Kara Zambak / Edebiyat Dergisi

60 Pages·2017·3.05 MB·Turkish

by  Ali Serik

Edebiyat Dergisi
1
6
8 Kara Zambak
2

-
8
6
4
2

N

S
S Yıl 1 - Sayı 2 - Sonbahar 2016 - Ederi 6€
I

1
ISSN: 2468-2861 Ederi: 6 Euro. Abonelik bedeli: 5 sayı 30 Euro.
Altı aylık edebiyat dergisi Hollanda dıĢı 45 Euro. Banka hesap numarası:
Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni: Ali ġerik A. Serik NL55 RABO 0300292732 Dergiye
Editör: Kazım Cumert gönderilen yazı ve Ģiirler basılsın veya
DanıĢma Kurulu: Arzu Çelik, Muzaffer Yanık, basılmasın iade edilmez. Yayın Yönetmeni
Ġbrahim Eroğlu, Tuncay Çinibulak, Volkan dergiye girecek yazılarda gerekli gördüğünde
Yazıcı. Kapak resmi detay ve diğer resimler: düzetmeleri yapabilir. Kara Zambak Edebiyat
Atila Kanbir. YazıĢma Adresi: Postbus 2751, Dergisinde yayınlanan yazıların sorumluluğu
3800GJ Amersfoort, Hollanda yazarlarına aittir. Yayınlanan yazı ve Ģiirler
E-posta: [email protected] sahibinden izin alınmadan kullanılamaz.
Internet sayfasi: https://karazambak.nl/ Reklam: Arka Kapak: 250 Euro, Arka Kapak Ġç:
Ederi: 6 Euro. Abonelik bedeli: 5 sayı 25 Euro. 150 Euro, Ön Kapak Ġç: 250 Euro.

2
Edebiyat Dergisi

Kara Zambak

Yıl 1-Sayı 2- Sonbahar 2016
İçindekiler

ALĠ ġERĠK Merhaba 4
ġÜKRÜ ERBAġ Selvinin Altında 5
ATĠLLA ĠPEK Hollanda Türk Göçmen Edebiyatı 6
JANA BERANOVÁ Yasak Sözcük 9
ERKAN ZENGĠN Türk - Alman Edebiyatına Tarihsel Bir BakıĢ 10
GÜLEREN KILINÇARSLAN Bir Adam 13
VOLKAN YAZICI Deli Cafer, Ġsmail, Tayfur ve ġaĢı 14
ATTĠLÂ ĠLHAN Cinayet Saati 15
KÂMĠL AYDEMĠR Tam Değil Hiçbir Ġnsan 16
ĠBRAHĠM EROĞLU Meyve ve Sebze ġiirleri 17
TUNCAY ÇĠNĠBULAK Ontluiken 18
BEKĠR KĠREġ Yunus Emre Ayral ġiirinde Toplumsal Değer 19
YUNUS EMRE AYRAL Aydemir Gürsoy'un Ayağı… 20
VELĠ BAYRAK ġiirler 21
MURAT IġIK De Turken Komen 22
VASKO POPA Oyunlar: BaĢtan Çıkartan 24
NĠSA LEYLA Bir Diyeceğim Var 25
CELAL ĠLHAN AteĢle Dans 26
HAYDAR & ĠBRAHĠM EROĞLU Hollandalı – Türk Fikraları 28
AZĠZ KEMÂL HIZIROĞLU Gölge 29
MAS PAPO Wintertijd 30
SABINE KARS Lappenman 31
RIZA ASLAN Diyâr-ı Bekir 32
MURAT TUNCEL Hollanda‟da Türk Edebiyatı 34
A. BAHADIR ÜGE Gölge Jileti 36
ġERMĠN KOCA Terkediyorum Diyorsun ya... 37
NĠHAT KEMAL ATEġ Avrupa‟da Türk Edebiyatı 38
ZEKĠ ġERDĠN Davut Yücel: Hayatın Arasında Gezen Bir Kamera 39
DAVUT YÜCEL Bana En Çok ġiir Yazan Karım Değil 39
ġÜKRÜ KARAKUġ Atila Kanbir´in Son ÇalıĢmalarɪ Üstüne … 40
ATĠLA KANBĠR ġiirler 41
MUZAFFER YANIK Ağlamak Ne Kadar da GüzelmiĢ Meğer 42
ÖRSAN GÜRKAN APLAK Ekleyiniz Günaydın Dın 43
SEVDA KURAN Ben Zaten Sadece “Bizi” Yazdım! 44
SEVDA KURAN ÇeĢit 45
FIRAT AYDIN Küçük Ġskender: “Marjinal ġair” 46
KÜÇÜK ĠSKENDER Afacan 47
HAYDAR EROĞLU ġiirler 48
FĠKRET YAZ Eylül'e Sor Neden 49
NURĠ AKALIN Sanat ve Edebiyatta: Ġzafiyet ... 50
KADĠR BÜYÜKKAYA Gelincik Yaprağına NakıĢ Edilen ġiirler 54
YÜKSEL ġAHĠN Gelincik 55
ÖZGE ORHAN Üç Onluk Eski Ġki Boncuk 56
ALĠ ġERĠK ġiirler / Gedichten 57

3
Merhaba

ALĠ ġERĠK

U nutamayacağımız bir yılın sonuna doğru b i z i m e d e b iyat, ilk baĢta topraktan elini çeken ve
.........yaklaĢıyoruz. Terör dünyaya ve Türkiye'ye makineye sarılan iĢçilerimizi anlattı, bıraktıkları
damgasını vuruyor, savaĢ ve yoksulluktan kaçan köyleri, karĢılaĢtıkları zorlukları, iki kültür arasındaki
mültecileri Ege ve Akdeniz de tekne tekne boğulu-- sıkıĢmıĢlığı, içlerinde taĢıdıkları umutları ve
yorlar. Türkiye'nin doğusundaki iç savaĢ nedeniyle yurtlarına olan özlemlerini anlattı.
Diyarbakır'ın Sur'u yerle bir ediliyor, baĢta HDP Bu sayıda göçmen edebiyatını iĢledik. Hollanda'daki
milletvekillerinin dokunulmazlıkları kaldırılıyor... edebiyatımızın ilk temsilcisi Papatya Nalbantoğlu
Derken baĢarılamayan bir askeri darbe giriĢimi ve 1976 yılında "Murat" adlı öykü kitabı ve Murtaza
ardından gelen sivil darbe. ġimdi Türk Ordusu Vural 1979 Terim ile Suladım Hollanda Lalelerini adlı
Suriye'de. Ülkenin iktisadi dinamiğinde yeni bir güç Ģiir kitabı. Ondan sonra Halil Gür 1984'de "Gekke
oluĢturuldu: Müslüman Burjuvazi. 15 Temmuz'da Mustafa" kitabıyla çıkıĢ yaptı ve E Du Perron
Amerika'nın yarattığı "Ilımlı Ġslam" modeli çöktü ve ödülünü kazandı. Hürrem Efe'nin "Köyden Ġndim
Irak, Libya, Mısır, Suriye'de iĢlemedi. Türkiye'de de Hollanda'ya" 1988 de yayımlandı. Derken yazar ve
iĢlemeyecek. Türk-Ġslam Sentez Ġdeolojisi kan kaybı Ģairlerin adları çoğaldı: Kazım Cumert, Kamil
yaĢıyor artık. Aydemir, Fehmi Eruçar, Yavuz Nufel, Muzaffer
BarıĢın kokusunu unuttuk. Koku Ģair için en önemli Yanık, Ahmet Sefa, Hüseyin ġahin, Mehmet Cetin,
araçlardan biri. Kaç Ģair gözlerini yumup burnuna Ġbrahim Eroğlu ve daha niceleri… Bu edebiyat
g elen kokuya odaklanarak Ģiirin iskeletini kurdu? kervanına bu yıl Agob Yıldız, Yüksel ġahin ve Ferda
Edebiyatta örnekleri çok. Elli küsür yıl önce yurt GüneĢ Aydın da katıldılar.
dıĢına gelen gurbetçi iĢçiler; hep memleketlerinin, Hollanda'ya iĢçi olarak gelen insanların edebiyata
yurtlarının, yemeklerinin, sevdiklerinin kokusundan baĢlaması bir baĢka sıkıntı yarattı, ürünlerinin adına
bahsederlerdi. Artık kimse vatan kokusunu ağzına ne denmeliydi? Yeni isimler doğdu edebiyatta
bile alamıyor. Çünkü kokuya korku girdi. O kokuya "Gastarbeiders Literatuur" Misafir ĠĢçiler Edebiyatı,
kan, acı, keder, gözyaĢları karıĢtı çünkü. Sonunda o "Migrantenliteratuur" Göçmen Edebiyatı, "Alloch-
koku diktatörlük kokusuna, o da diktatörlük toneliteratuur" Azınlıklar Edebiyatı, "Etnische
korkusuna dönüĢtü. BarıĢın kokusunu tekrar Literatuur" Etnik Edebiyat. "Multiculturele Litera-
yakalamazsak, edebiyatımızda da savaĢın mide tuur" Çok kültürlü Edebiyat, "Nieuwe literatuur" Yeni
bulandıran o iğrenç kokusu karıĢacak. Taa ki barıĢı Edebiyat gibi... Kısaca Hollanda‟da ve Avrupa‟da
savaĢtan sonra değil de savaĢtan önce kullanmasını yazılan edebiyatımız henüz hak ettiği yeri bulamadı,
öğrenene dek. demek yanlıĢ olmaz.
Edebiyat zor durumda, özgür edebiyat çok zor bir Artık yazar ve Ģairlerimiz Hollanda dıĢında da
durumda. Bağnaz düĢüncelerin, köhnemiĢ gele- adlarını duyurmaya baĢladı, Nuri Can, Murat Tuncel,
neklerin ve dogmatik kuralların kapısını zorlayan, Sadık Yemni, Haydar Eroğlu, gibi bir çırpıda adlarını
yeni ufuklar açan ve dayatmacılığa „hayır‟ demesini sayacağımız isimler var.
bilen bir edebiyat gittikçe kan kaybediyor. Öyle bir Ġki dilde yazan veya sırf Hollandaca yazan Ģairler ve
dönemdeyiz ki, kelimeyi ve sözü, yani edebiyatı kim yazarlar çoğalmakta. Kullandıkları dil iĢledikleri
daha iyi kullanıyorsa ülkenin ve dünyanın yönünü de temaları etkilemekte, edebiyata yeni bir kapı
o belirliyor. açmakta, anlattıkları konularda yeni renkleri bulmak
Edebiyat ve sanat bir halkın DNA'sıdır. ĠĢte onun için mümkün. Özkan Akyol, Sevtap Bagcılı, Ebru Umar,
YaĢar Kemal'ı okurken Çukurova insanıyla tanıĢırız. Nilgün Yerli. Murat IĢık, Ġbrahim Eroğlu, Ali ġerik,
Jose Saramago'nun 'Körlük' eserini okurken hayatta Tuncay Çinibulak bunlardan bazılarıdır.
kalma mücadelesini, Patrick Süskind 'in 'Koku'sunu 52 yıl önce Hollanda'ya geldiğimizde yazarımız,
okurken tutkuların sınırsızlığını, Hasan Hüseyin'i Ģairimiz yoktu, Ģimdi her yıl yeni isimler katılıyor
okurken köyden kentlere göçen halkın umuda aramıza.
yolculuğuyla ile karĢılaĢırız. Hollanda'da yazılan
4
Selvinin Altında

ŞÜKRÜ ERBAŞ
Sonsuzun Eşikleri

10.
Elma bahçelerini anımsa
Tahtalı Köprü’yü anımsa
Eteklerindeki karıncayı anımsa
Ağzın bütün çiçeklerin tomurcuk vakti
Söğütlerin öpüşünü anımsa
Göğüslerindeki teri anımsa
Gözlerinden gözlerime düşen
Güneş bahçelerini anımsa
Unutma ölürüm, unutma ölürsün
Ayva çiçeklerinin gökleri altında
Ağzına fısıldadığım sözleri anımsa...

Yalnızlığımın annesi
İnsan ölünce yalnız kendisi ölmüyor
Ne diyordu Metin Abi
Yani benim gözlerimin bunca yıl gördükleri
Benimle birlikte yok olup gidecekler, öyle mi?*

*Metin Altıok

t
a
y
i
b
e
d
e

k
a
b
m
a
Z

a
r
a
K
5
Hollanda Türk Göçmen Edebiyatı

ATĠLLA ĠPEK

K ara Zambak Dergisine 2016 yazı öncesi merhaba birçok diğer yazar, Ģair o dönemde yaĢanan siyasi
………derken gerilere dönüp Hollanda‟ya Türkiye‟den olayları, yaĢananları ve sonuçlarını iĢliyor eserlerinde.
gelenlerin göçmenlerin oluĢturduğu edebiyatın Ayrıca kendi toplumumuza ve Hollanda‟daki
bugünlere nasıl geldiğini kimlerin neler yazdığını, bu yaĢayıĢımıza bir özeleĢtiri Ahmet Sefa‟nın iĢlediği
iĢin ağır iĢçilerini bir hatırlamak istedik. konulardan.
Sıfır noktası: Ġlke Dergisi Aynı Ģekilde Avrupa‟da yeniden artan ırkçılık ve
60‟lı yılların baĢlarında Türklerin Hollanda‟ya yabancı düĢmanlığı da eserlere yansıyor. Haydar
göçünden sonra ilk çıkan dergi Ġlke Dergisi. Ġlke Eroğlu‟nun kısa ama çok güçlü bir Ģiirinde bunu
iĢçilerin sorunları, Hollanda‟daki yasaların iĢleyiĢi görebiliyoruz:
gibi konuların yanı sıra kültür, sanat ve edebiyatın da Almanya‟da evlerin / Yakıldığı günlerde / Böyle
yer aldığı bir dergiydi. Ġlke bu anlamda hem yazdı bir çocuk / Lahey‟de / Kapısına evlerinin /
entelektüellere bir alan açtı hem de düzenlediği Büyük harflerle: / „TÜRK OTURMUYOR / BU
EVDE!‟
yarıĢmalarla çok önemli isimleri (Hollanda) Türk

Edebiyatı‟na kazandırdı. Nükteli tarzıyla bir dönemin
Ġlke Dergisi 90‟lara kadar bir lokomotif görevi gördü
fotoğrafını çekip bize miras bırakan Hürrem Efe, yine
ve onlarca yazara pencere açtı. AraĢtırmacı yazar
hem Türkiye hem de Hollanda‟da birçok eseri
Fehmi Özgök bir söyleĢisinde Ģöyle diyor: 1990
yayımlanan Sadık Yemni‟nin ilk ayak izlerine Ġlke
yılında İlke dergisi‟ni çıkaranlardan Rahman
Dergisi‟nde rastlıyoruz.
Domaniç „birleşelim‟ diye Hollandalı Türk yazarları
O yıllarda verilen eserlere baktığımızda neredeyse
bir konferansa davet etti. 70 kişi yazarım diye
hepsinin göçün ilk yıllarında karĢılaĢılan zorluklar
ortaya çıktı (ekliyor: hamamda herkesin sesi
üzerine olduğunu görüyoruz. Bunların en iyi
güzeldir), Aralarında Papatya Nalbantoğlu, Hürrem
örneklerinden biri Hürrem Efe‟nin 1988‟da
Efe, Sadık Yemni gibi değerli insanların da
yayımladığı „Köyden Ġndim Hollanda‟ya‟ isimli hikâye
bulunduğu 90 kadar kişi bir araya geldik. Sonuçta
kitabıdır. „Birinci KuĢağın Böreği‟ isimli hikâyede
iyi bir inisiyatifti ama yine bazıları çıkıp „ben
„Sizin hiç alışageldiğiniz bir yiyeceğe, içeceğe uzun
Hemingway‟im, sizin aranızda işim yok‟ diye
süre özlem duyduğunuz oldu mu? İkinci kuşak
t gelmedi (ismi bende saklı). Bol bol demagoji ve
a bilmez. Belki inanmayanlar olacaktır ama, biz
politika yapıldı. Solculuk bir klikti, halktan kopukluk
y
i zeytine, bildiğimiz şu kara zeytine bile hasret kaldık‟ vardı. Asıl komünist bana diyorlardı ama ben kalkıp
b
diye baĢlar ve hayatında yufka açmamıĢ adamların
e cumayla ilgili yazılar yazınca bozuluyorlardı,
d börek yapma giriĢimini bize anlatır.
e güttükleri sol kültür dogmatikti. Sonuçta bu iyi
Fehmi Özgök ve Ali ġerik yine Ġlke‟de ilk eserlerini
k niyetli inisiyatif maalesef pek amacına ulaşamadı.‟
a
b yayımlamıĢ yazar ve Ģairlerden.
m (Oda Sanat, Ekim 2007)
a 12 Eylül Darbesi sonrasında oluĢan „yeni tür‟ göçten
Z Ġlke Dergisinin yanı sıra Sesimiz ve Hizmet dergileri
edebiyat da etkileniyor ve çeĢitleniyor. Ahmet Sefa ve
a de ilk yıllarda okurlarıyla tanıĢtı.
r
a
K Destek ve özendirme bütçeleri bitti

6
90‟ların sonuna kadar Hollanda‟da hem sanata ayrılan konular hikâye ve Ģiirlere konu oluyor. Nazan Bilen‟in
bütçeler daha yüklüydü hem de göçmenlere ve onların hikâyelerinde çoğu zaman yer ve zaman tahmininde
kültürlerine olan ilgi oldukça olumlu ve yüksek bulunmak dahi zordur. Aynı Ģey Ezgi Gürçay‟ın Ģiirleri
seviyedeydi. Türk yazarların yaĢadıkları zorlukları, için de geçerli.
günlük sorunlarını, kültür Ģokunu ve göç konulu Ahmet Yıldırım, derneğiyle düzenlediği Ģiir ve öykü
eserlerini Hollandaca da yayımlatmaları o yüzden hiç yarıĢmaları ve festivallerinin yanı sıra „Meddah‟ isimli
de zor değildi. Zira Türkçe yayımlayan ve çok kısıtlı ayda bir defa olmak üzere edebiyat söyleĢileri
okuyucu kitlesine ulaĢabilen birçok Ģair ve yazar için gerçekleĢtirdi. Bu arada Truvanın ortak faaliyetleri de
Hollandaca çeviriler yeni bir okuyucu kitlesi, heyecan oldu. Amsterdam Edebiyat Platformunu kuruluĢunda
ve motivasyon demekti. Hollanda kültürüne uzak ya da yer aldı. 2003 senesinde Amsterdam Vondelpark
ilginç gelen „kan davası‟, „akraba evlilikleri‟,‟görücü açıkhava tiyatrosunda „Turkseparade‟ isimli 3 günlük
usulü evlilikler‟, dil sorunları, aile içi sorunlar gibi bir kültürel program gerçekleĢtirildi. „Truva Sanatevi‟
konular Hollandalı yayınevlerine ilginç ve yeni projesi maalesef yarıda kaldı, 2014 senesinde Troya
geliyordu. Cafe isimli sanat evini kendi olanaklarıyla hayata
Türkiye ile kurulan kültür iliĢkileri, Fakir Baykurt gibi geçirdi ancak bürokrasi bu giriĢime kısa sürede son
çok önemli yazarların Hollanda‟ya ziyaretlerinde destek verdi.
olduğu yazarlar bu ivmeyle hem Türkçe hem de Utrecht‟te kurulan faaliyetlerini son yıllarda azalarak
Hollandaca birçok eser kazandırdılar Hollanda Göçmen sürdüren Umut Vakfı ise Türk Edebiyatı‟nı
Edebiyatına. Bu açıdan özellikle Fakir Baykurt‟un Hollanda‟da tanıtma ve yayma misyonunu üstlenerek
Hollanda‟da yaĢayan yazarlar arasındaki yeri özeldir ki yine Türk yazarlara bir süre dijital bir ortam sundu.
2008 yılında 3C Yayınevi öncülüğünde bir Fakir Zaman Hollanda‟da editörlük yapan Yusuf Alan
Baykurt‟u anma konferansı düzenlenmesi de bunu tarafından 2006 ve 2007 yıllarında yazarlık okulu
gösterir. seminerleri ve seminerler sonunda makale ve Ģiir
Ġki binlere gelindiğinde hem ekonomik gerileme ve yarıĢmaları düzenlendi. Genç yetenekler Yavuz Nufel,
dolayısıyla sanata ayrılan bütçelerin azalması hem de Sadık Yemni, Murat Tuncel gibi tecrübeli yazarlarla
Türk göçmen kültürüne azalan ilgi ve o zamana kadar iĢliklere katıldı ortak çalıĢmalar yaptı.
çıkmıĢ çeviri eserlerin ticari açıdan yayınevlerine çok Iki binlerde medyada artan çeĢitlilik edebiyatta iĢlenen
büyük paralar kazandırmamıĢ olması çeviri Türk temalara da yansıdı. Türkiye ile olan bağlar daha
Edebiyatı‟nı neredeyse bitirdi. Ancak hem güçlenirken konular da daha çok Türkiye gündemine
Hollandaca‟ya hakim ve giriĢken bir ikinci (hatta paralel akmaya baĢladı, siyasi gruplaĢma devam
üçüncü) kuĢağın gelmesi hem de Türklerin sayı olarak ederken göç konusu ilk yıllarında iĢlenen yokluk,
Hollanda‟da çoğalması ayrıca teknolojinin hayatımıza özlem, kaçak iĢçiler, iĢyeri ve yerleĢim yerlerinin
daha çok girmesi, yeni giriĢimlere, Hollanda‟daki sorunları yerine, uyum sorunları, aile birleĢmeleri ve
Türkçe basının çeĢitlenmesine ve yeni isimlere kapı kültürel çatıĢmaları iĢlemeye baĢladı.
açtı. Göç artık uzun zamandır tek tema değildi. Teknolojik
Önce magazin ve cemiyet haberleri ağırlıklı dergiler geliĢmelerle mesafelerin ortadan kalkması daha
çıktı (Ekin Dergisi bunların ilklerinden) sonra internet evrensel konuları ve akımları da getirdi. Bazı yazarlar
üzerinden yayın yapan Anafilya Dergisi Halit Umar Türkiye‟deki okur kitlesine yöneldiler. Sadık Yemni ve
tarafından hayata geçirildi. Anafilya 2001‟den 2010‟a Murat Tuncel gibi bazı yazarlar kendi tarzlarıyla
kadar aylık olmak üzere 109 dijital sayı çıkarttı ve Türkiye‟deki edebiyat da yerlerini aldılar.
Hollandalı (ve diğer ülkelerden) göçmen yazarlar için Halil Gür, Murat Tuncel, Ġbrahim Eroğlu gibi Ģair ve
okurlara ulaĢmada çok önemli bir araç oldu. yazarlar çocuklara ve gençlere yönelik eserler üretti ve
Yine Ahmet Yıldırım 1998‟te kurduğu Truva Vakfı ile eserlerinde Türkiye, doğu kültürü gibi konuları güncel
2001‟den itibaren geleneksel edebiyat ödülleri konularla harmanladılar. Gölcük Depremi sonrası Ģair
düzenledi. Jüri üyeliğini Sadık Yemni, Halil Gür, ve yazar Eroğlu kardeĢler (Ġbrahim ve Haydar Eroğlu) t
a
Sevtap Baycılı, ġaban Ol gibi „birinci kuĢak‟ yazarların fıkra kültürüne eğildiler ve Deprem Fıkraları‟yla y
i
üstlendiği ödüllerde Hollanda‟da yaĢayan yeni nesil baĢlayan, daha sonra diğer derleme fıkralardan oluĢan b
e
göçmen yazarlara ıĢık tutuldu. Nesan Erdoğan, Yusuf (Bahadın Fıkraları - yöresel, „Kara Saray‟daki Beyaz d
Aslan, Nazan Bilen, Mesut Balık, Atilla Ġpek, Ezgi Adam Fıkraları‟, „A‟dan Z‟ye One Minute Fıkraları‟ - e

k
Gürçay bu isimlerden bazıları. siyasi) eserler verdiler. a
b
Bu yarıĢmalarda gönderilen eserler sadece yeni 2007 yılında Sadık Yemni ve Atilla Ġpek‟in m
a
Z
dönemin getirdiği çok kültürlülük, kültür çatıĢmaları giriĢimleriyle ODA Sanat Dergisi (odasanat.org)

a
gibi yeni temaları iĢlemiyor daha evrensel daha aktüel r
a
K
7
yönelik yayın yapmaya çalıĢtı. Bu bağlamda Fehmi Lahey gibi Ģehirlerimizde Balad organizasyonları
Özgök, Hürrem Efe, Ġsmail Polat, Ġbrahim Eroğlu, çıkıyor hep karĢımıza. Tuncay Çinibulak, Haydar
Haydar Eroğlu, Ali ġerik, ġeyda Koç, Yusuf Alan, Eroğlu, Nazife ġimĢek - Akyüz, Kadir Büyükakkaya
Murat Tuncel, Kazım Cumert ve Mustafa Toga gibi gibi vakfın ağır iĢçileri Ģairlerimize ıĢık olup onların
Hollanda Türk Edebiyatı‟nın kilometre taĢlarıyla Ģair dostlarına ulaĢmalarına katkıda bulunuyorlar.
yapılan söyleĢiler ve onlarla ilgili yazılar dijital ortama Balad Vakfı Ferda GüneĢ Aydın, BektaĢ Tosun, Ali
miras kaldı. ODA Sanat ayrıca Mesut Balık, Nazan ġerik, Nadir Sayın, Sevda Kuran, Muzaffer Yanık,
Bilen, Ferda GüneĢ Aydın, Hasan Türksel, Ezgi Gürçay Serpil Arslan, Kerem Hikmet, Güleren Kılıçaslan,
gibi genç yeteneklerinde aralarında bulunduğu 30 ġermin Koca, Musa Öztürk gibi Ģairleri barındırıyor
civarında Hollanda‟da yaĢayan yazarın eserlerine çatısında ve çalıĢmalarına yılmadan devam etmekte ve
platform oldu. Bu dönemde ODA Sanat Dergisi Ġlke eserler vermekte. Ġnanıyoruz ki Kara Zambak‟ın eser
dergisinin 90‟lı yıllarda yaptığını yineledi ve deposu olacaklar.
„Hollanda Türkçe Yazarlar Platformu‟ adı Buraya kadar Hollanda‟da Türkçe edebiyattan ve
altında bir buluĢma organize etti. Bu buluĢmada kilometre taĢlarından bahsettik. Ancak Türklerin
konuĢmalar yapıldı (elbette her yazara kürsü fırsatı göçmen olarak geldiği diğer Avrupa ülkelerinde
düĢmedi) anılar tazelendi ama ne yazık ki ileriye olduğu gibi Hollanda‟da da ikinci üçüncü kuĢak
dönük somut adımlar atılamadı ve toplantı bir dostlar yazarlar Hollandaca yazdıkları eserlerini Hollanda
(!) buluĢmasından öteye gidemedi ki bu uzun yıllar edebiyatına kazandırmaya baĢladı.
Hollanda‟da yaĢayan Türkiye kökenli yazarların Nazmiye Oral ve Funda Müjde Hollandanın tanıdığı
durumunu özetler. ODA Sanat dergisi halen „online‟ ilk Türkiye kökenli yazarlardan. Her ikisi de tiyatro ve
olmasına rağmen 2010‟dan beri yeni bir yayın TV oyunculuğu ve köĢe yazarlığının yanı sıra edebi
yapmamakta. eserleriyle de kendilerini kanıtladılar. Yine Nilgün
Sadık Yemni, Murat Tuncel‟in baĢını çektiği daha çok Yerli bir dönem gazetesindeki köĢesinden yazdığı
bir mail grubu olarak iĢleyen Hollanda Türk makaleleriyle olsun romanlarıyla olsun sık sık
Yazarlar Derneği daha siyasi bir kuruluĢ olarak medyada boy gösterdi, Ģu an Türkiye‟ye yerleĢmiĢ diye
baĢka bir grup tarafından ve baĢka bir Ģekilde iĢlevine duyduk.
devam etmekte. Hülya Çelik ve ġenay Özdemir de yine az önce
Ekin Dergisinden sonra Hollanda‟da birçok Türkçe saydığımız diğer kadın yazarlar gibi on parmağında on
dergi yayımlanmaya baĢladı. Bir kısmı belli bir politik hüner olan tiplerden.
akımın uzantısı durumunda olan bu dergilerden Son bir-iki yıl da ise Özcan Akyol ve Murat IĢık
Platform, Kadın, Deniz, Ufuk, DoğuĢ son yıllarda Hollanda edebiyatına „en çok satanlardan‟ girdiler ve
yayında olanların bazıları. Platform Dergisi uzun sımsıkı yerleĢtiler. Özcan Akyol televizyonlarda sık sık
yıllar „Avrupa ġiir YarıĢması‟ düzenleyerek ve Ģiir boy göstermekte ve yazdığı iki roman ile hakkında çok
akĢamları düzenleyerek Hollanda Türk Göçmen iddialı methiyeler almakta. Murat IĢık‟ın 2012‟de
Edebiyatına katkıları oldu. çıkardığı buram buram anadolu kokan „Verloren
Akdeniz ġiir Festivali yine diğer „Akdenizli Grond‟ isimli romanı yine en çok satanlara girdi ve
Ülkelerin‟ Ģairleri gibi Türk Ģairlerin de Hollanda‟da „Kayıp Toprak‟ ismiyle Türkçeye de çevrildi. Bu iki
yeni okurlarla buluĢması açısından güzel bir yazarı ve onların arasına katılacak yeni yazarları ileriki
organizasyondu ve Murat Tuncel bu oluĢumun içinde yıllarda çok daha fazla duyacağız, okuyacağız gibi.
Türkiye‟den Kemal Özer, Özdemir Ġnce gibi güçlü Genel olarak geriye baktığımızda 50 senede 50 kadar
Ģairlerin katılımına aracı oldu. Türkiye kökenli yazarın Hollanda‟da gerek Türkçe
Bütün bunlar olurken Cem Duman tarafından Hol- gerekse Hollandaca eserler kazandırdığını görüyoruz.
landa Türkiye edebiyat köprüsünü güçlendiren bir Özellikle Hollanda‟daki Türklerin kitap okuma
yayınevi kuruldu: 3C Yayınevi. Bu küçük yayınevi alıĢkanlıkları olsun, onlara ulaĢmadaki zorluklar,
t birkaç yılda ondan fazla eseri Hollandacadan baĢlangıçta dergi ve yayınevlerinin azlığı, yine o
a
y Türkçeye ya da Türkçeden Hollandacaya kazandırdı. yıllarda Türkiye ile olan bağların zayıflığı, birçok yazar
ib Kara Zambak çıkmadan önceki yakın döneme ve Ģairin kendi imkanlarıyla kitaplarını bastırdıkları
e baktığımızda ise Balad ġiir Vakfı çıkıyor karĢımıza. göz önüne alındığında bu iĢin ne kadar zor olduğu
d
e GeçmiĢte Ġlke‟nin, Truva Derneğinin, ODA Sanat‟ın anlaĢılır ki o yüzden gelinen nokta küçümsenme-

ka Hollanda Türk Edebiyatı‟na kazandırdığı ivmeyi ve melidir.
b
m enerjiyi Ballad‟ta tekrar görüyoruz. Çok istekli çok Son yıllarda Balad Ģiir vakfı ve Kara Zambak‟ın
a
Z enerjik bir grubun 2-3 sene zarfında yaptığı oluĢturduğu yeni enerji umarız yazar ve Ģairlerimize

ar organizasyonlara baktığımızda Nijmegen, Amersfoort, yeni bir elektrik verir, yeni yeteneklere kapılar açar
a
K
8
Yasak Sözcük

JANA BERANOVÁ

Soruyorsun kendine: nasıl gittiler, ne düĢündüler
o sonsuz ölüm yürüyüĢüne
bacakları nasıl taĢıdı yorgun ayaklarını

Soruyorsun kendine: nasıl düĢtüler, o tozlu yolda
o açlık yolunda, o boğucu kızgın yolda
nasıl kalktılar, nasıl kalkmadılar
uçuruma sürülen bizonlar gibi
nasıl öldüler?

Oğullarıyla, kızlarıyla konuĢuyorsun
inkâr edilen Ģeyden nasıl kurtuldular?
dudaklarını yakan sözcüğü iĢaret ediyorsun

Artık olmayan eve özlem duyuyorsun
kapının önünde büyükbaban ve büyükannen, âĢıklar birbirlerine
bir mucize sayesinde saklanan o fotoğrafı basıyorsun bağrına
bir kez daha yasak sözcüğü iĢaret ediyorsun

Irmağın suyu söylüyor o Ģarkıyı
kara sürülen toprak söylüyor o Ģarkıyı
kardeĢin söylüyor onu, biliyorsun
kimse kaçamaz vicdanlardan

Kitabı yeniden okuyorsun:
THE TRUTH WILL SET US FREE(*)

(*) Geroge Yeryian

Hollandaca‟ dan çeviren: Ġbrahim Eroğlu

t
a
y
i
b
e
d
e

k
a
b
m
a
Z

a
r
a
K
9
Türk - Alman Edebiyatına Tarihsel Bir Bakış (*)

ERKAN ZENGĠN

Ġ lk iĢçiler Düselldorf Havaalanı‟na indiğinden bu olarak yasaların değiĢmesiyle hem göçmen yazarların
…..yana 56 yıl geçti ve bu süreçte hem Alman toplumu hem de Alman edebiyat bilimcilerinin birbirlerinin
hem de göçmen iĢçiler birbirlerinden büyük oranda algılayıĢında meydana gelen değiĢimle birlikte bu
etkilendi. Bu durumu Ġsviçreli yazar Max Frisch‟ın tanımlamalar “Kültür- aĢırı Edebiyat” (Transkulturelle
ünlü sözü “Biz iĢçi çağırdık, insanlar geldi” en iyi Literatur) kavramına yönelik bir geliĢme süreci
Ģekilde ve tüm gerçekliğiyle özetlemektedir. Gelen bu göstermiĢtir.
insanlar, oraya sadece çalıĢma amacıyla gitmemiĢler,
aynı zamanda kendi kültürlerini de beraberlerinde Ġlk KuĢak ve Konuk ĠĢçi Edebiyatı 1970 – 1980
getirmiĢlerdir. Benzer bir biçimde Aras Ören, “Biz 1960‟lı yılların ortasından itibaren Türkler,
bavulumuzda dilimizi getirdik. Küçük hediye olarak Almanya‟da, günlük yaĢamda ve iĢ yerinde edindikleri
kültürümüzü ve sanatımızı da ve bunlarla bu toplumu olumsuz tecrübeleri ve buna bağlı olarak oluĢan
biraz değiĢtirmek istiyoruz” der. “kültür Ģokunu” dile getirme ihtiyacı duymuĢlardır.
Söz konusu göç süreci olumlu sonuçlar doğurduğu gibi Fakat Almancayı iyi bilmemeleri, bunların büyük
olumsuz sonuçlar da doğurmuĢtur; baĢlangıçta her iki oranda kendi kabuğuna çekilip sadece kendi
toplumda büyük sorunlar yaĢanmıĢtır. Göçmen ve aralarında kalmalarına ve yalnızca Türkçe
azınlık grubu olarak Türkler, Almanya‟da yeni bir konuĢmalarına neden olmuĢtur. Türklerin diğer bir
kültürle karĢılaĢtılar. Göç ettiği ülkenin kurallarını kısmıysa, edebî eserler aracılığıyla yaĢadıkları
bilmemeleri, alıĢtıkları yaĢam tarzının dıĢında bir sorunları dile getirme ihtiyacı duymuĢtur. Bu grupta
yaĢam tarzına uyum sağlamak zorunda olmaları ve bulunan göçmen yazarlar, Almanya‟daki “Türk
bunun sonucunda göç ettikleri yeni topluma uyum Göçmen Edebiyatı”nın ilk eserlerini vermiĢtir. Bu
gösterememeleri gibi farklı sorunlarla karĢılaĢtılar. dönemde daha çok Ģiir ve kısa hikâyelerle Almanlara
Bütün bu sorunlar Türklerde bir “kültür Ģoku” seslerini duyurmaya ve kültürler arası bir iletiĢim
yaratmıĢtır. Bu sorunların en önemlisini dil engeli kurmaya çalıĢmıĢlardır. Genelde eserlerinde eleĢtirel
oluĢturdu. BaĢlangıçta bir arada yaĢamak zorunda ve hicivli bir anlatım sergilemiĢlerdir. ĠĢledikleri
kalan iki toplum öncelikli olarak el iĢaretleriyle konular göçmenlerle bir araya gelme, geleceklerini
anlaĢmaya çalıĢıyordu. Dil sorunu ikinci kuĢak kendi ülkelerinde geçirme ve daha rahat bir yaĢam
Türklerin yetiĢmesiyle birlikte çözüldü, hatta Türk sürme istekleridir. Bu tür eserler, Türklerin
kökenli yazarlar zamanla Almanca eserler vermeye yaĢadıkları olumsuzlukları diğer ülkelerden gelen
baĢladılar. Bu bağlamda Max Frisch‟in yukarıda göçmen iĢçilerle paylaĢmanın bir yolu olmuĢtur. Bu
belirtilen cümlesi, aynı zamanda günümüze kadar yazarlar, genelde eserlerinde edebî bir dille yazma
t gelen, geliĢen ve değiĢen, zamanla Alman edebiyatının endiĢesi taĢımamıĢlar, sadece kendilerini ifade etmeye
a
y bir parçası olan, uzun bir süreçten sonra genel olarak çalıĢmıĢlardır.
ib “Kültür-aĢırı Edebiyat” diye adlandırılan edebiyatın 1962 – 1966 yıllarında Heidelberg‟de çalıĢan Bekir
e oluĢumunu da kapsayan genel bir kültürel Yıldız‟ın Ġstanbul‟da yayımladığı Alman Ekmeği (Das
d
e tanımlamadır. Deutsche Brot, 1975) kitabı yazarın Almanya ile ilgili

ka Nitekim Almanlar, “geçici konuk iĢçi” veya “misafir olumsuz izlenimlerini dile getirmektedir. Bu dönemin
b
m iĢçi” olarak gördükleri göçmen iĢ gücünün edebî diğer isimlerinden birisi Fetih SavaĢçı‟dır. Bu iki
a
Z eserlerini baĢlangıçta “Konuk ĠĢçi Edebiyatı” adı yazarla birlikte Fakir Baykurt‟un da eserleri genelde

ar altında değerlendirmiĢlerdir. Bir taraftan yeni göçmen Almancaya çevrilmiĢtir. Yüksel Pazarkaya o dönemin
a
K iĢçilerin artık Almanya‟ya alınmaması ve buna bağlı yazarlarını ve eserlerini iĢledikleri konu ve biçem
10