Table Of Content

Andrzej J. Moras Kant a neokantyzm badeński i marburski Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2005 Kant a neokantyzm badeński i marburski PRACE NAUKOWE UNIWERSYTETU ŚLĄSKIEGO W KATOWICACH NR 2334 Andrzej J. Noras Kant a neokantyzm badeński i marburski Wydanie drugie poprawione Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2005 Redaktor serii: Filozofia Józef Bańka Recenzent wydania pierwszego Karol Bal Spis treści Przedmowa do wydania drugiego.................................................................. 7 W stęp................................................................................................................ 9 Część I Problem metafizyki w filozofii Kanta i neokantyzmu Rozdział pierwszy Co to jest metafizyka?.................................................................................... 17 Rozdział drugi Rozumienie metafizyki w nurcie filozofii Kantowskiej i neokantowskiej . . 28 Metafizyka w ujęciu K anta....................................................................................................37 Metafizyka a ontologia w filozofii K an ta .................................................................44 Wokół Kantowskiej rzeczy samej w so b ie.................................................................49 Problem metafizyki w ujęciu Martina Heideggera...........................................................58 Problem metafizyki w ujęciu Nicolaia Hartmanna...........................................................65 Rozdział trzeci Metafizyka doświadczenia................................................................................ 79 Metafizyka doświadczenia w koncepcji Kanta .......................................................... 87 Część II Transcendentalizm w ujęciu Kanta i neokantyzmu Rozdział czwarty Problem transcendentalizmu...........................................................................101 Czym nie jest transcendentalizm?.................................................................................105 Czym jest transcendentalizm?.............................................................................................111 Rozdział piąty Transcendentalizm w rozumieniu K an ta.....................................................................117 Rozdział szósty Historyczny kontekst neokantyzmu ...........................................................................133 Szkoła badeńska....................................................................................................................139 Szkoła marburska..............................................................................................................142 Rozdział siódmy Neokantyzm w perspektywie problemowej ...............................................................146 Rozdział ósmy Problematyka neokantyzmu badeńskiego.....................................................................154 Wilhelma Windelbanda koncepcja filozofii.....................................................................156 Od wartości do bytu, czyli Heinrich Rickert...............................................................164 Przedmiot poznania a problem transcendencji....................................................165 Filozofia transcendentalna......................................................................................173 Rozważania ontologizujące.......................................................................................178 Byt w perspektywie transcendentalnej, czyli koncepcja Emila Laska.......................180 Rozdział dziewiąty Neokantyzm szkoły marburskiej.......................................................................................189 Kant w ujęciu Hermanna Cohena.................................................................................193 Paul Natorp - potwierdzenie neokantyzmu................................................................206 Neokantyzm Ernsta Cassirera .......................................................................................214 Nicolai Hartmann a szkoła marburska...........................................................................219 Zakończenie...............................................................................................................................227 Literatura.....................................................................................................................................235 Indeks osobowy.........................................................................................................................247 Zusammenfassung.........................................................................................................................253 Summary.....................................................................................................................................254 Przedmowa do wydania drugiego O publikowana w roku 2000, jako rozprawa habilitacyjna, książka ro zeszła się stosunkowo szybko, a zarazem spotkała się z niezwykle życz liwą oceną ze strony Recenzentów1. Jednakże wnikliwe przestudiowanie książ ki przez Recenzentów zaowocowało również szeregiem krytycznych uwag. Kiedy więc okazało się, że nakład książki się wyczerpał, wówczas problemem samym w sobie stał się dylemat: przygotować drugie wydanie, czy też nie. U podstaw owego dylematu legło następujące założenie: albo książka zosta nie wydrukowana w zmienionej wersji, albo wcale nie zostanie wydana po raz drugi. Roztrząsania koncentrujące się wokół tego dylematu przeciągnęły się nieco w czasie, a zarazem pogłębiały się wątpliwości dotyczące jej wydania. Zmiana wersji książki prowadziłaby bowiem do tego, że w rezultacie powstało by dzieło nowe, dalekie od pierwotnego wydania. Natomiast zbyt daleko idące zmiany doprowadziłyby w efekcie do tego, że Czytelnik otrzymałby nową książkę, a nie drugie wydanie dzieła już znanego. Dlatego też niniejsza książka jest rezultatem kompromisu. Wprowadzo no w niej bowiem tylko te zmiany, które były konieczne i wynikały z uwzględ nienia literatury opublikowanej po ukazaniu się pierwszego wydania. Nie można było postąpić inaczej, gdyż w innym wypadku należałoby pracę na pisać od nowa. Wystarczy zwrócić uwagę na kilka kwestii. Pierwszą z nich jest fakt, że nie znana była mi publikacja Marka Kazimierczaka, która uka zała się zaledwie rok wcześniej2. Po drugie, w momencie pisania książki skłon ny byłem twierdzić, że neokantyzm rozpoczął się wraz ze słynną rozprawą 1 Zob. K. Bal: Konfrontacja Kanta z neokantyzmem. „Zbliżenia. Polska - Niemcy. Annä herungen. Polen - Deutschland” 2001, nr 2, s. 122-123; J.W. Gałkowski: Kant i neokantyzm a współczesność. „Zeszyty Naukowe KUL” 2001, nr 1-2, s. 105-114. 2 M. Kazimierczak: Wczesny neokantyzm. Poznań 1999. 8 Przedmowa do wydania drugiego Ottona Liebmanna Kant und die Epigonen3, przypisując mniejszą wagę do tekstu Eduarda Zellera z roku 1862 Über Bedeutung und Aufgabe der Erkennt nistheorie*■, a jeszcze mniejszą do książki Kuna Fischera Kants Leben und die Grundlagen seiner Lehre5. Dziś jestem przekonany, że w gruncie rzeczy naj ważniejszym tekstem dla neokantyzmu był właśnie artykuł Eduarda Zellera, wskazujący na nową dyscyplinę filozoficzną i nakazujący w niej szukać ob rony filozofii, a mianowicie na teorię poznania0. Trzecia kwestia wiąże się z terminem „postneokantyzm” wprowadzonym na określenie tych filozofów, którzy na początku dwudziestego wieku odeszli od teoriopoznawczej inter pretacji Kanta na rzecz interpretacji ontologicznej. Po ukazaniu się książki okazało się, że parę lat wcześniej podobnego terminu użył Kurt W. Zeid ler7, chociaż w innym znaczeniu oraz w odniesieniu do innej grupy myślicieli. Wspólnym nazwiskiem pozostaje tu jedynie Richard Hönigswald8. Książka nie odbiega więc zasadniczo od wydania pierwszego. Uwzględnia najważniejsze uwagi Recenzentów oraz wzbogacona została o najbardziej konieczne zmiany i - tak bardzo potrzebny - indeks osobowy. 3 O. Liebmann: Kant und die Epigonen. Stuttgart 1865 (Aufl. 2. Berlin 1912). 4 E. Zeller: Über Bedeutung und Aufgabe der Erkenntnistheorie. In: Idem: Vorträge und Abhandlungen. 2. Sammlung. Leipzig 1877, s. 479-526. Cyt. za: K.Ch. Köhnke: Entstehung und Aufstieg des Neukantianismus. Die deutsche Universitätsphilosophie zwischen Idealismus und Posi tivismus. Frankfurt am Main 1993, s. 553. 5 K. Fischer: Kants Leben und die Grundlagen seiner Lehre. 3 Vorträge. Mannheim 1860. 6 Zob. na ten temat K.Ch. Köhnke: Entstehung und Aufstieg des Neukantianismus..., s. 58-105. 7 Zob. Wstęp (przypis 8). 8 Na temat Hönigswalda zob. I. Alechnowicz: Problem konstytucji przedmiotu w psycho logii myślenia Richarda Hönigswalda. Wrocław 2003.