kara deniz bölgesinde elma çeşitlerinin karale PDF
Preview kara deniz bölgesinde elma çeşitlerinin karale
BİTKİ KORUMA BÜLTENİ 1965, 5(1): 25-39 KARA DENİZ BÖLGESİNDE ELMA ÇEŞİTLERİNİN KARALE- KE, MEMELİPAS VE KÜLLEME'YE KARSI YAKALANMA DE RECELERİ VE KÜLLEME MÜCADELESİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Kemal ALAY1 n t R t s Bölgemizde Amasya, Kastamonu, Tokat, Samsun ve Zonguldak illerinde iktisadi önemi haiz olan elma çeşitlerinde Karaleke, Külleme ve Memelipas hastalıkları ciddi kayıplara sebep olmaktadır. Hastalık amillerinden Venturia inaequalis ve G y m n o s- por amgiıuımı jun^tpierinuını'un biyolojileri ve mücadele metodları üzerinde araştırmalar 1353 - 1960 yılları arasında Kastamonu'da tamamlan dı. [Bundan sonra da yapılan mücadele denemeleri ve tatbikatından başarılı neticeler alınarak pratiğe intikal ettirildi. Bu meyanda bölgemizde değişik iklim karakterinin hüküm sürdüğü yerlerde mukavim çeşitlerin tespitine mücadelenin yönetimi ve iktisadi ol ması gerekçesile konunun daha detaylı bir şekilde etüdü gerektiğinden 1961 yılından itibaren iktisada önemi haiz elma çeşitlerinin Karaleke, Külleme ve Memelipas hastalıklarına karşı yakalanma dereceleri üzerinde çalışma lar yapıldı ve ayrıca Elma Küllemesine karşı mücadele metodlarının tesbiti üzerindeki araştırmalara 1964 yılı Ekimine kadar devam edildi. LİTERATÜR ÖZETİ Arnauıd (1931), Karaleke hastalığına karşı bir çak araştırıcının tes- bit ettiği mukavim ve hassas elma çeşitlerinin adlarını ve derecelerim kay detmektedir. Türfcoğlu (1966), Ereğli bölgesinde iktisadi önemi (haiz olan elma çeşitlerinden V e n t u r ia i n a e q u a l i s 'e karşı Amasya çeşidinin mu kavim; şafran( pomajm, Gönen çeşitlerinin orta derecede mukavim; Dalda- toir, Küllü, Tavşanibaşı, İmam çeşitlerinin çok hassas; Ekşiburç, Tatluburç, Danaburnu, Hüsnüyusuf çeşitlerinin de orta derecede hassas oldukları tes- bit edilmiştir. Bunlar arasında (gösterdikleri mukavemetten dolayı Amasya, Safran, Pomajm, Pomajm, Gönen çeşitlerinde Karaleke'ye ikarşı ilâçlı bir mücadeleye lüzum olmadığı neticesine varmıştır. Mulder (11949), M. Cıoronaria, M. glaucescens, M. ioensis, M. yunziıa.ııe.nsis var.. Veitchii m. f lo rdibunda, M. ar- noldilna, M. scheideckeri, M. atrosanıguiııea, M. zu mi var. C o l o c a r p a, M. sargenti, M. fosça-, M. torin- Samsun Ziraî Mücadele Enstitüsü ..Meyvç ye. Bağ Hastalıklar; Laboratuyan. Şefi. 25: goides elma çeşitlerinin Karaleke hastalığına .karşı mukavim olduğunu kaydediyor. iSchimidt (1937), Landsbenger pippin elma çeşidinin yapraklarına konidi enfekte etmiş ve Karaleke'ye tamamen immun olduğunu ortaya koy muştur. Cunningham (1933), Po do sp.ha.ere 1 eucoıtrieih a tarafından meydana gelen zararlar "bölgelere ve elma çeşitlerine göre değişir demekte dir. Heald (1933), hiç bir elma çeşidinin Külleme'ye karşı immun olma dığını iddia etmekte ve çeşitleri hassasiyet derecelerine göre iki gurupta toplamaktadır. 1 — Hassas çeşitler: Black Ben Davis, Esopus, Fameus (.Snow), Grimes golden, Gravenstein, Jonathan, Missouri, Smiths cider, Stayman, Yellow Belflower, Yellow Newton. 2 — Mukavim çeşitler : Langford, Red Astrachan, RJhode Island Greening, wthite permam, Red permain, Winesap. Woodward (1949), Coxs oranıge pippin, Bismark, Lane's prince .albert, Jonathan elma çeşitlerinin P o d o s p h a e r a 1 e u c o t r i e h a 'ya karşı çok hassas olduklarını kaydetmektedir. Heald C1933), Giddings ve Beng (1915) de elma çeşitlerinin Memeli pas'a karşı gösterdiği 'hassasiyet derecelerinin muhtelif mıntakalarda değiş tiğini aşağıdaki şekilde izaıh. etmektedir. Ben Davis elma çeşidi Virginia ve Iowa'da hassas bir çeşit olduğu halde, batı Virginia'da da orta derecede hassas ve NeJbraska, Rhode Island ve Delavvare de mukavim çeşit olarak tesfbit edilmiştir. MATERYAL VE METOD Bölgemiz illerinde mevcut elma çeşitlerinin Karaleke, Memelipas ve Külleme'ye karşı gösterdikleri hassasiyet derecelerini tesbit edebilmek için çahşmalanmıza esas olarak : Kastamonu'da: Ekşdferik, Kabamisket, Amasya, Fırmüstü, Hürye- mez„ Starking, Göbek, Kelek, Ekşi kızıl. Zonguldak'ta : Amasya, Hüryemez, Yerlikırmızı ve Golden delicious, Stanking. -Samsun'da : Amasya, Cilavut, Kavak, Tavşanibaşı, Bafrakırmızısı, Ferik, Gürcü, Hüryemez, Starking, Canada renette., Golden delicious ve öt ayman red. Amasya'da : Amasya, Yazelması, Kalbakelması, Kararni&ket, Star- kinıg, Sinop, Gelinelması, Burnubüyük. Tokat'da : Stark delicious, Ferik, Tokat, Rom.e Beauty,. Calvüle-ruz- dotan, Belfiyorejolla, Göbek; Gürcü, Mayıs, ' Goldendelicious, Belflorjon, Narel, Kozçukuru, Gümüşhane, Köribekrrıgüz, Gelin, Çânada reinette, Star- ıking, Stark-Star, Amasya, Permandore,. Ohampion, Calville rezans, Calville riy, Stayman red, Ankara, Renette de cux, CaMlle bloue ve Belfleur rouıge elma çeşitleri atadı-. , Küllemetye karşı ilaç de/ıemeleri en hassas çeşitlerden biri olan Stay man red elması üzerinde yapıldı. Kullanılan preparatların adı, dozları ve aktif madde miktarları cedvel 1 de gösterilmiştir,,, 26; CETVEL 1 Denemeye al man preparatlar Preparatm adı Kullanıma Aktif madde miktarı Dozu Dithane Z-78 % 0.3 % 65 Zineb (Zinc-ethylene ibiş dithiocarbamate) Kumulus % 0.4 % 80 Kükürt Cupravit Ob-21 % 0.4 % 50 Bakıroksiklörür Karathane L. C. % 0.12 % 37 Dinitro phenil crotonate, % 11 diğer Nitrophenol ve % 52 dolgu maddesi İlâç 'denemelerinde üç tekerrürlü tesadüf blokları metodu uygulandı ve her parsel de 3 er ağaçtan ibaretti. İlaçlamalarda spartan marka motorlu pülverizatör kullanıldı. Elma Küllemesi'ne karşı ağaçların fenolojik durumu esas alınarak ha zırlanan ilaçlama programı tatbik edildi. Birinci program: 1. İlaçlama: Tomurcuklar patlamağa başladığı anda. 2. İlaçlama: Kırmızı çiçek tomurcuğu devresinde. 3. İlaçlama: Petal yaprakların tahminen % 7030 i dökülünce. 4. cü ve müteakip ilaçlamalar: Petal dökümü ilaçlamasından sonra ve ilâçların tesir müddetleri de dikkate alınarak sürgün uçlarının büyümeye devam ettiği ve yeni enfeksiyonların meydana gelebildiği Temmuz'un ilk haftasına kadar devam edildi. İkinci program: 1. İlçlama: Kırmızı çiçek tomurcuğu devresinde. 2. İlaçlama: Petal yaprakların tahminen % 70-80 i dökülünce. 3. cü ve müteakip ilaçlamalar: Petal dökümü ilaçlamasından sonra ve ilâçların tesir müddetleri de dikkate alınarak, sürgün uçlarının büyümeye devam ettiği ve yeni enfeksiyonların meydana gelebildiği Temmuz'un ilk haftasına kadar devam edildi. KIYUVEETLENDİBME (Bölgemizde iktisadi önemi haiz ve ekoloji 'bakımından değişik özellik ler ıgösteren yerlerdeki elma çeşitlerinin Karaleke, Külleme ve Memelipas'a karşı gösterdikleri hassasiyet derecelerinin tesbiti ve mukavim görünen çeşitlerin mukavemet derecelerinin araştırılmasında; derlemelerimize esas olan hastalık indeksleri mevcut elma bahçelerinin asgari % 50 sinde ve her bahçeden de .genellikle .2050 yaş arasındaki elma ağaçlarının % 70 i tetkike tabi tutulduktan sonra elde edilmiştir. Sayımlar ise her ağacın 4 yönünden alt orta ve. üst taraflarından olmak üzere gelişi'güzel toplanan f 200 yaprak ve 100 meyveda ayrıca Külleme sayımları'ise. 100 er adet sene- 23 lik sürgünler üzerinde yapılmış ve aşağıdaki hastalıkları derecelendirme tablosuna göre not verilerek elde edilen rakamlar müteakiben indeks ve Abbott formüllerile kıymetlendirilmiştir. HASTALIKLARI DEREOELENDIRME (Karaleke ve Memelipas hastalıkları için: 0 Numara : Hiç leke yok 1 » : 5 milimetreden küçük ve 5 adede kadar lekeler. 2 » : 5 Milimetreden büyük ve 5 adede kadar lekeler veya 5 mi limetreden küçük ve 5 adetten fazla lekeler. 3 » : 5 Milimetreden büyük ve 5 adetten fazla lekeler. 4 » : Yaprağın veya meyvenin yarısından fazlası lekelerle kaplı ise, Külleme hastalığı için: Yapraklarda: 0 Numara : Hiç leke yok 1 » : Yaprak 1/4 üne kadar lekelerle kaplanmış ise, 2 » : Yaprak 2/4 üne kadar lekelerle kaplanmış 3 » : Yaprak 3/4 üne kadar lekelerle kaplanmış 4 » : Yaprağın 3/4 ünden fazlası lekelerle kaplanmış ise, Sürgünlerde: 0 Numara : Sürgünler üzerinde hiç leke yok 1 » : Sürgünün 1/4 ü lekelerle kaplanmış ise 2 » : Sürgünün 2/4 ü lekelerle kaplanmış ise 3 » : Sürgünün 3/4 ü lekelerle kaplanmış ise 4 » : Sürgünün 3/4 ünden fazlasının leke ile kaplanmış olması veyahut sürgün ucunda ölüm belirtileri görülmesi. Aşağıda gösterilen indeks formülündeki rakamlar, hastalıklara verilen fena not derecesini, harfler ise tetkik edilen materyal (Yaprak, meyve, sür gün giîbi) sayışım ifade etmektedir. Fena not yekûnu A. 0+b. 1+c. 2+d. 3+e.4 Hastalık indeksi = = Sayılan materyal sayısı a+ıb+c+d+e Bu araştırmalar sonunda mukavim görülen elma çeşitlerinin derecelen* dirilmesinde aşağıdaki tablo kullanıldı. Hastalık indeksi Mukavim 0.00 — 0J01 Orta derecede mukavim 0.09 — 016 Az mukavim 0.25 — ®M 28? Çeşitler tablodaki hastalık indeksine göre derecelmdirilnaiştir. Bu de recelendirme mukavim çeşitler M., orta derecede mukavim çeşitler O., az mukavim çeşitler A ve hassas çeşitler H harfi ile .gösterilmiştir. Elma çeşitlerinin Külleme, Karaleke ve Memelipas'a karşı gösterdik leri hassasiyet dereceleri üzerinde muhtelif yıllarda yapılan araştırmaların değerlendirilmesinde her hangi îtair yıl da hassasiyet gösteren çeşit o bölge için hassas olarak kabul edilmiştir. MU-KAVIESMET ÇALIŞMALARI Karadeniz bölgesinde elma çeşitlerinin Karaleke, Külleme ve Memeli- pas hastalıklarına yakalanma durumu ve mukavim görünen çeşitlerin mu kavemet derecelerinin teslbiti üzerindeki çalışmalara 1061 den 1964 yılma kadar devam edildi. Elde edilen neticelere göre bir bölge için mukavim olarak tesbit edilen bir çeşidin diğer bir bölge için hassas olabildiği görüldü. Bu durum dikka te alınarak bölgemizde iktisadi önem taşıyan elma çeşitlerinin yukarda adı geçen hastalıklara yakalanma durumu tesbit edilmiştir. A — Külleme 1961 - 1964 yıllarında Samsun ve Tokat'da iktisadi önemi haiz elma çeşitlerinin Külleme (P o d o-sph a e r a le u c o t r i c\h a) ye karşı yaka lanma dereceleri cetvel 2 de gösterilmiştir. CETVEL 2 Samsun ve Tokatîda elma çeşitlerinin Külleme'ye karşı yakalanma dereceleri Elma çeşitleri Tokat'da Samsun'da 1962 1863 1964 1061 1962 1963 1964 Amasya A A A M M M M Canada reinette O O O A A O M Starking A A O O O A A Sıtayman red H H H H H H H Golden delicious A A A H H H H Cilavut —• — — M M M M Kavak — — — M •M M M Tavşanlbaşı — — — M M M M Bafrakırmızısı — — — M M M M Hüryemez — — — M M M O Kozçukuru O O M — — — — Champion O M M — — — — Calville rezans O M M — — — — CaMlle riy o O O — — — — Göîbekelma M M M — — — — Mayıs elması M M O — — — — Narel A M M — — — — 29 Gürcü M M M — — — — Calville ruadotan A A A — — — — Belfiyorejolla M M M — — — — Permandore A A A — — — — Tokat misketi M M M — — — — Gelinelma O O A — — — — Ankara O O A — — — — Ferik M M M — — — — Rome Beauty H H H — — — — Belflorjon H H H — — — — Gümüşhane O O H — — — — Körfoekir - güz H H H — — — — Stark delicious H H H — — — — Stark star H H H — — — — Reüıette de oux H H H — — — — Calville bloue H H H — — — — Belfleur rouge H H H — — — — 3 — Memelipas 1961 - 19&4 yıllarında Amasya, Kastamonu ve Zonguldak illerinde ikti sadi önemi haiz elma çeşitlerinin Memelipas'a (G y m n o s p o r a- n jg i u m juniper in um) yakalanma dereceleri cetvel: 3 de gösterilmiştir. CETVEL 3 Elma çeşitlerinin muhtelif yıHarda Memelipas'a yakalanma dereceleri Elma çeşitleri Amasya'da Kastamonu'da Zonguldak'ta 1961 1962 1963 1964 1961 1962 1963 1964 1961 1962 1963 1964 Amasyı 0 0 0 0 H H H H H H H H Hüryemez — — — - H A H H H O H H Starking M M M H A H H O M A AA Golden delicious AA M 0 0 Yerli kırmızı M 0 0 0 Gelin elması M M M M Ekşi ferik — — — — H A A H — - — — Yazelması AA AA M Kabakelması AA AA M Sinopelmasj AA AA M Karamİsket AA AA M M Burnubüyük M M M A/ı Fırınüstü — — — A 0 A H — — — Kelek — — — A 0 H H — — — — Göbek — — — H A A H — — — — Kabam isket — — — H A H H — — — — 30 C — Karaleke 19=51 - 1964 yıllarında Tokat, Kastamonu, Zonguldak, Amasya ve Sam sun illerinde iktisadi önemi haiz elma çeşitlerinin Karaleke (Venturia inaequalîs) ye yakalanma dereceleri cetvel 4 de gösterilmiştir. CETVEL 4 Elma çeşitlerinin muhtelif yi Harda Karaleke'ye yakalanma dereceleri Tokat'da Kastamonu'da Zonguldak'ta Amasya'da Samsun'da EEllmmaa ççeeşşiittlleerrii 1962 1963 11996644 1961 1962 1963 1964 1961 1962 1963 1964 1961 1962 1963 1964 1961 1962 1963 1964 Amasya H H H H H H H H H H H H H H H H H H H Canada reînette M M M — — — — — — — M M M M Starkİng 0 0 A A A A A 0 0 0 A 0 0 0 A O A A H Stayman red M M 0 — — — _ — — — — — M M M 0 Golden delicious M M M — — — M M M M - . — — — 0 O 0 A Hüryemez — 0 — M M M M 0 0 0 — — — Göbek M v. 0 H H H H — — — — — — ,— — .— — Stark star M M M — — — — — — — — ,— — Permandore M M M — — — — — — — — .— — — — Champion M M M — — — — — — — — — — — — — — Kalvilrezans M M M — — — — — — — — — —. — —. Kalvil-riy M M M — — — — — — — — — — Ankara M M M — — — — — — — — — . — — — — Renette de cux M M M — — — — — — — — — — .— — .— Calvilbloue M M M — — — — — — — — — — — — — — Kabamisket M M 0 H H H H — — — —- — — — — — — — — Ekşiferik — — — A A A H — — — — — — — — — -- — — Gürcü M 0 — — — — — — — — — — — — — — Tokat'da Kastamonu'da Zongu İdak'ta Amasya'da Samsun'da EEllrrhhaa ççeeşşiittlleerrii 1962 1963 1964 1961 1962 1963 1964 1961 1962 1963 1964 1961 1962 1963 1964 1961 1962 1963 1964 Ekşlkızıl H H H H _ Körbekîr-güz M M 0 — — — — — — — — — .— .— — Fırınüstü — — H H H H Golden delicious 0 0 A — — — — — — — — — — — — — — .— .— Belflorjon M M A — — — — — — — — — — — — — — — Macar M M A — — — — .— — — — — — — — — — — — Gümüşhane A A A — — — — — — — — — — — — — — — Gürcü O 0 A — — — — — — — — — — — — — — — Belfiyorejolla M Wı M — — — — — .— — — — — — — Tokat H A H — — — — — — — — — — .— — Rome Beauty M M H — — — — — — — — — — — — .— — — — Kelek M M H H H H H — — — — — — — — — — — Calville Ruzdotan M M H — — — — — — — — — — — — .— — — Yerlîkırmızı .— — — — — — — H H H H Mayıselması H H H — — — — — — — — — — — — — Kozçukuru H H H — — — — — — — — — — — Stark delicious A 0 H -- — — — .— — — — .— — — — — — Gelin elması H H H — — — — M O 0 0 — — — Ferİkelması M 0 H — — — — — — — — — — — — — Cîlavut — — — — — — — — — — — — — — H H H H Kavak — — — — — — — — — — — — — — A A A A Tavşanbaşı .— — — — — — — — — — 0 0 0 H Bafrakırmızısı — — — — — — — — — — — — — — O O H _ Karamİsket — — — — — — — — — H H H H — — — Sînopelması A O A A — — Kabakelması f A A A A — — — Yazelması ' j\j M M /V' M — — Burnubüyük H H H H — — — — MÜCAIMBLK A — Külleme'ye karşı ilâç denemeleri: Eîmalardaki Küllame -hastalığının biyolojisi üzerinde bir araştırmamız olmadığından adı geçen hastalık âmiline karşı literatür malûmatına göre ağaçların fenolojik durumları, esas alınarak, hazırlanan ilaçlama program ları tatbik edilmiştir. Bu programlar metod kısmında izah edildiği şekilde yapılmıştır. Hazırlanan programlara göre yapılan 7 ilaçlamadan alman ne ticeler cetvel 5-6 da gösterilmiştir. CETVEL 5 1963 yılında Samsun'da I. cî programa göre yapılan ilaçlamaların tatbikat neticesi Yapraklarda Sürgünlerıde Denemeye Kullanma Ortalama Ortalama alman dozu hastalık Tesir % hastalık Tesir % preparatlar indeksi indeksi Karathane L.C. % 0.06 1.09 68.3 1:04 64.8 Karathane L.C. % 0.12 0.88 78.3 0.8'5 71.8 % 0.06 Dithane Z-78 °/o 0.25 1.88 45.3 1.71 42.2 Cupravit % 0.4 1.70 50.5 1.39 53.0 Kumulus u/o 0.4 1.63 52.6 1,33 55X) KONTROL 3.44 2.96 CETVEL 6 1963 yılında Samsun'da 2. ci programa göre yapılan İlaçlamaların tatbikat neticesi Yapraklarda Sürgünlerde Denemeye KKuullllaannmmaa Ortalama Ortalama alınan ddoozzuu hastalık Tesir % hastalık Tesir % preparatlar. indeksi indeksi Karathane L.C. % 0.06 1.34 49.8 1.20 51.0 % 0.12 Karathane L.C. 0.81 69.6 0.77 68.0 % 0.06 Dithane Z~7S : % 0.25 1.76 28.1 1.76 28.1 Cupravit o/o 0.4 1.69 37.0 1.78 27.3 Kumulus % 0.4 1.51 43.4 1.39 43.2 — — KONTROL 2.67 2.45 — Yukarıdaki cetvellerin tetkikinden de anlaşılacağı üzere .birinci prog rama göre; Karathane L.C. île. yapılan Külleme mücadelesinden 2. ci prog rama nazaran daha iyi neticeler alınmıştır. Bu duruma göre Külleme mü cadelesinde i;ik ilaçlamaya,; Karathane L.C. nin °/o 0.12 dozu ile başlamalı ve diğer altı ilaçlama % 0,06 dozu ile yapılmalıdır. Netice ve kanaat: • A •— Mukavemet çalışmaları : Karadeniz bölgesinde yetiştirilen iktisâdi önemi haiz elma çeşitlerinin Külleme, Karaleke ve Memelipas hastalıklarına karşı gösterdikleri hassasi yet derecelerinin mutlak olarak rutubete ve yağışa bağlı olduğu görülmüş tür. 1961 den 1964 e kadar yapılan araştırmalarda elma çeşitlerinin adı ge-; çen hastalıklara karş| ortalama olarak mukavemet dereceleri cetvel.. 7, 8, &. da gösterilmiştir. -r CETVEL 7 1961 — 1964 yıllarında yapılan çalışmalara göre bölgemiz illerinde iktisadi önemi haiz elma çekitlerinîn Karaleke (Venturia i n a e q u a il i s)ye karşı yakalanma dereceleri 1 Samsun* Amasya' Kastamo Zongul- Elma çeşitleri Tokat'da da ela nu'da dak'da Amasya H H H H K Hüryemez O — — O O Starking H A A A A Golden delicious O A — M Canada reinette M — M •— — Stayman red O O — Yerli kırmıza — H Göibek elma — O H — Champion — M — — — CaMlle rezans — — M —- — Calville riy — — M •— Burnubüyük — H — — — Permandare — — M — — — Nar el — — M Kalbamisket — — — H — Belflorjon — — A — — Kalbak elması —• A — — — Gelin elması — O H Yaz elması — M — — — Belfiyorejolla — — M — — Ankara — — M — — — — Ekşiferik — H — — Gürcü O — — Tokat -misiketi — — H — — — — — Calville ruzdotan — H — Rome Beauty — H — — — Kelek — — — H — Fırmüstü — — H — — Gümüşane — — A — — Karamİsket H — — —• — Sinop elması A — — — Stark deliciaus — — H — Reinette. ,deeux — — H —- — — Stank star — H — — Körbekir - Güz — O — CaMltoloue — — H — — Belfleur rouge — H — Ferik • — H — — Koz çukuru H — — Bafra kırmızası H — — — Tavşanibaşı H — — Kayak A — — — — Cilavut . H — —r
Description:The list of books you might like
