kadınlara ve kızlara yönelik aile içi şiddet

29 Pages·2012·38.2 MB·Turkish

Haziran 2000
KADıNLARA VE KıZLARA
.. . . ...
ıcı
YONELIK AILE ŞIDDET
-GENEL BİR BAKIŞ
- SORUNA BAKIŞ
- SORUNUN BOYUTLARI
-AİLE İçİ ŞİDDETİN NEDENLERİ
-SONUÇLAR
- ŞİDDETİN SOSYO-EKONOMİK
MALİYETİNİN HESAPLANMASI
- STRATEJİLER VE MÜDAHALELER:
BÜTÜNLÜKÇÜ BİR YAKLAŞıM
-AİLE İçİ ŞiDDETE KARŞI MÜCADELE:
DEVLETİN YAPMASı GEREKENLER
unicefC))
BirteşmişMilletlerÇocuklara YardımFonu
Innocenli Araştırma Merkezi
Floransa-ltalya
KADıNLARA VE KızLARA
YÖNELiK AiLE ic:i ŞiDDET
~-----------------
içindekiler
Editörden
~M~~ 1
Genel bir Bakış 2 Kadınlarveçocuklar, engüvende olmalarıgereken yerde, başkabirdeyişleailelerinin yanın-
Soruna Bakış 3 daveevlerinde genellikle büyük birtehlike içindedirler. Birçokinsan için"ev",onlara yakın
Sorunun Boyutları 4 olanveaslındagüvenebilmeleri gereken birinden gördükleri şiddet veokişiyüzünden his-
Fiziksel Istismar 4
settikleri korku anlamına gelmektedir. Bumağdurlar fizikselveruhsal açıdan acıçekmekte-
YakmIlişkilerde CinseıIstismar ve
dirler.Kendikararlarını kendileri verememekte, hatta birgörüşe bilesahip olamamakta, da-
Tecavüz 4
hasonra aynıolaylarıntekrarlanmasından duydukları korkuyla kendilerini yadaçocuklarını
Psikolojik veDuygusaıIstismar 4
koruyamamaktadırlar.
Kadm Öldürme 6
ÇocukveErgenlere Yönelik Cinsel Innocemi Diggest'in busayısıaileiçişiddet konusunu elealmıştır.Aileiçişiddet terimi,
Istismar 6 yakınilişkidebulunulan kişininyadaaileüyelerinden birinin gösterdiği şiddet anlamına gel-
Zorla Fuhuş 6 mektedir. Butür birşiddet herhangi birbiçimde yada herhangi biryerde cereyan edebilir.
Cinsiyete Bağlı Olarak Gebeliği
Sonyıllardaaileiçişiddet sorunu, nedenleri vesonuçları çokdaha fazlaanlaşılmayabaş-
Sonlandtrma, Kız Çocuklartm
lanmışvebu sorunla başa çıkmakonusunda uluslararası düzeyde bellibirgörüşbirliği oluş-
Öldürme veBeslenme
muştur. BirleşmişMilletler(BM)Genel Kurulu tarafından yaklaşık20yılönce kabul edilen
Kaynaklartna veSağlık Hizmetlerine
Erişim Konusunda Farklılıklar 6 "KadınlaraKarşıHer TürlüAyrımcılığınTasfiyeEdilmesine DairSözleşme", şimdi on yaşına
Kadmlarm Yaşamlarmı ve giren Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve 1995'te Beijing'de yapılan N. Uluslararası Kadın
Sağlıklarmı Etkileyen Gelenek ve Konferansı'nda kabuledilen EylemPlatformu bugörüşbirliğini doğrulayan olgulardır. Ancak
Kültür Uygulamalart 6 çokyavaşbirilerleme sözkonusudur, çünkü tutumlar oldukça yerleşik, kimilerine göre de
Aile Içi Şiddetin Nedenleri
yaygındırveaileiçişiddete yönelik etkilistratejiler henüz yeni tanımlanmıştır. Sonuç olarak
Sonuçlar 7
çeşitliülkelerde nüfusun %20'sinden %50'sine kadar kadınlar, dünya çağında acıçekmeye
Temel Hak Ihlali 8
devam etmektedirler.
Insan Gelişimi Hedeflerinin
Zarar Görmesi 9 Budehşet, aileler,hükümetler, kurumlar vesiviltoplum kuruluşları ilgilisoruna doğru-
Sağlığı Etkileyen Sonuçlar 9 dan odaklanmadıkça son bulmayacaktır. Kadınlarınveçocukların, aileveevsınırlarında da
Çocuklara Etkileri 9 olsa devlet tarafından korunma hakları vardır. Kadınakarşı şiddet, oülkedeki mevzuat, ya-
Şiddetin Sosyo-Ekonomik Maliyetinin
salyükümlülük veadlisistem bunu suç olarak kabul etmiyor yadabu tür fiilleriaffediyorsa
Hesaplanması 12
eğer ortaya çıkar.Sonbüyük değişikliklerden birisi,bu tür fiillerdebulunanların cezasızbı-
Stratejiler ve Müdahaleler:
rakılmamasıdır. Şimdiyekadar sadece 44ülke (yaklaşıkolarak) aileiçişiddete yönelik özel
Bütünlükçü bir Yaklaşım 13
.yasalaroluşturmuşlardır.
Aile 14
Yerel Toplum 15 Innocenti Digest'in bu sayısında görüleceği gibi aile içişideet, herşeyden önce insan
Sivil Toplum 15 haklarıolmaküzere sağlık,yasa,ekonomi, eğitimvegelişimalanlarını ilgilendiren birsorun-
Devlet Mekanizması 17 dur. Toplumsal duyarlılıkvebilinçuyandırmanın yanısıradeğişimin sadece gerekli olduğu-
Uluslararası Organizasyonlar 19
nu göstermektedir. Busorunla mücadele etmek üzere stratejiler açıklığakavuştukça, hare-
Bağlantılar 20
kete geçmemek içinbir neden bulunamaz.
Kaynakça 25
Ayrıca
Aile Içi Şiddete Karşı Mücadele: MehrKhan
Devletin Yapması Gerekenler UNICEFInnocenti Araştırma Merkezi Müdürü
Yazan:Radhika Coomaraswamy 10
unicefG
Innocenti Digest no.6
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu
Innocenti Araştırma Merkezi
Floransa-Italya
Konular
~-----------------
CENEL BiR BAKıŞ
"...kadına yönelik şiddet tarih boyunca kadın ve erkek arasındaki güç eşitsizliğinin bir göstergesidir; bu,
erkeğin kadın üzerindeki hakimiyetine ve kadına karşı aynmcılığına ve kadının tam gelişiminin engel-
lenmesine yol açmıştır
»
KadınlaraKarşıHerTürlü Şiddetin TasfiyeEdilmesine Dair Bildiri, BMGenelKurul Kararı,Aralık 1993
Kadınlara ve kızlara yönelik şiddet, onların Tanımlar ve Temel Kavramlar
ölümlerine, acıçekmelerine ve fiziksel, psi- Kadına yönelik şiddetin evrenselolarak kabul edilmiş birtanımı bulunmamaktadır. Insan
kolojik, cinsel ve ekonomik bakımdan mağ- hakları konusunda çalışan kimi kişiler, fakirlik, eşit olmayan sağlık ve eğitim imkanı gibi
durkalmalarınanedenolanküreselbir salgın "yapısal şiddet"in de dahil olduğu geniş kapsamlı birtanımı tercih etmektedirler. Kimileri
iseterimin kendinde taşıdığı anlamın kaybolmaması için daha kısıtlı birtanımının olması
olmayadevam etmektedir. Kadınvekızların
gerektiğini savunmaktadırlar Her durumda araştırmaların ve izlemelerin daha spesifik
eşitliğinin, güvenliğinin, gururunun, özdeğe- 2.
olabilmesi ve farklı kültürlerde uygulanabilirliğin artması için spesifik, işlevsel tanımların
rinin ve temel özgürlüklerden yararlanma
geliştirilmesine ihtiyaç olduğu kabul edilmektedir.
haklarının yadsınmasıanlamınagelen aileiçi Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun Kadınlara Karşı Her Türlü Şiddetin Tasfiye Edil-
şiddet, en yaygıninsan hakları ihlallerinden mesine Dair Bildirisi (1993) kadınlara yönelik şiddeti, "kadınların fiziksel, cinsel veya psi-
biridir. kolojik açıdan zarar görmesi veya acı çekmesiyle sonuçlanan veya bu şekilde sonuçlan-
Kadınayönelik şiddet, kültür, sınıf, eği- ması muhtemel davranışlar; keyfi olarak ya da baskı kullanılarak kadının özgür1üğünü kı-
sıtlayan davranışlar" olarak tanımlar
tim,gelir,etnik kökenveyaşsınırıtanımadan 3.
Butanım, kadına yönelik şiddetin cinsiyet ayrımcılığına dayandığının bir göstergesi-
bütün ülkelerde vardır. Birçok toplumda ka-
dir ve "kadınları, erkeklere oranla daha "tabi" bir konumda kalmaya mecbur eden çok
dınayönelik şiddetyasaklanmışolmasınarağ-
önemli sosyal mekanizmalardan birisi" olduğunu belirtmektedir. Tanım, kadına verilen fi-
mengerçekte, kadınların insanolarak hakla- ziksel ve psikolojik zararı, evlerde ve toplum içinde kendisine karşı yapılan davranışları
rının ihlali kültürel uygulamalar ve normlar da kapsayarak şiddeti daha geniş olarak ele almaktadır. Kadınlara Karşı Her Tür1üŞid-
adıaltında veyadin ilkelerinin yanlışyorum- detin Tasfiye Edilmesine Dair Bildiri'de kadına yönelik şiddet, aile içindeki şiddet, genel
lanması sonucunda onaylanmaktadır. Hatta toplum içindeki şiddet ve devletin tarafından sessiz kaldığı ve göz yumduğu şiddet olmak
üzere üç alanı kapsayacak şekilde tanımlanmaktadır; ancak yine de bu üçalanla suurlı
şiddet aileiçinde gerçekleştiği zaman (ki en
kalınmamaktadır.
yaygınolanıbudur) buistismar,devletveka-
Innocenti Digest'in busayısında aile içişiddet, eşler veya diğer aile bireyleri tarafın-
nun koyucu mekanizmalar tarafından saklı
dan uygulanan şiddet olarak ele alınmıştır ve şunları kapsamaktadır:
bir sessizlikvepasiflik ilegörmezden gelinir.
Fiziksel istismar: Tokat atma, dövme, kol bükme, bıçaklama, boğma, yakma, havasız
Şiddetinyaygınlığıvesıklığıileilgili çalış- bırakma, tekmeleme, biralet ve silahla tehdit etme ve öldürme. Ayrıca kadınlara genital
maların da ortaya çıkarttığı gibi bu şiddetin mutilasyon uygulanması ve eşi ölen kadının miras nedeniyle eşinin erkek kardeşiyle zor-
küresel boyutları tehlikeli bir seviyededir. laevlendirilmesi gibi kadınlara zarar veren geleneksel uygulamalar.
Hiçbir toplum bu tip şiddetin kendi içinde Cinsel istismar: Tehdit, gözdağı ve fiziksel kuwet yolu ilezorla seks yapma, isten-
meyen cinsel hareketlerde bulunma veya başkaları ilesekse zorlama.
mevcut olmadığını iddia edemez, sadeceül-
Psikolojik istismar: Sindirmeye veya eziyet etmeye yönelik davranışlar. Terk etme
kelerevebölgelere göreşiddetin biçimleri ve
veya istismar tehdidi, eve kapama, göz altında tutma, çocukların velayetini almakla tehdit
dereceleri farklılık gösterir. Azınlık grupları,
etme, eşyalara zarar verme, çevreden soyutlama, sözlü saldırı ve sürekli aşağılama.
yerli vegöçmen kadınlar, mülteci kadınlarve Ekonomik istismar: Para bulunduğu halde bunu inkar etme, maddi katkı yapmayı
savaşkoşullarında yaşayankadınlar, tutukev- reddetme, yiyecek ve diğer temel ihtiyaçları karşılamama, sağlık gibi hizmetlere ulaşmayı
Ierindevegözaltında bulunan kadınlar, özür- veya kadının işe girmesini, çalışmasını engelleme.
lü kadınlar, kızlarveyaşlıkadınlar gibi belirli Ihmalkar ve dışlayan davranışlar da kadınlara ve kızlara yönelik şiddetin bir türü ola-
raktanınmaktadır Beslenme, eğitim ve sağlık hizmetlerinden yarar1anma konularındaki
kadın grupları şiddete karşıdaha da korun- 4.
cinsiyete dayalı önyargılı ayrımcılık, kadının insan olarak haklarının ihlali ile eşanlamlıdır.
masızdırlar,
Yukarıda sıralanan istismar kategorileri ayrı ayrı listelenmiş olmakla bir1ikteaslında birbi-
Bubülten özellikle kadınlaravekızlarayö-
rileriyle girişiktir1er.
nelik en yaygın ama diğer şiddet türlerine
oranladahasaklıvegörmezdengelinenaileiçi
ailebireyleri tarafındanaileiçinde veyadışarı- Terimin kendisinden deanlaşılacağıgibi"aile
şiddeti elealmaktadır. Bukonuda istatistiklar
da,kadınlaravekızlarayönelik şiddettir. Şid- içi şiddet'te. şiddetin gerçekleştiği yerdeğil,
çokazolmasınarağmen mevcut araştırmalar-
detin diğer tiplerinin de aynı derecede ilişkilerin yakınlığı sözkonusudur.
la,eşleriveyaailebireyleri tarafından fiziksel
önemli ve dikkate değer olduğu kabul edil- Bubülten, kadınlaravekızlarayönelik ai-
şiddete maruz kalao/kalmış olan kadınların
mekle birlikte bu bülten, evdışındayabancı- leiçişiddetin boyutlarını veevrenselliğini, bu
oranınınülkeden ülkeye%20ile%50arasın-
lartarafındankadınayöneltilen (sokaklargibi şiddetin kadın ve çocuk haklarına etkilerini
~: dadeğiştiğitahmin edilmektedir! .
umuma açıkyerlerdeki, işyerlerindeki veya ortaya koymaya çalışmaktadır. Koordine ve
Bubültende bahsedilen "aile içi şiddet",
kadınıngözetim altındaveyasivilsavaşkoşul- bütünleşik (entegre) politik tepkiler oluştur-
yakınkişiler, beraberyaşanankişiler vediğer
2 larındakarşılaştığı)şiddeti kapsamamaktadır. manın,aynıalanlardaçalışangrupları biraraya
Konular
getirmenin, program vepolitikaları izleme ve gunun analizini yapmak, belge-bilgi toplamak nidinleyip dikkate alma yetkisi olduğunu ka-
değerlendirme mekanizmaları kurmanın, var vehükümetleri kadınlara karşı uygulanan şid- bul ederler. Bu şikayetlere dayanarak Komi-
olanmevzuatın uygulanmasını sağlamanın ve detten sorumlu tutmaktı. Beijing'deki IV. te, gizli tahkikatlar yürütebilir, hükümetler-
kadınlarla kızlarayönelik şiddetin önlenmesi- Dünya Kadın Konferansı'nda (1995) belirle- den mağdurları korumak içinacilönlem alma
nisağlamak üzere hükümetlerden daha fazla nen on iki stratejik hedef arasına kadınlara talebinde bulunabilir, insan hakları ihlallerine
şeffaflıkvesorumluluk beklemenin gereklili- yönelik her türlü şiddetin önlenmesi dahil karşı kullanılan, "işkence ve Diğer Zalimane,
ğinivurgulamaktadır. edildi vehükümetlerin, Birleşmiş Milletler'in, insanlıkdışı ya da Aşağılayıcı Muamele ya da
Kadın grupları bu tür tepkiler oluştur- uluslararası kuruluşların ve sivil toplum ör- Cezaya KarşıSözleşme" gibi başka araçları da
makiçinuzun süre çaba harcadılar ve destek gütlerinin alacağı somut önlemler listelendi. Kadınlara KarşıHer Türlü Ayrımcılığın Tasfiye
oluşturarak, kadın hakları konusunu uluslara- 1979'da kabul edilen Kadınlara KarşıHer Edilmesine Dair Sözleşmeyle birlikte hareke-
rasıinsan hakları gündemine getirdiler. Özel- Türlü Ayrımcılığın Tasfiye Edilmesine Dair te geçirebilir.
likle 1990'lar, konunun dünyada meşruiyet Sözleşmede cinsiyete dayalı ayrımcılıktan net Hızkazanan bu hareketlilik, kadınlara yöne-
kazanması ve ortak görüşler oluşturulması olarak bahsedilmemesine rağmen 1992'de Ka- likşiddetin nedenleri vesonuçlarının daha iyian-
yönünde yoğun çabalarla geçmiştir. Viyana dınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Tasfiye laşılmasını sağlamıştır. Bunun sonucunda bazı
insan Hakları Dünya Konferansı'nda (1993) Edilmesine Dair Sözleşmenin uygulanmasını ülkelerde reformlar ve kadınlara yönelik şiddet
kadınların ve kızların haklarının "evrensel in- denetleyen Komite, cinsiyete bağlı şiddetin ile ilgili kanunlarda değişiklikler gibi olumlu
san haklarının vazgeçilmez, bütün ve ayrıl- kadının haklarını veözgürlüklerini erkekler ile adımlar atılmıştır. Bazıbölgeler kadına yönelik
mazbirparçası" olduğu kabul edilmiştir. Bir- eşit şartlarda kullanmasını engelleyen bir çeşit şiddet ileilgilikendi sözleşmelerini geliştirmiş-
leşmiş Milletler Genel Kurulu, aynı yılın Ara- ayrımcılık olduğunu ifade eden 19sayılıGenel lerdir:KadınlaraKarşıŞiddetin Önlenmesi, Ceza-
lıkayında Kadınlara KarşıHer Türlü Şiddetin Kurul Kararını kabul etti. Böylece hükümetler- landınlması ve Ortadan Kaldırılması Hakkında
TasfiyeEdilmesine Dair Bildiriyi kabul etmiş- den, kanun vepolitikalarını gözden geçirirken Amerikalılar-arası Sözleşme (Inter-American
tir. Bu, kadınlara yönelik şiddetle ilgili ilk ilgilikonuları dikkate almalarını istedi. Convention on the Prevention, Punishment and
uluslararası insan hakları belgesidir vebenzer Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda Eradication ofViolence against Women) ve İn-
süreçler içinesas alınan, böylelikle çığır açan Ekim 1999'da kabul edilen Kadınlara Karşı san ve KişiHaklarına DairAfrikaSözleşmesi ve
birbaşlangıç olmuştur. Her Türlü Ayrımcılığın Tasfiye Edilmesine ekiKadınHaklarına DairEkProtokol (African
1994'te, insan Hakları Komisyonu kadın- Dair Sözleşmenin isteğe Bağlı Protokolüne Convention on Human and People's
larayönelik şiddet ileilgiliilkBirleşmiş Millet- taraf devletler Komite'nin, ülkelerinde hukuk Rights, inCıuding itsAdditicnal Proto-
lerözelsözcüsünü atadı. Sözeünün görevi 01- sistemindeki birey yadagrupların şikayetleri- calon Women's Rights)gibi.
--T
SORUNA BAKıŞ
Genelde aile, bireylerin barınabilecekleri bir da kötü beslenmeye maruz bırakma, sağlık mutilasyon yapma, erken evlendirilme, fahi-
ev ortamında, güven içinde oldukları sevgi hizmetlerinden yararlandırmama, eğitim al- şeliğe zorlanma veya çeşitli sektörlerde işeili-
dolu kutsal bir yer olarak kabul edilir. Ancak dırmama, enseste maruz bırakma, genital ğe mecbur bırakma sayılabilir.
birçok kadın ve kıziçin ailenin, en ciddi şid-
det türlerinin uygulandığı, hayati derecede
Tablo 1: Hayatlarının Çeşitli Dönemlerinde Kadınlara
tehlikeli birolgu olduğu kanıtlanmıştır.
Karşı Uygulanan Şiddet Örnekleri
Evortamındaki şiddet güvenilir, yakın ve
güçlü konumda bulunan erkek birey tarafın-
Dönem Şiddet türü
danuygulanır: Koca,erkek arkadaş, baba, ka-
Doğum öncesi Cinsiyete bağlı kürtaj; gebelik boyunca dövülme
yınpeder, üveybaba, erkek kardeş, amca, da-
Bebeklik Kız çocuklarını öldürme; fiziksel, cinsel ve psikolojik istismar
yı,oğul ve diğer akrabalar. Erkekler tarafın-
Çocukluk Çocuk evlilikleri; kadın genital mutilasyonu; fiziksel, cinsel
dankadınlara uygulanan şiddetin yanısıra ka-
ve psikolojik istismar; ensest; çocuk fuhuşu ve pornografi
dınlartarafından uygulanan birşiddet türü de Ergenlik ve yetişkinlik Buluşma anlarında şiddet ya da ani şiddet (asit dökme ya
mevcuttur ancak, aile içi şiddet konusunda da tecavüz); ekonomik baskı nedeniyle seks (örneğin, okul
bunların oranı çok küçüktür. giderlerini karşılamak için erkeklerle seks yapan oku)
Kadınayönelik şiddet, kadınların hayatla- kızları); enses!; iş yerinde cinsel istismar; tecavüz; cinsel
rınınher aşamasında değişik şekillerde uygu- açıdan bıktırma; zorla fuhuş ve pornografi; kadın ticareti; eş
lananbiristismarlar zinciridir (bkz. Tablo 1). /eski eş /erkek arkadaş gibi kişilerin gösterdiği şiddet; eşin
tecavüz etmesi; çeyiz istismarı ve bu nedenle öldürme;
Kadınlar,hayatlarının en başlarında anneleri-
öldürme; psikolojik istismar; engelli / özürlü kadınların
ninkarnındayken bile, okültürde erkek evlat
istismarı; zorla gebebırakma.
tercihedildiği için kürtaja hedef olabilir veya
Yaşlılık Ekonomik gerekçelerle zorla intihar ettirme ya da öldürme;
kız olarak doğduğundan dolayı öldürülme
fiziksel, cinsel ve psikolojik istismar.
riskiilekarşı kalabilir. Çocukluk dönemi sü-
(Kaynak: "Violence Against Women", WHO, FRH/WHD/97.8)
resincekızçocuklara yönelik şiddetler arasın- 3
Konular
Yetişkin olduktan sonra da -eşleri tarafın- kalmak, yalnızlığa, ev hapsine zorlanmak, ğer olduğunu savunmaktadırlar. Çünkü iş-
dan dövülerek, tecavüze uğrayarak, hatta eş- sosyal hayatı kısıtlanmak, sürekli şiddet veya- kence gibi bilerek ve istenerek yapılır; işken-
leri tarafından öldürülerek- acı çekmeye de- ralanma tehdidi altında yaşamak, maddi im- -cede olduğu gibişiddete maruz kalan kişinin,
vametmektedirler. Kadına yönelik diğer istis- kanlardan yoksun bırakmak gibi psikolojik aile içişiddet olgusunda kadının, cezalandır-
mar suçları arasında istenmeyen gebelik, kür- şiddet uygulamaları daha sinsi ve derinden ma, gözünü korkutma, sindirme ve onun ki-
tajveyakısırlaştınlma, çeyiznedeni ileşidde- yaralayan bir şiddet türüdür. Bu tür şiddetin şiliğini ve davranışlarını kontrol etme gibi
te maruz bırakma, "sati'ye (kocası ölen kadı- gözle görülür olmaması tanımlanmasını ve özel amaçlara hizmet eder. İşkencede olduğu
nın kocasının ölüsünü nyakıldığı cenaze töre- rapor edilmesini güçleştirmekte, bu da kadı- gibi şiddete maruz kalan kişiaileiçişiddet 01-
ninde kocası ilebirlikte yakılması) ve namus nın kendini zihinselolarak dengesiz ve güç- gusunda tutsak değildir; kadınlar terk etmek-
cinayetlerine kurban gitmeleri gibi zarar veri- süz hissetmesine neden olmaktadır. te serbest göründükleri bir ortamdadırlar.
cigeleneksel uygulamalar sayılabilir. Dul ka- Hukukçular, insan hakları uzmanları ve Ancak kadınlar, kendilerine ve çocuklarına
dınlar veyaşlıkadınlar da istismarla karşı kar- konuyla ilgiliolarak uğraş verenler, kadınları yönelebilecek daha ileri derecede şiddet teh-
şıya kalabilmektedirler.Fiziksel istismarın so- hedef alan vezaman zaman ölümcül souçları didi, maddi imkansızlık, diğer aile bireyleri-
nuçları psikolojik yaralanmalardan çok daha olan fiziksel, cinsel ve psikolojik istismarın nin, kanunun ve toplumun desteğini alarna-
görülür olsa da, sürekli aşağılanmaya maruz doğası ve ciddiyeti itibarıyla işkenceyle eşde- magibi nedenlerle tutsak olarak kalmaktadır-
lar
--T 5,
SORUNUN BOYUTLARI
Sorunun boyutlarını belirleme ve müdahale Sorunun boyutları hakkındaki tartışma- kolojik istismarla beraber, hatta birçok du-
edilecek öncelikli bölgelerin belirlenmesi ko- nın netleşrnemesinin nedenlerinden biri de rumda da cinsel saldırganlıkla birlikte görül-
nusunda mevcut verilerin kapsamı, geçerliliği aile içi şiddetin tam olarak rapor edilmeyen mektedir.
vegüvenilirliği çok sınırlıdır. Gelişmekte olan ve detaylı olarak kayıtlara geçmeyen bir suç
ülkelerde temsili nüfusla yapılan sıklık araş- olmasıdır. Kadınların şikayet edecekleri za- Yakın ilişkilerde cinsel
tırmaları daha oldukça yenidir. Bu çalışmalar man vetedaviye ihtiyaçları olduğu zaman kar- istismar ve tecavüz
önce Amerika, Kanada, veAvrupa gibi sanayi- şılaştıkları polis ve sağlık personelinin bu ko- Birçok ülkede eşler tarafından gerçekleştiri-
leşmiş toplumlarda uygulanmıştır. Kanada'da nuda eğitimli olmaması nedeniyle gerekli iş- len cinsel istismar ve tecavüz suç sayılmamak-
1993yılında hükümet himayesinde çok etkili lemler yapılamamakta, kayıtlar eksiksiz ve ta, evlilik ya da birlikte yaşama durumunda
olanbiraraştırma yapılmıştır. Araştırma kadın düzgün tutulmamaktadır. Şiddete maruz ka- kadının kendisi bile cinsel ilişkiyezorlanmayı
kuruluşlarının danışmanlığında hazırlanmış lan kadın tarafından ise utanç, misillenme tecavüz olarak görmemektedir. Evlilikanlaş-
ve araştırmaya katılan kadınlara ihtiyaçlarına korkusu, kanuni hakların tam olarak bilinme- masına imza atıldıktan sonra, kocanın istediği
uygun olan destekler veçeşitli hizmetler sağ- mesi, hukuk sistemine tam inanç olmaması kadar cinsel ilişkiye girebileceği kabul edil-
lanmıştır. yada mahkemelerden korkulması, hukuki iş- mektedir. Birçok ülkede yapılan araştırmalar-
Kadınlara yönelik şiddet ile ilgiliaraştır- lemlerin masrafları gibi nedenler kadınların da, eşleri tarafından cinsel ilişkiyezorlandıkla-
malar tasarlarken, araştırmaya katılacak olan şiddet olaylarını bildirmelerine engel teşkil rını bildiren kadınların sayısının %10ila%15
kadınları tehlike altında bırakmaması ve on- etmektedir: arasında olduğu ortaya çıkmıştır',
lar için bir tehdit unsuru oluşturmaması ko- Almanya, Amerika, Avusturya, Avustralya,
nusunda dikkatli olmak gerekmektedir. Dün- Fiziksel istismar Barbados, Danimarka, Dominik Cumhuriyeti,
ya SağlıkÖrgütü (WHO), ankete katılanların Artan sayıdaki araştırma çalışmaları, dünya- Ekvador, Filipinler, Finlandiya, Fransa, Gü-
ve araştırma ekibinin güvenliğini sağlamak, nın her yerinde fiziksel şiddetin sıklığını gös- ney Afrika, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç,
kadınların güvenliğini ve verilerin kalitesini termektedir: Ülkeden ülkeye, tahminen %20 Kıbrıs Meksika, Namibya, Norveç, Polonya,
garantiye almak, ve anketörlerin uzmanlık ile %50 arasında değişen oranlarda kadınlar Rusya, Trinidad ve Tobago ve Yeni Zelanda
eğitimi almaları için belirli etik ve güvenlik aile içişiddete maruz kalmış ve kalmaktadır', olmak üzere bazı ülkelerde evlilikiçitecavüz-
tavsiyeleri geliştirrnişti', Dünyanın hangi bölgesini kapsarsa kapsasın le ilgili kanunlar olşuturulmuştur. Bu kanun
Kadınlara yönelik şiddetle ilgilieldeki ve- ortaya çıkan istatistikler korkunçtur. Geliş- taslakların hazırlanmasında oldukça yolkate-
rilerden birçoğunun sadece tutucu değil aynı miş, sanayileşmiş ve gelişmekte olan ülkeler- dilmesine rağmen suçla ilgilidelil sunarnama
zamanda da güvenilmez olduğu düşiinül- den, geçiş dönemindeki ülkelere kadar her nedeni ile kadınların davaaçmaları kolayde-
mektedir. Araştırmalar, örneklem olarak alı- yerden elde edilen veriler, bu evrensel sorun {\ildir.
nan kadın sayısıve soruların soruluş şekli ba- hakkında birfikirvermektedir (bkz, Tablo 2),
kımından birbirinden farklıolarak yapılmıştır. Sadece fiziksel saldırıyı kapsayan bu verilerin psikolojik ve duygusal
Bu araştırmaları birbirleriyle kıyaslamak zor- yanı sıra, psikolojik şiddet, cinsel istismar ve istismar
dur, çünkü araştırmalarda aile içişiddetin ta- kadınların eşleri veya diğer aile bireyleri tara- Nitel araştırmalarda psikolojik şiddetin tespit
~: nımı farklıdır vekullanılan parametreler fizik- fından öldürülmesi ile ilgilibirkaç karşılaştır- edilmesi zor olduğundan, geniş kapsamlı de-
sel istismardan, fiziksel, cinsel ve psikolojik malı istatistik bulunmaktadır. Daha önce de rin ve sinsi psikolojik şiddet olaylarına nitel
istismara kadar değişmektedir. bahsedildiği gibi fizikselşiddet genellikle psi- olarak yaklaşma olanağı söz konusu olama-
4
Konular
Tablo:2 Kadına Karşı Aile Içi Şiddet
Sanayileşmiş ülkeler
Kanada
• Kadınların %29'u (12.300 kişiden oluşan bir örneklern üzerinden), 16 yaşından bu yana eşleri, eski eşleri ya da erkek arkadaşları ta-
rafından fiziksel şiddete maruz kaldıklarını bildirmişlerdir.
Japonya
• 1993'te yapılan bir ankete katılan 796 kadının %59'u eşleri, eski eşleri ya da erkek arkadaşları tarafından fiziksel şiddete maruz kal-
dıklarını bildirmişlerdir.
YeniZelanda
• Birankete katılan 314 kadının %20'si eşleri, eski eşleri ya da erkek arkadaşları tarafından fiziksel şiddete maruz kaldıklarını bildirmiş-
lerdir.
;sviçre
• 1997'de yapılan bir araştırmaya katılan 1500 kadının %20'si eşleri, eski eşleri ya da erkek arkadaşları tarafından fiziksel şiddete ma-
. ruzkaldıklarını bildirmişlerdir.
Ingiltere Birleşik Krallığı
• Birtek bölgeden tesili bir örneklernde kadınların %25'i, yaşamlarında eşleri, eski eşleri ya da erkek arkadaşları tarafından yumrukIan-
mış ya da tokatlanmıştır.
Amerika Birleşik Devletleri
• Kadınlar arasında temsili, ulusal düzeyde bir örneklemden %28 kadın, eşleri, eski eşleri ya da erkek arkadaşlarının kedilerine fiziksel
şiddet gösterdiklerine dair en az bir vaka anlatmaktadır.
Asya vePasifik
Kambodya
• Kadınlar arasında temsili, ulusal düzeyde bir örneklemden %16'sl, eşleri tarafından fizikselolarak istismar edildiklerini söylemişlerdir;
bunların %8'i yaralanmıştır.
Hindistan
• Uttar Pradesh'te 1996'da yapılan bir ankete katılan 6902 erkeğin %45'inden fazlası, eşlerini fizikselolarak istismar ettiklerini kabul et-
mişlerdir.
Kore
• Kadınlar arasında temsili bir örneklemden %38'i eşleri tarafından fiziksel istismara uğradıklarını bildirmişlerdir.
Tayland
• 619 eşe uygulanan bir ankete katılan erkeklerin %20'si, evlilikleri boyunca eşlerini en az bir defa fizikselolarak istismar ettiklerini ka-
bul etmişlerdir.
Ortadoğu
Mısır
• Kadınlar arasında temsili, ulusal düzeyde bir örneklemden %35 kadın, evliliklerinin bazı anlarında eşleri tarafından dövüldüklerini bil-
. dirmişlerdir.
ısrail
• 1997yılında 1826 Arap kadının katıldığı bir araştırmada, kadınların %32'si eşleri, eski eşleri ya da erkek arkadaşlarının kendilerine fi-
ziksel şiddet gösterdiklerine dair en az bir vaka anlatmaktadır, %30'u evliliklerinin eski dönemlerinde eşlerinin kendilerine cinsel bas-
kıuyguladıklarını bildirmiştir.
Afrika
Kenya
• Tek bir bölgede ankete katılan kadınların %42'si birlikte yaşadıkları erkek tarafından dövüldüklerini belirtmişlerdir. Bunlardan %58'i
sıklık olarak genelilikle ve bazen seçeneklerini seçmiştir.
Uganda
• Ikibölgede kadınlar ve eşleri olmak üzere temsili örneklemde, görüşülen kadınlardan %41'i eşleri tarafından dövüldüklerini ya da fi-
ziksel olarak onlardan zarar gördüklerini belirtmiştir. Erkeklerin %41'i eşlerini dövdüklerini belirtmiştir.
Zibabve
• 1996'da, bir tek ilde bulunan 966 kadınla yapılan görüşmelerde kadınların %32'si, 16 yaşından beri aile üyelerinin ya da evde yaşa-
yan kişilerin fiziksel istismarına uğradıklarını belirtmişlerdir.
LatinAmerika veKarayipler
Şili
• Santiago'da yaşayan kadınlardan seçilen temsili bir örneklemde, kadınların %26'sl eşleriyle ilgili en az bir fiziksel istismar vakası ol-
duğunu, %11'i ağır şiddet gördüklerini ve %15'i ise daha hafif şiddet gördüklerini belirtmektedir.
Kolombiya
• Ankete katılan 6097 kadından %19'u eşleri tarafından saldırıya uğradıklarını belirtmiştir.
Meksika
• Guadalajara'da 1997'de yapılan bir ankete katılan 650 kadının %30'u eşleri tarafından fiziksel şiddet gördüklerine dair en az bir vaka,
%13'ü ise önceki yıllarda şiddete maruz kaldıklarını belirtmişlerdir.
Nikaragua
• Leon'da 1996'da temsili bir örneklemde kadınların %52'si eşlerinin kedilerine en az bir kere fiziksel şiddet uyguladığını, %27'si ise ön-
ceki yıllarda fiziksel şiddet gördüklerini belirtmektedir.
MerkezveDoğuAvrupa/ Baltık Ülkeleri
Estonya
• 1994'te 2315 kadınla yapılan bir ankette, 18-24 yaş arasındaki kadınların %29'u aile içi şiddetten korktuklarını belirtmiştir. Bu oran
yaşla doğru orantılı olarak artmaktadır: 65 yaşındaki kadınların %52'si aile içişiddetten korkmaktadır.
Polonya •
• Kamuoyu Araştırmaları Merkezi tarafından, 1993'te yapılan bir araştırmaya göre boşanmış kadınların %60'1 eski eşleri tarafından en
azbir kere dövülmüştür. %25'i şiddetin tekrarlandığını belirtmektedir.
Rusya(St.Petersburg)
• 14-17 yaşları arasındaki 172 kız ve 174 erkek üzerinde yapılan bir ankette, kızların %25'inin, erkeklerin %11'inin istemedikleri halde
cinsel ilişkiye girdiklerini belirtmektedirler.
Tacikistan
• 18-40yaşları arasındaki 550 kadınla yapılan bir ankette kadınların %50'si fiziksel istismara uğradıklarını belirtmişlerdir.
DIPNOT: "Violance Against Women", WHO, FRHIWHD/91.8, Regional Monitoring Report, UNlcEF 1999veJaponya'da Aile IçiŞiddet Araştırmalan Merkezinin biraraştırmasından alın-
mıştır. 5
Konular
maktadır. Kurbanlar, sürekli psikolojik şidde- lemiştir. Bu yüzdenin içinde kızçocuklar, er- beslenme kaynaklarına ve
tin (duygusal işkence ve tehdidi altında yaşa- kek çocuklara oranla daha fazla ensest mağ- sağlık hizmetlerine erişim
manın) fıziksel şiddetten daha dayanılmaz ol- durudur ". konusunda farklılıklar
duğunu, zihinsel stresin yüksek oranda inti- Erkek çocukların daha değerli kabul edildik-
hara ve intihar girişiminierine yolaçtığını bil- Zorla Fuhuş leri toplumlarda kız çocuklara karşı ayrımcı-
dirmektedirler. Amerika, Fiji,Papua Yeni Gi- Beraber yaşanan erkekler veya ebeveynler ta- lık, cinsiyete bağlı olarak gebeliği sonlandır-
ne, Peru, Hindistan, Bangladeş ve Sri Lan- rafından fuhuşa zorlanma veya diğer ticari sö- ma veya kızbebeklerin öldürülmesi gibi aşırı
ka'da yapılan araştırmalarda aile içişiddet ve mürü tipleri dünya çapında rapor edilen, ka- şekillerde ortaya çıkabilir. Hindistan'da yapı-
intihar olguları arasında yakın bir ilişki oldu- dınlara veçocuklara yönelik şiddetinin başka lan bir araştırmaya göre, yılda 10,000 kızbe-
ğu saptanmıştır. İstismara uğramış kadınlar bir türüdür. Çocuklarını geçindiremeyen fa- beğin öldürüldüğü belirtilmektedir. Busayıya
arasındaki intihar oranı, istismar edilmemiş kir aileler sıklıkla çocuklarını kiralamakta ve- kız çocukların doğmaması için gerçekleştiri-
kadınlara göre 12kat daha yüksektir. Ameri- yasatmaktadırlar, bu çocuklar en sonunda fu- len kürtajlar dahil değildir Çin'de yapılan
19,
ka'da dayak yiyen kadınların %35 ila%40 ka- huş tuzağına düşmektedirler. Genellikle kız resmi bir araştırma, kız embriyoların yüzde
darı intihara teşebbüs etmişlerdir ıo Sri Lan- çocuklar ev hizmetlerinde çalışmak üzere 12'sinin kayıt dışı olarak çeşitli şekillerde dü-
ka'da 15-24yaş arası kadınlar ve kızlar arasın- gönderilmekte, burada işverenleri tarafından şürüldüğünü göstermekted". Ayrıca birçok
daki intihar sayısı, hamilelik ve çocuk doğur- fiziksel ve cinsel sömürüye maruz kalmakta- ülkede ayrımcılık nedeniyle kız çocukları ih-
ma sonucu meydana gelen ölümlerden 55 dırlar. Mesela, Senegal'den Nijerya'ya kadar mal edilmekte, 2-5yaşarasındaki kızçocukla-
kat daha yüksektir ''. bütün BatıAfrika'da on binlerce fakir aile ço- n hastalanmakta ve ölmektedirler Geliş-
21,
cuğunun her sene Ortadoğu'ya gönderildiği mekte olan ülkelerin birçoğunda kızlar, er-
Kadın öldürme vebunların birçoğunun daha sonra fahişe ol- kek çocuklara göre daha yetersiz beslenmek-
Kadın öldürme aile içişiddeti konusunda ayrı dukları bildirilmektedir Güney Afrika'da te ve bunun sonucunda zihinsel ve fiziksel
17,
bir kategori olarak yansıtılması gereken bir çocuk fahişeliği artmakta ve organize bir fiil özürlü olmakta vehatta ölmektedirler. Sağlık
başka olgudur. Avustralya, Bangladesh, Kana- halini almaktadır. Nepal'in bazı dağlık bölge- hizmetlerinden daha az faydalanma imkanı
da, Kenya, Tayland ve Amerika Birleşik Dev- lerinde fuhuş, neredeyse geleneksel bir gelir verilmesi de kızçocukların ölüm oranlarında-
letleri'nde yapılan araştırmalar ev ortamında kaynağı olmuş durumdadır. Kadınlar veya kiyükselmeye neden olmaktadır.
kadın öldürme olaylarını ortaya çıkarmaktadır kızlar, kocaları veya akrabaları tarafından al- Cinsiyete dayalı olarak gebeliği sonlan-
Güney Afrika'da kadın grupları, artan sayı- datılarak veya tehdit edilerek fahişelik yap- dırma, kız bebeklerin öldürülmesi, iyive ye-
12,
daki kadın öldürme olaylarını belgelemeye mak üzere Hindistan'a kaçırılmaktadır. Tay- terli besin ile sağlık hizmetlerinden yararlan-
başlamışlardır; Botswana, Güney Afrika, Swa- land'ın kırsal kesimlerinde, ileri derecede fa- ma konularındaki sistematik ayrımolık, ka-
ziland, Zambia, and Zimbabve'den elde edil- kirlik sonucu borca batan ailelerin sayısı art- dınlar ve kızlar için "kayıp milyonlar" denilen
mişveriler bulunmaktadır B 1991'deki verile- maktadır. Burada ailenin iyiliği için kız evla- bir olgunun oluşmasına neden olmuştur. 60
redayanan, eşler tarafından öldürülmeyle ilgi- dın kendini feda etmesi bir görevolarak ka- milyon kadar kadın nüfus istatistiklerinden
li karşılaştırmalı bir araştırmanın sonucuna bul edilmektedir. Kadın tacirleri genç kadın- silinivermiştir. Başka bir deyişle dünyada, ge-
göre Rus kadınlarının eşleri tarafından öldü- ların ve kızların "emeğini" para karşılığı satın nel demografik yorumlara dayanılarak tah-
rülme riskleri Amerika'lı kadınlara göre 2,5 alırlar. Ülkedeki bu kaçakçılık, HIV/AIDS ris- min edilenden 60 milyon daha az kadın yaşa-
kat daha fazladır. Ama Amerika'daki kadınlar kini arttırmıştır 18 Kuzey Gana'da ve To- maktadır. Bu olgu özellikle Güney Asya, Ku-
da BatıAvrupa ülkelerindeki kadınlara göre 2 go'nun bazı bölgelerinde kızlar papazlara zey Afrika, Ortadoğu ve Çin'de gözlemlen-
kat daha fazlaeşleri tarafından öldürülme ris- "bağışlanır" ve "karıları" olarak yaşamaya miştir ",
kialtında bulunmaktadırlar mecbur edilirler, ailelerinin korunması karşı-
14.
................................................. lığında papazların cinsellliklerine boyun eğer- Kadınların yaşamlarını ve
Çocuk ve ergenlere yönelik ler. Hindistan'da da benzer bir uygulama bu- sağlıklarını etkileyen
cinsel istismar lunmaktadır; genç kadınlar ve kızlar (deva- gelenek ve kültür
Birçok ülkede çocuklara ve genç kızlara dasis) tapınaklarda hizmet etmek üzere "ba- uygulamaları
yönelik ensest ve cinsel istismar bir tabu ola- ğışlanırlar" ve genellikle daha sonra fuhuşa
rak ele alındığından, bu istismar en gizli şid- başlarlar. Bütün dünyada kadınlar ve kızlar, kültürel ve
det türlerinden birisi olarak karşımıza çık- sosyalkonformizm vediniinançlar görünüşü al-
maktadır. Bu suç çoğunlukla baba, üvey ba- Cinsiyete bağlı olarak tında geleneksel ve kültürel uygulamaların za-
ba, büyükbaba, erkek kardeş, ağabey, amca, gebeliği sonlandırma, rarlıvehayatlarını tehdit eden etkileri altındaya-
dayı veya diğer erkek akrabalar tarafından iş- kız çocuklarını öldürme ve şamaktadırlar, Bunlann örnekleri aşağıdadır:
lendiği vebu kişiler en güvenilecek pozisyon-
da oldukları için, ailenin ve suçu işlemiş olan
Namus Cinayetleri
yetişkin erkeğin adının korunması adına ço-
Pakistan'da namus cinayetleri, UNlcEF gibi Birleşmiş milletler organlarının, konuyla ilgili
cuğun hakları feda edilir. Araştırmalara göre,
eylemlerde bulunan kişilerin ve sivil toplum kuruluşlarının gittikçe artan baskısıyla
bölge ve kültür farkına bakılmaksızın meyda-
1999'da siyasi gündeme taşınmaya başlamıştır. 21 Nisan 2000'de, bir Ulusalınsan Hak-
nagelen aile içicinsel istismarlardan %40 ila
ları ve Onuru toplantısında Pakistan'ın eski başkanı General Pervez Müşerref, kadınların
%60'ı, 15yaşvealtındaki kızları hedef almak-
namus adı altında öldürülmesinin bundan sonra cinayet olarak kabul edileceğini söyle-
tadır IS, Hollanda'da yapılan son araştırmalar- miştir: "Pakistan hükümeti, 'namus cinayeti' adı verilen eylemleri şiddetle kınamaktadır.
dan biri aile içindeki cinsel şiddet mağdurla- Bu tür fiiller ne dinimizde ne de yasalarımızda yer almaktadır." Cinayetler sürmektedir,
6 rının %45'inin IS yaş altında olduğunu belir- ancak bu sorunu çözmeye yönelik adımlar atılmıştır.
Konular
Kadın genital mutilasyonu. Dün- kurtulan kurbanlar korunmak içingözaltında Birçok ülkede, ebeveynin izniileenerken ka-
yadayaklaşık 130milyon kadının genital mu- kalmaya mecbur olmaktadırlar, gözaltından nuni evlilik yaşı, ebeveynin izni olmadan en
tilasyonauğradığı veher yılikimilyon kişinin çıkmak öldürülme k anlamına gelmektedir. erken evlilik yaşından belirgin olarak daha
busayıyaeklendiği tahmin edilmektedir. Ka-
Ürdün'de ceza kanununda namus nedeniyle düşüktür, 50'den fazlaülkede ebeveynin izni
dın genhal mutilasyonu 28 Afrika ülkesinde
kadınların öldürülmeleri suçuna verilen ceza, ile evlilik yaşı 16 veya daha altıdır Erken
(23)
(hem batısında hem doğusunda olmak üze-
özellikle 18 yaşın altındaki bir erkek tarafın- evlilikler çocuk yaşta hamileliklere neden ol-
re),baz!AsyaveOrtadoğu bölgeleri ileKuzey
dan öldürülmüş iseçok hafiftir. makta ve kızları HIV/AIDSbaşta olmak üzere
Amerika'nın, Avrupa'nın veAvustralya'nın ba-
Erken evlilikler:Kızçocuğun rızasıile cinsel yolla bulaşan diğer hastalıklara maruz
zıgöçmen bölgelerinde yapılmaktadır. ÖLÜ-
mevekısırlığa,fizikselacıyabağlıolarak uzun veya rızası dışında gerçekleşen erken yaşta bırakmaktadır. Ayrıcadoğan çocukların sağlık
vadelipsikolojik travmalara neden olabilmek- evlilikler milyonlarca genç kızın sağlığına ve koşullarının da, düşük kilolu olma gibiolum-
tedir. özerkliğine zarar verdiği için şiddetin bir tü- suz hale gelmesine neden olmaktadır. Üste-
Çryiz nedeni ile şiddete maruz rünü oluşturur, Kadınlar için en erken evlilik lik, kızların eğitim ve iş olanaklarını da kötü
bırakma: Hindistan'da drahoma adındaki yaşı kanunen erkeklere göre daha düşüktür. yönde etkilemektedir.
çeyizleilgiliyasal düzenleme feshedilmiş de --T
olsa günümüzde drahomayla ilgili şiddet
olaylarının artışı söz konusudur. Yılda
5000'den fazla kadın, kocalarının evlenme-
AiLE ic:i ŞiDDETiN NEDENLERi
den önce yadasonra drahomayla ilgilitalep-
lerinikabuletmedikleri içinkocaları yadako-
calarını ailelerindeki erkek bireyler tarafın-
Kadınları hedef alan şiddetin sadece bir tane arasındaki eşit olmayan güç dengelerinin
dan, mutfaktaki bir kazayangınında yakılarak
nedeni yoktur. Artan sayıdaki araştırmalar, göstergeleridir. Bueşit olmayan güç dengele-
öldürülmektedir. Günde yaklaşık beş kadın
değişik kültürlerin ışığında sorunun daha net rine katkıda bulunan faktörler arasında sos-
yanmakta, buolaylardan pek azıresmi olarak
anlaşılabilmesi için çeşitli faktörlerin birbirle- yo-ekonomik güçler, güç ilişkilerinin zorla
bildirilmektedir. riyleolan ilişkilerini incelemişlerdir. uygulandığı aile kurumu, kadın cinselliğin-
Mutfaktaki yangında ölüm olayları, örne- Karmaşık vebirbiriyle bağlantılı olan ku- den duyulan korku vebunu kontrol isteği, er-
ğin Pakistan'ın bazı bölgelerinde de artışa rumIaşmış sosyal vekültürel birkaç faktör ne- keklerin kalıtımsal üstünlüğüne olan inanç ve
geçmiştir. Pakistan İnsan Hakları Komisyonu, deniyle kadınlar, kendilerine yönelmiş şiddet kadınlarla çocukların bağımsız hukuki vesos-
eviçitartışmalar sonucunda günde enazdört karşısında savunmasız bırakılmışlardır. Bütün yalstatülerini inkar eden kanunlar vekültürel
kadının, kocası yada aile bireyleri tarafından bu faktörler tarih boyunca kadın ve erkek yaptırımlar sayılabilir.
öldürüldüğünü bildirmektedir.
Asitli Saldırılar: Evlenme teklifleri-
Tablo3-Aile Içi Şiddetin Devam Etmesine Neden Olan Faktörler
nin reddedilmesi, çeyizler konusunda anlaş-
Kültürel
mazlıklar,eviçitartışmalar nedeniyle kadınla- • Cinsiyete dayalı toplumsallaşma
• Cinsiyet rollerine verilen kültürel tanımlar
rınvekızlarınyüzünü deforme etmek, bazen
• Ilişkilerde, bu rollerden beklenenler
de öldürmek için sülfürik asit ucuz ve kolay
• Erkeklerin doğalolarak üstün olduklarına dair inanç
erişilebilirsilaholarak ortaya çıkmıştır. Bang- • Erkeklerin, kadınları ya da kızları sahiplenmesini sağlayan değerler
• Evortamının erkek kontrolü altında bulunan özel bir mekan olduğu kavramı
ladeş'te her yılortalama 200 asit saldırısı ya-
• Evlenme, düğün gelenekleri (yüzgörümlük, drahoma, çeyiz)
pıldığıtahmin edilmektedir.
• Şiddeti, sorunların çözümüne yarayan bir araç olarak görmek
Namus cinayetleri: Bangladeş, Mı- Ekonomık
• Kadınların erkeklere maddi açıdan bağımlı oluşu
sır,Ürdün, Lübnan, Pakistan veTürkiye dahil
• Nakit ya da kredi kullanımına sınırlı erişim
olmak üzere ama sadece bu ülkelerle kısıtlı • Miras, mülkiyet hakları, ortak toprakların kullanımı, dulluk ya da boşanma
kalmadan, dünyadaki birçok ülkede kadınlar sonrası nafaka gibi konularla ilgiliolarak ayrımcı bir hukuk
• Özel ya da resmi kurumlarda işolanaklarına sınırlı erişim
aile "namus'u adına öldürülmektcdir. Her-
• Eğitim-öğretim olanaklarına sınırlı erişim
hangi bir neden (zina iddiası, evlilik öncesi Yasal
ilişki-cinsel ilişki olsun veya olmasın-, teca- • Yasada ya da uygulamada kadının daha düşük birstatüye sahip olması
• Miras, nafaka, veraset, boşanma yasaları
vüz, ailepin onaylamadığı birine aşık olmak
• Tecavüz ve aile içiistismar konularında yasal tanımlar
gibi) kadının, ailenin bir erkek ferdi tarafın- • Kadınlar arasında okur-yazarlık düzeyinin düşük olması
dan öldürülmesi için yeterli bir sebeptir. • Polis ve adalet karşısında şiddetli muamele
Politik
1997'de, Pakistan'ın sadece bir bölgesinde
• Iktidar, politika, medya ile yasal ve tıbbi meslekler açısından kadının temsil
300kadın "namus" kurbanıdır. Ürdün'de bu edilmesinde düşüklük
yöndekiresmi kayıtlaryükselmektedir, ancak • Aile içişiddetin ciddiye alınmaması
• Ailenin devlet kontrolünün dışında özel bir kavram oluşu
gerçekte sayılardaha yüksektir çünkü bu tip
• Statükoldin hukukunda çalkalanma yaratma tehlikesi
cinayetlergenelde kayıtlara intihar veya kaza • Politik güç olarak yetersiz kadın örgütü
olarakgeçmektedir. Cinayet girişimlerinden • Kadınların mevcut politik sisteme yetersiz katılımı 7
Konular
Ekonomik kaynaklardan yoksunluk, ka- da kadınların cinselliği aileonuru ilede ilişki- mektedir. Bu toplumsal ağlar sivil (aileve
dının şiddete açık olmasının veşiddet içeren lidir. Bu toplumlardaki geleneksel normlar, komşular) veyakamusal (toplum içindekiOf-
ilişkilerden kendilerini kurtarmada zorlanma- ailenin onayını almadan evlenen veya boşa- ganizasyonlar, kadın destek grupları vepoli-
sının temelini oluşturmaktadır. Şiddet, eko- nan "yoldan çıkmış"kızevlatların, kızkardeş- tik partilerle bağlantılı gruplar) olabilmekte-
nomik kaynaklardan yoksunluk vebağımlılık lerin ve zina yaparak aile onurunu lekeledi- dir 29.
arasındaki bağlantı bir döngüdür. Birtaraftan ğinden şüphelerıilen eşlerin öldürülmesine Özellikle evin kutsallığı içinde hukuksal
şiddet tehdidi ve korkusu kadını iş aramak- izinvermektedir. Aynımantıkla, düşman olan bir korumanın olmaması, kadına yönelikşid-
tan caydırmakta, en iyiolasılıkla düşük ücret- etnik grubun veyatoplumun onuru, kadırıları- detin sürekliliğine neden olmaktadır. Yakın
leevlerde, sömürülmeye açık işleri kabul et- navekızlarına yönelik cinsel şiddet kullanıla- zamana kadar, birçok hukuk sisteminde ge-
meye mecbur etmekte; diğer taraftan kadın- rakayaklar altına alınabilmektedir. çerliolan kamu/özel ayrımı, kadın haklarıiçin
larkısıtlıekonomik bağımsızlık nedeniyle yi- Çocuklukta yaşanan aile içişiddete tanık ana engellerden birini teşkil etmiştir. Bunun-
ne sörnürüldüğii, istismar edildiği ilişkiden olmak, fıziksel ve cinsel istismara maruz kal- labirlikte devletlerin, evin içinde işlenen suç-
kaçma gücünü bulamamaktadır 24. mak gibi tecrübeler, çocukları riskaltına atan larda bile kadınların haklarını koruma sorum-
Bazıülkelerde bu yorumun tersi de ge- etmenler olarak tanımlanmaktadır. Küçük- lulukları gittikçe artmaktadır. Yinede,birçok
çerlidir, kadınların artan ekonomik aktivitele- lüklerinde sorunlarla başa çıkma yöntemi ola- ülkede aile içi şiddeti suç olarak görmeyen
rivebağımsızlıkları, erkek şiddetinin artması- rak bu tür birşiddete tanık olan erkek çocuk- yasama, kolluk kuvvetleri ve adalet sistemi,
naneden olan bir tehdit unsuru olarak görül- lar şiddeti, anlaşmazlıkları çözmenin ve er- kadınlara yönelik şiddeti arttırmaktadır. İstıs-
mektedir Budurum, özellikle erkeğin işsiz kekliklerini ispat etmenin bir yolu olarak gö- marların önlenebilmesi için çözülmesi gere-
25
olduğu durumlarda, evdeki gücünün ve söz rebilmektedirler. ken en önemli sorun, bu tür fıillerdebulunan
hakkının azaldığını hissettiği zamanlarda ge- Alkolün ve diğer uyuşturucuların aşırı kişilerin cezasız kalmalarıdır.
çerlidir. kullanımı kadınlara ve çocuklara karşı şiddet İnsan Hakları İzleme Komitesi tarafından
Araştırmalar, şiddetin artışını toplumdaki ve saldırgarılık içeren davranışları tetikleyen yapılan incelemelerde aile içi şiddet vakala-
ekonomik düzenin bozulmasına da bağla- başka biretmen olarak belirlenmiştir. Mosko- rında kolluk kuvvetlerinin sıklıkla dayakatan
maktadırlar. Yapısal uyum programları, küre- va'da yapılan biraile içişiddet araştırmasında kişinin mağduru kontrol altında tutma ve
selleşme gibi makro ekonomik politikalar ve fıziksel istismar vakalarının yarısının kocanın aşağılama eylemlerini desteklediği görül-
bunun sonucunda ortaya çıkan eşitsizlikler aşırı alkol tüketimiyle bağlantılı olduğu orta- müştür. Birkaç ülkede artık aile içi şiddet
de LatinAmerika, AfrikaveA5yagibibazıböl- yaçıkmıştır". olaylarını cezalandıracak kanunlar çıkmışol-
gelerde artan şiddet seviyeleri ile doğrudan Kadınların ailelerinden vetoplumdan so- sabile, "yakın ilişkiiçinde olunan kişitarafın-
ilişkilerıdirilmektedir ". Orta ve Doğu Avru- yutlanmasınm, özellikle aile veyerel örgütle- dan bir kadına uygulandığı zaman, butürsal-
pa'daki ve eski Sovyetler Birliği'ndeki geçiş re ulaşamadığı ya da çok az ulaşabildiği du- dırılar yasa gereği değil, norm gereği kabul
dönemleri (artan fakirlik, işsizlik oranları, sı- rumlarda, şiddetin artmasına katkıda bulun- edilerek hoş görülmektedir. Birçok yerde ai-
kıntı, gelir dağılımındaki eşitsizlik, stress ve duğu bilinmektedir. Öte yandan, kadınların le içişiddet olaylarını gerçekleştiren kişiler,
alkolbağımlılığı) kadına yönelik şiddet de da- toplumsal ağlara katılmaları, şiddete açık ol- benzer şiddet olaylarını yabancı kişilere karşı
hil olmak üzere toplumdaki genel şiddetin ma durumlarını azaltınalarında veaile içişid- gerçekleştirerilere oranla daha az dava edil-
artmasına neden olmuştur. Bu etmenler do- det problemini çözmekteki yeteneklerinin mekte ve haklarında daha hafif cezalar veril-
laylıolarak, daha fazlarisk içeren davranışla- artmasında kritik bir etmen olarak kaydedil- mektedir" 30.
-T-----
rı,alkol ve uyuşturucu kullanımının artması-
nı, sosyal destek ağlarının dağılmasını ve ka-
dınların eşlerine olan ekonomik bağımlılığını
artırmasını kışkırtarak kadını daha savunma-
SONUtlAR
sızbirdurumda bırakmıştır",
Kültürel ideolojiler (sanayileşmiş vegeliş-
mekte olan ülkelerde) bazı durumlarda kadı-
Temel hakların inkarı veçocukların yaşam kalitesinde etkilianako-
nayönelik şiddete "meşruiyet" kazandırmak-
Kadınlara ve kızlara yönelik şiddetin muhte- nuları da içeren ve sivilve politik hakları da
tadır. Dinive tarihsel gelenekler kanların ko-
calan tarafından dayak ve onur kırma yoluyla melen en ciddi neticesi kadınların ve kızların kapsayan geniş bir insan hakları kavramınıte-
cezalandırılmayı tasvip etmektedir. Kadınların temel haklarının inkarıdır. 1948'de kabul edi- mel almıştır. Her iki anlaşmada da cinsiyete
fızikselolarak cezalandırılmaları, özellikle ka- len Evrensel İnsan Hakları Bildirisi, 1979'da dayalı istismar ve ihmalden korunma hakkı
dınların mülkiyetleri ve eşierin orılara sahip- kabul edilen Kadınlara KarşıHer Türlü Ayrım- çağrısı yapılmıştır.
!enmesi düşüncesi sonucunda ortaya çıkmış- cılığın Tasfiye Edilmesine Dair Sözleşme, Bu anlaşmaların gücü uluslararası muta-
tır.Aileservetinin erkekler tarafından kontrol 1989'da kabul edilen Çocuk Haklarına Dair bakat ile hazırlanmış olmalarından kaynak-
ediliyor olması, kaçınılmaz olarak kararverme
Sözleşme gibi uluslararası insan hakları bel- lanmaktadır. Kadınlara ve kızlara zarar veren
yetkisinin onların elinde bulunmasına ve ka-
geleri aracılığıyla, her birey için kişisel temel bütün uygulamaların, ne kadar köklü birkül-
dınlarla kızların üstünde hak vehakimiyet id-
hak ve özgürlüklerin ilkeleri onaylanmıştır. türe dayalıolursa olsun, sökülüp atılacağıvar-
diaetmelerine neden olmuştur.
Kadınlara KarşıHer Türlü Ayrımcılığın Tasfiye sayımına dayanır. Altına imza koyan hükü-
Bunun karşılığında birçok kanunda mira-
-tl: Edilmesine Dair Sözleşme veÇocuk Hakları- metler için kanuni bağlayıcılığı olan insan
sınbabadan oğulageçmesini taahhüt eden sa-
na Dair Sözleşme, ekonomik bakımdan ha- haklarıyla ilgiliuluslararası anlaşmalar, hükü-
hiplenme kavramı, kadının cinselliği üzerinde
8 dekontrolü meşrulaşurmıştır, Birçok toplum- yatta kalma, sağlık ve eğitim gibi, kadınların metleri sadece kadınları şiddet suçlarından
Konular
korumaya değil, aynızamanda şiddet vakaları olduğu komplikasyonlar ile sonuçlanabilir.
Tablo 4: Kadına Karşı Şiddetin
olduğu zaman olayları araştırmavı ve suçlula- Çocukluklarında cinsel istismara uğramış kız-
Sağlığı etkileyen Sonuçları
rıadalet önüne çıkartmayı da şart koşmaktdır ların erken yaşta cinsel ilişkiye girme gibi
Ölümcülolmayan
31 riskli davranışlarda daha çok bulundukları ve
Fiziksel sağlık
~ Yaralanma (yırtıklardan kırıklara, iç or- bunun sonucunda da erken yaşta ve isteme-
insangelişimi hedeflerinin gan yaralanmalara kadar) den hamile kalma risklerinin daha yüksek ol-
zarar görmesi • Istenmeyen gebelik duğu belirlenmiştir Şiddet gören kadın-
(33).
• Jinekolojik sorunlar
Kadının toplumsal hayata katılımındaki po- lar, aile planlaması yöntemlerini kullanmakta
~ HIV/AIDS dahilolmak üzere cinsel
tansiyel inkar edildiği müddetçe toplumların hastalıklar veya güvenli seks talep etmekte zorlanmakta,
tam kapasitelerine ulaşamayacakları gittikçe • Düşük bunun sonucunda da cinsel yolla bulaşan
dahaiyianlaşılmaktadır. Şiddetin sosyal, eko- • Pelvik inflammatuar hastalıklar hastalıklara ve HIV/AIDS'e maruz kalma risk-
• Kronik pelvik ağrıları
nomik ve sağlıkla ilgili maliyet verileri hiçbir leri artmaktadır (34)
• Baş ağrıları
şüpheye yer bırakmadan, kadına yönelik şid- .0 Şiddetin, kadınların akıl sağlığı üzerinde
Sürekli sakatlıklar
detin insanlık ve ekonomik gelişime zarar • Astım de ciddi ve ölümcül etkileri olabilir. Dayak yi-
verdiğini göstermektedir. Bütün sosyal geli- • Iritabı bağırsak sendromları yen kadınlarda stres ve travma sonrası stres
• Kendine zarar verici davranışlar (siga-
şimprogramlarına, ister çevre ile ilgiliolsun, sendromu, panik ataklar, depresyon, uyuma
ra içme, korunmasız seks vb.)
isterfakirliğin azaltılması ve iyiyönetişim için ve beslenme bozuklukları, yüksek tansiyon,
Atat Sağlığı
olsun, kadının katılımı çok önemli hale gel- alkolizm, uyuşturucu kullanımı ve düşük öz
• Depresyon
miştir. Ülkeler, kadınların tam katılımına ve , Korku güven gibi strese bağlı hastalıkların oranı yük-
desteğine ket vurmakla nüfuslarındaki insan • Anksiyete sektir. Bazı kadınlar için, ölümcül derecede
kaynağının yarısını yok etmektedirler. Bir ül- • Düşük öz saygı stres altında olmaları ve istismar eden kişi ta-
• Cinsel ilişkide bozukluklar
kenin cinsiyet eşitliğine taraf olduğuna dair rafından aşağılanmaları sonucunda, şiddet
o••. Yeme-içme sorunları
en doğru gösterge, kadına yönelik hayatın Obsesif-kompulsif bozukluklar içeren ilişkiden kaçmalarının tek yolu intihar
:t
heralanındaki her türlü şiddetin ortadan kal- Travma sonrası stres bozukluğu olabilir.
dırılmaeylemlerinde yatmaktadır. ,Ölümcülolan
'. Intihar
Cocuklara etkileri
:. Adam öldürme
Sağlığı etkileyen sonuçlar Aileiçinde şiddete tanıklık eden veya şiddete
• Anne ölümleri
Kadınlara yönelik aile içi şiddetin çok geniş • HIV/AIDS maruz kalmış çocuklar kilo, yemek yeme ve
boyutlu, hatta bazen ölüme kadar varabilen, fı- DIPNOT: Kaynak: "Violance Against Women", WHO, uyku gibi sağlık ve davranış problemleri ser-
Consultation, 1996)
zikselvepsikolojik sonuçları vardır (bkz. Tab- gilerler (39)Okulda da problemleri olabilir, ya-
lo 4). Yaralanma, kadının sağlığı üzerindeki
Aile içi Şiddet ve HIV/AIDS
olumsuz etkinin sadece bir yönüdür ve şidde-
Günümüzde yaklaşık 14 milyon kadın HIV taşıyıcısıdır ve kadınlar arasındaki taşıyıcılık
tinenfazlagözle görülen türüdür. ABDAdalet
oranı artmaktadır. Dünya Sağlık Örgütünün bir araştırmasında, birçok kadın için HIV'e en
Bölümünün hastanelerin acil bölümlerinde
çok yakalanma riskinin, güvenli seks talebinin hiç ya da zor ifade edildiği, eşit olmayan
şiddete bağlıyaralanma sonucunda tedavi ol- tarafların sürdürdüğü düzenli ilişkilerde söz konusu olduğunu saptamıştır. Bu kadınlar
mayagelen kadınların %37'sinin eşi, eski eşi için seks bir tercih konusu değildir (35).
Zimbabve'de bir eyalette yapılan 18yaş ve üstü kadınların katıldığı bir araştırmada evli
veya erkek arkadaşı tarafından yaralandığını
kadınların, yüzde 26'sl istemedikleri halde, zorla ilişki kurmak durumunda kaldıklarını söy-
raporetmiştir Saldırılar, morarıklar vekırık-
32. lemişlerdir. Bir kadının eşinin başka kişilerle de cinsel ilişkiye girdiğini veya HIV virüsü ta-
lardan,kısmiyada tamamen duyma veya gör- şıdığını bilmesine rağmen kocasının kondom kullanması veya başkaları ile ilişkiye girme-
mekaybıgibikronik hasarlara kadar çeşitli ya- mesi konusunda ısrar etme hakkının olmadığı bilinen bir gerçektir. HIV/AIDS önleme
ralanmalar, yanıklar ise şekil bozukluklarıyla programlarının çoğu yine de kondom kullanımı ve tek eşliliği savunmaktadırlar. Birçok ka-
sonuçlanabilmektedir. Kadın genital mutilas- dın bu önlemleri tartışmanın bile daha fazla şiddete neden olacağını düşünmektedir (36).
Başka araştırmaların sonuçlarına göre Afrika'nın bazı bölgelerinde HIV/AIDS'in yayılması
yonundan kaynaklanan tıbbi komplikasyonlar
kadını erkeğin "malı" gibi gören uygulamalar nedeni ile daha da artmıştır. Mesela, karıla-
kanarnavekısırlıktan ciddi psikolojik travma- rın ve dulların miras yolu ile devredilmeleri Doğu ve Güney Afrika'da oldukça yaygındır.
laraneden olmaktadır. Birçok ülkede yapılan Bir kadının kocası ölünce, kadın ve bütün mallar adamın en büyük kardeşi tarafından mi-
araştırınalar hamilelikte yüksek derecede şid- ras yolu ile elde edilir. Batı Kenya'da kadınlar, kocaları AIDS'ten ölmüş veya kendileri ya
da müstakbel kocaları AIDS taşıyıcı olsalar bile evlenmeye mecbur bırakılmaktadırlar.
dete maruz kalmanın, annenin ve doğmamış
Kenya'daki bu uygulamaya yönelik bir yasal bir düzenleme mevcut değildir (37).
bebeğin sağlıklarını tehlikeye attığını göster-
Cinsel açıdan arınma HIV/AIDS'in yayılmasından kaynaklanan ve ancak aynı zamanda
miştir.Enkötü durumlarda, yukarıda örnekle- yayılmasına katkıda bulunan daha yeni bir olgudur. Batı Kenya, Zimbabve ve Gana'nın
riverilen aileiçişiddet vakaları kadınların öl- bazı bölgelerinde geniş ailelerde uygulanan yönteme göre bir erkek, bakire bir kız ile cin-
mesiilesonuçlanır - kadının eşi veya eski eşi sel ilişkiye girer ise taşıdığı HIV/AIDS virüsünden kurtulacağına inanıhr, Sekiz yaş gibi "II
tarafındanöldürülmesi ile. küçük yaştaki kızlar, erkeklerin saflıkları garanti olsun diye bu iş için özellikle seçilirler (38).
Kadına yönelik şiddet ile HIV/AIDS'in yayılması arasındaki bağlantıyı kabul eden ve bu
Cinselsaldırılar veyatecavüz, istenmeyen
bağlantıyı HIV önleme ve korunma politikaları ve programlarına uyarlayan yeni bir yakla-
hamilelikler ve kanunsuz kürtajların sebep şıma ihtiyaç vardır 9