Table Of Content

İSTANBUtUN 100 KİTABI .---~------~------~---...... -.-Mili--~----~------------------~---.. ~,?;;;. .\ ::.. ,11_ @_:: .r::_.:_::\.. _____'-_-_>_~__ :;b _"_~ı .;_._ _'_->_.._üı_ ~__)__ _0-_L_-_0._.)_~_ J__k_ ·_-A_ _____ __ 11 1 .·. ;.,(;(,.1:;.1; :\. '• : . ·: • J~l.ı...;l_ .;_.._:..,.- ;., ",;.._;ı ., • ..ı.:),-~ .. ._,,i._l .J .:,4.) #~'6 yl:.f'. .J'. •:·::: -..:; •;.•-·•·.·.: ·:.· ':'· · 1 İSTANBUL'UN 100 KiTABI EMİN NEDRET İŞLİ İSTANBUL'UN YÜZLERİ ~ 62 . . • • • ~ ~ . . • . • • • ... "11111 ; • • • .. • • , ııl • • "11111 i , • • . İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları İSTANBUL'UN YÜZLERİ-62 İSTANBUL'UN 100 KİTABI Emin Nedret İşli Genel Yayın Yönetmeni Kültür A. Ş. Genel Müdürü Yayın Koordinatörü Kültür A. Ş. Kültürel Projeler ve Tanıtım Müdürü Fatih Yavaş Editör Fatih Dalgalı Yayın Danışmanı Ömer Faruk Şeri/oğlu Konsept Yönetmeni Dündar Hıza/ '' Dizi Editörü Uğur Aktaş Güney Ongun Danışma Kurulu Ahmet Kot Ömer Faruk Şeri/oğlu Grafik Tasarım Tuğrul Peker Sibel Gündoğdu Kapak Fotoğrafı Ahmed Refik, Fatma Sultan, İnci Diken Neşriyatı Baskı Yılı 2012 Proje Yapım Kült Ltd. / +90 212 251 3940 www.kult-art.net Copyright © Kültür A.Ş. 2010 ISBN 978-605-4595-19-8 Yayı nevi Sertifika No: 15321 Matbaa Sertifika No: 22235 Maltepe Mahallesi Topkapı Kültür Parkı Osmanlı Evleri 34010 Topkapı-Zeytinburnu / İstanbul T. 0212 467 0700 F. 0212 467 0799 www.kultursanat.org/ [email protected] • il • + il ~ • • • + ...ıııı • ' ... • i .... .... ... • ~ ~ ,.. • • + • ~ ' ~ • ~ ,.. ~ • • ' • + il . 1 ÇERİK 07 .... 44 73 Sunuş Tarih-i Ayasofya İflanbul Gureba Haflanesi Tarihçesi 08 ,. 46 • 74 Takdim Güzel İflanbul Hadikat ül-Cevami 10 # 47 78 Önsöz Şehremaneti Hududu Dahilinde Mehah-ı Miyah Bulunan Mahal/at Esamisi + • 16 49 80 İflanbul Rehberi Nasıl Konuşduğumuzu Bilelim! Mübeccel Hazineler • 18 ~ 50 82 İflanbul ve Boğaziçi Bizans ve Osmanlı Bahriye Müzesi Kataloğu İflanbul'un İçyüzü MedeniyetlerininAsar-ı Bakiyesi ,. 22 + 51 ~ 84 İflanbul Tekkeleri Kadıköy Hakkında İflanbul'da Yarım Asırlık Tedkikat-ı Belediye ~kayi-i Mühimme • 24 , 52 86 İflanbul'daki Asar-ı Atika Kadıköy Kütübhane-i Umumisi Mecmua-i Cevami Hakkında Muhtasar Malumat .... 26 ... 54 -. 87 Dersaadet'te Hamidiye Menba ve Onuna, Asr-ı Hicri'de İflanbu/ Mir'at-ı İflanbu/ Çeşmeleri Suyu Hayatı, 961-1000 ... 28 .... 56 • 90 Mecmua-i Tekaya Darülfanun Tarihi Salık Veren Muhibban • 29 ~ 57 a... 93 Büyük Deniz Yarışları Darüşşafaka, Topkapı Sarayı Muhtasar Rehber Resmi Programı Türkiye'de İlk Halk Mektebi ..,. 31 • 59 "' 96 İflanbul'un Kara ve Denizden Hüaım İflanbul'un Muhasarası ve Zabtı Eski Galata ve Binaları ve Müdafaası Hakkında Birkaç Söz ~ 33 • 61 • 98 Ziyaret -i Evliya Darülaceze İflanbul Hikayeleri "' 34 ~ 63 • 99 İflanbul Rehber-i Seyyahin İflanbu/ Musahabe/eri Birinci Daire-i Belediye ~ 36 '11111 64 ... 100 İflanbul'da bir Şehremaneti Binası İflanbul Sayfiyeleri Tebdil-i Hava Eski İflanbu/ Abidat ve Mebanisi Prqjesinin Tanzimi için Beynelmilel Müsabaka Programıdır ~ 66 Y 102 + 38 Arake/ Kitabhanesi Esami-i Kütübü İflanbul Vilayeti Şehremanetine Yıldız İflanbul Belediye Gazinosu Evkafd an Devr Olunan Sular Yıldız Sarayı ile Parkının Tarihçesi, • 67 • 103 Yeni Gazino Müessesesi Müessesat-i Hayriye-i Mir'at-ı Mekteb-i Harbiye ,. 40 Sıhhiye Müdiriyeti Bereketzade Çeşmesi La Fontaine "' 69 • 104 de Bereket Zadi İflanbul Şehreminleri Mir'at-ı Mekteb-i Tıbbiye ııı.. 42 Sevahilname-i Merhum Fenni ,. 71 # 105 Şişli Hayatı Mir'at-ı Mühendishane-i Berri-i Hümayun ~ 106 • 134 • 171 Topkapı Sarayı Hümayunu İflanbul Şehri Muhibleri Rus Ateşi Parkın111 Tarihi Cemiyeti Nizamnamesi • 107 4 136 ~ 172 Bedayi-iAsar-ı Osmaniye Beyoğlu Alemi Şehir Mektııblan Bayram Hediyesi ~ 138 • 174 • 109 İflanbul İrfan Ordusu Galatasaray Terbiye-i Bedeniye Tıb Fakültesi Kulübü Nizamname-i Umumi ,, 140 • 176 + 110 İflanbul Nasıl Eğleniyordu? İflanbul Çarşısı İflanbul Vilayeti Dahilinde Bulunan Fetihten Zamanımıza Kadar ve Mektebleri Olan Köy ve Kura ... 142 .ıı 178 Hakkında Bazı Maliımat-ı Haftayı Dersaadet Ticaret ve Sanayi Bizans Karşısında Türkler Havi Mecmuadır Odasında Mukayyed Banker ve 699-857 • 111 Tüccar ve Komisyoncıılann Esamisi ~ 179 Rehnüma-yı Zabıta • 144 Robert Kolej Türk Talebe Hayatı Takvim-i Dersaadet + ~ 112 182 Yenikapı Mevlevihanesi ,, 146 Her Nev'i Eşya Veresiye İflanbul Limanı Kırmızı Horos Şirketi 114 " 185 İflanbul 'da Bir Sene • 148 İflanbul'da Köpekler A'yad-ı Mefahir-i Milliye-i • 117 Osmaniyye'den Osmanlılığı.n + 18 6 İhsaiyat Mecmua/an Avrupa'da Tarz-ı Teessüsü yahud Mecelle-i Umiır-i Belediyye Feth-i Celil-i Koflantaniyye ,, 118 • 150 190 Deflan-ı Medhiyye-i İflanbul Ada Çamlannı Muhafaza ve Ayasojjıa Camii Hakkında Rapordur Teksir Cemiyeti Nizamnamesi ~ 120 ,, 152 192 DersaadetMezbahasıve Ka'riye Cami-i Şerifi Tenşitü1-MuhibbinBi-Menıikw-ıHoca Umumi Hayvan Pazan Hüsameddin Kuddise Sırrehül--ali , 122 • 154 • 194 Müze-iAsker-i Osmani AynalıKavakKasr-ıHümayununda Hidmet-i Umumiye Züvvanna Mahsus Rehber Sad'abad Günü. Perşembe Günü ve Gecesi 124 ~ 156 ~ 198 Dersaadet Telefon Anonim Şirket-i Tarih-i Cami-i Şerif-i Balık ve Balıkçılık Osmaniyesi Telefon Rehberi Nuruosmaniye 127 • 158 ,, 200 İngiliz Tohum Pazarı İflanbul Esran Fatma Sultan 129 • 160 ~ 202 Tarif-i Darüsseade Cemiyet-i Umiımiye-i Dünyaya İkinci Geliş Yahut Rehnüma-yı Ticaret Belediye Zabıtnameler İflanbul'da Neler Olmuş ~ 162 , 203 • 131 Müze-i Hümayun Rehnüma Tarih-i Sultan Mehmed Han-ı Sani Dersaadet ve Bilıid-ı Selıise Nüfas-i Umumisine Mahsus İflatiflil,_ Cedveldir . 164 ,, 204 + 132 Üsküdar Bağlarbaşı Tekamül Kulübü Evliya Çelebi Seyahatnamesi Boğaziçi: > 166 Şirket-i Hayriye Tarihçe, Salname İflanbul Plan ve Rehberi, A. Kartykojf SUNUŞ Sevgili İflanbullular, Kıta/arın ve kültürlerin buluşma noktasında yer alan İflanbul üç imparatorluğa başkentlik yapmış bir şehirdir. Tarihinin her döneminde bir ''dünya kenti" olan İflanbul siyasi, iktisadi ve kültürel bir merkez olma niteliğini halen korumaktadır. Küreselleşmenin etkilerinin güçlü olarak hissedildiği ve şehirlerin büyüyüp dünyanın küçüldüğü zamanımızda önemini ve cazibesini korumaya devam etmektedir. İflanbul'un 201 O Avrupa Kültür Başkenti olarak seçilmesi bunun açık bir göflergesidir. İflanbul'u 2010'a hazırlamak gayesiyle yürüttüğümüz faaliyetler her geçen gün artarak devam etmektedir. Bu faaliyetler arasında İstanbul ile ilgili yayınlarımız önemli bir ağırlık taşımaktadır. Şehrimizin tarihi, kültürel ve edebi değerleri üzerine yazılmış eserleri okuyucularla buluşturmaya önem veriyoruz. Bu eserlerin hem İflanbul'un dünya ile diyaloğunun zenginleşmesine hem de İflanbul'da kentlilik bilincinin gelişmesine büyük katkı sağlayacağına inanıyoruz. Tarih, kültür, bilim, sanat, edebiyat gibi pek çok sahada İflanbul'un farklı yüzlerini tanıtan '1flanbul'un Yüzleri" serisini de İstanbul kent kültürüne bir katkı olarak yayınlıyoruz. İflanbul Büyükşehir Belediyesi olarak İflanbul ile ilgili nitelikli yayınları bundan sonra da sizlerle buluşturmaya devam edeceğiz. Geçtiğimiz dönemde yeni müzeleri, tiyatro salonları ve sanatsal aktiviteleri ile dinamik bir kültürel merkez haline gelen ve kültür-sanat alanında uluslararası bir cazibe merkezi olan İflanbul'u her geçen gün daha ileriye taşıyacağız. '1flanbul'un Yüzleri" serisinin yayına hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür ediyorum. Bu vesileyle tüm İflanbullulara sevgi ve saygılarımı sunuyorum. \ . KadirTOPBAŞ lstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı \ 1 TAKDİM İçinde yaşadığımız şehir, Şehr-i İflanbul. Tarihsel süreç içinde çok sayıda önemli olaya şahitlik etmiş, kendi edebiyatçıla rını, tarihçilerini, mimarlarını, zanaatkar/arını yetiştirmiş nadir şehirlerden biri. Tarih boyunca hemen hemen her dönemde adından söz ettiren İflanbul, yaşanmışlıkların kaybolmaması için kağıda da dökülmüştür. '1flanbul'un 100 Kitabı" adlı çalışmada İflanbul, ya zılmışların bir bütünü olan kitap olarak karşımıza çıkmaktadır. İflanbul'un siyasi, iktisadi ve kültürel yönlerinin anlatıldığı ki taplar arasından seçilerek oluşturulan bu çalışma, Osmanlı Türk çesiyle yazılmış kitaplar ve kitapların yazarları hakkında bilgiler vermektedir. Kıta/arın birleşme noktasında ve dünyanın en gözde toprakları üzerinde bulunan İflanbul, hangi lisanda anlatılırsa anlatılsın ya da yazılsın her zaman muhteşem güzelliğiyle ön pla na çıkmıştır. İflanbul hakkında yapılan çalışmalara kaynaklık eden ve İflanbul sevdalılarının hazırlamış olduğu kitaplardan seçkiler bulacağınız bu çalışmada, kitapların orijinal metinlerinin yanın da günümüzde yapılmış çevirilerinin tanıtımları da yer almakta dır. Kitapta ayrıca İflanbul'un tekkeleri, velileri, şehremin leri, yönetimi, hikayeleri, binaları, camileri, çeşmeleri, mahallele ri, balıkları, hakkında bilgi veren eserler olduğu gibi Şişli haya tı, Yenikapı Mevlevihanesi, Nurosmaniye ve Ayasofıa camileri, İflanbul'da yapılan deniz yarışları hakkında yazılmış eserlerin bilgilerini ve bu eserlerin günümüz alfabesine çevrilmiş hallerinin tanıtımlarını da bulabileceksiniz. '1flanbul'un 100 Kitabı" adlı çalışmanın, kültür ve me deniyetin merkezi olan İflanbul'un çok sayıda kitaba ilham kayna ğı olduğunu ve bu mirasa kıymet vererek sahip çıkmamız gerektiği ni kavramamız bakımından faydalı olmasını diliyoruz. İyi okumalar. .. KültürA.Ş. .. Ü NSÖZ Bırakdı kefş-i tıla-duz köhnesin es/af Afur satar zürefa-yı zamana hep hajfaf Fünuna dad it sitadla olur mu hiç vakıf Nihayet kitabın ismini bilür sahhaf (Şair-i meşhur Bursalı Beliğ) İstanbul şehri üzerine yazılmış kitaplar uçsuz bu caksız bir umman gibidir. Dünyanın pek çok lisanında kaleme alınmış sayısız kitap ya İstanbul hakkındadır ya da İstanbul'dan mutlaka söz eder. Türk basınında da diğer konulardaki kitapla ra oranla İstanbul kitapları açık ara şampiyondur. 1729 yılında ilk olarak basılan Vankulu Lügati'nden sonra Arap harflerinin kaldırılış tarihi olan 1928 yılına kadar basılan binlerce Osman lıca kitap içinde pek çok İstanbul kitabı vardır. Bu kitaplar ba zen küçük bir risale (kitapçık) bazen birkaç ciltlik bir külliyat şeklindedir. Osmanlıca basılan bu kitaplar hakkında en güveni lir ve mükemmel kaynağımız olan Seyfettin Özege'nin hazır ladığı Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu isimli eser, İstanbul hakkında basılı kitaplar açısından incelenecek olursa bu konuda yüzlerce irili ufaklı kitabın, kütüphane raflarında veya sahaf dükkanlarında, araştırıcılarını beklediklerini görür, öğreniriz. Günümüzde artan bir hızla yayımlanan İstanbul ko nulu kitapların kaynakçalarının çok zayıf, bilinen ve belli me hazların tekrarlarından olduğunu tespit etmiş bir sahaf olarak İstanbul meraklılarına az bilinen Osmanlı kaynaklarından bir seçki sunmak, İstanbul üzerine basılı Osmanlıca eserlere dik kat çekmek istedim. Yabancı dil ve Latin harfli Türkçe kitap larda olduğu gibi Arap harfli Türkçe yani Osmanlıca eserlerde de İstanbul kitaplarını 100 sayısı ile sınırlamak çok güç bir iş, daha doğrusu mümkün olmayan bir durumdur. Bu yüzden bu seçkinin, seçkiyi yapan kişi için özel olması doğaldır. Seçkiyi hazırlarken İstanbul üzerine yazılmış Osmanlıca temel bir takım kitapları tanıtmanın yanında hiç bilinmeyen ya da çok az bilinen bir kısım risale ve kitapları tanıtmaya dikkat ettim. Bu ince risaleler İstanbul'un ya bir noktası hakkında ya da bir semtin tarihi açısından önemli eserlerden oluşmaktadır. Seç kide bulunan kitaplara benzer başka eserler değişik künyelerle M. Seyfettin Özege Kataloğu'nda yer almaktadır.