etkiler. Değerler, karar vermeyi
etkileyen amaç ve standart gibi faktörleri de etkilediği için günlük yaşamımızdaki etkisi
4
diğer faktörlerden daha yüksektir. Bireyler içinde yaşadıkları toplumun değerlerinden
etkilenmektedir. Değerleri önce aile, sonra okul ve toplum şekillendirmektedir. Birey ve
aileler arasında değer farklılıkları vardır. Ancak bu farklar toplumun değerinden çok fazla
uzaklaşamamaktadır.Buisekararverilecekkonulardaalternatiflerin sayısınıazaltır.Örneğin
toplum iyi döşenmiş bir eve sahip olmayı bir statü, bir değer kabul ediyorsa genelde aileler
kaynaklarını buamacı gerçekleştirmekiçinkullanır.Bu kararınalınmasındadeğerlerinetkisi
açıktır.Bireyveailebununfarkındaolmayabilir.Toplumundeğerlerininbuetkisiparanınev
eşyalarına yatırılması alternatifini diğer alternatiflerin önüne geçirmiştir. Oysa o kaynağın,
çocuğadahaiyibireğitimalmasıiçinkullanılmasıdahadoğrubirkararolabilir.
Gelişen teknoloji, zaman ve şartların değişmesi daha önce kabul edilmiş bazı
değerlerinağırlığınındeğişmesine nedenolur. İnsanlardeğer yargılarınıtoplumiçindedüzen
ve ahenk sağlaması, kendisi için doyurucu bir yaşam imkânı vermesi, günlük yaşantıya
uyumuaçısındandüşünmelivedeğerlendirmelidir.
 Amaçlar
Amaçbelirlenensonaulaşmakiçinesasalınanfikirler,birfaaliyetinhedefi,sonuveya
nedenidir. Amaçlar ihtiyaç ve isteklere ulaşmak için sonuna kadar çaba gösterilen
kavramlardır. Bireylerin ve ailelerin ihtiyaç ve istekleri vardır. İhtiyaçlar giyinme, barınma,
beslenme gibi fizyolojik olabileceği gibi, sevme ve sevilme, başarılı olma vb. psikolojik
ihtiyaçlar şeklinde de olabilirler. İstekler ise psikolojiktir. Bazen istemek, arzu etmek çok
derindenhissedilir.Böylezamanlardaisteklerihtiyaçlardanayırtedilemezhalegelir.
Kaynakların yönetiminde belirlenen amaçlarda ki tüm ihtiyaç ve isteklerin imkânlar
ölçümünde karşılanmasına çalışılmalıdır. Üzerinde durulması gereken en önemli nokta,
kaynaklar kıtlaştığında, kaynakların kullanımında ihtiyaçların karşılanması ile ilgili
amaçların öncelikli durumlarını korumaları olmalıdır. Gerçekleştirildikleri için değerlerden
daha belirgindirler.Amaçlar değerlerdençoketkilenirler.Bireyve ailelerinamaçlarını doğru
belirlemesinde iyi anlaşılmış değerler yardımcı olur. Önemli olan temel değerlere dayalı
amaçları,bilinçliolaraksaptamaktır.
Amaç belirleme, süreli bir işlemdir. Çoğunlukla birbiri ile ilişkilidir. Genelde kısa
dönemli amaçlar, uzun dönemli amaçlara götürür. Örneğin bugün amaçlanan doğru
beslenme, yaşamın son yıllarında sağlıklı olma amacına ulaştırır. Uzun dönemli amaçlar ise
hayat felsefesi ile de ilgilidir. Hayat felsefesi bir görüş veya hayata bakış tarzıdır. Farkında
olmasa da herkesin bir hayat görüşü vardır. Bu hayat görüşü felsefesi, bireyin davranış ve
amaçlarına yön verir. Amaçlar standartlarlarla da ilgilidir. Standartlar amacı belirleme,
gelişmelerini ölçme ve ulaşma yöntemlerine, karar vermede etkili olurlar. Her ailenin ya da
kurumun kaynakların yönetimine ilişkin amaçları ve bu amaçlara ulaşma yöntemleri
birbirinden farklıdır. Kaynakların en verimli biçimde kullanma yöntemlerini geliştirerek,
ihtiyaç ve istekleri karşılamak ortak amaçtır. Amaçların belirlenmesinde bireylerin tümünün
katılımı sağlanmalıdır. Amaçlar değişen şartlara uyabilmeli, gerçekleşmesi mümkün olmalı,
mevcutkaynaklarileulaşılabilmelidir.
5
 Standartlar
Standartlar adetleri, kuralları temsil eden genellikle fazla düşünme gereği duyulmadan
kabul edilmiş kalıplar, alışkanlıklardır. Tüm standartlar değer kalıplarından doğar ve bir öğe
ya da aktiviteye ilginin türü, miktarı yani amaca ulaşmada beklenen tatmin düzeyini belirler.
Standart,bireyinbenimsediğideğerlerveulaşmakistediğiamaçlarlailgiliçalışmalardakabul
gören kalite, nicelik, düzey ile sınırlardır. Bir bireye veya aileye ait değerler ve amaçları
anlamakgüçtür. Standartlar ise hemen anlaşılır. Bağımsız bir alanı kapsayan giysi standardı,
beslenme standardı gibi. Yaşama standardı yaşamı sürdürmek için bireylere sağlanan mal,
servis, hizmet ve doyurucu diğer unsurlardır. Bu unsurları birey ve aileye sağlama
derecesidir.
Kurumdaveailedekaynaklarınyönetimiileilgilibirçokstandartvardır.Konuileilgili
bir standarda ulaşılmış ise sonuçlar tatmin edicidir. Ulaşılamamış ise sonuçtan rahatsızlık
duyulur. Standardı sağlamada bilgi, beceri eksikliği var ise daha büyük bir tatminsizlik
yaratır. Standardın gerçek başarı seviyesinden çok yüksek olması da tatminsizlik yaratır.
Birey ve ailenin seçtikleri mal ve hizmetler onların rahatlık ve refah standardını yeni yaşam
standardını belirler. Sınırlı olan kaynakların birçok ihtiyaç ve isteği karşılayacak şekilde pay
edilmesi gerekir. Bireylerin ihtiyaç ve isteklerini belirlemede standart fonksiyonellik ve
rahatlıkolmalıdır.
1.3. Karar Verme Teknikleri
 Beyinfırtınası
Beyin Fırtınası, bireylerin eleştirilme endişesi olmadan fikirlerini rahatlıkla ifade
ettikleri grup tartışma tekniğidir. Temel amaç herhangi bir konuda çok sayıda düşünce
üretmektir. Fikirlerin kalitesi değil, sayısı önemlidir. Sorgulamaya, yargılamaya ve
puanlamaya yer verilmez. Beyin fırtınasına katılanlar 5 ile 20 kişi arasında değişebilir. İdeal
grupsayısı12dir.
 Balıkkılçığışeması
Belirli bir problemin veya durumun olası nedenlerini belirlemek, ortaya çıkarmakiçin
kullanılır. Detaylı bir sebep-sonuç diyagramı balık kılçığı şeklindedir. Şemanın yapısı
üyelerinsistematikbirşekildedüşünmesineyardımcıolmaktadır.
6