KANSERLİ HASTAYA BAKIM VEREN AİLE ÜYELERİNİN BAKIM YÜKLERİ VE ÖFKE İFADE ...

93 Pages·2015·1.57 MB·Turkish

KANSERLİ HASTAYA BAKIM VEREN AİLE
ÜYELERİNİN BAKIM YÜKLERİ VE ÖFKE
İFADE TARZLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Mükerrem KABATAŞ YILDIZ

Psikiyatri Hemşireliği Anabilim Dalı
Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Mine EKiNCi
Yüksek Lisans Tezi-2015
T.C.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

KANSERLİ HASTAYA BAKIM VEREN AİLE
ÜYELERİNİN BAKIM YÜKLERİ VE ÖFKE İFADE
TARZLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Mükerrem KABATAŞ YILDIZ

Psikiyatri Hemşireliği Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. Mine EKİNCİ

ERZURUM
2015
T.C.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
PSİKİYATRİ HEMŞİRELİĞİ ANABİLİM DALI

KANSERLİ HASTAYA BAKIM VEREN AİLE
ÜYELERİNİN BAKIM YÜKLERİ VE ÖFKE İFADE
TARZLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Mükerrem KABATAŞ YILDIZ

Tez Savunma Tarihi :
Tez Danışmanı : Yrd. Doç. Dr. Mine EKİNCİ(Atatürk Üniversitesi)
Jüri Üyesi : Doç. Dr. Ayşe OKANLI (Atatürk Üniversitesi)
Jüri Üyesi : Doç. Dr. Elanur YILMAZ KARABULUTLU (Atatürk
Üniversitesi)

Onay
Bu çalışma yukarıdaki jüri tarafından Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.

Prof. Dr. Yavuz Selim SAĞLAM
Enstitü Müdürü

Yüksek Lisans Tezi
ERZURUM-2015
İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR .................................................................................................................. IV
ÖZET .............................................................................................................................. V
ABSTRACT ................................................................................................................... VI
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ............................................................. VII
TABLOLAR DİZİNİ ................................................................................................. VIII
1. GİRİŞ ........................................................................................................................... 1
2. GENEL BİLGİLER .................................................................................................... 4
2.1. Kanser ........................................................................................................................ 4
2.1.1. Kanser Etiyoloji ...................................................................................................... 5
2.1.2. Kanserin Belirtileri ................................................................................................. 8
2.1.3. Kanserde Tanı Yöntemleri ...................................................................................... 9
2.1.4. Kanser Tedavisi ...................................................................................................... 9
2.1.4.1. Kemoterapi ........................................................................................................... 9
2.1.4.2. Cerrahi ............................................................................................................... 10
2.1.4.3. Radyoterapi ........................................................................................................ 10
2.1.4.4. Diğer Tedavi Yöntemleri ................................................................................... 11
2.1.5. Kanser ve Aile ...................................................................................................... 11
2.1.6. Kanserde Hemşirelik Bakımı ................................................................................ 13
2.2. Bakım Yükü ............................................................................................................. 16
2.2.1. Bakım Verenin Yükünü Etkileyen Faktörler ........................................................ 19
2.2.1.1. Bakım Verene Ait Faktörler .............................................................................. 19
2.2.1.2. Hastalara Ait Faktörler ....................................................................................... 20
2.3. Kanser ve Bakım Yükü ............................................................................................ 20
2.4. Bakım Veren Aile Bireylerinin Bakım Yükünü Azaltmada Hemşirenin Rolü ....... 21
I
2.5. Öfke ......................................................................................................................... 24
2.5.1. Öfkenin Genel Özellikleri ..................................................................................... 25
2.5.2. Öfke Belirtileri ...................................................................................................... 26
2.5.2.1. Fizyolojik Belirtiler ............................................................................................ 26
2.5.2.2. Zihinsel Değişimler ............................................................................................ 27
2.5.2.3. Davranışsal Değişimler ...................................................................................... 27
2.5.3. Öfkenin Nedenleri ................................................................................................. 27
2.5.4. Öfke Türleri .......................................................................................................... 29
2.5.4.1. Sürekli ya da Yıkıcı Öfke .................................................................................. 29
2.5.4.2. Anlık, Durumluluk ya da Yapıcı Öfke ............................................................... 29
2.5.5. Öfke İfade Tarzları ................................................................................................ 29
2.5.5.1. Öfkenin İçe Yönelmesi ...................................................................................... 30
2.5.5.3. Öfkenin Kontrol Edilmesi .................................................................................. 31
2.5.6. Öfkenin İfade Edilmesini Etkileyen Etkenler ....................................................... 33
2.6. Kanser ve Öfke ........................................................................................................ 33
2.7. Öfke ve Hemşirelik Girişimleri ............................................................................... 34
3. MATERYAL VE METOT ....................................................................................... 36
3.1. Araştırmanın Türü .................................................................................................... 36
3.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman .................................................................... 36
3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklem ........................................................................... 36
Örneklem Kriterleri; ....................................................................................................... 37
3.4. Verilerin Toplanması ............................................................................................... 37
3.5. Veri Toplama Aracı ................................................................................................. 37
3.6. Verilerin Değerlendirilmesi ..................................................................................... 39
3.7. Araştırmanın Etik İlkeleri ........................................................................................ 40
II
3.8. Araştırmanın Sınırlılıkları ........................................................................................ 40
4. BULGULAR .............................................................................................................. 41
5. TARTIŞMA ............................................................................................................... 55
6. SONUÇ VE ÖNERİLER .......................................................................................... 63
KAYNAKLAR .............................................................................................................. 65
EKLER .......................................................................................................................... 75
EK-1. ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................... 75
EK-2. TANITICI BİLGİ FORMU .............................................................................. 76
EK-3. BAKIM VERME YÜKÜ ÖLÇEĞİ .................................................................. 77
EK-4. SÜREKLİ ÖFKE VE ÖFKE İFADE TARZI ÖLÇEĞİ ................................ 78
EK-5. ETİK KURUL ONAYI ...................................................................................... 80
EK-6. HASTANE ONAYLARI ................................................................................... 81

III
TEŞEKKÜR
Yüksek lisans eğitimim ve tez çalışmam süresince bilgi ve tecrübesini
esirgemeyen, beni yönlendiren ve destekleyen, hoşgörü ve özveriyle her zaman
yanımda olan, çok değerli hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Mine EKİNCİ’ye,
Eğitimim süresince yetişmemde emeği geçen, yardım ve desteğini esirgemeyen,
çok değerli hocam Sayın Doç. Dr. Ayşe OKANLI’ya,
Zaman ayırarak araştırmaya katılan, çalışmaya destek veren hasta yakınlarına,
Lisans eğitimimden beri mutlu, stresli, güzel ve zor zamanlarımda hep yanımda
olduklarını hissettiren, her zaman olduğu gibi tez aşamasında da manevi desteklerini
esirgemeyen, beni yalnız bırakmayan, hayatımda yerleri hep ayrı olan sevgili dostlarım
Sn. Arş. Gör. Ayşegül SARIOĞLU KEMER, Sn. Gülnaz ATA’ya ve sevgili arkadaşım
Sn. Arş. Gör. Kübra GÜNGÖRMÜŞ’e,
Tez dönemi süresince ihmal ettiğim, beni bugünlere getiren, tüm hayatım
boyunca desteklerini esirgemeyen, her anımda ve zor zamanlarımda sabırla yanımda
olan canım annem ve bitanecik babam Ayşe KABATAŞ ve Seyfettin KABATAŞ’a ve
sevgili kardeşim Mehmet KABATAŞ’a, sevgisini ve desteğini her zaman hissettiğim
sevgili eşim Murat YILDIZ’a candan teşekkürlerimi sunarım.

Mükerrem KABATAŞ YILDIZ

IV
ÖZET
Kanser Hastalarına Bakım Veren Aile Üyelerinin Bakım Yükü Ve Öfke İfade
Tarzları Arasındaki İlişki
Amaç: Bu araştırma kanser hastalarına bakım veren aile üyelerinin bakım yükü
ve öfke ifade tarzları arasındaki ilişkiyi ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla
tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tasarımda gerçekleştirilmiştir.
Materyal ve Metot: Araştırma, Ocak 2013-Ocak 2015 tarihleri arasında
gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini Erzurum Atatürk Üniversitesi Sağlık
Araştırma ve Uygulama Merkezi ve Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi onkoloji
kliniklerinde ayakta veya yatarak tedavi gören kanser hastalarına bakım veren toplam
250 hasta yakını oluşturmuştur. Araştırmanın verileri, Tanıtıcı Bilgi Formu, Bakım
Verme Yükü Ölçeği ve Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeği kullanılarak
toplanılmıştır. Toplanan veriler bilgisayar ortamında frekans ve yüzdelik dağılımlar,
bağımsız gruplarda t-testi, Tek Yönlü Varyans analizi, Mann Whitney U testi, Kruskal
Wallis testi ve Pearson Korelasyon analizi ile değerlendirilmiştir.
Bulgular: Araştırmaya katılan bakım vericilerin çoğunun %37.6’sının köyde
yaşadığı, %53.2’sinin kadın, %30.8’inin ilkokul mezunu, %52’sinin geliri giderinden az
ve %57.6’sının evli olduğu tespit edilmiştir. Bakım verenlerin algıladıkları bakım
yükünün hafif düzeyde olduğu, ayrıca öfke dışta ve öfke içte düzeylerinin orta, öfke
kontrol ve sürekli öfke seviyelerinin ise orta düzeyde olduğu bulunmuştur.
Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeği’nin sürekli öfke, öfke içte ve öfke dışta
alt boyut puan ortalamaları ile Bakım Verme Yükü Ölçeği’nin toplam puan ortalamaları
arasında istatistiksel olarak pozitif yönde anlamlı bir ilişki; öfke kontrol alt boyut puan
ortalaması ile Bakım Verme Yükü Ölçeği’nin toplam puan ortalamaları arasında
istatistiksel olarak negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir.
Sonuç: Araştırma sonucunda, öfkesini bastıran ve öfkesini dışa vuran bakım
verenlerin bakım yüklerinin yüksek olduğu, öfkelerini kontrol edenlerin bakım yükünün
düşük olduğu saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Bakım vericiler, bakım yükü, kanser, öfke ifade tarzları

V
ABSTRACT
The Relation Between Caretaking Weight and Anger Expression Styles of the
Family Members Who Take Care of a Cancer Patient
Aim: This research is carried out to determine the relation between caretaking
weight and anger expression styles of the family members who take care of a cancer
patient in a definitive and relation searching design.
Materials and Method: This research is carried out during January 2013-2015
at Erzurum Atatürk University Research and Implementation Center and Region
Education and Research Hospital's Oncology Service Clinics, with 250 patients'
relatives who escort cancer patients being treated standing or in bed. The research data
is accumulated by the usage of Explanatory Information Form, Caretaking Weight Scale
and Constant Anger and Anger Expression Style Scale. The accumulated data is
evaluated with Unidirectional Variance analysis, Mann Whitney U Test, Kruskal Wallis
test and Pearson Correlation analysis.
Results: It is determined that the people who join the research have a
distribution as 37.6% living in villages, 53% female, 30% elementary school graduate,
52% with an expenditure over income and 57% married. It is also determined that the
perceptional caretaking weight level is at low, while the constant anger, external anger
and internal anger level is at low and anger management level is at the medium.
It is indicated that there is a statistically meaningful relationship between the
average of Constant Anger and Anger Expression Style Scale's subdimension point and
Caretaking Weight Scale's sum average in a positive direction; while there is a
statistically meaningful relationship between the anger management subdimension
average point and Caretaking Weight Scale's sum point average in a negative direction.
Conclusion: According to the research, it is determined that the caretaking
weight of the caretakers who press and supress the anger is high, the caretaking weight
of the caretaker who manage the anger is low.
Keywords: Caretakers, caretaking weight, cancer, anger management styles.

VI
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ
BVYÖ : Bakım verme yükü ölçeği
DSÖ : Dünya sağlık örgütü
F : Tek yönlü varyans analiz değeri
Kİ : Kemik iliği
KİT : Kemik iliği transplantasyonu
KT : Kemoterapi
KW : Kruskal Wallis test değeri
p : İstatistiksel olarak anlamlılık derecesi
PKHT : Periferik kök hücre transplantasyonu
RT : Radyoterapi
SÖÖİTÖ : Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeği
SS : Standart sapma
t : Bağımsız gruplarda t test değeri
X±SD : Ortalama ve standart sapma

VII