Kanker en angst je leven te verliezen

20 Pages·2017·0.87 MB·Dutch

NL
6
4.3.
6-2
4.
Met wie kan ik erover praten? munication 17.
m
Co
N Kanker en angst
D
C
• Zoekt u hulp of andere informatie? 01-
R 17. je leven te verliezen
• Behoefte om uw hart eens te luchten? P&
47 -
• Zoekt u informatie over een type kanker D14
of de behandelingsmogelijkheden? 432 •
8.
• Wilt u weten hoe u op een dienst van 873.26
0
BPkvuoreonolS fdrdet iiagsiecnsedhi noeg tnrerieaennelt egmins h tadeueainelgtp seamvcennhero atlKne pkinpeaaeemnnrlksi kjen k(eraa arargst reess cKeiesonnatn,en fpbnkrsoteeyenrrcnitonh)e efoenoplreo.d mgk weeunonn,r evdter td .rdpoelee tneijg?d- Brussel • Stichting van openbaar nut •
0
03
B-1
479,
weg
Kanker - Leuvensesteen
LTS.et e0uuv2ne 7 no3sn3es s6: tI8eBe A6nN8w :e •B ginE 4f4o75@9 0 k•0a 1n00k03e 00r .bB0er0u 0•s ws8ew9l8w9.k a• nBkICer: .BbePOTBEB1 Didier Vander Steichel - Stichting tegen
Volg ons op Dr.
www.facebook.com/stichtingtegenkanker V.U.:
Auteurs:
Nele Van den Cruyce - Stichting tegen Kanker
Goedele Van Edom – Pastor Imeldaziekenhuis Bonheiden en
vrijwillig wetenschappelijk medewerkster KU Leuven
Gebaseerd op het boek G. VAN EDOM, Bang voor kanker.
Hoe kun je helpen?, Leuven, LannooCampus, 2014.
2 3
Inhoud
Voorwoord
Voorwoord ................................................................................... 5 Als je te horen krijgt dat je kanker hebt, kan het lijken
alsof heel je wereld instort. Kanker tast niet alleen je
Wat is angst bij kanker? ........................................................... 8
lichaam, maar ook je leven en dat van je partner, kinderen,
Hoe omgaan met angst? ........................................................... 9 vrienden en kennissen aan. De emoties gieren door je
Leven met de dood voor ogen ................................................. 27 hoofd en lichaam. Er zijn gevoelens van verbijstering,
intens verdriet, wanhoop, ongeloof, schuld, onzekerheid of
Uitgeleide ..................................................................................... 31
woede maar ook van hoop. Dat zijn stuk voor stuk normale
Nuttige informatie ..................................................................... 32 reacties. Toch kunnen ze je leven behoorlijk op z’n kop
Schema om angst in kaart te brengen .................................. 34 zetten.
Notities.......................................................................................... 36
Een specifieke emotie, die dikwijls de kop opsteekt bij de
Stichting tegen Kanker:
diagnose kanker, is angst. Op alle vlakken kan je het
één missie, vier doelstellingen. ................................................ 39 gevoel krijgen dat je je leven aan het verliezen bent. Je
bent bang over de behandeling en de eventuele pijn die je
daarbij zal ervaren. Je toekomstplannen worden plots
onzeker. Je vraagt je af of je nog kan blijven werken, of je
nog reizen kan maken en of je nog je favoriete sport of
hobby kan uitoefenen. Je maakt je zorgen over de zin van
je leven en stelt jezelf angstvallig de vraag of de emoties
die je voelt wel normaal zijn.
“Ik moet allerhande testen ondergaan. Ik word volledig
binnenstebuiten gekeerd. De grootste schrik heb ik voor de
rugpunctie. Ik heb gehoord dat dit de hevigste pijn is die een
mens kan ervaren. De dokter en verpleegsters wuiven dit
weg, maar ik durf echt niet meer naar die afspraak gaan.”
“We hadden pas een huis gekocht. Net dan kwam de diagnose
kanker. Er was geen tijd om te treuzelen,meteen onder het mes
en daarna radiotherapie en chemo. Werken zou een tijdje niet
mogelijk zijn. De angst sloeg me om het hart: ik ben de voor-
naamste kostwinner. Wat met onze toekomst?”
4 55
“De arts vertelde me dat ik waarschijnlijk geen kinderen Dergelijke vragen kunnen je dag en nacht bezighouden.
meer zou kunnen krijgen na de behandeling. Geen mama Ze maken je diepbedroefd of jagen je de stuipen op het lijf.
worden, is voor mij ondenkbaar. Mijn levensideaal, mijn zijn Het zijn bovenal vragen waarmee je vaak in alle eenzaamheid
wordt in de kern geraakt, mogelijks afgepakt. Zelfs al overleef achterblijft. Want ze zijn soms moeilijk bespreekbaar. Dit voor
ik de ziekte, hoe moet ik daarmee verder leven?” jezelf, maar ook voor je familie, vrienden en zorgverleners.
Daarom ontwikkelde Stichting tegen Kanker een brochure
Daarnaast is er de confrontatie met de eigen sterfelijkheid. Ook met enkele concrete tips om angst te verlichten en zo kwaliteit
al weet je dat meer dan de helft van de mensen de ziekte van leven te verbeteren. In deze brochure vind je allerlei
vandaag overleeft, toch klinkt je diagnose vaak als een dood- suggesties om met angst te leren omgaan. De bedoeling is om
vonnis. Je weet dat alle mensen ooit moeten sterven. Maar op hiermee zelf aan de slag te gaan. Niet alles zal van toepassing
dat moment verandert die wetenschap in de sterk persoonlijke zijn op jouw specifieke situatie. Angst is immers iets heel
ervaring dat ook jij kan sterven. Doodgaan leek voorheen ver persoonlijks. Toch is het zeker de moeite waard om de
weg, maar plots komt het wel heel dichtbij. Dat besef gaat suggesties te proberen. Ervaring wijst uit dat deze suggesties
vaak gepaard met angst. Dit zowel over het stervensproces, de meest doeltreffende zijn om met angst bij kanker om te
als over het moment van de dood, als de periode na de dood. gaan en zo de kwaliteit van je leven te verbeteren.
Op het einde gaat de brochure in op de laatste fase van het
“Wat zijn mijn overlevingskansen, vroeg ik de arts. leven. Angst bij kanker wordt dan letterlijk angst voor de
Geneeskunde is geen wiskunde, zei deze, maar statistisch dood. Hoewel de algemene suggesties voor het omgaan met
gezien spreken we bij deze kanker over een 70%, ik ben dus kanker ook in deze levensfase een grote hulp kunnen zijn,
relatief optimistisch. De moed zonk me in de schoenen, 30% reikt deze brochure voor deze specifieke vorm van angst bij
dat is 3/10 die niet overleven. Wat als ik bij die 30% hoor?” kanker nog enkele extra handvaten aan.
“Ik ben bang voor het niet kunnen omgaan met een beperkt Deze brochure werd in eerste plaats ontworpen voor
levensperspectief. Hoe zal ik voorkomen dat ik mezelf verlies patiënten, maar de thema’s en suggesties die erin aan bod
in donkere gedachten?” komen, kunnen zeker ook nuttig zijn voor naasten. Door met
angst om te gaan, neemt de angst af en ontstaat er meer
“Ik ben bang voor de dood, voor het loslaten van mijn familie. ruimte om te leven. Zo komt er opnieuw leven in situaties
Wat zal er van mijn partner, kinderen en kleinkinderen waarin je bang bent je leven te verliezen!
worden?”
“Ik ben bang voor de dood, voor het grote niets. Ik ben bang om
te verdwijnen. Wat zal er van mij na mijn dood overblijven?”
6 7
Wat is angst bij kanker? Hoe omgaan met angst?
Kanker is een ziekte die een sterke impact heeft op het leven Maak de angst concreet
en heel wat verschillende vrezen kan uitlokken.

Angst die je niet concreet maakt, blijft onover zichtelijk en
overweldigend. Ga bij jezelf na welke vrezen er onder jouw
“Een dubbele borstamputatie en m’n haar kwijt. Ik durf echt
grotere angst schuilgaan.
niet meer naar het zwembad gaan!”
Bekijk daarna wat er wel of niet aan die verschillende
“Mijn vader is gestorven aan longkanker. Die is gestikt. Zo wil
kleinere vrezen te doen valt. Dat is voor iedere persoon
ik niet gaan. Ik heb al tegen de dokter gezegd: doe me dat niet
anders. Vind je maar op een deel van je vrezen een antwoord?
aan. ’k Ben er als de dood voor.”
Ook dan daalt je totale angstniveau al aanzienlijk.
“Zal mijn man het wel redden als ik er niet meer ben? Ik ben
altijd degene geweest die de financiën deed. Ook maak ik me
“Ik had vooral angst om anders behandeld te worden door
zorgen over het alleen achterblijven. Een goede vriend van
mijn vrienden, zo van “ocharme die met kanker”. Ik heb hen
hem is recent overleden. Had die nu nog geleefd, dan was ik
daarom vrij snel een mail gestuurd om te zeggen dat ik
geruster geweest.”
medeleven maar geen medelijden wou. Dat voelde goed aan,
het gaf me het gevoel van wat meer controle te hebben op hun
reacties...”
Definitie
Angst is een normale reactie op de bewust wording van
waargenomen dreiging of gevaar. Die angst kan zich Tip
uitstrekken over de tijd (tijdens het leven, bij het
levenseinde en na de dood) en zich richten op
Breng je eigen angst in kaart
verschillende hoedanigheden van het mens-zijn (het
• Stel jezelf de vraag: ‘Waarvoor ben ik juist allemaal
lichamelijke, de beleving, het spirituele en het relationele).
bang?’ Tracht je angst zo concreet mogelijk te maken.
Hiervoor kan je gebruik maken van het schema
achteraan in deze brochure.
• Ga na wat je aan de verschillende concrete angsten kan
doen. Dit kan je alleen, maar ook samen met
bijvoorbeeld een familielid, lotgenoot of
gezondheidswerker (vb. arts, verpleegkundige,
psycholoog, pastor, maatschappelijk werker, …).
8 9
Een schema dat je kan helpen om je angsten
te verduidelijken
Je vindt een blanco schema achteraan in deze brochure.
Persoon
Lichamelijk Psychisch Spiritueel Contextueel
Tijd
Vrees voor
Tijdens langdurige of Vrees voor Vrees om de woorden van
Vrees om
het leven oncontroleerbare verward belangrijke gebeden niet
alleen te zijn
pijnen —> gedrag meer te kennen
pijnspecialist1
Confrontatie Vrees voor het Vrees voor het nooit
Vrees voor Vrees om de nabijheid
met het definitieve einde meer zien, horen of
verstikking van God niet te ervaren
levenseinde van alle plannen aanraken van dierbaren
Vrees om uit de
Vrees om te worden Vrees dat
Wat is er na Vrees om door God herinnering van de
tentoongesteld alles na
het leven? te worden gestraf familie te verdwijnen
voor de hele buurt de dood stopt
—> herinneringsdoos2
Voorbeelden:
1. Als je bang bent voor de pijn, kan het nuttig zijn om een
pijnspecialist te spreken.
2. Als je bang bent om uit de herinnering van je
familie te verdwijnen, kan je samen met hen een
herinneringsdoos maken.
10 11
Blijf er niet mee zitten Wat kan je zelf doen om je angst niet op
te kroppen
Soms krop je angstgevoelens op uit schrik, schroom of omdat
je geen luisterend oor vindt. Daardoor worden die gevoelens
• Loop niet weg van je angst
echter niet alleen groter; vroeg of laat zoekt die angst toch een
Probeer je angst onder ogen te zien en toe te laten.
weg naar buiten. Vaak gebeurt dat dan op een schadelijke
Verwerking van angst kan niet door om de angst heen
manier: hoofdpijn, slaapproblemen, woede, depressieve
te gaan, maar enkel door er recht doorheen te gaan.
gevoelens of sociaal isolement. Andere personen hebben een
andere kijk op de zaak en kunnen helpen bij het zoeken naar
• Schaam je niet voor je angst
eventuele oplossingen voor je angst. Blijf aldus niet zitten met
Hoe intensief of vreemd je emoties op het eerste
je angst, maar communiceer over waar je mee zit.
gezicht ook lijken, erken ze. Het zijn normale reacties
van normale, evenwichtige mensen die geconfronteerd
worden met dreiging of gevaar.
“Ik ontdekte dat ik vooral bang was voor ondraaglijke pijn.
Samen met een zorgverlener ging ik op zoek naar wat daarbij
• Zoek iemand die je angst begrijpt
kon helpen. Een gesprek met een pijnspecialist met correcte
Niet iedereen staat te springen om te luisteren naar
informatie en een pijnbehandelingsplan gaf me rust.”
verhalen over angst, ziekte en dood. Zoek iemand bij
wie je je veilig voelt, die naar je luistert, je angst ernstig
“Mijn man is niet iemand van veel woorden. Ik vroeger ook niet.
neemt en tracht te begrijpen.
Maar door mijn ziek zijn, ben ik veel opener geworden: ik draag
nu mijn hart op de tong. Dus heb ik ook mijn diepste zorgen
• Besef dat praten niet het enige uitingsmiddel is
uitgesproken. Dat was niet makkelijk. Maar het heeft ons
Soms lukt het niet om je angst te uiten door erover te
beiden goed gedaan en vooral rust gebracht. Je zorgen met
praten. Je kan je angst ook op een andere manier naar
elkaar kunnen delen, maakt dat er een zware last van je afvalt.”
buiten brengen: door middel van een gedicht, lied,
dagboek, schilderij, tekening, beeldhouwwerk, …
Tip
Houd je angstgevoelens niet voor jezelf, maar
communiceer erover. Andere personen kunnen mogelijks
een andere kijk geven op je zorgen.
12 13
Ga op zoek naar correcte informatie Tip
Kanker confronteert je met tal van vragen die je echt Blijf niet met je vragen zitten. Zoek zelf correcte
doodsbang kunnen maken. Blijf jij met die vragen zitten? Dan informatie bij elkaar en durf ook kritische vragen te
maak je je regelmatig zorgen over dingen die niet met de stellen aan gezondheidsprofessionals.
werkelijkheid overeenkomen, of die bij jouw kanker
mogelijks niet eens aan de orde zijn. Zo kan je intens bang Let op:
zijn voor botpijn, terwijl het soort kanker dat je hebt niet naar Vaak zoeken mensen informatie op het internet. Die
de botten uitzaait. Of je kan je er schuldig over voelen dat je informatie is niet altijd correct. Richt je steeds tot
zelf de kanker hebt veroorzaakt, terwijl er geen weten- wetenschappelijk erkende websites. Stichting tegen
schappelijk bewijs voor is gezien kanker nooit één unieke Kanker bundelt al de beschikbare informatie online op
oorzaak heeft. www.kanker.be. Je kan ook steeds terecht op het gratis
Kankerinfo nummer 0800 15 802.
Correcte informatie voorkomt niet alleen onnodige angst.
Ook als de zorgen terecht zijn, zal informatie angst
verminderen. Zoek zelf informatie op en durf ook vragen te
stellen aan gezondheidsprofessionals (vb. jouw behandelend
arts, de verpleegkundigen, de psycholoog, pastor, …).
“Allerlei vragen spookten door mijn hoofd. Ze hielden me dag
en nacht bezig. Ik wilde ze wel aan de dokter stellen. Maar als
hij samen met zijn assistenten en stagiaires binnenkwam,
klapte ik helemaal dicht. Ik kon me dan geen enkele vraag
meer herinneren. Op een nacht kon ik niet slapen. Een
nachtverpleegkundige zette zich bij me en vroeg wat er was.
Ik kon haar al mijn vragen stellen. Dat maakte me ontzettend
rustig.”
“Tijdens mijn behandeling moest ik diverse onderzoeken
ondergaan. Er werd gegoocheld met afkortingen en
begrippen die ik niet begreep. Dit gaf mij een hulpeloos
gevoel en maakte me angstig. Ik durfde de verpleegster er
niet mee lastig te vallen want die werken al zo hard. Ik ben
dan informatie bij elkaar gaan zoeken op het internet. Zo was
ik beter op de hoogte van wat me te wachten stond.”
14 15
Tips voor gesprekken met Definieer en mobiliseer jouw krachtbronnen
gezondheidsprofessionals
Je bent je er misschien niet altijd van bewust, maar je
beschikt zelf over heel wat mogelijkheden om met angst om
• Schaam je niet voor je vragen
te gaan. Soms zorgt angst ervoor dat je die niet meer ziet.
Er bestaan geen domme vragen. Is het antwoord op een
Toch is het wellicht niet de eerste keer dat je geconfronteerd
vraag niet duidelijk? Stel ze dan opnieuw en vraag om
wordt met angst en dat je zelf een weg vond die jou kracht gaf
eventuele onduidelijke termen in begrijpelijker taal om
in deze moeilijke periode.
te zetten.
• Bereid je vragen voor
“Ooit logeerde ik in een Londens hotel waar ’s nachts het
Angst zorgt ervoor dat je vragen niet stelt of informatie
brandalarm afging. Het was de eerste keer dat ik ware doods-
verdringt. Schrijf daarom belangrijke vragen op
angsten uitstond. De dag nadien ging ik het Tate Modern,
voorhand op, neem ze mee naar de afspraak en noteer
een museum voor moderne kunst, bezoeken. Daar kwam ik
de verkregen anwoorden. Op die manier kan je het
tot rust. Jaren later stond ik weer doodsangsten uit. Deze keer
gesprek achteraf nalezen. Vraag ook of het mogelijk is
omdat mijn arts me vertelde dat ik kanker had. Als reactie
iemand te contacteren als je tussen de afspraken door
op mijn angst besloot ik musea te gaan bezoeken, in de hoop
met dringende vragen zit.
daar tot rust te komen. En zo gebeurde. Kunst troost me. Als
ik alle houvast dreig te verliezen, laat het me de schoonheid
• Ga niet alleen naar een gesprek
van de dingen zien.”
Als je een afspraak hebt, neem dan een
vertrouwenspersoon mee die je situatie kent en die het
Tijdens die bange momenten heb je misschien een boezem-
hele gesprek volgt en mee onthoudt. Als je dat wil, kan
vriendin opgebeld die je troostte, of je kon terecht bij je huis arts.
die persoon ook in jouw plaats vragen stellen.
Het kan zijn dat je jezelf er doorheen hebt geholpen met een
yogacursus, of dat je kracht putte uit een inspirerende tekst of
• Herhaal het gesprek
ontroerende muziek. Misschien vond je wel troost in de natuur
Herhaal met je eigen woorden wat je begrijpt van het
of in de kunst. Dit is heel persoonlijk. Ga van alles wat je toen
gesprek. Zo kan ook de gezondheidsprofessional nagaan
heeft geholpen na of het ook in de huidige situatie een steun
of je de uitleg correct begrepen hebt.
kan zijn. De kans is groot dat krachtbronnen die eerder hebben
geholpen, je ook nu weer kracht en moed geven.”
16 17
Tip Vergroot je zelfvertrouwen
Stel jezelf de volgende vragen: Ben ik wel eens ooit (zo) Je angst of ziekte kan je zodanig in beslag nemen dat je
bang geweest (als nu)? En was er toen iets dat me begint te twijfelen aan je eigen identiteit: ‘Wie of wat ben ik
geholpen heeft, moed gegeven heeft? Definieer en nog?’. Die angst wordt mogelijks nog versterkt door
mobiliseer jouw krachtbronnen. zorgverleners die je tot je ziekte herleiden. Ook naasten
willen je soms vanuit de beste bedoelingen ontlasten, maar
Let op: ontnemen je daardoor belangrijke aspecten van je
Soms lijken alcohol of drugs de oplossing voor je angst. Je persoonlijkheid. Toch is het belangrijk om een zelfbeeld te
denkt dat ze je rustiger zullen maken. Toch is dat niet zo. behouden of te herwinnen dat je voldoening geeft.
Integendeel: alcohol en drugs versterken juist je emoties
en dus ook je angst.
Om voldoende kracht te hebben om tegen kanker te “Als het koppeke kaal is, dan gaat het hoofd van de personen
vechten is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. met wie je spreekt bijna vanzelf scheef hangen in de gekende
Zorg daarom voor voldoende beweging, goede nachtrust, ‘ocharme toch positie’. Maar ik wil dat medelijden helemaal
gezonde voeding en genoeg ontspanning. niet, dat helpt me niets vooruit! Ik ben meer dan alleen maar
‘die met kanker’, ik ben nog altijd ik. Ik wil leven!”
“Ook al was ik ziek, toch durfde mijn partner bij me
uithuilen. Mijn zoon die aan het verbouwen was, vroeg me
technisch advies. In tegenstelling tot de dokters bij wie ik me
een nummer en patiënt voelde, lieten zij me man, echtgenoot,
vader zijn. Dat gevoel van ‘ik ben méér dan mijn kanker’
ontroerde me, maar gaf ook rust en kracht.”
Tip
Probeer de ziekte niet te verheffen tot het allesbepalende
in je leven. Blijf zien wat je nog wel kan, wie je nog wel
bent en maak dit ook duidelijk aan je omgeving.
18 19