Kadir Suresinin Analitik Yorumu

16 Pages·2016·0.22 MB·Turkish

CITATION
Kalkan, Salih, “Analytical Interpretation of the Surah al-Qadr”, Journal of Faculty of Theology of Bozok
University. 8, 8 (2015/8), p. 103-118.
Giriþ
Kadir Suresinin Analitik Yorumu
Kadir Gecesi, kelime an-
lamýnýn; mevki, aza-
met, deðer ve þeref oluþuna
binaen Kur’an’ýn inmesiy-
Salih Kalkan
le þeref kazanan bir gece ol-
muþtur. Esasen zamanlarýn
Fatih Üni., (cid:250)lahiyat Fak., Temel (cid:250)slami Bilimler. ve mekânlarýn bizatihi de-
ðeri yoktur. Allah (cc.) o-
na kýymet verdiði için kýy-
Özet
metlidir. Kýblenin bile ken-
Kadir Gecesi Kur’an-ý Kerim’in indirildiði gecedir. Bu
di zatýnda bir hususiyeti
gecenin hangi gece olduðu kesin olarak bildirilmemesi-
yoktur. Allah (cc.) buraya
ne raðmen, ramazanýn 27. gecesi olduðu kabul edilmiþ-
dönün dediði için kýymetli
tir. Kadir Gecesi’nin anlatýldýðý Kadir suresi, Kur’an-ý
Kerim’in ne zaman indirildiðini ve bu indirilme zama- olmuþtur. Kadir Gecesi de
nýnýn özelliklerini anlatýr. Ayný zamanda Kur’an’ýn fazi- Kur’an onda indiði için de-
letlerinden azami seviyede istifade edebilmenin gereði-
ðer kazanmýþtýr. Çünkü Al-
ne de iþaret eder.
lah (cc.) bu gecede yapýlan
Kadir suresinin analitik yorumu isimli bu çalýþmada
muteber, klasik ve çaðdaþ tefsir kitaplarýna ve bu ko- ibadet ve taatlere sair za-
nuyla alakalý telif edilmiþ eserlere müracaat edilmiþtir. manlarda yapýlanlardan da-
Kadir veya Ýnnâ Enzelnâ diye de bilinen sure; gramatik, ha çok mükâfat vereceðini
dil ve dilin zenginlikleri olan kýraat, irab, belagat, mü-
bildirmiþtir. Bunun sebebi
nasebet, sebeb-i nüzul gibi deðiþik baþlýklar altýnda in-
tamamen Kur’an’ýn bereke-
celenmiþtir. Sure incelenirken müfessirlerin birbirlerine
olan etkileri tespit edilip, modern ve klasik müfessirler ti ve inzalidir. Dolayýsýyla
arasýnda mukayeseler yapýlmýþtýr. Ayet mealleri ve Kadir Gecesi’ni deðerli ya-
numaralarýnýn verilmesine ise özen gösterilmiþtir. Bu
pan Kur’an’dýr.
makalede, Kur’an ile Kadir Gecesi arasýnda önemli bir
Surede bahsedilen Ka-
baðýn olduðu sonucuna ulaþýlmýþtýr.
dir Gecesi, içinde Allah’ýn
Anahtar Kelimeler: Kadir suresi, Analitik yorum, Gra- (cc.) mümin kullarýna in-
matik yorum, Kur’an tefsiri.
dirdiði ilahî lütuf ve esinti-
ler bulundurmasý münase-
betiyle diðer gecelerden üs-
tündür. Kadir Gecesi’ndeki bu ilahî lütuf ve tecelliler Kur’an’ýn inmesine verilen
deðerden dolayýdýr. Kadir Gecesi’nin belirsizliði sebebiyle de bir anlamýyla rama-
zan, diðer anlamýyla da Kadir Gecesi münasebetiyle daima Kur’an’a vurgu yapýl-
maktadýr.
I. Nüzul Sebebi
Tefsirler, sahabe ve tabiinin surelerin iniþ zamaný ile ilgili yorumlarýyla doludur
KAYNAKÇA
Kalkan, Salih, “Kadir Suresi’nin Analitik Yorumu”, Bozok Üniversitesi (cid:249)lahiyat Fakültesi Dergisi, 8, 8
(2015/8), ss. 103-118.
Salih Kalkan
ve bu yorumlarýn pek çoðu aslýnda su- b) Ýbn Ebî Hâtim’in bir baþka ka-
renin sebeb-i nüzulünü gösteren kesin naldan rivayetinde ise Hz. Peygam-
olgular deðildir. Klasik tefsirlerde ko- ber (sas.) Benû Ýsrail’den Eyüp
nunun kesin hatlarla sonuca baðlanma- (as.),Zekeriya (as.), Hazkýyl b. Acûz
dýðýný görüyoruz. Bu da klasik tefsirci- (as.) ve Yuþâ b. Nûn’un (as.) tarfetu’l-
lerin sebeb-i nüzul ile alakalý yorumlarý ayn, yani göz açýp kapayana kadar da-
âdeta bir tefsir rivayeti gibi algýladýkla- hi Allah’a isyan etmeden ve gafil olma-
rýný çaðrýþtýrmaktadýr. Kadir suresinin dan ibadet ettiklerini anlattý. Sahabe-
de sebeb-i nüzulü hakkýnda deðiþik ri- ler buna çok taaccüp ettiler. Kendile-
vayetleri vardýr: rinin buna muvaffak olamayacaklarýný
a) Ýbn Ebî Hâtim’in Ebû Zur’a kana- düþünerek mahzun oldular. Bunun ü-
lýyla Mucâhid’den rivayet ettiðine gö- zerine Cebrail (as.) gelerek bu sureyi
re bir gün Hz. Peygamber (sas.), Benû inzal buyurdu ve “Ya Resulallah! Allah
Ýsrail’den Þem’ûn adýnda bir kahraman ümmetinin zaafýný ve aczini bildiði için
mücahidin bin ay, yani seksen sene zýr- onlardan daha hayýrlýsýný ümmetine ih-
hýný çýkarmadan Allah için mücahede- san buyurdu. Kim Kadir Gecesi’ni iba-
ye devam ettiðini sahabelerine anlattý. detle geçirirse Allah ona seksen sene i-
Bunun üzerine sahabeler kendi ömür- badet sevabý ihsan edeceðini vaat etti.”
lerine kýyaslayarak amellerini hafif gör- buyurdu.2
düler ve hiçbir zaman onun mertebesi-
104
ne ulaþamayacaklarýný düþünerek mah- II. Surenin Üslubu
zun oldular. Bunun üzerine “Kadir su-
Kadir suresinin esas konusu Kur’an-
resi” nazil oldu ve ramazan ayýnda bu-
ý Kerim’dir. Sure Kur’an’la doðrudan
lunan Kadir Gecesi’nde bir gece yapýlan
ilgilidir. Zaten Kadir Gecesi’ni müm-
ibadetin bin ay ibadet ve cihattan daha
taz kýlan þey de o gece Kur’an’ýn in-
deðerli olacaðý müjdesini getirdi. Bu-
sanlýða rehber olarak gönderilmesidir.
na yakýn bir açýklama Ýbn Abbas’tan da
Bu gecenin her sene anýlmasýnýn se-
nakle dilmiþtir.1
Ebû Abdullâh Muhammed bin Ahmed bin
1. Suyûtî, Ebû’l Fazl Celâluddîn Abdurrahmân Ebî Bekr bin Ferahu’l-Ensârî el-Hazrecî
bin Ebû Bekr, Lubâbu’n-Nukûl, Beyrut, s. Þemsuddîn, el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’ân,
215; Vâhidî, Ebû’l-Hasen Alî bin Muhammed, (thk. Ahmed el-Berdûn ve Ýbrâhîm Atfiþ),
Esbâbu’n-Nuzûl, Dâru’l-Ýslâm, Demmam Dâru’l-Kutubi’l el-Mýsriyye, (I-XXIV), Ka-
1992, s. 461; Ýbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ Ýsmâîl hire, 2. Baský, 1384/1964, XIX/235-237;
bin Ömer bin Kesîr el-Kuraþî ed-Dimeþkî, Yazýr, Elmalýlý Muhammed Hamdi, Hak Dini
Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, (thk. Sâmî bin Mu- Kur’an Dili, Azim Yayýnlarý, (I-X), Ýstanbul
hammed Selâme), Dâru Taybe, VIII/442- 2012, VI/4592; Çetiner, Bedreddin, Esbab-ý
443; el-Taberî, Muhammed bin Cerîr, Nüzul, (I-II), Çaðrý Yayýnlarý, Ýstanbul 2010,
Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, (thk. II/962.
Ahmed Muhammed Þâkir), Muessesetu’r- 2. Suyûtî, Lubabu’n-Nukûl, s, 215; Vâhidî,
Risâle, XXX/167;er-Râzî, Fahruddîn Ebû Esbâbu’n-Nuzûl, s. 461; Suyûtî, ed-Durru’l-
Abdillâh Muhammed bin Ömer bin Huse- Mensûr, Dâru’l-Fikr, VIII/569; Ýbn Kesîr,
yin bin Hasan bin Alî et-Temîmî el-Bekrî Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, VIII/443; el-
er-Râzî eþ-Þâfiî, Mefâtîhu’l-Ðayb, Dâru Kurtubî, el-Câmiu li-Ahkâmi’l- Kur’ân,
Ýhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, (I-XXIII), Beyrut XIX/235-237; Elmalýlý, Hak Dini, VI/4592;
1420 h., Akçað Yay., XXIII/285; el-Kurtubî, Çetiner, Esbab-ý Nüzul, II/962.
Bozok Üniversitesi (cid:249)lahiyat Fakültesi Dergisi, 8/8 (2015, 8), s. 104
Kadir Suresinin Analitik Yorumu
bebi de Kur’an’a hürmete binaendir. ri de yoktur. Bu da Kadir Gecesi’nin Al-
Hak Teâlâ Kur’an’ý insanlarýn hatýrla- lah (cc.) tarafýndan herkes için bir rah-
masý için, onun nüzulünün her sene-i met vesilesi olduðunun göstergesidir.
devriyesinde onu layýkýyla anlayýp ya- Zira Allah (cc.);
þamalarýna binaen, o gecenin ihyasý- (cid:386)(cid:169)(cid:202) (cid:418)(cid:363)(cid:200)(cid:202)(cid:418)(cid:464)(cid:267)(cid:499)(cid:166) (cid:166)(cid:514)(cid:201)(cid:500)(cid:504)(cid:202)(cid:479)(cid:200)(cid:194)(cid:200)(cid:166)(cid:514)(cid:201)(cid:508)(cid:503)(cid:200)(cid:161) (cid:506)(cid:200)(cid:519)(cid:448)(cid:202)(cid:267)(cid:499)(cid:166) (cid:527)(cid:267)(cid:202)(cid:164)(cid:387)
ný, bir gece karþýlýðýnda bin ay vererek
“Ancak iman edip makbul ve güzel
mükâfatlandýrmýþtýr.
iþler yapanlar müstesna.”3 demek sure-
Allah (cc.) Kadir suresini, Mekkî tiyle istisna yapmaksýzýn;
bir sure olmasýna raðmen Mekkî sure-
(cid:386)(cid:450)(cid:202)(cid:436)(cid:204)(cid:488)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:478)(cid:202)(cid:200)(cid:500)(cid:472)(cid:204)(cid:503)(cid:200) (cid:341)(cid:267)(cid:439)(cid:200) (cid:518)(cid:200)(cid:511)(cid:202) (cid:570)(cid:191)(cid:528)(cid:200)(cid:455)(cid:200)(cid:387)
lerin hususiyetlerinden olan “inzâr” ve
“Artýk o gece bir esenliktir gider. Tâ
“terhib” özelliklerini bir kenara býraka-
tan aðarana kadar.”4 diyerek bütün
rak rahmet ayý ve rahmet gecesi olma-
dünya ve bütün insanlýk için selam, ba-
sýna binaen tamamen beþaret üslubu ile
rýþ, esenlik, güven ve rahmet dileyerek,
vahyetmiþtir. Zira Kur’an’ýn genel üs-
toplumun kötü þeylerden arýnmasýný,
lubuna bakýldýðý zaman;
kalplerin ve nefislerin selametini iste-
(cid:502)(cid:200)(cid:267)(cid:508)(cid:512)(cid:200)(cid:435)(cid:200) (cid:176)(cid:202)(cid:418)(cid:200)(cid:507) (cid:319)(cid:202) (cid:347)(cid:495)(cid:202)(cid:450)(cid:202)(cid:460)(cid:204)(cid:504)(cid:201)(cid:204)(cid:499)(cid:166)(cid:194)(cid:200) (cid:167)(cid:202) (cid:418)(cid:200)(cid:428)(cid:496)(cid:202)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:498)(cid:202)(cid:511)(cid:204)(cid:200)(cid:162) (cid:506)(cid:204)(cid:503)(cid:202) (cid:166)(cid:194)(cid:450)(cid:201)(cid:488)(cid:200)(cid:495)(cid:200) (cid:506)(cid:200)(cid:519)(cid:448)(cid:202)(cid:267)(cid:499)(cid:166) (cid:192)(cid:267)(cid:202)(cid:164)(cid:387) mektedir. Binaenaleyh, bu gecenin e-
(cid:166)(cid:514)(cid:201)(cid:500)(cid:504)(cid:202)(cid:479)(cid:200)(cid:194)(cid:200) (cid:166)(cid:514)(cid:201)(cid:508)(cid:503)(cid:200)(cid:161) (cid:506)(cid:200)(cid:519)(cid:448)(cid:202)(cid:267)(cid:499)(cid:418)(cid:267)(cid:507)(cid:202)(cid:164) (cid:1613) (cid:424)(cid:202)(cid:267)(cid:519)(cid:202)(cid:336)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:450)(cid:268)(cid:459)(cid:200) (cid:502)(cid:204)(cid:511)(cid:201) (cid:494)(cid:200) (cid:202)(cid:416)(cid:200)(cid:499)(cid:194)(cid:204)(cid:201)(cid:162) (cid:418)(cid:512)(cid:200)(cid:520)(cid:202)(cid:487) (cid:506)(cid:200)(cid:519)(cid:446)(cid:202)(cid:202)(cid:499)(cid:418)(cid:443)(cid:200) senlik ve selameti bütün kâinatý kaplar
(cid:386) (cid:424)(cid:202)(cid:267)(cid:519)(cid:202)(cid:336)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:450)(cid:201)(cid:186)(cid:520)(cid:204)(cid:443)(cid:200) (cid:502)(cid:204)(cid:511)(cid:201) (cid:494)(cid:200) (cid:202)(cid:416)(cid:200)(cid:499)(cid:194)(cid:204)(cid:201)(cid:162) (cid:169)(cid:202) (cid:418)(cid:363)(cid:200)(cid:202)(cid:418)(cid:464)(cid:267)(cid:499)(cid:166) ve kâinat içerisindeki bütün varlýklar da
“Gerek Ehl-i kitaptan, gerek müþ- bu güzelliklerden istifade eder.
riklerden olan kâfirler, hem de devam- 105
lý kalmak üzere cehennem ateþindedir-
III. Sureler Arasý Siyak ve Sibak
ler. Onlar bütün yaratýklarýn en þerlisi-
Ýliþkisi
dirler. Ama iman edip, makbul ve güzel
Âlûsî (ö. 1270/1854), Allah’ýn
iþler yapanlar ise bütün yaratýklarýn en
(cc.) Alâk suresinde Hz. Peygamber’e,
hayýrlý olanlarýdýr.”1 ve
(sas.) yaratan ve insana bil mediðini
(cid:197)(cid:418)(cid:421)(cid:418)(cid:456)(cid:200)(cid:439)(cid:202) (cid:420)(cid:201) (cid:455)(cid:200)(cid:418)(cid:200)(cid:377)(cid:201) (cid:187)(cid:200)(cid:514)(cid:204)(cid:456)(cid:200)(cid:200)(cid:487) (cid:1613) (cid:510)(cid:202)(cid:202)(cid:508)(cid:520)(cid:504)(cid:202)(cid:200)(cid:520)(cid:202)(cid:421) (cid:510)(cid:201)(cid:200)(cid:421)(cid:418)(cid:200)(cid:428)(cid:495)(cid:202) (cid:316)(cid:200)(cid:202)(cid:194)(cid:201)(cid:162) (cid:506)(cid:204)(cid:503)(cid:200) (cid:418)(cid:503)(cid:267)(cid:200)(cid:408)(cid:200)(cid:487)(cid:387) öðreten Rabbinin adýyla Kur’an’ý oku-
(cid:160)(cid:166)(cid:176)(cid:200)(cid:194)(cid:200) (cid:510)(cid:201)(cid:200)(cid:421)(cid:418)(cid:200)(cid:428)(cid:495)(cid:202) (cid:316)(cid:200)(cid:202)(cid:194)(cid:201)(cid:162) (cid:506)(cid:204)(cid:503)(cid:200) (cid:418)(cid:503)(cid:267)(cid:200)(cid:162)(cid:194)(cid:200) (cid:1613)(cid:197)(cid:166)(cid:176)(cid:194)(cid:450)(cid:201)(cid:456)(cid:204)(cid:503)(cid:200) (cid:510)(cid:202)(cid:202)(cid:500)(cid:511)(cid:204)(cid:200)(cid:162) (cid:324)(cid:200)(cid:202)(cid:164) (cid:420)(cid:201) (cid:202)(cid:500)(cid:492)(cid:200)(cid:508)(cid:200)(cid:519)(cid:194)(cid:200) (cid:1613) (cid:197)(cid:166)(cid:346)(cid:456)(cid:202)(cid:200)(cid:519) masýný emrettikten sonra,5 bu surede
(cid:386) (cid:197)(cid:166)(cid:346)(cid:480)(cid:202)(cid:455)(cid:200) (cid:516)(cid:200)(cid:500)(cid:464)(cid:204)(cid:200)(cid:519)(cid:194)(cid:200) (cid:1613) (cid:197)(cid:166)(cid:176)(cid:514)(cid:201)(cid:422)(cid:186)(cid:431)(cid:201) (cid:514)(cid:479)(cid:201)(cid:446)(cid:204)(cid:200)(cid:520)(cid:186)(cid:487)(cid:200)(cid:514)(cid:204)(cid:456)(cid:200)(cid:200)(cid:487)(cid:1613)(cid:758)(cid:509)(cid:450)(cid:202)(cid:512)(cid:204)(cid:475)(cid:200) de Kur’an’ýn inmeye baþladýðýný söyle-
“Hesap defteri sað eline verilen kim- yerek, Kadir Gecesi’nin, Kur’an’ýn o ge-
senin hesabý kolayca görülür. Ve aile- cede inmesi ile yüksek þerefi ve üstün
sine sevinç içinde döner. Hesap defte- deðeri olan “Kadir Gecesi” payesi aldý-
ri arkasýndan sol eline verilen kimse i- ðýný söyler.6
se yok olmayý ister. Alevli ateþe girer.”2
ayetlerinde olduðu gibi, uyarý ile müj-
3. 103/Asr, 3. Ayrýca bkz. 95/Tîn, 6; 84/
deyi veya müjde ile mükâfatý peþ pe-
Ýnþikâk, 25 vb.
þe sýraladýðý görülmektedir. Ancak Ka- 4. 97/Kadr, 5.
5. 96/Alak, 1-5.
dir suresinde sadece müjde olup kâfir
6. el-Bikâî, Ýbrâhîm bin Ömer bin Hasan er-
ve fasýklarý uyaran bir ayet olmadýðý gi-
Ribât bin Alî bin Ebî Bekr, Nazmu’d-Durer,
bi cehennemden bahseden azap ayetle- Dâru’l-Kitâbi’l-Ýslâmî, (I-XXII), Kahire,
XXII/177; Zuhaylî, Vehbe, et-Tefsîru’l-
1. 98/Beyyine, 6-7. Munîr, (çev. Beþir Eryarsoy), Risale Yayýn-
2. 84/Ýnþikâk, 7-12. larý, (I-XV), Ýstanbul 2008, XV/575.
Jorunal of Faculty of Theology of Bozok University, Vol. 8 No. 8 (2015, 8), p. 105
Salih Kalkan
Elmalýlý M. Hamdi Yazýr da (ö. ve Hak’tan yüz çevirse iyi mi olurdu?
1942) ayný görüþleri ifade ederek me- O bilmiyor mu ki Allah, olan biten her
seleye kurbiyyet nazarýyla yaklaþýp, þeyi görür? Hayýr! Hayýr! Olmaz böyle
bu suresinin [(cid:204)(cid:162)(cid:450)(cid:200)(cid:186)(cid:491)(cid:204)(cid:202)(cid:166)] “Oku!”1 ve (cid:386)(cid:167)(cid:204)(cid:202)(cid:343)(cid:200)(cid:186)(cid:491)(cid:204)(cid:166)(cid:194)(cid:200) (cid:446)(cid:204)(cid:436)(cid:201)(cid:455)(cid:204)(cid:166)(cid:194)(cid:200) þey! Eðer bu tutumundan vazgeçmezse
(cid:387)“Secde et yaklaþ.”2 ayetlerinden sonra onu perçeminden tutup cehenneme sü-
inzal edilmesi, insanlarýn nazarlarýný i- rükleriz. Evet, o yalancý ve suçlu perçe-
badete çevirmek, özellikle ramazanda minden tutup sürükleriz. Ýstediði ka-
ve Kadir Gecesi’nde Kur’an okuyarak dar grubunu yardýma çaðýrsýn! Biz de
Allah’a yakýnlaþmayý teþvik etmek ba- Zebanîleri çaðýrýrýz.”7 ayeti ile yalan-
kýmýndan önemli olduðunu ifade eder.3 layanlarýn, inanmayanlarýn cezalandý-
Ayný zamanda Kadir suresinin Alâk rýlmasý anlatýldýktan sonra inananlarýn
suresinden sonra yer almasý, zamirin mükâfatýnýn karþýlýðý olarak da Kadir
Kur’an’la ilgili bulunduðunu kuvvet- suresinde Kadir Gecesi’nin verildiði i-
lendirmektedir4 ki bu sure âdeta Alak’ta fade edilmektedir. Bu surede gecenin e-
emredilen Kur’an okumanýn nedenidir. hemmiyetini vurgulama adýna da mese-
San ki þöyle denilmiþtir: “Kur’an’ý oku. le soru cümlesi ile açýklanarak gece üç
Çünkü Kur’an’ýn kadri yücedir, þaný defa zikredilmiþtir.
âlidir.”5Alâk suresinin son ayetinde; Mana ve muhtevaya gelince Kadir
(cid:386)(cid:167)(cid:204)(cid:202)(cid:343)(cid:200)(cid:186)(cid:491)(cid:204)(cid:166)(cid:194)(cid:200) (cid:446)(cid:204)(cid:436)(cid:201)(cid:455)(cid:204)(cid:166)(cid:194)(cid:200)(cid:387) suresi ile Beyyine suresi arasýnda gaye
ve murat bakýmýndan sýký bir münase-
106 “Rabbine secde et, O’na yaklaþ.”6
bet ve kopmaz bir baðýn mevcut oldu-
denilerek, sonraki sureyle irtibatlý ola-
ðu görülmektedir. Þöyle ki: Ýnsanlara
rak, Kadir Gecesi’nin Allah’a (cc.) sec-
Cenab-ý Hakk’ýn rahmet sesini yansýtan
de ederek yakýnlaþma gecesi olduðu be-
Kur’an’ý Kerim’in Kadir Gecesi’nde in-
yan edilir.
dirilmesi, kitap ehlini saplandýklarý yan-
Ayrýca Alâk suresindeki,
lýþ akideden, taassup ve katý tutumdan
(cid:1613) (cid:195)(cid:450)(cid:200)(cid:186)(cid:519)(cid:200) (cid:510)(cid:200)(cid:267)(cid:500)(cid:499)(cid:166) (cid:192)(cid:267)(cid:200)(cid:408)(cid:202)(cid:421) (cid:502)(cid:204)(cid:200)(cid:500)(cid:480)(cid:204)(cid:186)(cid:519)(cid:200) (cid:323)(cid:204)(cid:200)(cid:200)(cid:162) (cid:1613) (cid:324)(cid:267)(cid:514)(cid:200)(cid:186)(cid:427)(cid:200)(cid:194)(cid:200) (cid:167)(cid:200) (cid:448)(cid:267)(cid:495)(cid:200) (cid:192)(cid:202)(cid:164) (cid:426)(cid:200) (cid:204)(cid:519)(cid:200)(cid:162)(cid:176)(cid:200)(cid:200)(cid:162) (cid:387)
kurtarmaya yönelik bir anlam ta þýmakta
(cid:1613) (cid:424)(cid:199)(cid:200)(cid:416)(cid:471)(cid:202)(cid:418)(cid:443)(cid:200) (cid:424)(cid:199)(cid:200)(cid:421)(cid:175)(cid:202)(cid:418)(cid:495)(cid:200) (cid:424)(cid:199)(cid:200)(cid:520)(cid:463)(cid:202)(cid:418)(cid:200)(cid:507) (cid:1613) (cid:424)(cid:202)(cid:200)(cid:520)(cid:463)(cid:202)(cid:418)(cid:267)(cid:508)(cid:499)(cid:418)(cid:202)(cid:421) (cid:197)(cid:418)(cid:480)(cid:488)(cid:200)(cid:456)(cid:204)(cid:200)(cid:508)(cid:200)(cid:499) (cid:510)(cid:202)(cid:200)(cid:428)(cid:508)(cid:200)(cid:519) (cid:323)(cid:204)(cid:267) (cid:506)(cid:202)(cid:416)(cid:200)(cid:499) (cid:528)(cid:267)(cid:495)(cid:200)
ve böylece son kitaba ve son peygambe-
(cid:386) (cid:424)(cid:200)(cid:200)(cid:520)(cid:202)(cid:507)(cid:418)(cid:200)(cid:421)(cid:452)(cid:267)(cid:499)(cid:166) (cid:184)(cid:201)(cid:446)(cid:204)(cid:200)(cid:508)(cid:455)(cid:200) (cid:1613)(cid:510)(cid:200)(cid:519)(cid:174)(cid:202)(cid:418)(cid:200)(cid:507) (cid:184)(cid:201)(cid:446)(cid:204)(cid:200)(cid:520)(cid:500)(cid:204)(cid:186)(cid:487)(cid:200)
re iman ile yönelmelerin de mutlak an-
“Ne dersin, o kul dini yalan saysa
lamda rahmet ve necat bulunduðu do-
laylý þekilde anlatýlmak tadýr. O bakým-
1. 96/Alak, 1.
2. 96/Alak, 19. dan Beyyine suresi ile bu konu detaylý
3. el-Bikâî, Nazmu’d-Durer, XXII/177; Elma-
biçimde iþlenmekte ve ilahî muradýn ne
lýlý, Hak Dini, IX/334.
yanda olduðu açýklanmaktadýr.8
4. el-Bikâî, Nazmu’d-Durer, XXII/177; Yýldý-
rým, Celal, Kur’an Tefsiri, XIII/6923-6924. Ayrýca, [ (cid:509)(cid:418)(cid:508)(cid:499)(cid:452)(cid:507)(cid:162) ] deki [ (cid:193) ]“hu” zami-
5. Âlûsî, Ebû’l-Fazl Þihâbu’d-Dîn Mahmûd b.
rinin ne olduðu ve kime indirildiðini be-
Abdullâh el-Âlûsî, el-Baðdâdî, Rûhu’l-Meânî
fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî, yan hususunda yine Beyyine’deki;
Dâru’l-Kutubi’l-Ýlmiyye, (I-XVI), Beyrut,
1415/1995, XV/411; el-Bikâî, Nazmu’d- 7. 96/Alak, 13-18.
Durer, XXII/177; Arslan, Ali, Hulâsâtu’t- 8. el-Bikâî, Nazmu’d-Durer, XXII/185; Yýldý-
Tefâsîr Büyük Kur’an Tefsiri, Arslan Yayýnla- rým, Celal, Ýlmin Iþýðýnda Asrýn Kur’an Tef-
rý, (I-XVI), Ýstanbul, XVI/98. siri, Anadolu Yayýnlarý, (I-XIV), Ýstanbul
6. 96/Alak, 19. 1986, XIII/6924.
Bozok Üniversitesi (cid:249)lahiyat Fakültesi Dergisi, 8/8 (2015, 8), s. 106
Kadir Suresinin Analitik Yorumu
fade eder.4 Birincisi: Ýndirilmesini ken-
(cid:386)(cid:424)(cid:570) (cid:504)(cid:200)(cid:271)(cid:520)(cid:186)(cid:491)(cid:200) (cid:570)(cid:420)(cid:201)(cid:428)(cid:495)(cid:201) (cid:418)(cid:512)(cid:200)(cid:520)(cid:202)(cid:487) (cid:1613) (cid:168)(cid:197)(cid:450)(cid:200)(cid:512)(cid:267)(cid:472)(cid:200)(cid:503)(cid:268) (cid:197)(cid:418)(cid:488)(cid:440)(cid:201)(cid:463)(cid:201) (cid:514)(cid:201)(cid:500)(cid:186)(cid:428)(cid:204)(cid:186)(cid:519)(cid:200) (cid:510)(cid:202)(cid:267)(cid:500)(cid:499)(cid:166) (cid:506)(cid:200)(cid:503)(cid:271) (cid:190)(cid:570) (cid:514)(cid:455)(cid:201)(cid:176)(cid:200)(cid:387)
disine isnat edip bunu bir baþkasýna de-
“O kesin delil de: Ýçinde hak, hikmet
ðil de kendisine mahsus kýlmýþtýr. Ýkin-
ve adaletin ifadesi olan yazýlar ihtiva e-
cisi: Þöhrete ve vurgulanmaya ih tiyacý
den tertemiz sayfalarý okuyan ve Allah
olmadýðýna belge olsun diye, açýk is-
tarafýndan gönderilen bir resuldür.”1 a-
mini anmadan zamirle ifade et miþtir.
yeti ile Kadir suresindeki zamirleri an-
Üçüncüsü: Ýndirildiði vaktin þerefini
latarak, indirilenin Kur’an, indirilen ki-
yüceltmiþtir.5
þinin ise Hz. Peygamber (sas.) olduðu-
Kur’an’ýn tamamýnýn mý, yoksa ilk i-
nu açýklamýþ oluyor. Dolayýsýyla Beyyi-
nen ayetlerinin mi Kadir Gecesi indiði
ne suresi, isminden de anlaþýlacaðý üze-
hususunda müfessirlerin iki yaklaþýmý
re Kadir suresini açýklayan bir sure gi-
ortaya çýkmýþtýr:
bidir. Binaenaleyh, önceki ve sonraki
surelerin birbirleri ile irtibatý Kur’an’ýn Birincisi, Ýbn Kesîr’in (ö. 774/1373)
genel bir tefsiri mahiyetindedir, siyak Ýbn Abbâs’tan rivayetine göre Kur’an’ýn
ve sibak bakýmýndan güzel bir örnek tamamý, Levh-i Mahfuz’dan dünya se-
teþkil etmektedir. masýndaki Beytü’l-Ýzzet’e indirilmiþ;
sonra günün þartlarýna, olaylarýn seyri-
ne ve duyu lan ihtiyaca göre oradan da
IV. Surenin Tefsiri
23 yýllýk bir süre içinde parça parça Hz.
A) Birinci Ayet
Peygamber’in (sas.) nezih kalbine ilka 107
(cid:386)(cid:176)(cid:202)(cid:446)(cid:204)(cid:492)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:424)(cid:202)(cid:200)(cid:500)(cid:186)(cid:520)(cid:204)(cid:200)(cid:499) (cid:319)(cid:202) (cid:509)(cid:201)(cid:418)(cid:200)(cid:508)(cid:204)(cid:499)(cid:452)(cid:200)(cid:507)(cid:200)(cid:162) (cid:418)(cid:267)(cid:507)(cid:202)(cid:164)(cid:387) edilmiþtir.6
“Biz Kur’an’ý indirdik Kadir Ge-
Ýkincisi ise þaz bir görüþ olarak ifa-
cesi.”2 Müfessirler, “Biz onu Kadir Ge-
de edeceðimiz Þa’bî’ye göre olan görüþ-
cesi‘nde indirdik.” ayetindeki “O” za-
tür; “Kur’an’ýn indirilmesine ilk olarak
miriyle Kur’an’ýn kastedildiði konu-
Kadir Gecesi’nde baþlanmýþtýr. Bu gö-
sunda ittifak etmiþlerdir.3 Kur’an’ýn,
rüþ, ilk inen ayetlerin Kadir Gecesi’ne
zamirle anlaþýlacak de recede apaçýk bi-
linen, tanýnan, þaný yüce bir kitap oldu-
4. ez-Zemahþerî, Ebû’l Kâsým Cârullâh
ðunu göstermek için adýnýn açýkça anýl-
Mahmûd bin Ömer, el-Keþþâf an Hakâiki’t-
madýðý belirtilir. Zemahþerî de Allah’ýn Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl,
(cc.) Kur’an’ý üç yönden yücelttiðini i- Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, (I-IV), 3. Baský, Bey-
rut 1407 h., IV/780; eþ-Þevkânî, Fethu’l-
Kadîr, V/575; Heyet, Kur’an Yolu, V/604-
605.
1. 98/Beyyine, 2-3. 5. ez-Zemahþerî, el-Keþþâf, IV/780.
2. 97/Kadr, 1. 6. Ýbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, iht. Mu-
3. eþ-Þevkânî, Muhammed bin Alî bin Muham- hammed Alî es-Sâbûnî, Dâru’l-Kur’âni’l-
med bin Muhammed Abdullâh eþ-Þevkânî Kerîm, (çev. Nedim Yýlmaz ve Sadreddin
el-Yemenî, Fethu’l-Kadîr el-Câmiu beyne Gümüþ), Ensar Neþriyat, (I-VII), Ýstan-
Fenneyi’r-Rivâyeti ve’d-Dirâyeti min Ýlmi’t- bul 2010, III/659; el-Kurtubî, el- Câmiu
Tefsîr, Dâru Ýbn Kesîr, Þam, Dâru’l-Kelim et- li-Ahkâmi’l-Kur’ân, XX/130; er-Râzî,
Tayyib, Beyrut 1414 h., V/575; Heyet, Çað- Mefâtîhu’l-Ðayb, IX/568; Zuhaylî, et-
rýcý Mustafa, Dönmez Ýbrahim Kafi, Gümüþ Tefsîru’l-Munîr, XV/580-581; Yýldýrým Ce-
Saadettin, Karaman Hayrettin, Kur’ân Yolu lal, Kur’ân Tefsiri, XIII/6923-6924; Kurt
Türkçe Meâl ve Tefsir, D Ý B Y. (I-V), Ankara Avni, “Kadir Gecesi”, Diyanet Dergisi, sayý:
2008, 2. Baský, Kur’ân Yolu, V/603-605. 2, Nisan-Mayýs-Haziran 1987, s. 43.
Jorunal of Faculty of Theology of Bozok University, Vol. 8 No. 8 (2015, 8), p. 107
Salih Kalkan
rastladýðýný, yani Alâk suresinin Ýlk beþ Peygamber’in (sas.) bile kendi diraye-
ayetinin bu gece indiðini göstermekte- ti ile kavrayamayacaðýný ifade sadedin-
dir.” der.1 de: “Kadir Gecesi öyle büyük bir gece-
dir ki sýrf senin kendi dirayetine kalsay-
dý onun mahiyetini, kadrinin derecesi-
B) Ýkinci Ayet
ni bilemezdin. Fakat o ineni biz indirdi-
(cid:386)(cid:176)(cid:446)(cid:204)(cid:492)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:424)(cid:201)(cid:200)(cid:500)(cid:186)(cid:520)(cid:204)(cid:200)(cid:499) (cid:418)(cid:503)(cid:200) (cid:189)(cid:200)(cid:166)(cid:176)(cid:200)(cid:174)(cid:204)(cid:200)(cid:162) (cid:418)(cid:503)(cid:200)(cid:194)(cid:200) (cid:387)
ðimiz gibi, bunu da sana biz bildirdik.”7
“Bilir misin nedir Kadir Gecesi?”2
diyerek, o gecenin kadr-ü kýymetini an-
el-Ferrâ, Yüce Allah (cc.) Kur’an-ý
lamanýn insan aklý ile mümkün olmadý-
Kerim’de;
ðýný ifade eder.
[(cid:494)(cid:200) (cid:519)(cid:176)(cid:202)(cid:446)(cid:204)(cid:201)(cid:519) (cid:418)(cid:503)(cid:200)(cid:194)(cid:200) ] “Sana ne bildirdi?”3 þek-
linde geçen ayetlerde Hz. Peygamber’e
C) Üçüncü Ayet
(sas.) bazý þeylerin bildirildiðini, [(cid:418)(cid:503)(cid:200)(cid:194)(cid:200)
(cid:189)(cid:200)(cid:166)(cid:176)(cid:200)(cid:174)(cid:204)(cid:200)(cid:162)] “ Sana ne bildirdi, bilir misin ne- (cid:386)(cid:450)(cid:199)(cid:512)(cid:204)(cid:459)(cid:200) (cid:486)(cid:202) (cid:204)(cid:499)(cid:200)(cid:162) (cid:506)(cid:204)(cid:503)(cid:202) (cid:570)(cid:346)(cid:204)(cid:443)(cid:200) (cid:176)(cid:202)(cid:446)(cid:204)(cid:492)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:424)(cid:201)(cid:200)(cid:500)(cid:186)(cid:520)(cid:204)(cid:200)(cid:499)(cid:387)
dir? “ diye ifade edilen ayetlerde ise o- “Bin aydan daha hayýrlýdýr Kadir
na (sas.) o bahsedilen þeyin bildiril- Gecesi!”8 Bu ayet ve müteakip ayetler-
mediðini ifade eder. Sufyân da ayný de, Kadir Gecesi’nin ne olduðu sorusu-
görüþtedir.4 nu ihtiva eden ikinci ayete cevap veri-
lerek onun üstünlüðü ve özellikleri ü-
Bu tarz [(cid:189)(cid:200)(cid:166)(cid:176)(cid:200)(cid:174)(cid:204)(cid:200)(cid:162) (cid:418)(cid:503)(cid:200)(cid:194)(cid:200)] anlatým þeklinin
zerinde durulmuþtur. O gece öyle mü-
Kur’an-ý Kerim’de tam on üç yerde geç-
108 barek bir gecedir ki Ebû’l-Asiye ve Ýbn
tiðini görüyoruz.5 Hazin bu ifadenin;
Cerîr’in görüþüne göre; içinde Kadir
gecenin büyüklüðünü gösterme ve o-
Gecesi’nin bulunmadýðý “Bin aydan
nun haberini din leme adýna teþvik yol-
daha hayýrlýdýr.”9 Amr bin Kays’a göre,
lu bir ifade tarzý olduðunu söyleyerek,
böyle bir gecede yapýlacak hayýrlý iþ, sa-
sanki yüce Allah (cc.): “Onun kýymeti-
lih bir amel, içinde Kadir Gecesi’nin bu-
ni ve üstünlük derecesini sana bildiren,
lunmadýðý bin ayda yapýlacak ibadetler-
onun bilgisini sana ulaþtýran nedir?”6
den daha hayýrlýdýr. Müfessirlerin bir-
demektedir.
çoðu da böyle demiþtir.10
Elmalýlý Muhammed Hamdi Ya-
Ayrýca, buradaki bin aydan murat,
zýr ise bu gecenin büyüklüðünü, Hz.
82 küsur sene gibi ifadeler deðildir. A-
1. Yýldýrým Celal, Kur’ân Tefsiri, XIII/6923- raplarda büyük bir sayý anlatýlmak is-
6924
tendiðinde “bin” kelimesi kullanýlýrdý.
2. 97/Kadr, 2.
3. 33/Ahzâb, 63; 42/Þûrâ, 17; 80/Abese, 3. Bu nedenle ayet, “Bu bir gece içinde o
4. el-Kurtubî, el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’ân, kadar büyük iyilik ve hayýr yapýlmýþtýr
XX/131.
5. 69/Hâkka, 3; 74/Muddessir, 27; 77/ 7. Elmalýlý, Hak Dini, IX/340.
Murselât, 14; 82/Ýnfitâr, 17-18; 83Mutaffifîn, 8. 97/Kadr, 3.
/8-19; 86/Târýk, 2; 90/Beled, 12; 97/Kadr, 9. Ýbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, VIII/
2; 101/Kâria, 3-10; 104/Humeze, 5. 443; er-Râzî, Mefâtîhu’l-Ðayb, Akçað
6. el-Hâzin, Alâuddîn Alî bin Muhammed bin Yay., XXIII/285; el-Kurtubî, el-Câmiu li-
Ýbrâhîm Ebû’l-Hasen, Lubâbu’t-Te’vîl fî Ahkâmi’l-Kur’ân, XIX/233-235.
Meâni’t-Tenzîl, Dâru’l-Kutubi’l-Ýlmiyye, 10. Ýbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, VIII/
Beyrut 1415 h., IV/450; es-Sâbûnî, Safvetu’t- 443; el-Kurtubî, el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’
Tefâsîr, Ensar Yay., VII/373-375. ân, Buruç Yay., XIX/233-235.
Bozok Üniversitesi (cid:249)lahiyat Fakültesi Dergisi, 8/8 (2015, 8), s. 108
Kadir Suresinin Analitik Yorumu
ki insanlýk tarihinde uzun bir zamanda Bu ayetteki tehdide gelince; bu ge-
bile bu kadar hayýrlý iþ yapýlmamýþtýr.”1 cede yapýlan ibadete kat kat sevap ve-
anlamýna gelir. rildiði gibi, bu gecede yapýlan masi-
Fahruddîn er-Râzî’ye göre, bu ayet- yete de kat kat günah yazýlmasý mev-
te, hem bir müjde, hem de bir tehdit gö- zu bahistir. Günah iþleyen bir kimse
rülmektedir. Kim, bu geceyi ihya eder- tövbe etmediði veya hak sahibine hak-
se sanki Allah’a, seksen küsur yýl iba- kýný verip helalleþmediði4 müddetçe
det etmiþ gibi olup, her yýl ihya eden yüz Kadir Gecesi ihya etse bile, azap-
kimse de pek çok ömür yaþamýþ gibi o- tan kurtulamayacaktýr.5 Çünkü “Allah
lacaktýr. Kim de bu geceyi bulmak için (cc.) büyük günah sahibini cehenneme
ayýn tümünü ihya ederse bu kimsenin girmekle tehdit etmiþtir.6
de âdeta, otuz Kadir Gecesi ihya etmiþ
gibi olacaðýný ifade eden Râzî, mesele- D) Dördüncü Ayet
yi deðiþik bir rivayetle anlatýr: Kýyamet
(cid:386)(cid:450)(cid:503)(cid:204)(cid:200)(cid:162) (cid:498)(cid:203)(cid:495)(cid:201) (cid:506)(cid:503)(cid:271) (cid:502)(cid:202)(cid:273)(cid:271)(cid:176)(cid:200) (cid:192)(cid:202)(cid:175)(cid:204)(cid:202)(cid:412)(cid:202)(cid:421) (cid:418)(cid:512)(cid:200)(cid:520)(cid:202)(cid:487) (cid:172)(cid:201)(cid:194)(cid:450)(cid:268)(cid:499)(cid:166)(cid:194)(cid:200) (cid:424)(cid:201)(cid:496)(cid:200)(cid:202)(cid:415)(cid:528)(cid:200)(cid:504)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:190)(cid:201)(cid:452)(cid:267)(cid:186)(cid:508)(cid:200)(cid:186)(cid:427)(cid:200) (cid:387)
gününde dört yüzyýl Allah’a ibadet e-
“O gece Rablerinin izniyle ruh ve
den Benû Ýsrail’den bir adam ile Mu-
melekler, her türlü iþ için iner de iner.”7
hammed ümmetinden kýrk yýl Allah’a i-
“Rûh” kelimesi Kur’an’ýn bazý ayetle-
badet etmiþ birisi getirilir. Muhammed
rinde, “insanýn ruhu, caný”8 olarak ha-
ümmetinden olanýn sevabýnýn daha çok
yatýn kaynaðý manasýnda kullanýlmýþtýr.9
olduðu görülür. Bunun üzerine Ýsra-
Yine bazý ayetlerde bu kelime Allah’ýn 109
illi, Allah’a (cc.) “Sen, adilsin. Oysa-
(cc) emirlerini, Hz. Peygamber’e
ki ben, onun sevabýnýn daha çok oldu-
(sas.) “vahiy getiren melek” anlamýn-
ðunu görmekteyim.” der. Bunun üzeri-
da kullanýlmýþtýr.10
ne de Allah (cc.), “Çünkü sizler, dün-
Ayette geçen “rûh”tan maksat Hz.
yevi cezadan korkuyordunuz da bunun
Cebrail’dir (as.). Çünkü Kur’an’ýn ba-
üzerine ibadet ediyordunuz. Ümmet-i
zý ayetlerinde bu büyük melek “rûh” o-
Muhammed’in,
larak anýlmakta, bazen “rûhu’l-kudus”,
(cid:386)(cid:502)(cid:204)(cid:512)(cid:202)(cid:520)(cid:202)(cid:487) (cid:426)(cid:200) (cid:507)(cid:200)(cid:162)(cid:194)(cid:200) (cid:502)(cid:204)(cid:512)(cid:201)(cid:186)(cid:421)(cid:200)(cid:448)(cid:271)(cid:480)(cid:200)(cid:186)(cid:520)(cid:201)(cid:202)(cid:499) (cid:510)(cid:201)(cid:203)(cid:500)(cid:499)(cid:166) (cid:192)(cid:200)(cid:418)(cid:495)(cid:200) (cid:418)(cid:503)(cid:200)(cid:194)(cid:200)(cid:387) bazen “rûhu’l-emîn”, bazen de sadece
‘Hâlbuki sen onlarýn aralarýnda bu- “rûh” olarak geçmektedir.11 Yine Hz.
lunduðun müddetçe Allah onlarý azaba
uðratmaz.’2 ayetinden dolayý teminat-
larý vardý ve bu konuda emin idiler. Ama 4. 2/Bakara, 188.
5. er-Râzî, Mefâtîhu’l-Ðayb, XXIII/286.
buna raðmen onlar yine de ibadet edi-
6. 2/Bakara, 217-275; 4/Nisâ, 93.
yorlardý. Ýþte bu yüzden, bunlarýn iba- 7. 97/Kadr, 4.
8. Yýldýrým Suat, Kur’an’ý Hâkim ve Açýklamalý
detleri, daha çok sevap gerektirmiþtir.”
Meâli, 17/Ýsrâ, 85.
diyerek, Ümmet-i Muhammed’e müjde
9. 15/Hicr, 28-29; 17/Ýsrâ, 85; 21/En biyâ, 91;
olduðunu söylemiþtir.3 32/Secde, 7-9.
10. 16/Nahl, 2-102; 26/Þuarâ, 193-195; 40/
Mu’min, 15.
1. Mevdûdî, Ebû’l Â’lâ, Tefhîmu’l-Kur’ân, Ýnsan 11. 2/Bakara, 87-253; 5/Mâide, 110; 16/Nahl,
Yayýnlarý, (I-VII), Ýstanbul 2010, VII/182. 2-102; 40/Gâfir, 15; 70/Me’âric, 4; 78/
2. 8/Enfâl, 33. Nebe’, 38; Yýldýrým, Celal, Kur’ân Tefsiri,
3. er-Râzî, Mefâtîhu’l-Ðayb, XXIII/286. XIII/6922.
Jorunal of Faculty of Theology of Bozok University, Vol. 8 No. 8 (2015, 8), p. 109
Salih Kalkan
Peygamber (sas.) de bazý hadislerinde yürüyenler yok mu, iþte onlarýn üzerine
“rûhu’l-ku dus” ismini kullanmýþtýr.1 melekler inip: ‘Hiç endiþe etmeyin, hiç
Hz. Cebrail’in (as.) fazilet ve þere- üzülmeyin ve size vaat edilen cennet-
finden dolayý diðer bütün meleklerden le sevinin!’ derler.”5 ayeti Kadir suresi-
üstün olmasýna karþýlýk, onun zikri de nin dördüncü ayetinin tefsiri mahiye-
diðer meleklerden farklýdýr. Böylesine tindedir. Yani, Kadir Gecesi’nde melek-
yüksek payeli bir melek bile ancak, (cid:386)(cid:197)(cid:166)(cid:450)(cid:503)(cid:204)(cid:200)(cid:162) lerin indiði gibi, sair vakitlerde de me-
(cid:418)(cid:200)(cid:507)(cid:446)(cid:202)(cid:508)(cid:479)(cid:202) (cid:506)(cid:204)(cid:503)(cid:271)(cid:387) “Tarafýmýzdan bir emir ile”2 a- leklerin ayný þekilde, istikamet üzere o-
yetine binaen (cid:386)(cid:502)(cid:199)(cid:520)(cid:496)(cid:202)(cid:439)(cid:200) (cid:450)(cid:199)(cid:503)(cid:204)(cid:200)(cid:162) (cid:387) “hikmete daya- lan insanlara müjdeler vererek indikle-
nan iþ”3 için inmektedir. Ayette de “her rini anlýyoruz.
bir iþ için”4 ifadesinden anlaþýlýyor ki
meleklerin her biri bir baþka iþ için iner- E) Beþinci Ayet
ler. Çünkü meleklerin her birinin ayrý
(cid:386) (cid:450)(cid:202)(cid:436)(cid:204)(cid:488)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:478)(cid:202)(cid:200)(cid:500)(cid:472)(cid:204)(cid:503)(cid:200) (cid:341)(cid:267)(cid:439)(cid:200) (cid:518)(cid:200)(cid:511)(cid:202) (cid:191)(cid:570) (cid:528)(cid:200)(cid:455)(cid:200)(cid:387)
bir vazifesi vardýr; bazýlarý rükû, bazýla-
“Artýk o gece bir esenliktir gider...
rý secde, bazýlarý da dua ile meþguldür-
Ta tan aðarana kadar...”6 Ayette ge-
ler. Kadir Gecesi’nde de inen meleklerin
çen “hiye” zamiri Kadir Gecesi’ne raci
sadece o geceye has vazifelerine binaen
olup selam kelimesi de selamet mana-
onlar, Allah’ýn (cc.) selamýný, rahmeti-
sýndadýr. Yani o gece zararlý þeylerin ol-
ni ve bereketini geceyi ihya eden kulla-
mayacaðý, kullarýn yararýna olan þeyle-
rýna getirmekle mükelleftirler. Dolayý-
110 rin olacaðý bir esenlik gecesidir. Çünkü
sýyla, meleklerin ruhaniyetlerinin ve se-
“Selam” Allah’ýn (cc.) bir ismidir. Bu
rinliðinin geceyi ihya edenleri kuþattý-
gece baþta Hz. Cebrail (as.) olmak ü-
ðýný ve bundan dolayý selamý verdikleri-
zere melekler Allah’ýn (cc.) hayrýný, be-
ni anlýyoruz. Þurasý tabiidir ki onlar da
reketini ve selamýný insanlara yetiþtir-
Allah’tan aldýklarý rahmeti, bereketi ve
mek üzere yeryüzüne inmelerine karþý-
þefkati Müslümanlara taþýmaktadýrlar.
lýk o gece sabaha kadar tam bir selamet
Buradan anladýðýmýz kadarýyla ay gü-
içindedir.
neþten aldýðý ýþýðý yansýttýðý gibi melek-
Bazý müfessirler de o gecede hiçbir
ler de Allah’tan emanet olarak aldýklarý
þer olay olmayacaðýný ifade eder ki7 Ka-
selamý ve nuru geceyi ihya eden Müslü-
dir Gecesi’nin selam/selamet olmasýna
manlara yansýtýyorlar. Nitekim:
ve selam kelimesinin anlamýna karþýlýk
(cid:424)(cid:201)(cid:496)(cid:200)(cid:202)(cid:415)(cid:528)(cid:200)(cid:504)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:502)(cid:201)(cid:512)(cid:202)(cid:204)(cid:520)(cid:200)(cid:500)(cid:479)(cid:200) (cid:190)(cid:201)(cid:452)(cid:267)(cid:186)(cid:508)(cid:200)(cid:186)(cid:428)(cid:200)(cid:186)(cid:427)(cid:200) (cid:166)(cid:514)(cid:503)(cid:201)(cid:418)(cid:492)(cid:200)(cid:186)(cid:428)(cid:200)(cid:455)(cid:204)(cid:166) (cid:267)(cid:317)(cid:201) (cid:510)(cid:201)(cid:267)(cid:500)(cid:499)(cid:166) (cid:418)(cid:200)(cid:508)(cid:186)(cid:421)(cid:268)(cid:176)(cid:200) (cid:166)(cid:514)(cid:201)(cid:499)(cid:418)(cid:200)(cid:491) (cid:506)(cid:200)(cid:519)(cid:448)(cid:202)(cid:267)(cid:499)(cid:166) (cid:192)(cid:267)(cid:202)(cid:164) (cid:387) Ýbn Kesîr’den de nakledilen Mucâhid’in,
(cid:386)(cid:192)(cid:200)(cid:194)(cid:446)(cid:201)(cid:479)(cid:200)(cid:514)(cid:201)(cid:427) (cid:502)(cid:204)(cid:201)(cid:428)(cid:508)(cid:495)(cid:201) (cid:342)(cid:202)(cid:267)(cid:499)(cid:166)(cid:424)(cid:202)(cid:267)(cid:508)(cid:362)(cid:200)(cid:204)(cid:418)(cid:202)(cid:421) (cid:166)(cid:194)(cid:450)(cid:201)(cid:460)(cid:202)(cid:204)(cid:421)(cid:200)(cid:162)(cid:194)(cid:200) (cid:166)(cid:514)(cid:201)(cid:507)(cid:452)(cid:200)(cid:354)(cid:204)(cid:200)(cid:527)(cid:200)(cid:194)(cid:200) (cid:166)(cid:514)(cid:201)(cid:487)(cid:418)(cid:200)(cid:355)(cid:200) (cid:527)(cid:267)(cid:200)(cid:162) “Þeytan, o gece kötülük yapmaya veya
Þüphesiz ‘Rabbimiz Allah’týr.’ deyip
eziyet vermeye güç yetiremez.”8 yoru-
sonra da istikamet üzere, doðru yolda
5. 41/Fussýlet, 30.
1. Buhârî, Salât, 68; Bed’ul-Halk, 6; Edeb, 91; 6. 97/Kadr, 5.
Muslim, Fezâil’u’s-Sahâbe, 151,153; Nesâî, 7. el-Kurtubî, el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’ân,
Mesâcid, 24; Yýldýrým, Celal, Kur’ân Tefsiri, XX/134; et-Taberî, Taberî Tefsiri, Hisar Ya-
XIII/6922. yýnlarý, XI/180.
2. 44/Duhân, 5. 8. Ýbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, VIII/444;
3. 44/Duhân, 4. el-Kurtubî, el-Câmiu’l-Ahkâmu’l-Kur’ân,
4. 97/Kadr, 4. XX/134.
Bozok Üniversitesi (cid:249)lahiyat Fakültesi Dergisi, 8/8 (2015, 8), s. 110
Kadir Suresinin Analitik Yorumu
muna binaen müminler (geceyi idrak e- “Rahman’ýn has kullarý o kimseler-
denler) bütün ruhi/manevi kötülükler- dir ki onlar yerde tevazu ile yürürler.
den korunmuþ olacaktýr. Çünkü selam Cahiller kendilerine laf atarsa ‘Selamet-
bir hitab-ý Rabbanidir. Selam Esma-i le!’ derler.”2 “Zorba, maðrur, saygýsýz,
Hüsna’dandýr ve Kadir Gecesi “Selam” kaba ve haþin deðil, sükûnet ve vakar i-
isminin tecellisine mazhardýr.1 Geceyi le alçak gönüllü bir þekilde, terbiyeli ve
kaplayan esenlik, o gecede yapýlan du- nazik yürürler. Etrafa sýkýntý vermez-
a ve ibadetlerin sonucu olarak ilahî rah- ler. Cahillik edenlere çatmaya tenezzül
metin artmasý demektir. Buna bina- etmezler.”3 Bu has kullar, cahil insanlar-
en Kadir Gecesi toplumun ve insanla- la tavýr ve davranýþlarýnda, münasebet-
rýn korkularýnýn giderileceði bir gece o- lerinin sonucunda selam olacak þekilde
lacaktýr. fiil ortaya koyarlar. Bu fiiliyat sözle de
Müslümanlar arasýnda emniye- olabilir, davranýþla da olabilir. Yani öyle
ti temsil eden bir ifade olan “selam” bir tavýr ve davranýþ sergilerler ki cahil
sadece Kadir Gecesi mi inmektedir? insanlarla münasebetlerinin sonucunu
Hâlbuki namaz tekbir ile baþlayýp se- selamete erdirip selametle bitirirler.
lam ile son bulmaktadýr. Namazýn ta-
hiyyatýnda önce; V. Kadir Gecesi
{(cid:339)(cid:508)(cid:499)(cid:166) (cid:418)(cid:512)(cid:519)(cid:166) (cid:494)(cid:520)(cid:500)(cid:479) (cid:191)(cid:528)(cid:456)(cid:499)(cid:166)} Hz. Peygamber’e Kadir kelimesinin sözlük anlamý;
(sas.), sonra; kudret, güç yetirmek, kader, takdir, 111
{(cid:347)(cid:363)(cid:418)(cid:464)(cid:499)(cid:166) (cid:389)(cid:166) (cid:174)(cid:418)(cid:422)(cid:479) (cid:518)(cid:500)(cid:479)(cid:194) (cid:418)(cid:508)(cid:520)(cid:500)(cid:479) (cid:191)(cid:528)(cid:456)(cid:499)(cid:166)} bizlere se- miktar, meblað, hüküm ve kaza, deðer,
lam edilmekte ve namazdan yine; kýymet, þeref ve azamet demektir.4
{ (cid:389)(cid:166) (cid:424)(cid:359)(cid:176)(cid:194) (cid:502)(cid:496)(cid:520)(cid:500)(cid:479) (cid:191)(cid:528)(cid:456)(cid:499)(cid:166) } diyerek meleklere Istýlahta ise Kadir Gecesi; kýymetli,
selamla çýkýlmaktadýr. Sonra da þerefli, azametli, hüküm ve takdir gece-
{(cid:191)(cid:528)(cid:456)(cid:499)(cid:166) (cid:494)(cid:508)(cid:503)(cid:194) (cid:191)(cid:528)(cid:456)(cid:499)(cid:166) (cid:426)(cid:507)(cid:166) (cid:502)(cid:512)(cid:500)(cid:499)(cid:166)} diyerek, si gibi anlamlara gelir.5
Allah’a (cc.) yine O’nun ismi ile “se- Kadir Gecesi ifadesinin geçtiði ayet
lam” verilerek O’na iltica edilmektedir. ve hadisler incelendiðinde bu kelimenin
O zaman “selam” mutlak manada Kadir çeþitli anlamlar ihtiva ettiðini görmek-
Gecesi’nde inmekte, sair zamanlarda da teyiz;
bu selamdan istifade etmek için bu gi-
bi pratiklerle desteklenmektedir. Veya
Kadir Gecesi’nde inen “selam”dan is-
2. 25/Furkân, 63.
tifade edebilmek, sair zamanlarda o 3. Yýldýrým Suat, Meâl; 25/Furkân, 63.
“selam”a açýk olmakla ilgilidir. Çünkü 4. Ýbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Muhammed bin Mu-
kerrem, Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdýr, Beyrut
Allah’tan (cc.) inen “selam”ýn kaynaðý
1414 h., “KDR” md., V/76(cid:329)79; Paksoy, HÜ-
yine Allah (cc.)’týr. Böyle bir “selam”a ÝFD, sayý: 27, Ocak-Haziran 2012.
5. Ýbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, “KDR” md.,
açýk olaný Kur’an þöyle anlatýr;
V/76(cid:329)79; Râðýb el-Isfahânî, Ebû’l-Kâsým el-
(cid:502)(cid:201)(cid:512)(cid:201)(cid:186)(cid:422)(cid:200)(cid:471)(cid:200)(cid:418)(cid:443)(cid:200) (cid:166)(cid:175)(cid:200)(cid:202)(cid:164)(cid:194)(cid:200) (cid:197)(cid:418)(cid:507)(cid:514)(cid:204)(cid:511)(cid:200) (cid:181)(cid:202) (cid:176)(cid:204)(cid:200)(cid:523)(cid:204)(cid:166) (cid:516)(cid:200)(cid:500)(cid:479)(cid:200) (cid:192)(cid:200)(cid:514)(cid:460)(cid:201)(cid:204)(cid:379)(cid:200) (cid:506)(cid:200)(cid:519)(cid:448)(cid:202)(cid:267)(cid:499)(cid:166) (cid:506)(cid:202)(cid:359)(cid:200)(cid:204)(cid:450)(cid:267)(cid:499)(cid:166) (cid:174)(cid:201)(cid:418)(cid:200)(cid:422)(cid:479)(cid:202)(cid:194)(cid:200)(cid:387) Huseyn bin Muhammed, (thk. Safvân Adnân
(cid:386)(cid:197)(cid:418)(cid:503)(cid:528)(cid:200)(cid:455)(cid:200) (cid:166)(cid:514)(cid:201)(cid:499)(cid:418)(cid:200)(cid:491) (cid:192)(cid:200)(cid:514)(cid:201)(cid:500)(cid:511)(cid:202)(cid:418)(cid:362)(cid:200)(cid:204)(cid:166) ed-Dâvûdî) el-Mufredât fî Garîbi’l-Kur’ân,
Dâru’þ-Þâmiyye, Beyrut, 1. Baský, (I-II),
1. Kürkçüoðlu, “Kadir Gecesi Hakkýnda”, 1412 h., “KDR” md., s. 595-597; Paksoy,
DÝBD, 12. sayý, Aralýk 1965, s. 210. agm. HÜÝFD, sayý: 27, Ocak-Haziran 2012.
Jorunal of Faculty of Theology of Bozok University, Vol. 8 No. 8 (2015, 8), p. 111
Salih Kalkan
A) Takdir ve Hüküm Gecesi Anlamý B) Azamet ve Þeref Gecesi Anlamý
(cid:386)(cid:502)(cid:199)(cid:520)(cid:496)(cid:202)(cid:439)(cid:200) (cid:450)(cid:199)(cid:503)(cid:204)(cid:200)(cid:162) (cid:498)(cid:268)(cid:495)(cid:201) (cid:188)(cid:201)(cid:450)(cid:200)(cid:488)(cid:204)(cid:186)(cid:519)(cid:201) (cid:418)(cid:512)(cid:200)(cid:520)(cid:202)(cid:487)(cid:387) Zührî de, Kadir Gecesi’nin “azamet
“O, öyle bir gecedir ki her hikmet- ve þeref gecesi” olduðunu ifade ederek,
li iþ, tarafýmýzdan bir emir ile o zaman (cid:386) (cid:450)(cid:199)(cid:512)(cid:204)(cid:459)(cid:200) (cid:486)(cid:202) (cid:204)(cid:499)(cid:200)(cid:162) (cid:506)(cid:204)(cid:503)(cid:271) (cid:570)(cid:346)(cid:204)(cid:443)(cid:200) (cid:176)(cid:202)(cid:446)(cid:204)(cid:492)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:424)(cid:201)(cid:200)(cid:500)(cid:186)(cid:520)(cid:204)(cid:200)(cid:499)(cid:387)
yazýlýp belirlenir.”1 ayetine binaen “tak- “Kadir Gecesi, bin aydan hayýrlýdýr.”5
dir gecesi, hüküm gecesi” demektir. ayetine binaen, o gecede ibadet ve taat-
Burada, Berat Gecesi ile ilgili ifade edi- te bulunan kimsenin kýymetli ve þerefli
lenlerin Kadir Gecesi hakkýnda da söy- olacaðý gibi o gecede yapýlan ibadet ve
lendiðini görmekteyiz. Ýbn Abbâs (ra.) taatlerin de kýymetli ve þerefli olacaðý-
ve Katâde Ebû’l-Hattâb el-Basrî’ye gö- ný söyler.6
re; bu gecede, gelecek seneye kadar ce-
reyan edecek her türlü önemli hadise-
C) Tazyik Gecesi, Darlýk Gecesi ve
ler hakkýndaki Allah’ýn (cc.) ezelî kaza
Sýkýþtýrma Gecesi Anlamý
ve takdiri ilgili meleklere teblið olunur.2
Halil bin Ahmed ise Kadir Gecesi
Bu gecede bir yýllýk olacak mukadderat
“tazyik gecesi, darlýk gecesi ve sýkýþtýr-
takdir edilir; yaðmur, kýtlýk, rýzýk, dirilt-
ma gecesi” anlamlarýna geldiðini,
me, öldürme vb. gibi bütün iþler hükme
baðlanýr. Yani Allah (cc.) ezelde takdir (cid:386)(cid:172)(cid:201)(cid:194)(cid:450)(cid:268)(cid:499)(cid:166)(cid:194)(cid:200) (cid:424)(cid:201)(cid:496)(cid:200)(cid:202)(cid:415)(cid:528)(cid:200)(cid:504)(cid:200)(cid:204)(cid:499)(cid:166) (cid:190)(cid:201)(cid:452)(cid:267)(cid:186)(cid:508)(cid:200)(cid:186)(cid:427)(cid:200) (cid:387)
“Ruh ve melekler iner de iner.”7 aye-
ettiði þeyleri o gecede meleklere tev-
tindeki “tenezzelu” fiiline göre o ka-
112 di eder. Mesela; rýzýklar, bitkiler, yað-
dar çok melek yeryüzüne iner ki yeryü-
murlarýn nüshalarý Hz. Mikail’e, harp,
zü inen meleklere kâfi gelmeyip dar gel-
rüzgâr, ask er, zelzeleler, yýldýrýmlarýn
mekle bu anlamý teyit ettiðini söyler.8
düþmesi, yerin batmasý, Hz. Cebrail’e
Kurtubî de bu gece yeryüzüne inen me-
ve rilir. Amel nüshalarý Hz. Ýsrafil’e,
leklerin çokluðundan dolayý iðne dü-
musibetlerin nüshalarý da ölüm mele-
þecek kadar boþ yer kalmayýþýna karþý-
ði olan Azrail’e verilir. Ýþte bütün bun-
lýk bu ismin ve anlamýn verildiðini ifa-
lar Kadir Gecesi’nde olur.3 Çünkü onlar
de eder.9
ezelde Levh-i Mahfuz’da yazýlýdýr. An-
Hâsýlý tüm bu farklý manalar bize
cak, hükümlerin takdirleri ezelî olduðu
gösteriyor ki ana fikir deðiþmemekle
için burada kastedilen hüküm ve takdi-
beraber her bir mananýn kendisine has
rin yerine getirilmesi olan “kaza”dýr.4
bir keyfiyetinin oluþu surenin edebi açý-
dan bize zenginliðini göstermektedir.
1. 44/Duhân, 4.
2. Þentürk, “Kadir Gecesi”, DÝBD, 100-101.
sayý, Eylül-Ekim 1970, s. 333. 5. 97/Kadr, 3.
3. Ýbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, VIII/ 6. er-Râzî, Mefâtîhu’l-Ðayb, XXIII/280-281;
444; el-Kurtubî, el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’ Elmalýlý, Hak Dini, IX/335-340.
ân: Kurtubî Tefsiri, XX/130; er-Râzî, Me- 7. 97/Kadr, 4.
fâtîhu’l-Ðayb, XXIII/280-281; es-Sâbûnî, 8. er-Râzî, Mefâtîhu’l-Ðayb, XXIII/280-281.
Safvetu’t-Tefâsîr, VII/375; Elmalýlý, Hak 9. el-Kurtubî, el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân,
Dini, IX/335-340; Zuhaylî, et-Tefsîru’l-Mu- XX/131; Kurt, “Kadir Gecesi”, Diyanet
nîr, XV/578-579. Der gisi, sayý: 2, Nisan-Mayýs-Haziran 1987,
4. Elmalýlý, Hak Dini, IX/335-340. s. 43.
Bozok Üniversitesi (cid:249)lahiyat Fakültesi Dergisi, 8/8 (2015, 8), s. 112