KAMU HASTANELERİNDE DU PONT ANALİZİ İLE FİNANSAL PERFORMANS

96 Pages·2015·1 MB·Turkish

KAMU HASTANELERİNDE
DU PONT ANALİZİ İLE FİNANSAL
PERFORMANS DEĞERLENDİRİLMESİ
VE BİR UYGULAMA
Selin ÇALIŞKAN
(Yüksek Lisans Tezi)
Eskişehir, 2015
KAMU HASTANELERİNDE DU PONT ANALİZİ İLE
FİNANSAL PERFORMANS DEĞERLENDİRİLMESİ VE
BİR UYGULAMA

Selin ÇALIŞKAN

T.C.
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü

İşletme Bilim Dalı
YÜKSEK LİSANS TEZİ

Eskişehir
2015
ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Selin Çalışkan tarafından hazırlanan Kamu Hastanelerinde Du Pont Analizi ile
Finansal Performans Değerlendirilmesi başlıklı bu çalışma …/…/2015 tarihinde
Eskişehir Sosyal Bilimler Enstitüsü Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliğinin
ilgili maddesi uyarınca yapılan savunma sınavı sonucunda başarılı bulunarak,
Jürimiz tarafından İşletme Anabilim Dalında yüksek lisans tezi olarak kabul
edilmiştir.

Başkan:………………………………….
Yrd. Doç. Dr. Nur DİLBAZ ALACAHAN

Üye: ……………………………………..
Doç. Dr. Arzum ERKEN ÇELİK
(Danışman)

Üye: ……………………………………..
Doç. Dr. Murat KİRACI

ONAY
……/.…/2015
ETİK İLKE VE KURALLARA UYGUNLUK BEYANNAMESİ

Bu tezin/projenin Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın
Etiği Yönergesi hükümlerine göre hazırlandığını: bana ait, özgün bir çalışma
olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu
aşamalarında bilimsel etik ilke ve kurallara uygun davrandığımı: bu çalışma
kapsamında elde edilen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu
kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi: bu çalışmanın Eskişehir Osmangazi
Üniversitesi tarafından kullanılan bilimsel intihal tespit programıyla taranmasını
kabul ettiğimi ve hiçbir şekilde intihal içermediğini beyan ederim. Yaptığım bu
beyana aykırı bir durumun saptanması halinde ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki
sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Selin ÇALIŞKAN
ÖZET

KAMU HASTANELERİNDE DU PONT ANALİZİ İLE FİNANSAL
PERFORMANS DEĞERLENDİRİLMESİ VE BİR UYGULAMA

ÇALIŞKAN, Selin
Yüksek Lisans – 2015
İşletme Anabilim Dalı

Danışman: Doç. Dr. Arzum Erken ÇELİK

Bu çalışmanın temel amacı, bir kamu hastanesi işletmesinin karlılığa dayalı
finansal performansının ölçülmesidir. Bu amaç doğrultusunda hastane işletmesinin
2009-2013 yılları arasındaki finansal tablo verileri kullanılarak Du Pont Analizi
uygulanmış, karlılığa dayalı performansı ve performans sapmalarının nedenleri
araştırılmıştır.

Yapılan çalışmada daha çok finansal kontrol sistemi olarak kullanılan bu
analizin finansal performans belirleme yöntemi olarak da kullanılabileceği ortaya
konmuştur. Örnek alınan kamu hastanesi işletmesinin karlılığa dayalı finansal
performansının 2009, 2011 ve 2012 yıllarında 2010 ve 2013 yıllarına göre çok daha
iyi olduğu görülmüştür.
ABSTRACT

EVALUATION OF FINANCIAL PERFORMANS WITH DU PONT
ANALYSIS IN THE PUBLIC HOSPITAL PERFORMANCE AND AN
APPLICATION

ÇALIŞKAN, Selin
Master Degree – 2015
Department of Business Administration

Adviser: Assoc. Prof. Dr. Arzum Erken ÇELİK

The main objective of this study is to measure the financial performance of a
public hospital company based on profitability. For this purpose, Du Pont Analysis
has been applied by using financial statement data of 2009–2013 period and the
financial performance of that company based on profitability and the reasons of its
performance deviations has been investigated.

In this study, it has been exhibited that this analysis which is mostly used as a
control system, can also be used as a performance determination method. The
financial performance of the public hospital company taken as the case has been
found much better for the years 2009, 2011 and 2012 than for the years 2010 and
2013.
İÇİNDEKİLER
ÖZET ……………………………………………………………………………....v
ABSTRACT ………………………………………………………………………vi
TABLOLAR LİSTESİ…………………………………………………………….xi
ŞEKİLLER LİSTESİ ….………………………………………………………….xii
GİRİŞ……………………………………………………………………….………1

BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK HASTANE İŞLETMELERİ

1.1. HASTANE İŞLETMELERİNİN TANIMI……..……………………………….2
1.2. HASTANE İŞLETMELERİNİN SINIFLANDIRILMASI……………………..5
1.2.1. Sundukları Hizmet Türlerine Göre Hastane İşletmeleri……..……….5
1.2.2. Ortalama Kalış Süresine Göre Hastane İşletmeleri……………………6
1.2.3. Mülkiyetlerine Göre Hastane İşletmeleri…...…………………………7
1.2.4. Yatak Adetlerine Göre Hastane İşletmeleri………...…………………7
1.2.5. Diğer Çeşitli Kriterlere Göre Hastane İşletmeleri …….....…………..7
1.3. HASTANE İŞLETMELERİNİN ÖZELLİKLERİ………………………….….8
1.3.1. Hastane İşletmelerinde Uzmanlaşma Seviyesi…………………...….....8
1.3.2. Hastane İşletmelerinin Yapısı…………….……..……………………..9
1.3.3. Tüketicinin Uzmanın Gücü Karşısındaki Konumu…….. ………..…...9
1.3.4. Hastane İşletmelerinde Bilgi Asimetrisi…...………….…………...….9
1.3.5. Hastane İşletmelerinde Profesyonellik….……………………….…...10
1.3.6. Hastane İşletmelerinde Tüketici Egemenliği………………………....10
1.3.7. Hastane İşletmelerinde Etkinliklerin Niteliği………………………...10
1.3.8. Çıktının Tanımlanması ve Ölçümü……….………..…………………10
1.3.9. Hastane İşletmelerinde Denetim Eksikliği… ………..……………….11
1.4. HASTANE İŞLETMELERİNİN FONKSİYONLARI ..……………………..11
1.4.1. Tıbbi Fonksiyonlar …………………..…………….………………12
1.4.2. Eğitim Fonksiyon...………………………….……………………...12
viii

1.4.3. Araştırma ve Geliştirme Fonksiyonu…………………………….......12
1.4.4. Teknik Fonksiyonlar ………………………………………………..13
1.4.5. Mali Fonksiyonlar…………………………………………………….13
1.4.6. İdari Fonksiyonlar…………………………………………………….13
1.5. HASTANE İŞLETMESİ ORGANİZASYON ŞEMASI……………………..13
1.6. HASTANE İŞLETMELERİNDE FİNANSAL YAPI VE FİNANSAL
FAALİYETLER……….…………………...………………………………………14
1.6.1. Finansal Yöneticiler………………………………………….……….17
1.6.2. Finansman Kaynakları……………………………………….……….18
1.6.3. Fiyatlandırma ve Maliyetleme…………………………….………….18
1.6.4. Döner Sermaye Uygulaması………………………………….………19
1.6.5. Finansal Kontrol ve Denetim………………………………………...20

İKİNCİ BÖLÜM
SAĞLIK SEKTÖRÜNDE FİNANSAL PERFORMANSIN
DEĞERLENDİRİLMESİ

2.1. PERFORMANS KAVRAMI..………………………………………………..22
2.2. PERFORMANSIN BOYUTLARI……………………………….…………...24
2.2.1. Etkinlik (Efficiency )…………………………………………….…...26
2.2.2. Etkililik (Effectiveness) ………………………………….……...…...27
2.2.3. Verimlilik (Productivity)…………………………………….…….…28
2.2.3.1. Hastanelerde Verimlilik…………………………….……....29
2.2.4. İktisadilik (Economy)……………………………………….…...…...30
2.2.5. Kalite (Quality)………………………………………………….……31
2.2.6. Çalışma Yaşamının Kalitesi (Quality of Working Life)……………..31
2.2.7. Yenilik (Innovation)…………………………………………..……...32
2.2.8. Karlılık (Rantability)…………………………………………………32
2.2.8.1. Finansal Yapı ve Karlılık…………………………………...32
2.3. PERFORMANS YÖNETİMİ ………………………………………….…...34
2.3.1. Bireysel Performans Yönetimi ………………………………..……35
ix

2.3.1.1. Performansa Dayalı Ücretlendirme…………………………35
2.3.1.2. Sağlık Sisteminde Performans Sistemi ………………...…..36
2.3.1.3. Performans Ölçütleri………………………….…………….36
2.3.1.4. Bireysel Boyutta Performans Değerlendirmesi……….…….36
2.3.2. Kurumsal Boyutta Finansal Performans Yönetimi…………….……..38
2.3.2.1. Finansal Performans Değerleme……………………...…….39
2.3.2.2. Finansal Analiz ve Teknikleri………………...…………….40
2.3.2.3. Finansal Analiz……………………………………………...41
2.3.3. Kurumsal Boyutta Performans Değerlendirmesinde Kullanılan
Yöntemler / Teknikler…….…….…………………………………………...41
2.3.3.1. Oran Analizi………………………………………………...41
2.3.3.2. Karşılaştırmalı Tablolar Analizi……….…………................42
2.3.3.3. Trend Analizi …………………………...………..................43
2.3.3.4. Veri Zarflama Analizi……...……..……………...................44
2.3.3.5. Yüzde Yöntemiyle Analiz …………………...…..………..44
2.3.3.6. Du Pont Analizi ………….…..……..…………….………45

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BİR DEVLET HASTANESİNDE
FİNANSAL PERFORMANSIN DEĞERLENDİRİLMESİ

3.1. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ VE AMACI ……………………………………50
3.2. LİTERATÜR TARAMA SONUÇLARI...……………………………………..50
3.3. ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE VERİLER…………………………………57
3.4. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ..……………………………………………….58
3.5. ARAŞTIRMANIN BULGULARI VE ANALİZ………………………………59
3.5.1. 2009 Yılı Du Pont Analizi ve Değerlendirilmesi……………………59
3.5.2. 2009 – 2010 Yılları Karşılaştırmalı Du Pont Analizi ve
Değerlendirilmesi….………………………………………………………….61
x

3.5.3. 2010 – 2011 Yılları Karşılaştırmalı Du Pont Analizi ve
Değerlendirilmesi..…………………………………………………………....63
3.5.4. 2011 – 2012 Yılları Karşılaştırmalı Du Pont Analizi ve
Değerlendirilmesi…………..………………………………………………....65
3.5.5. 2012 – 2013 Yılları Karşılaştırmalı Du Pont Analizi ve
Değerlendirilmesi………………………..…………………………………....67
3.5.6. 2009-2013 Arası Karşılaştırmalı Analiz ve
Değerlendirmesi…………………...……………………………………..…...68

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME..…………………………………………………76
KAYNAKÇA……………………..…………………………………………………78